Μέσα στη βδομάδα που πέρασε, το Μνημείο - Μουσείο των ΕΑΜ - ΕΛΑΣ - ΔΣΕ στο Νεστόριο της Καστοριάς έπαψε πλέον να είναι «εργοτάξιο». Μετά από έναν χρόνο και δύο μήνες απαιτητικής δουλειάς, είναι πλέον έτοιμο να προστεθεί στο δίκτυο ιστορικών χώρων και μνημείων της ΚΕ του ΚΚΕ που απλώνονται σε όλη τη χώρα, για να αποδώσουν την ελάχιστη οφειλόμενη τιμή στους χιλιάδες αλύγιστους της ταξικής πάλης και να συμβάλουν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.

Η εκδήλωση των εγκαινίων που οργανώνει η ΚΟ Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ θα γίνει την Κυριακή 31 Οκτώβρη, στις 11.30 π.μ., με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, Δημήτρη Κουτσούμπα.

Το μεγάλο αυτό εγχείρημα, αντάξιο της προσφοράς του λαού της περιοχής στους αγώνες της περιόδου 1940 - 1949, έγινε πραγματικότητα χάρη στη δωρεά του οικοδομήματος από τον σύντροφο Χάρη Τουτούνη, στη μνήμη των αγωνιστών γονιών του, Μάρκου και Ελένης Τουτούνη. Η εθελοντική δουλειά δεκάδων μελών και φίλων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, η συμβολή των κατοίκων της περιοχής με εργασία και οικονομική στήριξη, καθώς και η υποστήριξη του δήμου Νεστορίου σε ό,τι χρειάστηκε, ήταν τα «υλικά» που το μετέτρεψαν σε ένα καλαίσθητο Μουσείο.

Τα υλικά που θα αντικρίσει ο επισκέπτης του Μουσείου, απαιτούν να αφιερώσει χρόνο. Δεν είναι απλά κειμήλια μιας άλλης εποχής αλλά ζωντανό κομμάτι της Ιστορίας της ταξικής πάλης στη χώρα, πηγή έμπνευσης και διδαγμάτων. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι οι τρεις χειρόγραφες σελίδες από το ημερολόγιο της μαχήτριας του ΔΣΕ Καλλιόπης Χαριζοπούλου, που περιγράφει την τελευταία μάχη στο Παπούλι, στις 26 Αυγούστου του 1949.

Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια ενός από τους γέροντες του χωριού, που επισκεπτόταν το Μουσείο την περίοδο των εργασιών και έριχνε κλεφτές ματιές στα υλικά. Κάποια στιγμή πλησίασε έναν σύντροφο από τα συνεργεία και του είπε με απαιτητικότητα: «Ολα αυτά πρέπει να βγουν και σε βιβλίο για να μπορούμε να τα διαβάζουμε με την ησυχία μας, δεν προλαβαίνει κανείς να τα διαβάσει σωστά μόνο την ώρα της επίσκεψης».

Δύο άλλες θεματικές των εκθεμάτων προκαλούν ιδιαίτερη συγκίνηση: Σε δύο στήλες στις κολόνες υπάρχουν οι μορφές και τα σύντομα βιογραφικά των αγωνιστών που έπεσαν στη μάχη και χαρακτηρίστηκαν «τιμημένοι νεκροί». Παραδίπλα, έχουν τοποθετηθεί άλλες δύο στήλες με φωτογραφίες παιδιών που σώθηκαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Σειρά από τα εκθέματα του Μουσείου προβάλλουν ειδικότερα τον αγώνα στην ευρύτερη περιοχή της Καστοριάς και τη μεγάλη προσφορά των κατοίκων του Νεστορίου: Εκατοντάδες - πάνω από 600 - στον μόνιμο και τον εφεδρικό ΕΛΑΣ. Ολοι τους σχεδόν οργανωμένοι στο ΕΑΜ και την ΕΠΟΝ, όπως και την Εθνική Αλληλεγγύη. Και βέβαια, πάρα πολλοί από αυτούς μέλη του ΚΚΕ, εμπνευστή και καθοδηγητή αυτού του αγώνα.

Η τεράστια αυτή προσφορά αποτυπώνεται και σε μια από τις επιφάνειες της έκθεσης, όπου καταγράφονται συγκλονιστικά στοιχεία και στιγμιότυπα από την Ιστορία του τόπου και των ανθρώπων του. Διαβάζουμε:

«28 Απρίλη 1943: Οι Ιταλοί καίνε το Νεστόριο.

4 Οκτώβρη 1943: Γερμανική δύναμη από 600 άνδρες με 5 πυροβόλα, με άρματα μάχης και κομιτατζήδες επιτέθηκαν ξανά στο Νεστόριο. Τα μικρά αντάρτικα τμήματα ύστερα από σκληρή μάχη αναγκάζονται να υποχωρήσουν στη Λάγγα.

Γερμανοί και κομιτατζήδες ολοκλήρωσαν το κάψιμο του Νεστορίου. Σκότωσαν τον τυφλό γερο - Κώστα Κύρου έξω από το σπίτι του κι ύστερα έριξαν το πτώμα του στις φωτιές του σπιτιού, όπου κάηκε ζωντανή και η γυναίκα του.

Σκότωσαν επίσης την Θωμαή Νούμπα, ηλικιωμένη γυναίκα του Κοσμά Καραμίνη, τη γριά του Σαρόπουλου (μπαρμπα - Γκάντζια). Εσφαξαν στην τοποθεσία "Πάντσκα" 4 παλικάρια και πήραν 2 ομήρους στην Καστοριά.

Σκοτώθηκαν στις "Καστανιές" οι Πέτρος Φυσσέας, Γιώργος Φιλινάδας και Θανάσης Πούνης πολεμώντας τους Γερμανούς.

40 εχθρικές επιθέσεις δέχτηκε το ηρωικό χωριό. 680 σπίτια έγιναν στάχτη. 18 μήνες (μέσα στους οποίους δύο χειμώνες) έζησαν οι νεστορίτικες οικογένειες σε καλύβες, στα δάση και τις σπηλιές.

Δεν λύγισαν!

Η προσφορά των κατοίκων του Νεστορίου στον απελευθερωτικό αγώνα είναι τεράστια».

Την προηγούμενη βδομάδα, καθώς στήνονταν οι μεταλλικές πλάκες με τα ονόματα των περισσότερων από 500 νεκρών από 22 χωριά του Ανατολικού Γράμμου, που συγκροτούν το υλικό του μνημείου στην πρόσοψη του κτιρίου, ένα παιδί, γύρω στα 10, στάθηκε και τις περιεργαζόταν. Κάποια στιγμή εντοπίζει το δικό του όνομα, κοντοστέκεται λίγο και φεύγει τρέχοντας. Προτού περάσει λίγη ώρα, επιστρέφει κρατώντας από το χέρι μια φίλη του και την φέρνει μπροστά στις ατσάλινες πλάκες. Σηκώνει ύστερα το χέρι, της δείχνει το όνομα και λέει «ο παππούς μου!».

Ο μικρός δεν ήταν ο μόνος που έσπευσε να βρει τα ονόματα των δικών του. Αλλοι δύο κάτοικοι, αφού βρήκαν τα ονόματα των συγγενών τους, άρχισαν να ψάχνουν και στις άλλες πλάκες. «Να, αυτόν τον είχαν στήσει στον τοίχο οι Ιταλοί και τον έγδερναν λουρίδα λουρίδα όλο το σώμα του».

Δεν είναι μόνο οι χωριανοί, οι κάτοικοι του ηρωικού Νεστορίου που έχουν αγκαλιάσει το Μουσείο - Μνημείο. Ηταν βράδυ όταν είχαν πια τελειώσει οι εργασίες, και γινόταν το τελικό καθάρισμα του χώρου. Καθώς τα φώτα έκλειναν, έφτασαν έξω τρία αυτοκίνητα. Οι επιβάτες τους είπαν στους συντρόφους πως δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται εκεί για τα εγκαίνια και ρώτησαν μήπως μπορούσαν να ρίξουν εκείνη τη στιγμή μια ματιά στο εσωτερικό. Κι έτσι, έγιναν οι πρώτοι επισκέπτες του Μουσείου.

Τόσο από τις περιοδείες που πραγματοποιήθηκαν όλο αυτό το διάστημα σε πόλεις και χωριά της Δυτικής Μακεδονίας, όσο και από την όλη προσπάθεια συγκέντρωσης των εκθεμάτων του Μουσείου και κατασκευής του, αναδείχθηκαν οι ισχυροί δεσμοί του ΚΚΕ με τον λαό της περιοχής. Δεσμοί αίματος, στην κυριολεξία, καθώς αναρίθμητοι είναι οι αγωνιστές που πάλεψαν στην περιοχή για την απελευθέρωση της χώρας από την τριπλή φασιστική κατοχή μέσα από το ΕΑΜ και το ένοπλο τμήμα του, τον ΕΛΑΣ, θυσίασαν ακόμα και τη ζωή τους στις πλαγιές του Ανατολικού Γράμμου από τις τάξεις του ΔΣΕ και συνέχισαν μετά στην πολιτική προσφυγιά στις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Ο λαός της περιοχής έχει ήδη αγκαλιάσει το Μνημείο - Μουσείο. Η κουβέντα «τιμή μου να ζητά το Κόμμα κάτι από μένα» ακούστηκε ξανά και ξανά όλη την περίοδο που στηνόταν αυτό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα για το πώς εντάχθηκε στα εκθέματα ο πυροσωλήνας «πάντζερ φάουστ». Το ιστορικό κειμήλιο βρισκόταν στην αυλή ενός σπιτιού, όταν το είδαν οι σύντροφοι σ' ένα από τα γύρω χωριά. Οταν ο ιδιοκτήτης ρωτήθηκε αν μπορεί να το δανείσει για τα εγκαίνια, χωρίς δεύτερη σκέψη αποκρίθηκε: «Τιμή μου να το πάρετε δικό σας».

Κάθε μέρα, ο μπαρμπα-Θόδωρας περνούσε από το Μουσείο κατά τη διάρκεια των εργασιών και έκανε την «επιθεώρησή» του στα υλικά που στήνονταν στις προθήκες. Οταν οι εργασίες είχαν σχεδόν τελειώσει, μόλις βράδιασε, έφυγε για το σπίτι του. Σύντομα όμως επέστρεψε κρατώντας δύο φωτογραφίες: «Αυτές δεν τις έχετε, να τις βάλετε», είπε. Ηταν μια φωτογραφία από την πρώτη ανταρτοομάδα που βγήκε στο βουνό και μια άλλη από την εκπαίδευση στα πολυβόλα στα λιβάδια της Κοτύλης.

Η συμβολή του λαού της περιοχής δεν περιορίστηκε όμως εκεί. Ελαβε και έμπρακτη μορφή, στηρίζοντας τις εργασίες κατασκευής. Ενας παραχώρησε στην ομάδα που ανέλαβε τις εργασίες τις σκαλωσιές, άλλος έφερε μερικά εργαλεία, ένας τρίτος φρόντισε να εξασφαλίζει το καθημερινό κολατσιό για τα συνεργεία. Οι τεχνίτες που ήρθαν για να κάνουν μια εξειδικευμένη εργασία, το στήσιμο μιας γιγαντοεπιφάνειας διαστάσεων 7Χ3 μέτρων που δείχνει τις ανατολικές πλαγιές του Γράμμου, έμειναν μετά να βοηθήσουν και σε μερικές ακόμα εργασίες που ήθελαν έμπειρο χέρι.