Την πάγια θέση της χώρας του για έναν εφ' όλης της ύλης ελληνοτουρκικό διάλογο επανέλαβε, χτες, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπ. Ετσεβίτ, μετά τη σύντομη συνάντηση που είχε με τον πρωθυπουργό Κ. Σημίτη στα Σκόπια, στο περιθώριο της Εκτακτης Συνόδου Κορυφής της Διαβαλκανικής Συνεργασίας. Την ίδια στιγμή, ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών, Γ. Παπανδρέου, από τις ΗΠΑ όπου βρίσκεται, σε ομιλία του υπογράμμισε την επιθυμία του να μην υπονομευτεί η προσπάθεια για την ελληνοτουρκική προσέγγιση.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός υπογράμμισε σε δηλώσεις του, μετά τη συνάντηση που είχε με τον Ελληνα πρωθυπουργό, ότι οι δύο χώρες έχουν «κοινά συμφέροντα» και πως πρέπει να αντιμετωπίσουν προβλήματα, όπως τα χωρικά ύδατα και ο εναέριος χώρος στο Αιγαίο, με διάλογο, γιατί, όπως υποστήριξε, κανείς ποτέ δε ζημιώθηκε με το διάλογο.

Η σύντομη συνομιλία, στη διάρκεια της οποίας αντάλλαξαν λίγες κουβέντες, που είχαν ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κ. Σημίτης, και ο Τούρκος πρωθυπουργός, Μπουλέντ Ετσεβίτ, πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια του γεύματος εργασίας στο περιθώριο της Διαβαλκανικής Συνδιάσκεψης, που διεξάγεται στα Σκόπια. Ηταν μια συνομιλία που δεν είχε προγραμματιστεί και έγινε καθώς οι δύο πρωθυπουργοί βρέθηκαν σε διπλανές θέσεις στη διάρκεια του γεύματος. Ο Κ. Σημίτης, μιλώντας στον Μπ. Ετσεβίτ, του εξέφρασε την ελληνική θέση ότι η στάση της Τουρκίας στη διάρκεια της ΝΑΤΟικής άσκησης «Ντένστιντ Γκλόρι» δεν ήταν θετική, αλλά απολύτως αρνητική. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, από την πλευρά του, απάντησε ότι όλα αυτά θα πρέπει να συζητηθούν στο πλαίσιο ενός διαλόγου ανάμεσα στις δυο πλευρές. Ο Ελληνας πρωθυπουργός τόνισε ότι η ελληνική πλευρά έχει κάνει τις δικές της προτάσεις για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται τέτοιου είδους θέματα.

Αυτές οι λίγες κουβέντες ανταλλάχτηκαν από τους δυο ηγέτες, όταν ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ, κ. Γκεοργκίεφσκι, που καθόταν ανάμεσά τους, σηκώθηκε από τη θέση του.

Στην κοινή συνέντευξη Τύπου, που έδωσαν χτες οι ηγέτες των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, που μετέχουν στη Διαβαλκανική Σύνοδο Κορυφής στα Σκόπια, ο Ελληνας πρωθυπουργός, σε ερώτηση δημοσιογράφου για το αν η παρούσα σύνοδος, που έφερε στο τραπέζι όλους τους ηγέτες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών της Ελλάδας και της Τουρκίας, βοήθησε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ιδιαίτερα μετά την τροπή που πήρε η ΝΑΤΟική άσκηση, απάντησε επαναλαμβάνοντας τις πάγιες κυβερνητικές θέσεις στο θέμα.

Εξήγησε ότι υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις πάνω σε ορισμένα θέματα ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα. Η Ελλάδα, είπε, θεωρεί ότι δεν υφίσταται παρά ένα και μόνο πρόβλημα, το οποίο πρέπει να επιλυθεί, και αυτό είναι το πρόβλημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Καλό είναι, κατά τα άλλα, να υπάρξει ανταλλαγή απόψεων και να προσπαθήσουμε να βρούμε κοινές απαντήσεις για πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην περιοχή μας, πρόσθεσε.

Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας από την πλευρά του εξέφρασε την άποψη ότι είναι προς το συμφέρον των δύο χωρών να καθιερωθούν πολύ στενές σχέσεις. «Δεν έχουμε αντιμαχόμενα συμφέροντα, έχουμε συγκλίνοντα συμφέροντα. Εχουμε όμως δυσκολίες στο να συμφωνήσουμε πάνω στην αντίληψη για ορισμένα θέματα. Η Ελλάδα βλέπει μόνο μια διαφορά που πρέπει να παραπεμφθεί στο Δικαστήριο της Χάγης, τη στιγμή, που, αν κοιτάξουμε στο χάρτη, θα δούμε μια πολύ περίπλοκη θάλασσα, στην οποία προκύπτουν προβλήματα ασφάλειας, οικονομίας, πολιτικά προβλήματα, οικολογικά προβλήματα και δεν μπορούμε να περιμένουμε πώς η κρίση ενός δικαστηρίου θα μπορούσε να τα λύσει όλα αυτά».

Ο Μπ. Ετσεβίτ τόνισε ότι θα ήταν πολύ χρήσιμο να καθιερωθεί ένας διάλογος για όλα αυτά τα θέματα, ένας διάλογος, όπως είπε, που θα περιλαμβάνει τα θέματα της υφαλοκρηπίδας, των χωρικών υδάτων, του εναέριου χώρου κλπ. Αναφέρθηκε μάλιστα στο διάλογο που είχε αρχίσει επί Καραμανλή το 1978 και ανέφερε ότι καμιά χώρα δεν έχασε αρχίζοντας διάλογο με μια άλλη χώρα πάνω σε θέματα που έχουν σχέση με διαφωνίες. Αναφερόμενος στο συγκεκριμένο παράδειγμα του 1978, ο Μπ. Ετσεβίτ είπε ότι ήταν ένας μηχανισμός που ξεκίνησε μια διαδικασία, η οποία δε θα πρέπει να διακοπεί λόγω πολιτικών αλλαγών στη μια ή στην άλλη χώρα. Τάχθηκε, τέλος, υπέρ ενός διαλόγου ανάμεσα στις δύο χώρες, ο οποίος θα είναι μη δεσμευτικός και μη ανακοινώσιμος.

Η πολιτική της προσέγγισης με την Τουρκία δεν πρέπει ν' ανατραπεί εξαιτίας των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν το προηγούμενο διάστημα και οδήγησαν στην αποχώρηση της Ελλάδας από τη ΝΑΤΟϊκή άσκηση «Destined Glory». Τη θέση αυτή εξέφρασε χτες ο Γ. Παπανδρέου με αφορμή δημοσιεύματα που έκαναν λόγο για την ανάγκη αναθεώρησής της.

«Η πολιτική αυτή, είπε ο υπουργός Εξωτερικών, είναι αποτέλεσμα μιας στρατηγικής επιλογής, είναι προϊόν σχεδιασμού της ελληνικής κυβέρνησης». Πρόσθεσε ακόμη ότι θεωρεί φυσικό να προσκρούσει σε δυσκολίες και εμπόδια, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί, καθώς εκφράζει ένα ισχυρό ρεύμα στην ελληνική και την τουρκική κοινωνία. «Εχουμε δημοκρατικό χρέος, είπε ο Γ. Παπανδρέου, ν' ακούσουμε τη φωνή των λαών μας και να μην υποβαθμίσουμε τη διάθεσή τους για προσέγγιση».

Παπαγεωργίου Βασίλης

Η σχετική γνωμάτευση ζητήθηκε από το Βρετανό υπεύθυνο του ΝΑΤΟικού αεροπορικού στρατηγείου στο Εσκί Σεχίρ της Τουρκίας (6ο CAOC), με αφορμή τη διεξαγωγή της άσκησης «Destined Glory 2000» και τους τουρκικούς ισχυρισμούς περί εξαίρεσης των αεροδιαδρόμων Λήμνου και Ικαρίας. Η γνωμάτευση περιέχεται σε απόρρητο έγγραφο της νομικής επιτροπής του ΝΑΤΟ της 8ης Οκτώβρη, που δημοσιεύτηκε χτες από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ».

Το έγγραφο αυτό, βέβαια, ποτέ δεν έφθασε επίσημα στην ελληνική κυβέρνηση, καθώς αποτελεί εσωτερικό έγγραφο των ΝΑΤΟικών επιτελείων. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, είχε δημιουργηθεί θέμα τις προηγούμενες ημέρες, εντός των οργάνων του ΝΑΤΟ, εξαιτίας της «διαρροής» του στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία το επικαλέστηκε κατά την επικοινωνία της με τους ΝΑΤΟικούς αξιωματούχους, όταν εκδηλώθηκε η εμπλοκή στην άσκηση που κατέληξε στην αποχώρηση, από την Τουρκία, των ελληνικών στρατευμάτων. Κατά συνέπεια, η επίκλησή του από την ελληνική κυβέρνηση είναι μειωμένης ισχύος, αφού δεν αποτελεί επίσημη ΝΑΤΟική θέση, αλλά μια απλή γνωμοδότηση, η οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υπερισχύσει των πολιτικών επιλογών των ΝΑΤΟικών οργάνων. Οπως εξάλλου και έγινε.

Το πόσο επικίνδυνος είναι αυτός ο εγκλωβισμός των κυριαρχικών δικαιωμάτων στις γνωμοδοτήσεις των ΝΑΤΟικών οργάνων, επιβεβαιώνεται και από την ίδια την εξέλιξη των πραγμάτων. Η γνωμοδότηση αυτή πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων, όχι μόνο από τους Τούρκους επιτελείς, που εξέδωσαν διαταγή για αναχαίτιση των ελληνικών - ΝΑΤΟικών μαχητικών αεροσκαφών, αλλά και από τους ίδιους τους επιτελείς του ΝΑΤΟ και τα άλλα όργανά του, όπου δεν εμπόδισαν με κανέναν τρόπο να εκδηλωθούν οι τουρκικές προκλήσεις, απεναντίας μάλιστα τις συγκάλυψαν συνεχίζοντας κανονικά την άσκηση και μετά την ελληνική αποχώρηση από αυτήν.

Είναι επικίνδυνο το γεγονός και μόνο ότι από την ελληνική πλευρά προβάλλεται ως κύριο επιχείρημα, για τη θεμελίωση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο, η ΝΑΤΟική γνωμοδότηση. Τελικά αναγορεύεται σε τιμητή των συνθηκών της Λωζάνης, του Μοντρέ και γενικά του Διεθνούς Δικαίου η νομική επιτροπή του ΝΑΤΟ! Αραγε τι θα έλεγε ή τι θα πει η ελληνική κυβέρνηση, αν την επόμενη φορά η γνωμοδότηση ήταν υπέρ των τουρκικών θέσεων; Σε μια τέτοια περίπτωση θα επιβεβαιωνόταν και πάλι ότι το ΝΑΤΟ είναι ο επικυρίαρχος της περιοχής που «λύνει» και «δένει» κατά βούληση.

Οσον αφορά αυτή καθ' αυτή τη γνωμάτευση της νομικής επιτροπής του ΝΑΤΟ, σε αυτή αναφέρεται ότι δεν ισχύουν οι όροι αποστρατικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου που προβλέπονται από τη Συνθήκη της Λωζάνης του '23, και τη σύμβαση του Μοντρέ, το 1936. Ακόμη κι αν ίσχυαν οι περιορισμοί αυτοί, αυτό δε σημαίνει, σύμφωνα με τη γνωμάτευση, ότι απαγορεύονται οι πτήσεις ελληνικών μαχητικών πάνω από τη Λήμνο και την Ικαρία. Με βάση τις απόψεις που διατυπώνονται στο κείμενο αυτό απορρίπτονται οι αξιώσεις που προέβαλε η Αγκυρα, περί απαγόρευσης χρήσης των αεροδιαδρόμων της Λήμνου και της Ικαρίας.

Ο υφυπουργός Τύπου και εκτελών χρέη κυβερνητικού εκπροσώπου Τ. Χυτήρης παραδέχτηκε χτες ότι η ΝΑΤΟική γνωμάτευση δεν έχει φθάσει επίσημα στην ελληνική κυβέρνηση, καθώς -όπως είπε- «είναι ένα έγγραφο εσωτερικό». Σε ερώτηση αν τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα κατοχυρώνονται με τις γνωματεύσεις των ΝΑΤΟικών υπηρεσιών υποστήριξε ότι «τα κυριαρχικά δικαιώματά μας τα υπερασπίζουμε και τα υπερασπίζουμε και εντός της Συμμαχίας». Επίσης είπε ότι το θέμα της τουρκικής στάσης στην άσκηση θα τεθεί στη συνάντηση των αρχηγών ΓΕΕΘΑ, που θα γίνει από τις 7 έως τις 9 Νοέμβρη στις Βρυξέλλες, από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ.