Τα μεταποιημένα οπωροκηπευτικά έβαλε τώρα στο μάτι η Ευρωπαϊκή Ενωση, αφού το 1997 «άλλαξε τα φώτα» στα νωπά οπωροκηπευτικά, με τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης. Η Κομισιόν, με πρόσχημα την επείγουσα επίλυση ορισμένων ζητημάτων που αφορούν τα οπωροκηπευτικά, προτείνει σημαντικές αλλαγές, που, αν γίνουν πράξη, θα επιφέρουν ένα ακόμα σημαντικό πλήγμα στους μικρομεσαίους αγρότες και θα επιφέρουν πρόσθετα οφέλη για τους εμποροβιομηχάνους και τις πολυεθνικές. Και η πρόταση αναθεώρησης του κοινοτικού καθεστώτος για τα οπωροκηπευτικά είναι τόσο επείγουσα κατά την Κομισιόν, που έγινε χωρίς να βγει πρώτα η σχετική έκθεση για τα αποτελέσματα των προηγούμενων κανονισμών. Αυτό το διάστημα η πρόταση αναθεώρησης βρίσκεται προσωρινά σε αναμονή μέχρι να βγει η γνωμοδότηση του Ευρωκοινοβουλίου. Ωστόσο όμως, όπως έχει δηλώσει και ο υπουργός Γεωργίας, ο νέος κανονισμός θα έχει ψηφιστεί μέχρι το τέλος του χρόνου.

Στη νέα πρόταση της Κομισιόν για την τροποποίηση της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς (ΚΟΑ) νωπών και μεταποιημένων οπωροκηπευτικών επιδιώκεται να περάσουν ακόμα χειρότερες ρυθμίσεις για τη βιομηχανική ντομάτα, τα συμπύρηνα ροδάκινα και τα αχλάδια. Στα χυμοποιήσιμα εσπεριδοειδή οι αλλαγές είναι περιορισμένες, αφού ό,τι ήταν να αλλάξει η Κομισιόν το άλλαξε με προηγούμενους κανονισμούς. Τώρα αυτό που γίνεται είναι να εφαρμοστεί ανάλογο καθεστώς με αυτό των χυμοποιήσιμων εσπεριδοειδών και στη βιομηχανική ντομάτα, τα συμπύρηνα ροδάκινα και τα αχλάδια.

Τι έγινε στα χυμοποιήσιμα εσπεριδοειδή και θα γίνει τώρα και στη βιομηχανική ντομάτα, τα συμπύρηνα ροδάκινα και τα αχλάδια; Η επιδότηση στον μεταποιητή έγινε απευθείας επιδότηση στο παραγωγό. Παράλληλα καταργήθηκε ο θεσμός της ελάχιστης τιμής και το καθεστώς των «ποσοστώσεων» αντικαταστάθηκε με το καθεστώς των «ορίων». Η διαφορά ανάμεσα στις ποσοστώσεις και τα όρια είναι ότι στο σύστημα των ποσοστώσεων οι κοινοτικές επιδοτήσεις δίνονται ολόκληρες, αλλά μόνο για τις ποσότητες που αντιστοιχούν στις ποσοστώσεις, ενώ στο σύστημα των ορίων οι επιδοτήσεις δίνονται και στις επιπλέον των ορίων ποσότητες, με την προϋπόθεση ότι οι επιδοτήσεις δεν είναι ολόκληρες, αλλά μειωμένες ισοποσοστιαία της υπέρβασης των ορίων.

Το σύστημα αυτό που εφάρμοσε η ΕΕ «πιλοτικά», όπως φαίνεται, στα χυμοποιήσιμα εσπεριδοειδή, είχε δραματικά αποτελέσματα για τους παραγωγούς: Η κατάργηση της ελάχιστης τιμής είχε ως συνέπεια η εμπορική τιμή στα χυμοποιήσιμα πορτοκάλια να διαμορφωθεί από μερικές δεκάρες μέχρι 10 δραχμές το κιλό. Από την άλλη η επιδότηση λόγω των προστίμων συνευθυνότητας «κουτσουρεύτηκε» κατά 30% περίπου και διαμορφώθηκε από 20 μέχρι 26 δραχμές το κιλό. Τα χρήματα που εισέπραξαν οι παραγωγοί χυμοποιήσιμων εσπεριδοειδών μετά την αλλαγή των κανονισμών της ΕΕ είναι κατά πολύ λιγότερα (40 με 50%) από την τιμή ασφαλείας που ίσχυε πριν (46 δραχμές το κιλό).

Οι αντίστοιχες αλλαγές που προτείνει η Κομισιόν στη βιομηχανική ντομάτα, τα συμπύρηνα ροδάκινα και τα αχλάδια, θα έχουν τα ίδια και χειρότερα αποτελέσματα και για τους παραγωγούς των παραπάνω προϊόντων. Φαίνεται δηλαδή ξεκάθαρα πως η Κομισιόν αντί, με βάση την εμπειρία των χυμοποιήσιμων εσπεριδοειδών, να προτείνει μέτρα για την προστασία του αγροτικού εισοδήματος, ανοίγει το δρόμο για την πλήρη ασυδοσία των εμπόρων βιομηχάνων σε βάρος των αγροτών. Το παραπάνω εκτός των άλλων δείχνει ότι με την κατάργηση της ελάχιστης τιμής στη συντριπτική πλειοψηφία των οπωροκηπευτικών, την κατάργηση της τιμής παρέμβασης σε βασικά αγροτικά προϊόντα, όπως καπνός, λάδι, σταφίδα, βοδινό κρέας κ. ά. και τις προτάσεις για κατάργηση της παρέμβασης στο ρύζι και σε άλλα αγροτικά προϊόντα, αναιρούνται οι σημαντικότερες κατακτήσεις του αγροτικού κινήματος στο 20ό αιώνα στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος.

Για τη βιομηχανική ντομάτα η Κομισιόν προτείνει να αντικατασταθούν οι ποσοστώσεις με τα όρια και να διανεμηθούν σε κάθε χώρα - μέλος με βάση τις ποσοστώσεις της τελευταίας περιόδου προσαυξημένες κατά 10%.

Η αλλαγή αυτή, όπως άλλωστε ομολογείται στον προτεινόμενο κανονισμό, γίνεται για να μπορούν οι μεταποιητικές βιομηχανίες να προσαρμόζονται γρήγορα στις απαιτήσεις της αγοράς. Δηλαδή, να υπάρχει ανά πάσα στιγμή και σε αναμονή διαθέσιμη πρώτη ύλη (ντομάτα) από τους αγρότες προς τους βιομηχάνους, για να καλύπτουν τις ανάγκες της αγοράς, οι οποίες από τα πράγματα έχει αποδειχθεί ότι δεν καλύπτονται ούτε με τις προσαυξημένες κατά 10% ποσοστώσεις.

Αντί λοιπόν η Κομισιόν να αυξήσει τις ποσοστώσεις, προτείνει την αντικατάσταση των ποσοστώσεων με τα όρια, έτσι ώστε οι αγρότες, με δόλωμα τις κουτσουρεμένες, λόγω των προστίμων συνυπευθυνότητας, επιδοτήσεις, να παράγουν επιπλέον των ορίων ποσότητες για να τις παίρνουν, όταν θα τις χρειάζονται, οι εμποροβιομήχανοι. Εξυπακούεται ότι αυτές οι επιπλέον των ορίων ποσότητες που θα παράγουν οι αγρότες, μη έχοντας σίγουρη αγορά, αλλά ούτε και ελάχιστη τιμή, θα λειτουργούν σαν όπλο στα χέρια των εμποροβιομηχάνων για να εκβιάζουν τους αγρότες και να καθορίζουν σε εξευτελιστικά επίπεδα τις τιμές ολόκληρων των ποσοτήτων, ακόμα και αυτών που κινούνται μέσα στα όρια.

Κάτι παρόμοιο γινόταν μέχρι σήμερα με το σύστημα των ποσοστώσεων, όπου οι αγρότες της χώρας παρήγαγαν ποσότητες 20% περίπου επιπλέον των ποσοστώσεων και για τις ποσότητες αυτές έπαιρναν μόνο εμπορική τιμή, η οποία ήταν περίπου ίση με τα 2/3 της ελάχιστης τιμής. Με το σύστημα των ποσοστώσεων για το υπόλοιπο 80% της παραγωγής οι αγρότες είχαν σίγουρη την ελάχιστη τιμή, ενώ με το προτεινόμενο σύστημα ορίων, η συνολική τιμή που θα παίρνουν για όλες τις ποσότητες θα είναι μικρότερη από την τιμή των επιπλέον ποσοτήτων του συστήματος ποσοστώσεων.

Με βάση τον προτεινόμενο τρόπο κατανομής των ορίων, το εθνικό όριο για τη βιομηχανική ντομάτα της χώρας μας προτείνεται στους 1.185.986 τόνους, όταν η παραγωγή με το σύστημα των ποσοστώσεων είχε φτάσει στους 1.300.000 τόνους περίπου, ενώ οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας μας είναι ακόμα μεγαλύτερες.

Για τα χυμοποιήσιμα εσπεριδοειδή, τα συμπύρηνα ροδάκινα και τα αχλάδια, η Επιτροπή προτείνει τα κοινοτικά όρια να διανεμηθούν και να κατανεμηθούν σε εθνικά όρια για να πληρώνουν πρόστιμα συνυπευθυνότητας οι χώρες που κάνουν υπέρβαση. Η κατανομή των κοινοτικών ορίων προτείνεται από την Επιτροπή να γίνει με βάση το μέσο όρο των επιδοτούμενων ποσοτήτων που μεταποιήθηκαν την τελευταία τριετία προσαυξημένων κατά 10%.

Με τον τρόπο αυτό, το εθνικό όριο της χώρας μας για τα χυμοποιήσιμα πορτοκάλια προτείνεται στους 219.334 τόνους, όταν οι ποσότητες που χυμοποιούνται ανέρχονται στους 380.000 τόνους και αρκετές ακόμα ποσότητες πήγαιναν στις χωματερές. Στα λεμόνια στους 26.759 τόνους, στα μικρόκαρπα εσπεριδοειδή (μανταρίνια κ.ά.) στους 4.782 τόνους και στα γκρέιπ φρουτ και φράπες στους 729 τόνους.

Στα συμπύρηνα ροδάκινα το εθνικό όριο προτείνεται στους 265.588 τόνους, όταν την περίοδο 1996-97, που ήταν κανονική περίοδος, μεταποιήθηκαν 360.778 τόνοι και η παραγωγή ξεπερνάει τους 500.000 τόνους. Για τα ροδάκινα, η Κομισιόν δεν παίρνει καθόλου υπόψη της ότι τα δύο από τα τρία τελευταία χρόνια η χώρα μας μεταποίησε πολύ μικρές ποσότητες, επειδή οι παγετοί αποδεκάτισαν την παραγωγή.

Τα απαράδεκτα χαμηλά εθνικά όρια που αποδεκατίζουν τις επιδοτήσεις, αν συνδυαστούν με τις προτεινόμενες μειώσεις των ποσοτήτων απόσυρσης (χωματερές), που το ποσοστό τους επί της εμπορεύσιμης ποσότητας επιτρέπεται μέχρι 5% για τα εσπεριδοειδή, 8,5% για τα μήλα και αχλάδια και 10% για τα άλλα οπωροκηπευτικά, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι για πολύ μεγάλες ποσότητες από όλα τα μεταποιήσιμα οπωροκηπευτικά δε θα υπάρχει καμία διέξοδος διάθεσης, με αποτέλεσμα να πέσουν συνολικά οι τιμές, αυτά να σαπίζουν στα χωράφια και στα συσκευαστήρια των συνεταιρισμών και οι αγρότες να εξαναγκαστούν να ξεριζώσουν τις καλλιέργειές τους.

Με την κατάργηση της ελάχιστης τιμής, η οποία, εκτός από τη διασφάλιση ενός ελάχιστου αγροτικού εισοδήματος, καθόριζε και το ύψος της επιδότησης, αφού η επιδότηση ήταν ίση με τη διαφορά μεταξύ της ελάχιστης τιμής και της διεθνούς τιμής, δημιουργήθηκε πρόβλημα καθορισμού του ύψους των επιδοτήσεων που θα δίνονται στο εξής απευθείας στον παραγωγό και όχι στο μεταποιητή όπως γινόταν μέχρι τώρα.

Για τον καθορισμό του ύψους των επιδοτήσεων, η Κομισιόν άδραξε την ευκαιρία των συγκυριακά αυξημένων διεθνών τιμών των μεταποιημένων οπωροκηπευτικών την τελευταία εμπορική περίοδο, για να καθορίσει σε χαμηλά επίπεδα τις επιδοτήσεις οι οποίες θα ισχύουν για πολλά χρόνια, δηλαδή μέχρι την επόμενη αλλαγή του κανονισμού. Επίσης, για τον καθορισμό του ύψους των επιδοτήσεων η Κομισιόν συνυπολόγισε και την αύξηση κατά 10% των ορίων παραγωγής, έτσι ώστε να αναιρέσει τα όποια μικρά θετικά αποτελέσματα θα είχε η μικρή προσαύξηση των ορίων.

Αξίζει ακόμα να σημειωθεί η επιλεκτικότητα της Κομισιόν, αφού για τον καθορισμό των ορίων παίρνει υπόψη της τις επιδοτούμενες ποσότητες της τελευταίας τριετίας, ενώ για τον καθορισμό του ύψους των επιδοτήσεων παίρνει υπόψη μόνο την τελευταία χρονιά. Τούτο γίνεται για να βγουν όσο το δυνατό χαμηλότερες οι επιδοτήσεις των παραγωγών.

Με τις σκόπιμες αυτές αλχημείες, η επιδότηση της βιομηχανικής ντομάτας προτείνεται στα 29,84 Ευρώ/τόνο, όταν το 1999 ήταν 36,25 Ευρώ/τόνο, το 1998 40,66 και το 1977 44,6 Ευρώ/τόνο. Για τα συμπύρηνα ροδάκινα στα 47,7 Ευρώ/τόνο, όταν το 2000 ήταν 51,6, το 1999 ήταν 76,3, το 1998 75,81 και το 1997 101,6 Ευρώ/τόνο. Και για τα αχλάδια στα 161,7 Ευρώ/τόνο. Οι «κουτσουρεμένες» αυτές επιδοτήσεις θα «πριονίζονται» ακόμα περισσότερο, λόγω της επιβολής προστίμων συνυπευθυνότητας, επειδή τα όρια είναι πολύ χαμηλά σε σχέση με την παραγωγή, ειδικά στα ροδάκινα. Θα συμβεί δηλαδή αυτό που συνέβη τα προηγούμενα χρόνια με τα χυμοποιήσιμα πορτοκάλια, όπου το πρόστιμο συνυπευθυνότητας μείωνε κατά 40% περίπου την επιδότηση.

Για τα νωπά οπωροκηπευτικά, η Κομισιόν προτείνει το ύψος των εξαγωγικών επιδοτήσεων να μπορεί να καθοριστεί με διαγωνισμό. Η πρόταση αυτή είναι τεχνικού χαρακτήρα και η επιτροπή δεν κάνει καν αναφορά στις αρνητικές συνέπειες που έχει προκαλέσει στις εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών η συμφωνία της ΓΚΑΤΤ, με την οποία μειώθηκαν οι επιδοτούμενες εξαγόμενες ποσότητες και το ύψος των επιδοτήσεων, με αποτέλεσμα να οξυνθούν τα προβλήματα διάθεσης της παραγωγής και να πέσουν κατακόρυφα οι τιμές στον παραγωγό.

Στη σχετική πρόταση κανονισμού της Κομισιόν γίνεται επίσης αναφορά και για τα επιχειρησιακά προγράμματα των Ομάδων Παραγωγών, όπου προτείνεται και ένα επουσιώδες μέτρο: Ο καθορισμός του ύψους της επιδότησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων στο 3%.

Μέχρι τώρα ίσχυε ότι το ύψος της επιδότησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων κάθε Ομάδας Παραγωγών δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο του 4,5% της εμπορεύσιμης αξίας και ακόμα ότι το συνολικό ύψος όλων το Ομάδων Παραγωγών δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο του 2,5% της αξίας της συνολικής εμπορεύσιμης παραγωγής. Τώρα η Κομισιόν προτείνει μια επουσιώδη τροποποίηση - απλούστευση, επειδή στο ισχύον σύστημα εκτιμήθηκε ότι δημιουργούνται γραφειοκρατικά προβλήματα και επειδή μόνο το 43% των ομάδων παραγωγών είχαν επιδοτούμενα επιχειρησιακά προγράμματα.

Η πρόταση αυτή δεν έχει σχεδόν καμία συμβολή στο αγροτικό εισόδημα. Στα επιχειρησιακά αυτά προγράμματα υπάγονται δραστηριότητες που αποσκοπούν κύρια στην προφύλαξη του περιβάλλοντος και στην εξασφάλιση καλής ποιότητας πρώτης ύλης, π.χ., προγράμματα τοποθέτησης κάδων απορριμμάτων στα χωράφια για να συλλέγουν οι αγρότες τα υλικά συσκευασίας των φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων κλπ., καθώς και προγράμματα φυτοτοξικότητας, εδαφολογικών ερευνών, αναβάθμισης χώρων συγκέντρωσης πρώτης ύλης κ.ά.

Οι συγκεκριμένες τροποποιήσεις που προτείνει η Κομισιόν αλλάζουν ριζικά σε παραπέρα αρνητική κατεύθυνση το καθεστώς βασικών αγροτικών προϊόντων ιδιαίτερης σημασίας για τη χώρα μας. Και πρόκειται για έναν σημαντικό τομέα αν αναλογιστεί κανείς ότι συνολική αξία των οπωροκηπευτικών αποτελεί το 23% της συνολικής αξίας της αγροτικής παραγωγής.

Ο ισχυρισμός της Κομισιόν ότι οι προτάσεις της είναι δημοσιονομικά ουδέτερες, δηλαδή δεν επιβαρύνουν, αλλά ούτε και ελαφρύνουν τον κοινοτικό προϋπολογισμό, ακόμα και αν αποδειχτεί αληθινός, δεν ακυρώνει τον αρνητικό χαρακτήρα των τροποποιήσεων, επειδή οι συνέπειες των τροποποιήσεων αυτών αφορούν στις σχέσεις των μικρομεσαίων αγροτών και των εμποροβιομηχάνων. Δηλαδή, εξασφαλίζουν στους εμποροβιομηχάνους όλες τις προϋποθέσεις για να αγοράζουν σε εξευτελιστικές τιμές όσες ποσότητες οπωροκηπευτικών θέλουν και ταυτόχρονα αποδεκατίζουν το αγροτικό εισόδημα και υπονομεύουν το παραγωγικό μέλλον της χώρας μας.

Οσον αφορά στο δημοσιονομικό κόστος των οπωροκηπευτικών, υπενθυμίζεται ότι τα οπωροκηπευτικά, που είναι μεσογειακά προϊόντα, αποτελούν το 16% της αξίας της συνολικής αγροτικής παραγωγής. Απορροφούν όμως μόνο το 4,5% των δαπανών του γεωργικού ταμείου εγγυήσεων. Εκτός αυτών, αξίζει να αναφερθεί ότι στα νωπά οπωροκηπευτικά, η αυτάρκεια της ΕΕ είναι μόνο 40%. Σε άλλα προϊόντα, όπως τα δημητριακά, ζωοκομικά, που παράγονται από τις βόρειες χώρες της ΕΕ, τα ποσά που απορροφούν είναι δυσανάλογα της συμμετοχής τους στη συνολική αξία της αγροτικής παραγωγής, ενώ ταυτόχρονα είναι και πλεονασματικά.

Οι αλλαγές που έπρεπε να γίνουν στους κανονισμούς των οπωροκηπευτικών, προκειμένου να ενισχυθεί κάπως το εισόδημα των μικρομεσαίων αγροτών, όφειλαν να βρίσκονται σε αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση από τις προτεινόμενες. Δηλαδή να αναβαθμιστεί το σύστημα των ελάχιστων τιμών, για να εξασφαλίζει βιώσιμο αγροτικό εισόδημα. Να αυξηθούν οι ποσοστώσεις στο ύψος τουλάχιστον των παραγωγικών δυνατοτήτων, μια και η αυτάρκεια είναι πολύ μικρή. Να στηριχτούν οι εξαγωγές με επιδοτήσεις και να προστατευτεί η κοινοτική παραγωγή. Να ενισχυθούν οι συνεταιριστικές οργανώσεις για να ασχοληθούν με όλες τις φάσεις της παραγωγικής διαδικασίας ειδικά των μεταποιήσιμων οπωροκηπευτικών.