Copyright 2020 The Associated

Οι λαοί, όπως στον Καύκασο, πληρώνουν τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς των αστικών τάξεων

Στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου διασταυρώνονται τα συμφέροντα πολλών ιμπεριαλιστικών κέντρων. Μέρος αυτού του ανταγωνισμού για δρόμους εμπορευμάτων και Ενέργειας, πλουτοπαραγωγικές πηγές, επενδύσεις κ.λπ. αναδείχθηκε και στη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Καθοριστική εμπλοκή στη σύγκρουση είχαν για άλλη μια φορά η Ρωσία και η Τουρκία, με την τελευταία να υποστηρίζει ανοιχτά το Αζερμπαϊτζάν, ενδεχομένως και στρατιωτικά, σύμφωνα με καταγγελίες και δημοσιεύματα, ενώ σε δεύτερο πλάνο ήταν η παρέμβαση των ΗΠΑ και της Γαλλίας.

Η σύγκρουση, που διαρκεί περίπου 30 χρόνια, από την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, «επιλύθηκε» με μια εύθραυστη «ειρηνευτική» συμφωνία μεταξύ Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας, που ανοίγει τον «ασκό του Αιόλου» για μελλοντική αναζωπύρωση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων. Η παρουσία περίπου 2.000 Ρώσων στρατιωτικών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ για πέντε χρόνια, με αυτόματες πενταετείς ανανεώσεις, προμηνύει την επ' αόριστον παραμονή ρωσικών στρατευμάτων στην περιοχή τα οποία θα «εγγυώνται» τη «σταθερότητα και ασφάλεια», τόσο της Αρμενίας όσο και του Αζερμπαϊτζάν, και θα αποτρέπουν τη ΝΑΤΟική περικύκλωση.

Οι αιματηρές εχθροπραξίες, με χιλιάδες νεκρούς, ανάμεσά τους και αμάχους, επισφραγίστηκαν με την τριμερή «ειρηνευτική» συμφωνία Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν - Ρωσίας στις 9 Νοέμβρη. Συμφωνία η οποία μεταξύ άλλων προβλέπει επιστροφή στο Αζερμπαϊτζάν των περιοχών γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ, εδαφών τα οποία είχαν καταλάβει οι Αρμένιοι στις πολεμικές συγκρούσεις της δεκαετίας του '90. Ηδη έχουν σημειωθεί τουλάχιστον δύο παραβιάσεις της εκεχειρίας, που κατεστάλησαν από τους Ρώσους στρατιωτικούς.

Στο μεταξύ η Τουρκία διεκδικεί όλο και πιο αναβαθμισμένη παρουσία στον Νότιο Καύκασο, και στρατιωτική, ως «μεγάλη περιφερειακή και παγκόσμια δύναμη» που είχε καθοριστικό ρόλο στη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, φιλοδοξίες που σιγοντάρει και ο Αζέρος Πρόεδρος, Ιλχάμ Αλίεφ. Πάντως η Ρωσία - και φυσικά η Αρμενία - την απέκλεισε από τις «ειρηνευτικές» διαπραγματεύσεις και την υπογραφή της συμφωνίας.

Ρωσία και Τουρκία κατέληξαν σε συμβιβασμό, με τη δημιουργία ρωσοτουρκικού κέντρου ελέγχου που θα επιβλέπει την εκεχειρία, θα βρίσκεται στο Αζερμπαϊτζάν και αναμένεται να λειτουργήσει το Γενάρη. Η Τουρκία ασκούσε πιέσεις το κέντρο αυτό να βρίσκεται σε αζέρικο έδαφος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, κάτι που απέρριψε σθεναρά η Ρωσία, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν επιμένουν να χαρακτηρίζουν αυτό το κέντρο «ανάπτυξη τουρκικών ειρηνευτικών δυνάμεων». Την Τρίτη ο Τούρκος υπουργός Αμυνας, Χουλούσι Ακάρ, ανακοίνωσε ότι οι Τούρκοι στρατιώτες που θα αναπτυχθούν στο υπό κατασκευή ρωσοτουρκικό κέντρο είχαν ήδη αναχωρήσει για το Αζερμπαϊτζάν.

Μία ακόμη «εκκρεμότητα» που αφήνει η τριμερής συμφωνία είναι το ίδιο το καθεστώς του θύλακα Ναγκόρνο Καραμπάχ, που δεν είναι τμήμα της Αρμενίας και επίσης δεν αναγνωρίζεται από καμία χώρα ως αυτόνομη περιοχή. Η πολιτική κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ θα αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικών διαπραγματεύσεων στη λεγόμενη Ομάδα του Μινσκ του ΟΑΣΕ, όπου συμπροεδρεύουν ΗΠΑ - Γαλλία - Ρωσία.

Ανάμεσα στους πολλούς «παίκτες» που δρουν στην περιοχή, προσπαθώντας να εδραιώσουν την παρουσία και την επιρροή τους, είναι - εκτός από τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ιράν - οι ΗΠΑ, η ΕΕ και φυσικά η Κίνα, η οποία δίνει όλο και μεγαλύτερη σημασία στην κεντρική Ασία, στο πλαίσιο και της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη - Ενας Δρόμος».

Οπως αναφέρουν διάφορες «δεξαμενές σκέψης» αμερικανικών συμφερόντων και διεθνείς αναλυτές, «καθώς ο αναδυόμενος μεγάλος ανταγωνισμός δύναμης κρατά τις ΗΠΑ απασχολημένες με τον ανταγωνισμό στη Νοτιοανατολική Ασία, η Κίνα "εισβάλλει" στον Νότιο Καύκασο, κάτι που μπορεί να επηρεάσει την ενεργειακή ασφάλεια των ΗΠΑ και άλλα σημαντικά συμφέροντα».

«Τα τελευταία χρόνια, η οικονομική παρουσία της Κίνας έχει αυξηθεί και στα τρία κράτη του Νότιου Καυκάσου (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία), ανοίγοντας το δρόμο για αύξηση της γεωπολιτικής επιρροής του Πεκίνου. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να παρακολουθούν τις κινήσεις του Πεκίνου στον Νότιο Καύκασο, διασφαλίζοντας ότι δεν θα υπονομεύσουν την εύθραυστη πολιτική, στρατιωτική και οικονομική σταθερότητα σε αυτήν τη στρατηγικά ευαίσθητη περιοχή, η οποία διεκδικείται επίσης από τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ιράν», υπογραμμίζεται.

Η Κίνα έχει μεγάλα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα τόσο στο Αζερμπαϊτζάν όσο και στην Αρμενία, κυρίως επενδύσεις σε υποδομές για δρόμους μεταφοράς εμπορευμάτων, αλλά και Ενέργειας.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι μία ακόμα χώρα του Νότιου Καυκάσου, η Γεωργία, επιβεβαίωσε την περασμένη βδομάδα τις ευρωατλαντικές φιλοδοξίες της, με το κοινοβούλιο της χώρας να εγκρίνει ομόφωνα τις προσδοκίες και το στόχο για μελλοντική ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.

Σε ό,τι αφορά το Ιράν και τον (στρατηγικής σημασίας για την Ενέργεια και τη διεθνή ναυτιλία) Περσικό Κόλπο το 2020 κλείνει περίπου όπως ξεκίνησε: Με μια δολοφονία. Στις 3 Γενάρη οι ΗΠΑ δολοφόνησαν, μέσω πλήγματος από τηλεκατευθυνόμενο βομβαρδιστικό στην αυτοκινητοπομπή όπου βρισκόταν, τον Ιρανό επιφανή στρατηγό των επίλεκτων δυνάμεων Αλ Κουντς, Κασέμ Σολεϊμανί, που θεωρείται ο άνθρωπος - κλειδί πίσω από αρκετές νικηφόρες μάχες έναντι των τζιχαντιστών στο Ιράκ, στη Συρία και τον Λίβανο. Στις 27 Νοέμβρη το Ισραήλ πήρε τη «σκυτάλη» σκοτώνοντας πιθανώς με τη χρήση δορυφορικού συστήματος και τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης τον αρχιτέκτονα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και σημαντικό επιστήμονα και στρατιωτικό αξιωματούχο, Μοχσέν Φαχριζαντέχ...

Με την ανάληψη καθηκόντων της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ στις 20 Γενάρη δεν αποκλείεται να ξεκινήσει ένα νέο παζάρι (παρασκηνιακά ή και επίσημα) ανάμεσα σε Ουάσιγκτον και Τεχεράνη. Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος έχει δηλώσει πως επιθυμεί την επαναφορά των ΗΠΑ στη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, από την οποία αποχώρησαν το 2018 υπό τη διοίκηση του Ντ. Τραμπ. Ωστόσο το πώς και πότε θα το πράξει ενδέχεται να καθοριστεί μέσω μιας νέας διαπραγμάτευσης, την οποία απορρίπτουν ο Ιρανός Πρόεδρος Χασάν Ροχανί και άλλοι αξιωματούχοι (ενόψει και των βουλευτικών εκλογών το καλοκαίρι του 2021...).

Δεν είναι μόνο οι εξελίξεις εντός και εκτός Ιράν αλλά και η νέα εποχή εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με μοναρχίες του Περσικού Κόλπου και άλλες αραβικές χώρες που ξεκίνησε με φόντο το περιβόητο «Σχέδιο του Τραμπ» για τη «Συμφωνία του Αιώνα». Το σχέδιο του Τραμπ υποτίθεται πως είχε ως επίκεντρο την επίλυση του Παλαιστινιακού. Ωστόσο, φαίνεται πως τελικά στόχευε στην επισημοποίηση των μυστικών σχέσεων του Ισραήλ με χώρες του Κόλπου που είναι γεωπολιτικοί αντίπαλοι του Ιράν, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν. Η ανακοίνωση των ΗΑΕ και του Ισραήλ στις 13 Αυγούστου 2020 για εξομάλυνση των σχέσεων ακολούθησε εκείνη του Ισραήλ και του Μπαχρέιν σηματοδοτώντας μια «Νέα Μέση Ανατολή». Οι υπογραφές έπεσαν στα μέσα Σεπτέμβρη στον Λευκό Οίκο σε μία πανηγυρική τελετή, με τον Ντόναλντ Τραμπ σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Είναι βέβαιο πως θα κλιμακωθούν οι αμερικανικές πιέσεις για την εξομάλυνση των σχέσεων και άλλων αραβικών ή μουσουλμανικών χωρών με το Ισραήλ μέχρι τις 20 Γενάρη, οπότε ορκίζεται η κυβέρνηση Μπάιντεν.

Υπό το βάρος όλων αυτών, η Παλαιστινιακή Αρχή δείχνει με την «πλάτη στον τοίχο». Ο Αραβικός Σύνδεσμος, που εμφανιζόταν ως «υπερασπιστής του δίκαιου αγώνα του Παλαιστινιακού λαού», επί της ουσίας και πριν και τώρα είναι οι αστικές τάξεις που υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους και ενδιαφέρονται για τη συγκρότηση λυκοσυμμαχιών έναντι αντιπάλων, τη δεδομένη στιγμή του Ιράν. Ταυτόχρονα, όπως όλα δείχνουν, παίρνεται υπόψη και η αναμενόμενη όξυνση της αντιπαράθεσης των συμμάχων των ΗΠΑ με την Κίνα και τη Ρωσία τα επόμενα χρόνια.

Το 2021 είναι πάντως χρονιά εκλογών και για το Ισραήλ και για την Παλαιστινιακή Αρχή. Οι πρόωρες εκλογές στο Ισραήλ προγραμματίστηκαν για τις 23 Μάρτη και έχει ήδη ξεκινήσει το ενδοαστικό «γαϊτανάκι» ζυμώσεων. Η Παλαιστινιακή Αρχή, από την άλλη, έχει διαβεβαιώσει, σε συνεννόηση με την ισλαμική «Χαμάς» στη Λωρίδα της Γάζας, πως θα οργανώσει εντός του πρώτου εξαμήνου του 2021 τις πρώτες (μετά από πολλά χρόνια) κοινές βουλευτικές και προεδρικές εκλογές.

Το 2021 αναμένεται δύσκολη χρονιά και για τους λαούς της Συρίας και της Λιβύης που παραμένουν εγκλωβισμένοι στους πολέμους που ξεκίνησαν το 2011 δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις με βασικό στόχο το ξαναμοίρασμα αγορών, αγωγών και πηγών Ενέργειας, αλλά και στις ενδοαστικές ανακατατάξεις μέσω της υποτιθέμενης «Αραβικής Ανοιξης», η οποία μετρά πλέον μια δεκαετία.

Στη Συρία οι εργασίες της Συνταγματικής Επιτροπής αναμένεται να συνεχιστούν στο πλαίσιο ζυμώσεων για την επίτευξη της λεγόμενης «πολιτικής λύσης» που θα επιτρέψει τη «μετάβαση» εξουσίας, με τον Σύρο Πρόεδρο, Μπασάρ Ασαντ, να διεκδικεί να παραμείνει στη θέση του παρά τις αντιρρήσεις δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Ωστόσο, μεγάλα «αγκάθια» παραμένουν η χρηματοδότηση των τεράστιων αναγκών ανοικοδόμησης της κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας, η επιστροφή των εκατομμυρίων προσφύγων που παραμένουν σε Τουρκία, Ιορδανία, Λίβανο και ευρωπαϊκές χώρες. Σε επίπεδο συγκρούσεων, η παραμονή των τουρκικών στρατευμάτων στη βόρεια Συρία θα παραμείνει πηγή εντάσεων και συγκρούσεων τόσο με τους Κούρδους μαχητές όσο και τις δυνάμεις του συριακού στρατού, με δεδομένη και την παρουσία των συμμάχων της συριακής κυβέρνησης Ρωσίας και Ιράν.

Στη Λιβύη ο κίνδυνος γενικής ανάφλεξης εξακολουθεί να υπάρχει μεταξύ άλλων και λόγω των σχεδιασμών της τουρκικής αστικής τάξης με μοχλό το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο του Νοέμβρη του 2019 και τη συνεχιζόμενη προσπάθεια διεύρυνσης της επιρροής της στην περιοχή της πλούσιας σε ορυκτό πλούτο Βόρειας Αφρικής. Η συμφωνία εκεχειρίας του περασμένου Οκτώβρη προβλέπει σε λιγότερο από ένα μήνα αφενός τη συγκρότηση νέας κυβέρνησης κοινής αποδοχής και την απομάκρυνση όλων των ξένων στρατευμάτων από τη χώρα (και ξένων μισθοφόρων αλλά και στρατευμάτων, όπως των τουρκικών). Η Αγκυρα δεν δείχνει διατεθειμένη να αποχωρήσει από τη Λιβύη, ενώ ρίχνει τις ευθύνες στην πλευρά του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ, που έχει στηρίγματα στη Ρωσία, η οποία βεβαίως έχει διαύλους επικοινωνίας και με την άλλη πλευρά, του Φαγιάζ αλ Σάρατζ. Η ίδια συμφωνία προβλέπει επίσης τη διενέργεια εκλογών στις 24 Δεκέμβρη 2021. Ωστόσο, μέχρι τότε, πολλά μπορεί να συμβούν, όμως αυτό που θα μείνει σταθερό είναι ότι ο βασανισμένος λιβυκός λαός θα συνεχίζει να πληρώνει το βαρύ τίμημα του να βρεθεί η χώρα του στο στόχαστρο μιας ενδοϊμπεριαλιστικής και ενδοαστικής σύγκρουσης ακριβώς λόγω του πλούτου της.