«Η Ανάκριση» του Πέτερ Βάις (Die Ermittlung, 1965), ορατόριο σε 11 ωδές, είναι ένα συγκλονιστικό, αποκαλυπτικό και δριμύ κατηγορητήριο κατά του ναζισμού, που βασίστηκε στα πρακτικά της δίκης βασικών στελεχών του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης και εξόντωσης του Αουσβιτς.

Το εμβληματικό, επίκαιρο αυτό έργο επέλεξε να ανεβάσει φέτος ο Κώστας Καζάκος επικεφαλής ενός εξαιρετικού 12μελούς θιάσου, σε απόδοση - σκηνοθεσία και μουσική επιμέλεια Σταύρου Σ. Τσακίρη, σκηνικά - κοστούμια Θάλειας Ιστικοπούλου και φωτισμούς Θανάση Σταυρόπουλου. Δραματολόγος: Δήμητρα Πετροπούλου. Βίντεο: Νάντια Σκούρτη. Εκτός από τον Κώστα Καζάκο συμμετέχουν οι ηθοποιοί με σειρά εμφάνισης: Παύλος Ορκόπουλος, Τζένη Κόλλια, Θόδωρος Γράμψας, Γιάννης Γούνας, Μαρία Τζάνη, Εύα Κοταμανίδου, Δημήτρης Καλατζής, Σπύρος Τσεκούρας, Κωνσταντίνος Καζάκος, Κώστας Μπάρας, Ευθύμης Ξυπολυτάς. Παρεμβαίνει καταλυτικά ένας δημοσιογράφος ... ως 13ος.

Πρόκειται για ένα «αποκαλυπτικό έργο - ντοκουμέντο» -λέει ο Κώστας Καζάκος- «που μιλά για το σήμερα με τα αδιάσειστα στοιχεία του χτες. Ενα πολύ κοντινό μας χτες, το οποίο αναφέρεται στις σκοτεινότερες σελίδες της Ιστορίας, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει πόσο σημερινοί μπορεί να είναι οι κίνδυνοι και πόσο απαραίτητη είναι η εγρήγορση και η καταγγελία παρόμοιων και πανομοιότυπων φασιστικών - ρατσιστικών - ναζιστικών φαινομένων σήμερα».

Ο Πέτερ Βάις παρουσίασε την «Ανάκριση», αφού παρακολούθησε τη δίκη της Φρανκφούρτης για το Αουσβιτς, που είχε την επίσημη ονομασία «Ποινική διαδικασία εναντίον του Μούλκα και άλλων» (20 Δεκεμβρίου 1963 έως τις 20 Αυγούστου 1965). Ηταν η πρώτη μεγάλη δίκη που διεξήχθη από τη γερμανική Δικαιοσύνη εναντίον των ναζιστών εγκληματιών στην οποία κατέθεσαν 359 μάρτυρες, εκ των οποίων 248 επιζήσαντες του στρατοπέδου. Η δίκη γνώρισε τεράστια δημοσιότητα και ήδη πριν την απαγγελία των δικαστικών αποφάσεων στις 19 και 20 Αυγούστου 1965, ο Βάις αντλώντας υλικό από τα ντοκουμέντα της δίκης έδωσε μορφή σε ένα θεατρικό κείμενο, «που μας αναγκάζει» -σημειώνει ο Κώστας Καζάκος- «να ακολουθήσουμε ολόκληρη τη μαρτυρική πορεία, να φτάσουμε με τα τρένα στην αποβάθρα, να μπούμε στο στρατόπεδο από την αποκρουστική πύλη που είχε την επιγραφή "Η Εργασία Απελευθερώνει", να είμαστε παρόντες στα βασανιστήρια και στις εκτελέσεις στο "Μαύρο Τοίχο" και να φτάσουμε μπροστά στους φούρνους των κρεματορίων, όπου αποτεφρώθηκαν, μόνο στο συγκρότημα στρατοπέδων του Αουσβιτς, περίπου 1.500.000 άνθρωποι, απ' όλες τις κατεχόμενες χώρες της Ευρώπης. Ενα μέγα πλήθος Εβραίων -ανάμεσά τους και 55 έως 60.000 Ελληνες Εβραίοι- ένα πλήθος κομμουνιστών και προοδευτικών διανοουμένων, ένας τεράστιος αριθμός Σοβιετικών αιχμάλωτων πολέμου, από το Ανατολικό Μέτωπο, Αντιστασιακοί, Τσιγγάνοι, Ομοφυλόφιλοι και άλλες ομάδες πολιτών που "νόθευαν" το αίμα της Αρίας φυλής».

Το έργο παίχτηκε, το 1965, ταυτόχρονα σε 15 θεατρικές σκηνές στην Ανατολική και τη Δυτική Γερμανία και στο Royal Shakespeare Company στο Λονδίνο (σκηνοθεσία Πίτερ Μπρουκ). Ο Πέτερ Βάις κερδίζει το Βραβείο Λέσινγκ.

Στο έργο του, ο Πέτερ Βάις αφήνει ανοικτό το τέλος, ώστε αυτό να αποκτά μία γενικότερη και διαχρονική δυναμική και να προσαρμόζεται σε πολλές και διαφορετικές καταστάσεις αναδεικνύοντας κυρίως το θέμα της ατομικής και κοινωνικής ενοχής και ευθύνης. Στη διάρκεια των χρόνων, «Η Ανάκριση» αποδεικνύεται διαχρονικά επίκαιρη και έχει παρασταθεί με πολλούς διαφορετικούς και πειραματικούς τρόπους σε όλο τον κόσμο.

Οπως σημειώνει ο Κώστας Καζάκος: «Η "Ανάκριση" του Πέτερ Βάις μπορεί να είναι μια πυξίδα που θα μας βοηθήσει να ξαναβρούμε το δρόμο μας. Θα μας οργώσει τη μνήμη και μέσα από τα ιστορικά ντοκουμέντα, μέσα από τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα που συνέβησαν στα τρομερά χρόνια των ναζιστικών στρατοπέδων εξόντωσης, θα μας αναγκάσει να ξαναθυμηθούμε, κάτω από ποια διαδικασία ο άνθρωπος μπορεί να χάσει την ανθρώπινη υπόστασή του και να μεταβληθεί σ' ένα άβουλο και θλιβερό κτήνος».

Ο σκηνοθέτης Σταύρος Σ. Τσακίρης συμπληρώνει: «Εχει ως στόχο να περάσει, χωρίς φίλτρα, την αλήθεια στο σημερινό θεατή και να του δημιουργήσει την εγρήγορση που ζητούν οι καιροί. Η παράσταση σέβεται τη λογική του αφηγηματικού θεάτρου και τη δομή του θεάτρου - ντοκουμέντο. Είναι μία πολιτική παράσταση και ειδικά σήμερα θέλω να πιστεύω ότι είναι ένα θέατρο που δεν παράγει αισθητική αλλά δημιουργεί ηθική».

Παραστάσεις: Κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, στις 21.00. Κάθε Σάββατο Απογευματινή στις 18.00. Κάθε Κυριακή στις 20.00. Διάρκεια παράστασης: 105΄ (με διάλειμμα 10 λεπτών).

Ο Πέτερ Βάις γερμανοεβραϊκής καταγωγής γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1916 και πέθανε στη Στοκχόλμη το 1982. Το 1934 υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη ναζιστική Γερμανία και, αφού έμεινε για λίγο στην Αγγλία και στην Πράγα (1936-38), όπου σπούδασε ζωγραφική, εγκαταστάθηκε τελικά στη Στοκχόλμη και το 1948 έλαβε τη σουηδική υπηκοότητα. Η πληθωρική προσωπικότητά του βρήκε την έκφρασή της σε μια πολύπλευρη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Εκτός από λογοτέχνης, ζωγράφος και σκιτσογράφος, υπήρξε επίσης σκηνοθέτης και πρωτοποριακός θεωρητικός του κινηματογράφου. Εγινε διάσημος με το μεγάλο αφήγημά του Η σκιά του σώματος του αμαξά, το οποίο γράφτηκε το 1952 αλλά δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1960. Ακολούθησαν μερικά αυτοβιογραφικά κείμενα, όπως Η συζήτηση των τριών οδοιπόρων (1963). Επειτα αφοσιώθηκε στο θέατρο με εντυπωσιακά αποτελέσματα, τα οποία τον τοποθετούν ανάμεσα στις κορυφαίες φυσιογνωμίες του σύγχρονου θεάτρου. Ο Βάις καθιερώθηκε με το έργο Η δίκη και η δολοφονία του Zαν Πολ Μαρά, παρουσιασμένη από τον θίασο του ασύλου του Σαραντόν υπό τη διεύθυνση του Ντε Σαντ (1964). Στο έργο αυτό, το ύφος του οποίου αποκαλύπτει μια εξαιρετική ευρυμάθεια, ο Βάις αξιοποιεί ολόκληρη τη γερμανική παράδοση θεατρικών πειραματισμών μέχρι τα εξωλογικά πρότυπα του μπρεχτικού θεάτρου, συνδυάζοντάς την με έναν προβληματισμό εξαιρετικά σύγχρονο. Αλλα σημαντικά έργα του το Ασμα για το σκιάχτρο της Λουζιτάνιας (Gesang vom Lusitanischen Popanz, 1967), Χέλντερλιν (1971), Η νέα δίκη (Der neue Prozess, 1981), μια θεατρική διασκευή της διάσημης νουβέλας Η δίκη του Φραντς Κάφκα.