«Τι έγινε, η Θεσσαλονίκη θα πάρει όλο το χώρο;», «ε, καλά, δεν έχεις δει τίποτα ακόμα, κάτσε να 'ρθει η Αθήνα...». Και κάποτε, στις 5.40 μ.μ. για την ακρίβεια, ήρθε και η Αθήνα. Και τότε ο αχανής χώρος στη Βίγλα Πισοδερίου γέμισε σκηνές και χιλιάδες πρόσωπα, φωτεινά πρόσωπα, συνθήματα, γλέντι κι ίσως το πιο σπουδαίο, πρόσωπα που πατούσαν με προσοχή στη γη και κοίταζαν με μάτια διάπλατα τον γύρω χώρο αναζητώντας τα σημάδια που θα τους βεβαίωναν ότι «εκεί είναι η Βίγλα Λούτζερ, εκεί του Γκόγκου η Γκλάβα και εκεί βόρεια η Μπέλα Βόδα και να, κάτω εκεί το Πισοδέρι, εδώ από κάτω τ' Αλωνα, πιο πέρα το Μπούφι, πίσω από εκείνη τη ράχη οι Καρυές, ο Λευκώνας, το Πλατύ, ο Λαιμός, ο Αγ. Γερμανός, κι απέναντι η Πύλη που ήταν η έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ και πιο πίσω το Βροντερό με το μεγάλο νοσοκομείο. Να, εδώ απ' τις κεραίες ίσια κάτω νότια είναι το Λέσιτς, κι απέναντι οι Πολενάτες, τα Κουκλουθούρια (πόσες ματωμένες ιστορίες έχουμε διαβάσει γι' αυτά...) και παραδίπλα η Κούλα και το Πλατύ. Και ξέρεις, εδώ δεν πάτησε ποτέ ο αστικός στρατός όσο υπήρχε ο Δημοκρατικός Στρατός...».

Η κατασκήνωση του 25ου Αντιιμπεριαλιστικού Διημέρου της ΚΝΕ είναι ζωντανή μια μέρα πριν, έτσι που στην πράξη να 'ναι τριήμερο. Μια βδομάδα πριν, δεκάδες σύντροφοι από τις Οργανώσεις της Βόρειας Ελλάδας ήρθαν στο χώρο και μετέτρεψαν ένα χιονοδρομικό κέντρο σε κατασκήνωση υποδοχής χιλιάδων νεολαίων, που από χτες το πρωί καταφτάνουν εδώ από κάθε γωνία της Ελλάδας. Εδώ, μέσα σ' ένα καταπληκτικής ομορφιάς δάσος οξιάς - μ' ό,τι σημαίνει αυτό για όσους έχουν νιώσει το διαρκές θρόισμα της οξιάς - στις πηγές του βόρειου κλάδου του Αλιάκμονα, εδώ στα νότια αντερείσματα του Βαρνούντα στα σύνορα της Ελεύθερης Ελλάδας, που υπήρξε για τρία ολόκληρα χρόνια, από το 1947 έως και το 1949, χτυπά από το μεσημέρι της Παρασκευής η καρδιά του σύγχρονου νεολαιίστικου επαναστατικού κινήματος.

Εδώ, από την είσοδο ακόμα, σ' ένα προς ένα τα ταμπλό του φωτογραφικού αφιερώματος, ξετυλίγεται η Ιστορία της ένοπλης πάλης του εργατικού κινήματος της χώρας μας σ' εκείνη τη στιγμή της ιστορικής εξέλιξης που επιχειρήθηκε η «έφοδος στον ουρανό» κι εγκαταστάθηκαν σε πάνω από 35 χωριά της περιοχής θεσμοί της λαϊκής εξουσίας.

Εδώ, στη Βίγλα Πισοδερίου, κάμποσες χιλιάδες ΚΝίτες και ΚΝίτισσες διακηρύσσουν από την είσοδο ακόμα της κατασκήνωσής τους: «Αυτή είναι η Ιστορία μας, διδασκόμαστε». Μέσα σ' ένα κλίμα που μοιάζει και είναι γιορτή, ξετυλίγονται συζητήσεις, ανταλλάσσονται γνώσεις, γίνονται επισκέψεις στα διπλανά υψώματα, χωρίς να λείπει στιγμή αυτό καθαυτό το γλέντι. Τόσο πολλά πράγματα σε τόσο λίγο χρόνο. Μια ομάδα συντρόφων προσομοίωσε περπατώντας ένα 8ωρο την πορεία της 14ης Ταξιαρχίας, άλλοι περπάτησαν στα μονοπάτια της 108, ενώ τα σκήπτρα της «δόξας» πήρε χωρίς διαγωνισμό μια ομάδα συντρόφων που εντόπισε και αποκάλυψε μια σειρά αποθηκών του ΔΣΕ στην περιοχή της Πρέσπας, κι όχι μόνο αυτό, αλλά σκάβοντας επί διήμερο αποκάλυψε και απέδωσε, επισκέψιμο πλέον, ένα αμπρί - αποθήκη του ΔΣΕ. Παρασκευή σούρουπο πια, με τις Οργανώσεις της Αττικής να έρχονται ακόμα, την Κρήτη να είναι κάπου κοντά στο δρόμο για εδώ, τη Θεσσαλία να έχει ήδη φτάσει, τη Μακεδονία να είναι κυρίαρχη στο χώρο από νωρίς, όλα σιγά σιγά παίρνουν το δρόμο τους γι' αυτό που είναι το κεντρικό γεγονός της βραδιάς: Η συζήτηση για τους θεσμούς της Λαϊκής Εξουσίας έτσι όπως εγκαθιδρύθηκαν και λειτούργησαν στην περιοχή. Η νύχτα προδιαγράφεται ήδη μακριά καθώς μετά τη συζήτηση ακολουθούν ντόπια συγκροτήματα με χάλκινα και άλλα καλά...

Βασική εκδήλωση της χτεσινής μέρας στο χώρο του Διημέρου ήταν εκείνη με θέμα «Οι λαογέννητοι θεσμοί εξουσίας στις ελεύθερες περιοχές του ΔΣΕ στο Βίτσι» και ομιλητή τον Αρη Ευαγγελίδη, μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ. Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα εκτενή αποσπάσματα της ομιλίας.

Είναι λογικό όταν κάποιος αρχίζει να γνωρίζει την Ιστορία του ΔΣΕ, το πρώτο που τραβάει την προσοχή του να είναι οι μεγάλες μάχες και οι επιχειρήσεις, ο απαράμιλλος ηρωισμός των μαχητών που για τρία χρόνια άντεξαν απέναντι σε έναν εχθρό πολύ μεγαλύτερο αριθμητικά, με πολύ καλύτερο στρατιωτικό εξοπλισμό, που είχε τη στήριξη του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Είναι λογικό γιατί τούτα εδώ τα χώματα είναι ποτισμένα με αίμα εργαζομένων, ανθρώπων του λαού που διάλεξαν το δρόμο της ένοπλης σύγκρουσης με την αστική τάξη.

Σήμερα, όμως, θέλουμε να καταπιαστούμε και να φωτίσουμε μια άλλη πλευρά που είναι σχετικά άγνωστη και λιγότερο μελετημένη, τη «δημιουργική» πλευρά του ΔΣΕ, που αφορά την οργάνωση της ζωής, της παραγωγής και της εξουσίας στις περιοχές που έλεγχε ο ΔΣΕ. Πάνω στο θέμα αυτό έχουν γραφτεί πολύ λίγα πράγματα σε εκδόσεις, μελέτες, απομνημονεύματα. Το θέμα αυτό είναι αντικείμενο ακόμα συλλογικής μελέτης από το Κόμμα μας, που θα ολοκληρωθεί με την επανέκδοση του Α' Τόμου Ιστορίας του ΚΚΕ για την περίοδο 1918-1949. Αρα και ορισμένες πλευρές δεν τις κλείνουμε σήμερα οριστικά, ωστόσο μπορούμε να δώσουμε ορισμένα βασικά ζητήματα (...).

Η δημιουργία ελεύθερων περιοχών ανέδειξε την ανάγκη να οργανωθεί η εξουσία που είχε προκύψει αντικειμενικά, αφού δεν υπήρχε πια συγκροτημένη αστική εξουσία, γεγονός που επέβαλε στο ΔΣΕ και στο Κόμμα μας να μπουν μπροστά για την οργάνωση όλων των πλευρών της ζωής, να οργανώσουν μια νέα εξουσία.

Στις 10 Αυγούστου του 1947, το Γενικό Αρχηγείο (ΓΑ) του ΔΣΕ εξέδωσε απόφαση με τίτλο «Καταστατικές διατάξεις για την Ελεύθερη Ελλάδα». Η απόφαση εκδόθηκε από το ΓΑ επειδή δεν είχε συγκροτηθεί ακόμα η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση (ΠΔΚ) και το ΓΑ είχε την ευθύνη για τη διεύθυνση της κεντρικής εξουσίας. (...).

Την ίδια μέρα το ΓΑ εξέδωσε και 5 νομοθετικές πράξεις.

Με τις νομοθετικές αυτές πράξεις, θεσμοθετούνταν οι βασικές αρχές οργάνωσης και λειτουργίας της εξουσίας στις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του ΔΣΕ, με βασικό φορέα και όργανα «τα Λαϊκά Συμβούλια σε κάθε χωριό και σε κάθε πόλη». Κυρίαρχο όργανο σε κάθε πόλη και χωριό ήταν «η Γενική Συνέλευση των πολιτών» (...).

Φυσικά, στις συνθήκες τις ένοπλης σύγκρουσης, όλη η δραστηριότητα των οργάνων εξουσίας στις ελεύθερες περιοχές ήταν προσανατολισμένη στην ενίσχυση του αγώνα του ΔΣΕ. Σε αυτόν τον αγώνα συνέβαλαν αποφασιστικά όλα τα χωριά στην περιοχή του Ελεύθερου Βίτσι, που αποτελούσαν στα μετόπισθεν τις γερές βάσεις βοήθειας στα ένοπλα τμήματα του ΔΣΕ, που μάχονταν στην πρώτη γραμμή του μετώπου (...).

Ξεχωριστό στοιχείο που χρειάζεται να αναδείξουμε, αποτελεί η συμμετοχή των γυναικών στους θεσμούς της νέας εξουσίας. Στα έγγραφα και τα ντοκουμέντα που υπάρχουν στο ιστορικό Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, υπάρχουν δεκάδες αναφορές για τη συμμετοχή των γυναικών σε αυτούς νέους θεσμούς, όπως για παράδειγμα πως το Νοέμβρη του 1948 σε 23 Λαϊκά Συμβούλια του νομού Φλώρινας εκλέχτηκαν 52 γυναίκες, ενώ σε 53 Λαϊκά Συμβούλια (ΛΣ) του νομού Καστοριάς εκλέχτηκαν 78 γυναίκες, μάλιστα στο χωριό Γάβρο πρόεδρος του ΛΣ εκλέχτηκε γυναίκα (...).

Με αυτά τα όργανα Λαϊκής Εξουσίας οργανώθηκε η κινητοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων για την ανοικοδόμηση αυτών των περιοχών, επιδεικνύοντας ένα πολύ σημαντικό έργο, παρά τα πενιχρά τεχνικά και μηχανικά μέσα που είχαν στη διάθεσή τους. Στα διάφορα χωριά κατασκευάστηκαν ή επισκευάστηκαν δρόμοι, γέφυρες, βρύσες. Δημιουργήθηκαν σχολεία, νοσοκομεία, αναρρωτήρια (...).

Από τα πιο δύσκολα καθήκοντα που είχαν να φέρουν σε πέρας τα ΛΣ ήταν η μεταφορά των παιδιών στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Στο τέλος του 1947 κρίθηκε επιβεβλημένη η απομάκρυνση των παιδιών από τις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας, που καθημερινά δέχονταν επιθέσεις από τον κυβερνητικό στρατό, με βαρύ πυροβολικό και αεροπορία. Το Μάρτη του 1948, οι σοσιαλιστικές χώρες αποδέχτηκαν την πρόταση για τη φιλοξενία των παιδιών (...).

Με τις νομοθετικές πράξεις του ΓΑ, οριζόταν η οργάνωση της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Σύμφωνα με το άρθρο, «σε κάθε πόλη ή χωριό δίπλα στο ΛΣ λειτουργεί λαϊκό δικαστήριο, που συγκροτείται από τρία μέλη». Τα μέλη του Λαϊκού Δικαστηρίου εκλέγονταν από το λαό της περιφέρειάς τους με καθολική και μυστική ψηφοφορία, ενώ το αξίωμα του μέλους του Λαϊκού Δικαστηρίου ήταν τιμητικό, υποχρεωτικό και άμισθο. (...)

Πολύ σημαντικό ζήτημα που ρύθμισαν οι νομοθετικές πράξεις ήταν το ζήτημα της γης. Με την πράξη 3, ρυθμιζόταν ο αναδασμός της γης με βάση το ότι «η γη ανήκει στους καλλιεργητές». Με βάση αυτήν την απόφαση, απαλλοτριώθηκε γη τσιφλικάδων και ορισμένων προδοτών και μοιράστηκε σε ακτήμονες, μέτρο το οποίο δεν είχε επιχειρήσει το ΕΑΜ και η ΠΕΕΑ (...). Τα Λαϊκά Συμβούλια των χωριών Αγκαθωτό, Πλατύ, Λεύκωνα, το Νοέμβρη του 1947, αποφάσισαν και μοίρασαν 700 στρέμματα γης των τσιφλικάδων σε ακτήμονες και σε αγρότες με μικρό κλήρο (...).

Με τη δράση των ΛΣ οικοδομήθηκαν νέα σχολεία, τα κλειστά ξανάνοιξαν, καθαρίστηκαν, ασβεστώθηκαν, βρέθηκαν τα θρανία και το κατάλληλο διδακτικό προσωπικό. Με τους πόρους τους, αναλαμβάνεται η μισθοδοσία των δασκάλων (...).

Ολα τα παραπάνω (...) τα παραθέτουμε καταρχήν για να γίνει καλύτερα αντιληπτό το μέγεθος του έργου που ανέλαβε να φέρει σε πέρας ο ΔΣΕ, αλλά κύρια να δούμε τους αντικειμενικούς και τους υποκειμενικούς περιορισμούς που έμπαιναν στην ανάπτυξη αυτών των θεσμών εξουσίας που δημιουργήθηκαν στις απελευθερωμένες περιοχές της Ελλάδας την περίοδο 1947-'49.

Κι αυτό γιατί ο χαρακτήρας της εξουσίας που εγκαθίδρυσε ο ΔΣΕ, καθοριζόταν από το στόχο του (που ήταν ο στόχος του ΚΚΕ), δηλαδή να διαμορφωθεί μια Ελλάδα «ανεξάρτητη, ελεύθερη και δημοκρατική» ως αποτέλεσμα της νίκης του. Το προγραμματικό πλαίσιο του ΔΣΕ και της ΠΔΚ, οι καταστατικές διατάξεις και οι άλλες νομοθετικές πράξεις του ΓΑ δεν αποσκοπούσαν στην κατάργηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, αλλά στην εθνικοποίηση των ξένων εταιρειών, των μεγάλων τραπεζών και της βαριάς βιομηχανίας.

Επρόκειτο για την παγιωμένη θέση σχετικά με το ενδιάμεσο στάδιο, τη λεγόμενη «μεταβατική κυβερνητική εξουσία» μεταξύ της υπάρχουσας τότε «μοναρχοφασιστικής» εξουσίας στην Ελλάδα και της εργατικής εξουσίας, που οριζόταν ως «τελικός στόχος» του ΚΚΕ.

Αυτή η λαθεμένη στρατηγική αντίληψη παρέμενε, παρότι η εξέλιξη της ταξικής σύγκρουσης το 1947 προσέφερε πια μεγάλη και πολύτιμη πείρα στο ΚΚΕ, πείρα ικανή να εξαλείψει τις όποιες αυταπάτες υπήρχαν περί εθνικής ενότητας και ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης στην Ελλάδα, αφού ο ΔΣΕ είχε απέναντί του σύσσωμη την αστική τάξη και τα κόμματά της.

Βέβαια, η ταξική πάλη και η κοινωνική εξέλιξη έχουν τους δικούς τους αντικειμενικούς νόμους. Ο ΔΣΕ ήταν στρατός του εργαζόμενου λαού, που υπερασπιζόταν τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και της βασικής συμμαχικής της δύναμης, της εξαθλιωμένης αγροτιάς και των φτωχών αυτοαπασχολούμενων στρωμάτων των πόλεων, απέναντι στο σύνολο του αστικού κόσμου. Η αστική κρατική εξουσία γνώρισε τότε το μεγαλύτερο κίνδυνο για την ίδια την ύπαρξή της, γι' αυτό και ο αγώνας του ΔΣΕ αποτελεί την κορυφαία ένοπλη ταξική σύγκρουση στην Ελλάδα κατά τον εικοστό αιώνα. Εάν νικούσε τότε, θα έμπαινε αντικειμενικά ζήτημα η εργατική τάξη σε συμμαχία με τα άλλα λαϊκά στρώματα να επιβάλουν τη δική τους εξουσία. (...)

Περισσότερο, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι οι θεσμοί εξουσίας που γεννήθηκαν στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας προσιδιάζουν σε αυτό που περιγράφουμε στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος ως μεταβατικές στιγμές του ιστορικού χρόνου. Δηλαδή, σε στιγμές κορύφωσης της ταξικής πάλης και κλονισμού της αστικής εξουσίας, μπορεί να προκύψουν με πολλές μορφές ως αντίπαλο δέος στην αστική εξουσία τα όργανα και οι θεσμοί της εργατικής - λαϊκής εξουσίας. Αυτά δεν συνιστούν κάποιο ξεχωριστό στάδιο ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να διαρκεί για πολύ, δεν μπορούν να υπάρχουν γενικά δύο εξουσίες σε μια χώρα. Λέμε μεταβατικές στιγμές, γιατί η ταξική πάλη οδηγεί είτε στη νίκη της αστικής εξουσίας είτε στη νίκη των εργατικών - λαϊκών δυνάμεων και την εγκαθίδρυση της δικής τους εξουσίας (...).

Η πείρα αυτή αναδεικνύει και επιβεβαιώνει ένα πάρα πολύ σημαντικό ζήτημα: Εμπρακτα αποδείχτηκε ότι η πρώτη, η καθοριστική παραγωγική δύναμη είναι ο άνθρωπος και αυτό που είναι ώριμο να αλλάξει είναι η σχέση του ανθρώπου με τα μέσα παραγωγής. (...) σήμερα, με τα απείρως πιο ανεπτυγμένα μέσα και κυρίως με την πολύ πιο ανεπτυγμένη παραγωγική δύναμη του ανθρώπου, της εργατικής τάξης στη χώρα μας, το έργο για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών είναι δυνατό να γίνει! Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι το κίνητρο της παραγωγής, δηλαδή να αλλάξουν οι σχέσεις ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, στο συγκεντρωμένο προϊόν με τη μορφή αποθεμάτων και υποδομών. Πάνω στην ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων ιδιοκτησίας θα στηριχθεί η ριζική ανατροπή όλων των κοινωνικών σχέσεων, όλων των θεσμών και λειτουργιών της κοινωνίας που θα κατοχυρώσουν, υπερασπίσουν, θα αναπτύξουν την κοινωνική ιδιοκτησία - τον κεντρικό σχεδιασμό - τον εργατικό έλεγχο, θα διαμορφώσουν, εκπαιδεύσουν τον άνθρωπο της νέας κοινωνίας (...).

Σε κλίμα συγκίνησης πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Πέμπτης επίσκεψη της αντιπροσωπείας του Μετώπου Κομμουνιστικής Νεολαίας Ιταλίας (FGC) στο μνημείο των πεσόντων του Μπλόκου της Καλογρέζας. Η αντιπροσωπεία βρίσκεται στη χώρα μας μετά από πρόσκληση της ΚΝΕ για να συμμετάσχει στο 25ο Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο.

Στο χώρο του μνημείου, τους υποδέχτηκαν μέλη των Οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στη Νέα Ιωνία και την Καλογρέζα. Μαθητές, μέλη της ΚΝΕ, χάρισαν στην αντιπροσωπεία μία επανέκδοση από το Αρχείο του Κόμματος, φωτογραφική ανατύπωση ενός λευκώματος που είχε τυπώσει ο 8ος Τομέας του ΕΑΜ Αθήνας για την πάλη του λαού των περιοχών της Ν. Ιωνίας, της Ν. Φιλαδέλφειας και του Ν. Ηρακλείου κατά τον Δεκέμβρη του 1944, όπως επίσης και ένα αναμνηστικό που ετοίμασαν.

Στις πρωτοβουλίες της ΚΝΕ για την προβολή και ανάδειξη της Ιστορίας του ΚΚΕ και του εργατικού - λαϊκού κινήματος αναφέρθηκε, καλωσορίζοντας την αντιπροσωπεία ο Στ. Ευσταθίου, μέλος του Τομεακού Γραφείου του Βόρειου Τομέα Αττικής της ΚΝΕ. Ο Θ. Χαμαλίδης, στέλεχος του ΚΚΕ και δημοτικός σύμβουλος με τη «Λαϊκή Συσπείρωση» στο Δήμο της Ν. Ιωνίας, αναφέρθηκε στα γεγονότα του Μπλόκου και την αντίσταση στην περιοχή, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «ο τόπος αυτός αποτελεί φάρο έμπνευσης για εμάς» και επισημαίνοντας πως «είναι εκατοντάδες τα σημεία στην Αθήνα, που αποτελούν πυξίδα για τον αγώνα μας σήμερα».

Τα μέλη του Μετώπου Κομμουνιστικής Νεολαίας Ιταλίας ευχαρίστησαν για την ευκαιρία που τους δόθηκε να τιμήσουν μαζί με τα μέλη της ΚΝΕ τους ήρωες του Μπλόκου της Καλογρέζας. «Και η ιταλική αντίσταση είναι γεμάτη από νέους σε ηλικία συντρόφους που πάλευαν ενάντια στο φασισμό και την καταπίεση με κόστος τη ζωή τους. Οι ιστορίες τους πρέπει να είναι ένα παράδειγμα αφοσίωσης που πρέπει να χαρακτηρίζει τη ζωή των νέων κομμουνιστών. Μεταξύ των νεκρών εργαζομένων που εκτελέστηκαν στο μπλόκο ήταν ένας Ιταλός, σύμβολο μιας μάχης ενάντια στον καπιταλισμό. (...) Οι αδερφικές σχέσεις μεταξύ του FGC και της ΚΝΕ εκφράζονται και μ' αυτή τη μάχη που σήμερα, όπως και χθες πρέπει να μας βρίσκει ενωμένους ενάντια στον κοινό εχθρό», σημειώθηκε μεταξύ άλλων από την πλευρά της αντιπροσωπείας του FGC.

Ξεχωριστή στιγμή της επίσκεψης αποτέλεσε η συνομιλία τους με κομμουνιστές που την περίοδο της Κατοχής ήταν παιδιά, οι οποίοι με ζωντανό και ιδιαίτερα συγκινητικό τρόπο τούς μετέφεραν στιγμιότυπα εκείνης της περιόδου.

Το ενδιαφέρον των επισκεπτών κεντρίζει η έκθεση που έχει ετοιμάσει η ΚΝΕ για τη στρατιωτική κι επιχειρησιακή δράση του ΔΣΕ στο Βίτσι στην περιοχή που φιλοξενεί την κατασκήνωση. Παράλληλα, αναδεικνύονται πλευρές από το έργο της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης που είχε την έδρα της κι αυτή στην ίδια περιοχή, στο χωριό Πύλη.

Στην έκθεση παρουσιάζονται ειδικότερα η συμμετοχή της νεολαίας στον ΔΣΕ, η ιδεολογικοπολιτική δουλειά στον ΔΣΕ, η συμμετοχή των γυναικών, η Σχολή Αξιωματικών, καθώς και τρεις μεγάλες πολεμικές στιγμές: Ο μεγάλος ελιγμός από τον Γράμμο στο Βίτσι, η μάχη στο Μάλι Μάδι όπου νίκησε ο λαϊκός στρατός, η μάχη της Φλώρινας.

Παράλληλα με την έκθεση φωτογραφικού υλικού λειτουργεί και έκθεση με πολεμικό υλικό του ΔΣΕ που συλλέχθηκε από εξορμήσεις μελών του ΚΚΕ και της ΚΝΕ τις τελευταίες μέρες στους γύρω από την κατασκήνωση ορεινούς όγκους. Στην έκθεση πολεμικού υλικού ανάμεσα σε άλλα υπάρχουν τμήματα από πολυβόλα και άλλα όπλα του ΔΣΕ (όλμοι, πυροσωλήνες από «πάντζερ φάουστ» κ.ά.), καθώς και τμήμα από τον κινητήρα αεροπλάνου που είχε καταρρίψει ο ΔΣΕ.