Σε «κρανίου τόπο» είχε μεταβληθεί η περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης, στη συμβολή των οδών Κανάρη, Σολωμού και Μιαούλη στις Συκιές Θεσσαλονίκης. Εκτός από τους 33 σκελετούς που εντοπίστηκαν εκεί, σε πέντε ομαδικούς τάφους, όλα δείχνουν ότι πρέπει να υπάρχουν τριγύρω και πολλά ακόμη σημεία που κρύβουν τα οστά εκτελεσμένων κομμουνιστών του εμφυλίου πολέμου οι οποίοι κρατούνταν στις φυλακές του Γεντί Κουλέ.

Οι ομαδικοί τάφοι βρέθηκαν στη διάρκεια των εργασιών που πραγματοποιούν συνεργεία του δήμου Νεάπολης - Συκεών για την ανάπλαση του περιβάλλοντα χώρου του μνημείου. Και όπως δηλώνει η αρχαιολόγος Σταυρούλα Τσεβρένη, που επιβλέπει τις εργασίες εκσκαφής, η αναζήτηση κι άλλων ομαδικών τάφων στη γύρω περιοχή θα συνεχιστεί.

Αρχικά, παραμονές των Χριστουγέννων 2024 οι εργάτες του δήμου σκάβοντας τον χώρο βρέθηκαν μπροστά σε δύο ανθρώπινα υπολείμματα, ενώ το τελευταίο εύρημα ήταν τις προηγούμενες μέρες, όταν εντοπίστηκε ο μεγαλύτερος μέχρι τώρα ομαδικός τάφος, με τα οστά 13 ανθρώπων.

Η τοποθεσία αυτή, σε μικρή απόσταση από το Επταπύργιο και που στο τέλος της Κατοχής και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν εντελώς ακατοίκητη, είχε επιλεγεί ως τόπος εκτελέσεων μελλοθάνατων κομμουνιστών που είχαν καταδικαστεί από το έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης στην «εσχάτη των ποινών», με τη συνήθη κατηγορία της «ανταρσίας» και της «ανατροπής του πολιτεύματος».

Σύμφωνα με τον πλήρη κατάλογο ονομάτων που δημοσιεύεται στο βιβλίο του υπογράφοντος, «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις «Ιανός», εκείνη τη μαύρη περίοδο της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας είχαν εκτελεστεί στη συγκεκριμένη περιοχή πάνω από 400 πολιτικοί κρατούμενοι κομμουνιστές. Κάποιοι από τους θανατοποινίτες που τελευταία στιγμή γλίτωσαν την εκτέλεση ήταν ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης και ο συγγραφέας Χρόνης Μίσσιος.

Οι αρχαιολόγοι που εξέτασαν τα οστά αποφάνθηκαν ότι τα πτώματα είχαν ενταφιαστεί σε ομαδικούς λάκκους πριν μισό και πλέον αιώνα. Και από τις οδοντοστοιχίες των νεκρών οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι οι περισσότεροι εκτελεσμένοι ήταν νεαρά άτομα, ηλικίας έως 30 ετών.

Μερικά από τα κρανία είχαν οπή, από τη σφαίρα της χαριστικής βολής που ρίχτηκε εναντίον τους από τον επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος. Στα τελευταία ευρήματα περιλαμβάνονται υπολείμματα ενός γυναικείου παπουτσιού, σφαίρες αλλά και άρβυλα, που επιβεβαιώνουν ότι εκτός από τους πολιτικούς κρατούμενους στο Επταπύργιο κομμουνιστές εκτελούνταν στο σημείο εκείνο και στρατιώτες του τακτικού στρατού που αρνούνταν να πολεμήσουν κατά των ανταρτών του ΔΣΕ.

Υπολογίζουμε ότι περίπου 400 ήταν και οι αγωνιστές που κρατούνταν στο Γεντί Κουλέ στα χρόνια της ναζιστικής Κατοχής και εκτελέστηκαν από τους κατακτητές. Ο ακριβής αριθμός τους δεν μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς.

Το 1988, όταν με ειδική άδεια ερευνήσαμε το αρχείο του Γεντί Κουλέ, διαπιστώσαμε ότι δεν υπήρχε το παραμικρό στοιχείο για την προ του 1945 περίοδο. Η απάντηση που μας είχε δοθεί τότε από τη διεύθυνση της φυλακής ήταν ότι οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους από τη Θεσσαλονίκη είχαν ανατινάξει ένα τμήμα των φυλακών Επταπυργίου, με συνέπεια να καταστραφεί εκτός των άλλων και το αρχείο.

Πάντως οι εκτελέσεις από τους Γερμανούς δεν γίνονταν «εις τον συνήθη τόπον», πίσω από το Γεντί Κουλέ, αλλά σε άλλα σημεία της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης. Και κυρίως στο «Κόκκινο Σπίτι» (εκεί όπου σήμερα είναι το «Θέατρο Γης»), στο Σέδες, στη Μίκρα, στα Σφαγεία και στα Διαβατά, όπου έγινε η μεγάλη εκτέλεση με τους 104 κομμουνιστές που στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 6/6/1944.

Μεταξύ αυτών ήταν και ο 36χρονος καθηγητής Κώστας Χατζήμαλης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και Γραμματέας της ΚΟ Θεσσαλονίκης. Οι μελλοθάνατοι, που κρατούνταν άλλοι στο Γεντί Κουλέ και άλλοι στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς», οδηγήθηκαν με έξι στρατιωτικά φορτηγά στον τόπο της εκτέλεσης. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη ομαδική εκτέλεση που έγινε από τους χιτλερικούς κατακτητές στη Βόρεια Ελλάδα.

Αλλη μία ομαδική εκτέλεση, με 11 νεκρούς αγωνιστές της Αντίστασης, είχε γίνει από τους Γερμανούς κατακτητές στις 16/7/1942. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι μελλοθάνατοι μεταφέρθηκαν στην περιοχή της Μίκρας, όπου τους εκτέλεσαν, και στη συνέχεια, όπως προκύπτει από έγγραφο της Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλονίκης που έχουμε στο αρχείο μας, πέταξαν τα πτώματά τους σε ομαδικό λάκκο που άνοιξαν επιτόπου.

Σ' αυτήν τη φουρνιά των 11 εκτελεσμένων ήταν οι: Βασίλειος Κίτσος, Κώστας Μπαξεβανίδης, Χρήστος Κάσσος, Χαράλαμπος Χαλκίδης, Θεόδωρος Γελαστόπουλος, Παύλος Μήτσογλου, Κώστας Ανανιάδης, Σαμουήλ Σεριγιώτης, Ιωσήφ Βιγιζή, Σαμουέλ Εσκινάζη και Πασχάλης Πιχλιβάνης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι εκτελεσμένοι από τους Γερμανούς θάβονταν κι αυτοί σε ομαδικούς λάκκους στον τόπο της εκτέλεσης, ένας σημαντικός αριθμός θυμάτων όμως μεταφέρονταν και θάβονταν στα νεκροταφεία της Ευαγγελίστριας, χωρίς σταυρό και χωρίς κανένα άλλο διακριτικό που να προσδιορίζει την ταυτότητα του νεκρού. Σύμφωνα με τον κατοχικό γενικό έφορο των νεκροταφείων της Ευαγγελίστριας, Πέτρο Σιώρη, στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής «πολλαί εκτελέσεις εγένοντο ουχί κατόπιν αποφάσεως των στρατοδικείων, αλλά δι' οιωνεί αντίποινα κρατουμένων ομήρων ή κρατουμένων εις τας φυλακάς Επταπυργίου».

Οπως προκύπτει από έναν πρώτο κατάλογο που είχε σχηματίσει λίγο μετά την απελευθέρωση η Επιτροπή Πόλης Θεσσαλονίκης του ΕΑΜ και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία», συνολικά εκτελέστηκαν και θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους στη διάρκεια της Κατοχής 749 Θεσσαλονικείς ή άλλοι που κατάγονταν από διάφορα σημεία της χώρας, από τους οποίους: 48 στα νεκροταφεία της Ευαγγελίστριας, 67 στην τούμπα του στρατοπέδου «Παύλος Μελάς», 51 στο «Κόκκινο Σπίτι», 67 στα βυρσοδεψεία (Σφαγεία), 212 στο Ντουντουλάρ (Διαβατά), 56 στον Γαλλικό (Νέα Μαγνησία), 163 στη Μίκρα, 50 στη Γουμένισσα, 10 στην Αξιούπολη, 13 σε ένα βαγόνι θανάτου μεταξύ Βαρικού Πιερίας και Λιτοχώρου και άλλοι 10 σε ένα δεύτερο βαγόνι θανάτου.

Ο δήμαρχος Νεάπολης - Συκεών, Σίμος Δανιηλίδης, δηλώνει ότι οι προσπάθειες ανεύρεσης κι άλλων ομαδικών τάφων στην περιοχή του Μνημείου Εθνικής Αντίστασης Συκεών θα συνεχιστούν, αν και το σημείο εκείνο, στο οποίο δεν υπήρχαν καθόλου κατοικίες μέχρι τις δεκαετίες του '60 και του '70, σήμερα είναι πλέον πυκνοκατοικημένο. Σύμφωνα με πληροφορίες κατοίκων της περιοχής, εκείνη την περίοδο κατά την ανέγερση των οικοδομών βρίσκονταν πάντα οστά και κρανία εκτελεσμένων, χωρίς κανείς να τους δίνει σημασία, με τους εργολάβους να βιάζονται να εξαφανίσουν τα ευρήματα για να μην καθυστερήσουν οι εργασίες τους.

Συγκλονιστικό τεκμήριο της βαρβαρότητας του αστικού κράτους αποτελούν οι 33 σκελετοί εκτελεσμένων κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών που βρέθηκαν στο Πάρκο Εθνικής Αντίστασης στις Συκιές της Θεσσαλονίκης, λίγα μέτρα μακριά από το Επταπύργιο (Γεντί Κουλέ), το κολαστήριο όπου φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι και εκατοντάδες από αυτούς εκτελέστηκαν, ιδιαίτερα την περίοδο 1946 - 1949.

Οι σκελετοί βρέθηκαν σε ομαδικούς τάφους που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια εργασιών ανάπλασης του πάρκου. Εντοπίστηκαν σε 5 σημεία. Ο πρώτος εντοπισμός αφορούσε έναν σκελετό ο οποίος ήταν διαταραγμένος, και έναν δεύτερο. Στη συνέχεια βρέθηκαν άλλοι 4 ομαδικοί τάφοι με 3, 5, 10 και 13 σκελετούς.

Οι περισσότεροι σκελετοί ήταν γυμνοί και ξυπόλητοι. Κάποιοι από αυτούς αποδίδονται σε πολύ νεαρά παιδιά, καθώς βρέθηκε πλήρης η οδοντοστοιχία τους. Βρέθηκε ένα γυναικείο παπούτσι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για γυναίκα εκτελεσμένη. Συλλέχθηκαν σφαίρες μαζί με τα κρανία που έφεραν οπή από τη «χαριστική βολή». Ακόμα βρέθηκαν σόλες, άρβυλα στρατιωτικά, κουμπιά από εσώρουχα κυρίως. Σε έναν υπήρχε και ένα χάλκινο δαχτυλίδι.

Σ' αυτόν τον χώρο, που ποτίστηκε με το αίμα των ηρώων τους, βρέθηκαν την περασμένη Τετάρτη απόγονοι και συγγενείς εκτελεσμένων που στάθηκαν με τόλμη μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ηρθαν αποφασισμένοι να απαιτήσουν να βρουν και να θάψουν τους νεκρούς τους. Να αποδώσουν τις τιμές που αξίζουν στους ήρωες που οδηγήθηκαν στον θάνατο παλεύοντας για τη ζωή. Τους ήρωες που το αστικό κράτος τούς σκότωσε και τους πέταξε στους λάκκους, ελπίζοντας ότι θα λησμονηθούν. Μάταια!

Η συνάντηση - επίσκεψη έγινε με πρωτοβουλία της Κομματικής Οργάνωσης Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ. Μέσα σε ελάχιστες μέρες, συγγενείς πολλών εκτελεσμένων ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και έδωσαν στοιχεία επικοινωνίας.

Δεκάδες από αυτούς ήρθαν στη συνάντηση. Από τη Θεσσαλονίκη, την Κατερίνη, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική, κ.α. Αλλοι με ένα λουλούδι στο χέρι, άλλοι με μια φωτογραφία στην τσέπη, άλλοι με τις καταδικαστικές αποφάσεις που αναζήτησαν και βρήκαν τα επόμενα χρόνια.

Οι νεότεροι θυμήθηκαν διηγήσεις της μάνας, του πατέρα, που έχασαν τα αδέλφια τους, της γιαγιάς που έχασε τον άνδρα της, των πατεράδων τους που έμειναν ορφανοί και έφυγαν κι αυτοί από τη ζωή με τον καημό. Γιατί ποτέ δεν έμαθαν πού ήταν θαμμένοι, δεν είχαν τη δυνατότητα να πάνε και να γονατίσουν στον τάφο τους, να πουν το τελευταίο «αντίο».

Εψαχναν να βρουν ένα ίχνος στα σκαμμένα χώματα και άφησαν από ένα λουλούδι στο σημείο. Κάποιοι στάθηκαν εκεί μπροστά με υψωμένη τη γροθιά. Μαχητές κι αυτοί, στον αγώνα για τα ίδια ιδανικά, φορτωμένοι με τη δύναμη της θυσίας των προγόνων τους.

Ανάμεσα στους δεκάδες συγγενείς των εκτελεσμένων βρέθηκε και ο Ακίνδυνος Αλβανός, εγγονός του Ακίνδυνου Αλβανού. «Αισθάνομαι πολύ συγκινημένος που γίνεται όλη αυτή η εκσκαφή και που επιτέλους θα έχουμε ένα κοινό σημείο αναφοράς όλοι εμείς οι συγγενείς των τόσο άδικα εκτελεσμένων δικών μας ανθρώπων», είπε.

Θυμήθηκε την γιαγιά του που ήταν περήφανη για τη στάση του άνδρα της και είπε πως «αν ζούσε θα ήταν πάρα πολύ χαρούμενη με αυτό που συμβαίνει». Και κατέληξε: «Πρέπει να έχεις ιδανικά και αυτά που πιστεύεις να μην είναι εύκολο να τα προσπερνάς, αλλά να επιμένεις και να μάχεσαι γι' αυτά. Είναι πολύ σημαντικό».

Εκεί ήταν και ο Αγάπιος Σαχίνης, ανιψιός του εκτελεσμένου Αγάπιου Σαχίνη: «Το είπαν μόνοι τους αυτό που είχανε να πουν με τη στάση τους. Διότι αυτός που κατέβηκε από το Ρέο, πριν κάνει τα 6 βήματα για να πάει στον τοίχο, ο νωματάρχης του έδωσε μπροστά του ένα χαρτί και του είπε "υπέγραψέ το για να πας στο σπίτι σου", κι αυτός το παραμέρισε το χαρτί και πήγε στα 6 βήματα. Για να το κάνεις αυτό δεν θέλεις μόνο καρδιά, θέλεις και ψυχή γεμάτη με αξίες, γεμάτη με ιδανικά», είπε.

Και πρόσθεσε πως «αυτά που ίσως δούμε στη συνέχεια, αποκαλύψουν και τη βαρβαρότητα που μέχρι τώρα πολύ έντεχνα την έκρυβαν, για να παραποιήσουν την Ιστορία. Ομως η Ιστορία θα τους τιμωρήσει».

Οι συγγενείς συνυπογράφουν το αίτημα να συνεχιστούν οι εργασίες και να ξεκινήσει διαδικασία ταυτοποίησης των σκελετών. Ζητάμε επίσης από το κράτος να χρηματοδοτήσει και να μεριμνήσει για την ολοκληρωμένη ανασκαφή της ευρύτερης περιοχής, για την αποκάλυψη και άλλων λειψάνων από τις ομαδικές εκτελέσεις.

«Είναι το λιγότερο που μπορεί να γίνει για τους νεκρούς μας, που τους φέρθηκε με βαναυσότητα το κράτος», αναφέρουν. Το ΚΚΕ δίνει όλες του τις δυνάμεις για να πάρει το ζήτημα την προβολή που πρέπει. Για να προχωρήσει η διαδικασία σύμφωνα με την επιθυμία, την απαίτηση των συγγενών.

«Εχουμε ευθύνη απέναντι σε αυτούς τους αλύγιστους αγωνιστές, στις οικογένειές τους, τουλάχιστον να γίνει αυτή η προσπάθεια και να ολοκληρωθεί», δήλωσε μεταξύ άλλων ο Δημήτρης Παπατολίδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, επικεφαλής του Τμήματος Ιστορίας της Οργάνωσης Κεντρικής Μακεδονίας. Και πρόσθεσε πως αυτό που επείγει και «είναι ανοιχτό χρέος στη βαναυσότητα που δέχθηκαν αυτοί οι νεκροί από το αστικό κράτος της χώρας μας, είναι έστω και τώρα να στηθεί ένα μνημείο. Το ΚΚΕ δεσμεύεται ότι μέσα στο 2025 θα ολοκληρώσει αυτή την προσπάθεια».

Ο Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, μέλος της Επιτροπής Μνημείων της ΚΕ του ΚΚΕ, ανέφερε ότι θα χωροθετηθεί μια θέση για να τοποθετήσει το ΚΚΕ το μνημείο, όπως έχει προγραμματίσει και είναι δρομολογημένο εδώ και καιρό, πριν έρθουν στο φως αυτά τα ευρήματα από την ανασκαφή.

«Θέλουμε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ιστορικό που έχει σχέση με το Γεντί Κουλέ, τους χώρους δηλαδή που βασανίστηκαν και ταλαιπωρήθηκαν οι σύντροφοί μας, το Μνημείο του ΚΚΕ το οποίο έχουμε ζητήσει να τοποθετηθεί σε χώρο έξω από τα τείχη και αυτό το δίκτυο να καταλήγει εδώ στο Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης».

Και κάλεσε τις αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων να επισπεύσουν τις διαδικασίες για να οριστικοποιηθεί ο χώρος που θα τοποθετήσει το ΚΚΕ το Μνημείο.

Μάλιστα, εκεί, στον χώρο των ομαδικών τάφων, δόθηκε στους συγγενείς ένας φάκελος που περιείχε μία φωτογραφία της γλυπτικής σύνθεσης που προκρίθηκε από τον διαγωνισμό τον οποίο πραγματοποίησε η ΚΕ του ΚΚΕ για το μνημείο, προς τιμήν των εκτελεσμένων στο Επταπύργιο. Επίσης, η κάτοψη και η όψη του μνημείου. Πρόκειται για ένα κεντρικό γλυπτικό σύμπλεγμα και 7 γρανιτένιες πλάκες με χαραγμένα τα περίπου 400 ονόματα των δολοφονημένων από το αστικό κράτος την περίοδο 1946 - 1955.

Στους συγγενείς δόθηκε και μία έκδοση που κυκλοφόρησε πριν από δυο περίπου χρόνια, με τίτλο «Ασβεστος φάρος το Γεντί και φως που καίει», στην οποία περιλαμβάνεται σύντομο ιστορικό για το Γεντί Κουλέ και 375 ονόματα εκτελεσμένων που προέκυψαν από μια πρώτη έρευνα που έκανε το ΚΚΕ.

Το Πάρκο Εθνικής Αντίστασης, όπου βρέθηκαν οι 33 σκελετοί, είναι ένα από τα πολλά σημεία στην ευρύτερη περιοχή του Επταπυργίου, όπου εκτελούνταν οι πολιτικοί κρατούμενοι. Ο χώρος πίσω από τα τείχη, που εκείνη την περίοδο ήταν ακατοίκητος, αποτελούσε τον «συνήθη τόπο» των εκτελέσεων.

Τώρα που ήρθαν στο φως αυτά τα σημαντικά ευρήματα, άρχισαν να ανοίγουν και στόματα. Μαρτυρίες κατοίκων αναφέρουν ότι στη δεκαετία του 1960 που άρχισε να οικοδομείται η περιοχή, οι εργολάβοι σκάβοντας στα θεμέλια έβρισκαν κόκαλα και κρανία, τα οποία αντί να τα παραδώσουν στην αστυνομία και στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, τα έθαβαν ακόμα πιο βαθιά, για να μην έχουν καθυστέρηση στην ανέγερση της οικοδομής.

Την προσπάθεια να αναδειχθεί αυτό το σημαντικό τεκμήριο της σύγχρονης Ιστορίας του τόπου, στηρίζει ο δήμος Νεάπολης - Συκεών. Και δεσμεύθηκε ότι με ευθύνη και δική του δαπάνη θα συνεχιστούν οι ανασκαφές και θα δρομολογηθούν οι διαδικασίες για τη δημιουργία ταφικού μνημείου. Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκεται η προσπάθεια να βρεθεί το ειδικό εργαστήριο που θα αναλάβει την ταυτοποίηση με λήψη DNA.

Στο Εκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης την περίοδο 1946 - 1951 δικάστηκαν χιλιάδες μέλη και συνοδοιπόροι του ΚΚΕ, μαχητές του ΔΣΕ, μέλη του ΕΑΜ, συνδικαλιστές του εργατικού κινήματος, αλλά και απλοί άνθρωποι. Συνολικά οι κατηγορούμενοι ξεπερνούν τους 10.000 και οι καταδικασμένοι τους 1.679. Εγιναν 4.452 δίκες, με 477 καταδίκες σε θάνατο, 307 σε ισόβια. Καταδικάστηκαν σε θάνατο μέχρι και ανήλικοι μαθητές.

Πάνω από 400 καταδικασμένοι αγωνιστές εκτελέστηκαν πίσω από το Γεντί Κουλέ, κάποιοι από τους οποίους είχαν δικαστεί και σε άλλα δικαστήρια, σε άλλες πόλεις. Οι πρώτοι που στήθηκαν μπροστά στο απόσπασμα στη Θεσσαλονίκη ήταν δυο παλιοί ΕΛΑΣίτες, αγρότες από το Περιστέρι Κιλκίς, ο Γιώργης Καλέμης και ο Θεοχάρης Σαπρανίδης. Δικάστηκαν στις 12 Ιούλη του 1946 και εκτελέστηκαν στις 16 Ιούλη στο Γεντί Κουλέ φωνάζοντας «είμαστε αθώοι!».

Τα στοιχεία αυτά, που αποκτούν συγκλονιστικές διαστάσεις μετά την αποκάλυψη των ομαδικών τάφων στις Συκιές, περιέχονται στην ομώνυμη ειδική έκδοση 56 σελίδων της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, που κυκλοφόρησε το 2018 και αποτελεί προϊόν συλλογικής ερευνητικής προσπάθειας.

Στη Θεσσαλονίκη, οι δίκες στο Εκτακτο Στρατοδικείο έφτασαν στο απόγειό τους το 1948. Αποτελούν βασικό κομμάτι στην τεράστια «βιομηχανία» καταστολής και διώξεων, στην προσπάθεια σύνθλιψης και εξόντωσης του κινήματος από το αστικό κράτος, ειδικά μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και κατά τη διάρκεια του ένοπλου αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, αλλά και στη συνέχεια.

Χιλιάδες κομμουνιστές, αντιστασιακοί, ακόμη και άνθρωποι που δεν είχαν σχέση με το Κόμμα και το κίνημα, σύρθηκαν στα έκτακτα στρατοδικεία με διάφορες κατηγορίες, άδικες και σκληρές. Οι κομμουνιστές αντιμετώπισαν συχνά κατηγορητήρια θανάτου. Εκατοντάδες εκτελέστηκαν πίσω από το Γεντί Κουλέ. Χιλιάδες σάπισαν στις φυλακές και στα κάτεργα, κάποιοι για πάνω από 10 και 20 χρόνια.

Η έκδοση είναι αφιερωμένη στους αλύγιστους του ταξικού αγώνα. Αποτελεί απόδοση τιμής στις θυσίες και την ανιδιοτέλειά τους, στην αντοχή και στη συνέπειά τους. Αναδεικνύει ότι η στάση τους είναι συνώνυμη με τη μακρά αντοχή του Κόμματος στις διώξεις, στα βασανιστήρια, στις εκτελέσεις, στις φυλακές.

Μέσα από τις δίκες, όπως των «Στρατολόγων» (Γενάρης - Αύγουστος 1947), της «Στενής Αυτοάμυνας» και άλλες δίκες της ΟΠΛΑ (28 Αυγούστου - 13 Σεπτέμβρη 1947), της «Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας» (25 Νοέμβρη - 11 Δεκέμβρη 1947), 170 μαχητών από τα Πιέρια (24 Μάη - 10 Ιούνη 1948), των «αεροπειρατών» (20 Οκτώβρη 1948), η δίκη της ΕΠΟΝ (14-29 Γενάρη 1949), ανταρτών της Χαλκιδικής (Φλεβάρης 1951) αναδείχτηκαν ηρωικές φυσιογνωμίες του ΚΚΕ.

Δίπλα στα στελέχη της ΚΕ του ΚΚΕ που εκτελέστηκαν, όπως ο Αρίστος Βασιλειάδης και ο Κώστας Φαρμάκης, στάθηκαν δεκάδες ακόμα μέλη και στελέχη του Κόμματος με θάρρος και αυτοθυσία, αψηφώντας το εκτελεστικό απόσπασμα, όπως ο Γραμμένος Στίνης, ο Ακίνδυνος Αλβανός, η Κούλα Ελευθεριάδου, ο Σταύρος Δημητράκος, η Νίτσα Θεοχαρίδου, ο Μήτσος Λεβογιάννης, ο Ρήγας Παραθυράς, ο Νίκος Νικηφορίδης και τόσοι άλλοι. Ανθρωποι του λαού, εργάτες, αγρότες, επιστήμονες, φοιτητές, αλλά και μαθητές όπως η δεκαπεντάχρονη μαθήτρια Ευπραξία Νικολαΐδου.

Από τις δίκες στο Εκτακτο Στρατοδικείο ξεχωρίζει αυτή της «Στενής Αυτοάμυνας» (28 Αυγούστου - 13 Σεπτέμβρη 1947). Είναι η δίκη με τις περισσότερες εκτελέσεις σε σχέση με τον αριθμό των καταδίκων και των κατηγορουμένων, που δείχνει την πρακτική της μαζικής εξόντωσης.

Δικάστηκαν συνολικά 67 αγωνιστές. Καταδικάστηκαν σε θάνατο 52 και εκτελέστηκαν 47. Το γενικό κατηγορητήριο περιελάμβανε τα βαρύτερα «αδικήματα» από την γκάμα του Γ' Ψηφίσματος, όπως η «συγκρότηση και συμμετοχή σε ένοπλη ομάδα», «βία και προσβολή των αρχών», «στρατολογία», «συνωμοσία» κ.λπ.

Ο Ακίνδυνος Αλβανός ήταν ανάμεσα στους κατηγορούμενους και εκτελέστηκε στις 17 Οκτώβρη 1947. Στην απολογία του είπε: «Δεν αποκήρυξα τον κομμουνισμό, γιατί επίστευα και πιστεύω ότι μονάχα μ' αυτόν θα εύρει ο λαός την καλυτέρευση της ζωής που περιμένει (...) Από την αρχή που μπήκα στον αγώνα δεν αγωνίστηκα για το ατομικό μου απλώς συμφέρον, αλλά για το γενικό, για την καλυτέρευση του γενικού συμφέροντος, για να καλυτερέψει και το ατομικό. Φιλοτομαριστής δεν είμαι γιατί το απέδειξα στις τόσες κακουχίες και τόσα βάσανα. Εγώ τράβηξα αποφασιστικά γι' αυτό που πιστεύω για τον λαό».

Αλλη μια συγκλονιστική δίκη είναι αυτή της ΚΟΘ του ΚΚΕ (22 Νοέμβρη - 10 Δεκέμβρη 1948). Στο εδώλιο βρέθηκαν 67 αγωνιστές, μεταξύ των οποίων πολλά μέλη και στελέχη του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ με επικεφαλής τον Γραμματέα της ΕΠ της ΚΟΘ, Αρίστο Βασιλειάδη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Μπροστά στους στρατοδίκες, βροντοφώναξε την ιστορική πλέον φράση: «Τίποτε δεν είναι παράνομο από όσα έκανα. Παράνομοι είστε εσείς και το κράτος σας και κανένα νόμο του δεν αναγνωρίζω!».

Στις 7 και στις 10 Δεκέμβρη 1948 εκτελέστηκαν στο Γεντί Κουλέ οι Αρίστος Βασιλειάδης, Μαγδαληνή Δημητρίου, Μαγδαληνή Ευσταθίου, Γιώργος Μερτζάνης, Σοφία Πεσεξίδου, Ευπραξία Νικολαΐδου, Αικατερίνη Πισσά, Χρυσούλα Στεφάνου, Γραμμένος Στίνης, Γιάννης Τσακανίκας.

Στο τελευταίο του σημείωμα (4/12/48), πίσω από τη φωτογραφία του, ο Γραμμένος Στίνης έγραψε στην μητέρα του: «Αγαπημένη μου μανούλα, με συγχωρείς που προτίμησα, από τον ηθικό θάνατο, τον σωματικό. Φίλησε θερμά τ' αδέλφια μου. Σε φιλώ, Γραμμένος».

Οι δίκες στα έκτακτα στρατοδικεία δεν σταμάτησαν με την «ύπνωση» του Γ' Ψηφίσματος. Συνεχίστηκαν και στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Παράλληλα, με βάση πάντοτε τον ΑΝ 376/1936 και κυρίως ΑΝ 509/1947, γίνονταν δίκες και στα διαρκή στρατοδικεία, ακόμα και όταν τα έκτακτα στρατοδικεία είχαν καταργηθεί εντελώς, μέχρι την κατάργηση των παραπάνω νόμων το 1975.

Στη Θεσσαλονίκη μια τέτοια περίπτωση υπήρξε η «υπόθεση» των Γιάννη Φωστηρόπουλου και Κυρ. Αθανασιάδη, με την κατηγορία της κατασκοπείας, που εκδικάστηκε από το Διαρκές Στρατοδικείο το 1954. Ο Φωστηρόπουλος, στέλεχος του ΚΚΕ από την Πέλλα, ήταν αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Δουλεύοντας για την ανασυγκρότηση των παράνομων Οργανώσεων του Κόμματος, συνελήφθη και οδηγήθηκε σε δίκη με τον σύντροφό του Κυρ. Αθανασιάδη.

Ο Φωστηρόπουλος έκλεισε την απολογία του λέγοντας: «Κύριοι στρατοδίκαι, δεν ζητώ την επιείκειά σας. Θα αντιμετωπίσω το εκτελεστικό απόσπασμα με την ψυχραιμία που δείχνουν οι κομμουνιστές γιατί ξέρουν για τι πεθαίνουν»...