Εικόνα θαλάμου από ψυχιατρείο

Τα παραπάνω τονίζουν με χτεσινή ανακοίνωσή τους οι Επιτροπές των Τριμελών Επιτροπών της ΕΙΝΑΠ στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (ΨΝΑ) και στο Δρομοκαΐτειο με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Μέρα της Υγείας που η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας την αφιέρωσε στην Ψυχική Υγεία. Την ανακοίνωση υπογράφουν η Κ. Μάτσα, ο Θ. Μεγαλοοικονόμου και ο Γ. Παρασχάκης (Τριμελής του ΨΝΑ) και ο Γ. Αστρινάκης, ο Β. Φωτόπουλος και ο Π. Βαλαβάνης (Τριμελής του Δρομοκαΐτειου) και θυμίζουν την κατάσταση που επικρατεί ύστερα από 17 χρόνια «Ψυχιατρικής μεταρρύθμισης».

Στο ένα τρίτο των νομών της χώρας δεν υπάρχει καμιά δημόσια υπηρεσία ψυχικής υγείας, ενώ σε ένα άλλο τρίτο υπάρχουν ελάχιστες υπηρεσίες, ανίσχυρες ν' αντιμετωπίσουν το ψυχιατρικό αίτημα των περιοχών τους, υπογραμμίζουν οι επιτροπές. Στο υπόλοιπο τρίτο, με προεξάρχουσα την κατάσταση στο Λεκανοπέδιο Αττικής, υπάρχουν μια σειρά υπηρεσίες, που εξακολουθούν να λειτουργούν χωρίς κανένα συντονισμό και σύνδεση μεταξύ τους.

«Η πρωτοβάθμια περίθαλψη, η πρόληψη, η δημιουργία κοινοτικών υπηρεσιών, που θα λειτουργούσαν σαν πραγματικός ηθμός για τις εισαγωγές στα ψυχιατρεία, εξακολουθούν να είναι στα χαρτιά, αναφέρουν οι ψυχίατροι. Το ίδιο ισχύει και για την οργάνωση υπηρεσιών μετανοσοκομειακής παρακολούθησης. Το ΨΝΑ και το Δρομοκαΐτειο, εξακολουθούν να προορίζονται να λειτουργούν ως οι αποθήκες αζήτητων, ανεπιθύμητων και κοινωνικά αποκλεισμένων, ενώ η έλλειψη τομεοποίησης αναπαράγει διαρκώς και διευρύνει τον αρχαϊκό τρόπο λειτουργίας τους ως ασύλων. Ο σεισμός του Σεπτέμβρη 1999, που έθεσε εκτός λειτουργίας το ΨΝΑ, έδειξε, με το χάος που προκάλεσε στο σύστημα εφημερίας, πόσο γυμνό είναι το σύστημα ψυχικής υγείας στην Ελλάδα. Αποκάλυψε την πλήρη χρεοκοπία της δήθεν "ψυχιατρικής μεταρρύθμισης" και τον στρεβλό χαρακτήρα της».

Και τα δυο ψυχιατρεία έχουν τεράστια προβλήματα στελέχωσης με προσωπικό, ιδιαίτερα ιατρικό και νοσηλευτικό, πράγμα που δυσχεραίνει τη λειτουργία τους, δεν επιτρέπει πλήρη και σωστή ανάπτυξη θεραπευτικών λειτουργιών.

Αναφερόμενες στην αποασυλοποίηση, μέσω του «Ψυχαργώ» και άλλων προγραμμάτων, οι Τριμελείς επιτροπές υπογραμμίζουν ότι «διεξάγεται ερήμην του συνολικού μετασχηματισμού των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, με αποτέλεσμα να έχει αναχθεί σε απλή αριθμητική συρρίκνωση του πληθυσμού των ψυχιατρείων - που, όμως, διαρκώς επαναπαράγεται από την ασυλοποιητική λειτουργία του όλου συστήματος των υπηρεσιών ψυχικής υγείας».

«Η στάση του υπουργείου απέναντι στο ρατσιστικό φαινόμενο στον Κορυδαλλό, διφορούμενη και ανασταλτική στη διαδικασία λειτουργίας των ξενώνων στην περιοχή αυτή, δείχνει ότι η "ψυχιατρική μεταρρύθμιση" υπονομεύεται στις ουσιαστικές της διαστάσεις και ότι, τόσο αυτή, όσο και τα δικαιώματα των ασθενών στην κοινωνική επανένταξη δεν είναι κατοχυρωμένα, αλλά αντικείμενο παζαρέματος στα πλαίσια πολιτικών ισορροπιών κορυφής» τονίζουν οι Επιτροπές των ψυχιάτρων. «Τι θα πούμε την "ημέρα της ψυχικής υγείας" στους εγκλείστους, που ρωτάνε "πότε θα πάμε στον ξενώνα;" του Κορυδαλλού; Μήπως ότι, είτε "μέσα" είτε "έξω", κάποιοι δε θα πάψουν ποτέ να σας βλέπουν σαν αντικείμενα, σαν αφορμές απορρόφησης κονδυλίων, σαν πράγματα που τα βάζουμε εδώ ή εκεί, ανάλογα με τις συγκυριακές διευθετήσεις της "σοβαρής πολιτικής";».

Οι Επιτροπές των ψυχιάτρων επισημαίνουν ότι η λειτουργία της ψυχικής υγείας «στη βάση συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ορισμένου χρόνου» οδηγεί σε ανασφάλεια τόσο τους «ασθενείς» όσο και τους εργαζόμενους σε αυτά. «Δεν είναι τυχαίο, επίσης, το γεγονός ότι, ενώ οι διαχειριστικές διαδικασίες, που εξακολουθούν να ισχύουν στο δημόσιο τομέα, μένουν αναλλοίωτες και λειτουργούν απαγορευτικά, πριμοδοτείται η όλο και μεγαλύτερη εισβολή του ιδιωτικού τομέα στο χώρο των δημόσιων ψυχιατρείων, για να προωθήσουν την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση με τις "ευέλικτες" διαδικασίες τους».

«Ολα αυτά δείχνουν μια διγλωσσία στην ασκούμενη πολιτική» υπογραμμίζουν οι ενώσεις των ψυχιάτρων. «Από τη μια, μεγάλα σχέδια "βάθους δεκαετίας", σχέδια δραστικής συρρίκνωσης ή και "κατάργησης" των ψυχιατρείων όλης της χώρας. Και από την άλλη, καθημερινές πολιτικές πιέσεις για μια συγκυριακή αντιμετώπιση των προβλημάτων στο σύστημα ψυχικής υγείας (ιδιαίτερα του ζητήματος της εφημερίας, αλλά όχι μόνο αυτού), που λειτουργούν σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση από τα "σχέδια βάθους": στην κατεύθυνση της αναπαραγωγής του ασύλου / αποθήκης, της αναπαραγωγής των όρων αντιθεραπευτικής λειτουργίας, υπονόμευσης της πραγματικής Αποϊδρυματοποίησης και της πραγματικής υπέρβασης του ψυχιατρείου. Από τη μια συζητούν για "αναβάθμιση των ψυχιατρείων" και από την άλλη δίνουν πολιτική στήριξη στη δημιουργία ή στην αναπαραγωγή υπηρεσιών "ελίτ", σε μια λογική λειτουργίας, που προϋποθέτει τη διαρκή λειτουργία των ψυχιατρείων ως αποθηκών».

Και η ανακοίνωση των ψυχιάτρων καταλήγει με την έκκληση για συνεχή αγώνα που θα διασφαλίζει την προάσπιση, αναγνώριση και επέκταση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων καθώς και τη σφυρηλάτηση συμμαχιών στην κατεύθυνση της οικοδόμησης ενός κοινωνικού κινήματος για την ψυχική υγεία και κατά του κοινωνικού αποκλεισμού και του ρατσισμού.

Την παραπάνω επισήμανση έκανε ο εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Αγι Τσουρού, μιλώντας χτες στην εκδήλωση που έγινε στην Παλιά Βουλή, με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Μέρα Υγείας, που φέτος είναι αφιερωμένη στην Ψυχική Υγεία.

«Δε μας λείπουν οι καλές μεμονωμένες πρωτοβουλίες, μας λείπουν όμως οι ολοκληρωμένες και συστηματικές προσεγγίσεις», υπογράμμισε ο Α. Τσουρού στο χαιρετισμό του στην εκδήλωση που διοργάνωσε το υπουργείο Υγείας, επιχειρώντας να παρουσιάσει ένα ανύπαρκτο έργο στον κρίσιμο τομέα της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών και της απάλειψης της προκατάληψης για τους ψυχικά πάσχοντες.

Αυτό στο οποίο συμφώνησαν όλοι οι ομιλητές στη χτεσινή εκδήλωση ήταν η μεγάλη έκταση του προβλήματος των ψυχικών νόσων που πλήττουν σχεδόν κάθε οικογένεια. Ενας στους τέσσερις Ευρωπαίους θα έχει την εμπειρία ψυχικής ασθένειας σε κάποια στιγμή στη ζωή του, επισήμανε ο Α. Τσουρού, τονίζοντας ταυτόχρονα ότι σήμερα υπάρχουν αδιάσειστα επιστημονικά δεδομένα για τις κοινωνικές αιτίες των ψυχικών προβλημάτων: Η φτώχεια, η ανεργία, η μοναξιά, το στρες στην εργασία.

Εκεί που φάνηκε να υπάρχει απόκλιση απόψεων ήταν στο τι πρέπει να γίνει για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Γιατί ενώ ο Α. Τσουρού μίλησε για νομοθεσίες και ενέργειες που να έχουν στόχο την απομάκρυνση των εμποδίων για την ψυχική υγεία, για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον αποστιγματισμό, την προσβασιμότητα για όλους σε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, την αποασυλοποίηση, τις ειδικές ανάγκες των ευπαθών ατόμων και βέβαια την πρόσβαση στην παιδεία, την απασχόληση και υγιή κατοικία, ο υπουργός Υγείας Αλ. Παπαδόπουλος μίλησε... για τη σύσταση επιτροπών.

Χτες άλλωστε ήταν η εναρκτήρια εκδήλωση της νεοσύστατης Εθνικής Επιτροπής Ψυχικής Υγείας, μιας ετερόκλητης επιτροπής που απαρτίζεται από 43 σημαντικούς, αλλά ιδιαίτερα πολυάσχολους ανθρώπους διαφόρων χώρων και επαγγελμάτων και οι οποίοι θα αναλάβουν το δύσκολο ρόλο της ευαισθητοποίησης της κοινωνίας για την ψυχική ασθένεια.

Ο υπουργός Υγείας πάντως, αποφεύγοντας για μια ακόμα φορά την ουσία του προβλήματος στη χώρα μας, αναφέρθηκε στην ανάγκη «πλήρους και σωστής ενημέρωσης, που θα οδηγήσει στην κοινωνική ευαισθητοποίηση των πολιτών για τους ψυχικά ασθενείς».

Οσον αφορά το πραγματικά φλέγον ζήτημα, το τι δηλαδή πρόκειται να κάνει το υπουργείο Υγείας για να αντιμετωπίσει την εκρηκτική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στα δημόσια ψυχιατρεία και κυρίως μετά το σεισμό της 7-9-1999 ο υπουργός επιφυλάχτηκε να παρουσιάσει το πρόγραμμα του υπουργείου στο μέλλον...

Στη χτεσινή εκδήλωση παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος - ο οποίος υπέγραψε και διακήρυξη για τη συμμετοχή της χώρας μας στην εκστρατεία του ΠΟΥ για την ψυχική υγεία - η σύζυγος του πρωθυπουργού Δάφνη Σημίτη, ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος και πολλοί ακόμα πολιτικοί, καλλιτέχνες και εκπρόσωποι εθελοντικών οργανώσεων.