Μια έρευνα με όλα τα επιστημονικά στάνταρ -που ίσως διεκδικεί παγκόσμια αποκλειστικότητα - παρουσίασε χτες το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Η έρευνα αυτή, πέρα από το ότι αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών κοινοτήτων στην αντιμετώπιση των ναρκωτικών, καταρρίπτει και τους μύθους ότι η τοξικοεξάρτηση είναι «ανίατη ασθένεια».

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη Τύπου, η αποτελεσματικότητα του ΚΕΘΕΑ σε 50 μονάδες που διαθέτει είναι 75%. Μάλιστα, αποδεικνύεται ότι τρεις στους τέσσερις εξαρτημένους που πήγαν έστω και για μια φορά στα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ και έφυγαν στη συνέχεια αναζήτησαν και πάλι να ενταχθούν σ' αυτά. Είναι ένα στοιχείο καταλυτικό για τη στρατηγική στην αντιμετώπιση των ναρκωτικών και πρέπει να αποτελέσει σοβαρό στοιχείο αναφοράς στην εθνική πολιτική κατά των ναρκωτικών που κάθε τόσο πιπιλίζει η κυβέρνηση.

Η έρευνα του ΚΕΘΕΑ είναι έρευνα για μια πενταετία εκείνων που παρακολούθησαν εν μέρει ή ολοκληρωτικά τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ. Την έρευνα έκανε η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) και την παρουσίασαν χτες ο πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ Ν. Παρασκευόπουλος, ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ Χ. Πουλόπουλος και ο Δ. Αγραφιώτης, καθηγητής Κοινωνιολογίας της ΕΣΔΥ.

Στη συνέντευξη παραβρέθηκε και ο Γιώργος Παπαντωνίου, εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών (ΕΣΥΝ), ο οποίος, μεταξύ των άλλων, είπε: «Η δουλιά του ΚΕΘΕΑ μας γεμίζει κουράγιο. Υπάρχει ένα μείον όσον αφορά την πρόληψη. Η κοινωνία μας έχει 100 νέους, δυστυχώς οι 20 μπήκαν στο πρόβλημα. Οι 80 τι θα γίνουν, θα τους εγκαταλείψουμε;».

Από την 1.1.1994 έως και την 31.12.1995 στις έξι θεραπευτικές κοινότητες του ΚΕΘΕΑ που λειτουργούσαν εκείνη την περίοδο (ΙΘΑΚΗ, ΣΤΡΟΦΗ, ΕΞΟΔΟΣ, ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ΔΙΑΒΑΣΗ, ΝΟΣΤΟΣ) εισήχθησαν 766 άτομα (650 άνδρες και 116 γυναίκες). Τα άτομα που αποτελούν το δείγμα της έρευνας επιλέχθηκαν ανεξάρτητα από το χρόνο παραμονής τους στη θεραπευτική κοινότητα. Αυτό σημαίνει ότι συμπεριλήφθηκαν ακόμα και όσοι ή όσες παρέμειναν στη θεραπευτική κοινότητα έστω και για μια μέρα. Το τελικό δείγμα αντιστοιχεί σε 551 άτομα, από τα οποία τα 445 ήταν άνδρες και τα 116 γυναίκες.

Από το δείγμα 551 ατόμων πραγματοποιήθηκαν 388 συνεντεύξεις (ποσοστό 70,4%). Το 15,4% (85 άτομα) αφορά περιπτώσεις όπου ο εντοπισμός και η επικοινωνία υπήρξε αδύνατη (λάθος τηλέφωνα, λάθος διευθύνσεις, έλλειψη επικοινωνίας του ατόμου με το συγγενικό του περιβάλλον κ.ά). Το 7,4% (41 άτομα) περιλαμβάνει άτομα που αρνήθηκαν να πάρουν μέρος στην έρευνα αποτελεσματικότητας ή που επανειλημμένως δεν ήρθαν σε προκαθορισμένη συνάντηση για τη διεξαγωγή της συνέντευξης ή που βρίσκονταν σε μέρη όπου ήταν δύσκολη η πραγματοποίηση συνέντευξης (ψυχιατρικές κλινικές, εξωτερικό κλπ.). Το 6,7% (37 άτομα) είχε αποβιώσει στο διάστημα μεταξύ της θεραπευτικής εμπειρίας και της επανεξέτασης.

Από τα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα αποτελεσματικότητας:

• Το 78,1% ήταν άνδρες και το 20,9% γυναίκες.
• Την περίοδο της επανεξέτασης το 10,6% ήταν ηλικίας έως 25 ετών, το 22,6% από 26 έως 30 ετών, το 42,6% από 31 έως 35 ετών, το 19,5% από 36 έως 40 ετών και το 4,7% πάνω από 40 ετών.
• Το 66,6% είχε εισαχθεί την περίοδο 1994 - 1995 σε θεραπευτικό πρόγραμμα διαμονής (ΙΘΑΚΗ, ΕΞΟΔΟΣ, ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ΝΟΣΤΟΣ) και το 33,4% σε ανοιχτό θεραπευτικό πρόγραμμα (ΣΤΡΟΦΗ, ΔΙΑΒΑΣΗ) του ΚΕΘΕΑ.

Σύμφωνα με τις διεθνείς έρευνες, η αποτελεσματικότητα της θεραπείας σχετίζεται με το χρόνο παραμονής στο θεραπευτικό πρόγραμμα. Ετσι, η ανάλυση των αποτελεσμάτων της παρούσας έρευνας έγινε με βάση το χρόνο παραμονής των ατόμων στη θεραπευτική κοινότητα. Από τους συμμετέχοντες, ποσοστό 35,7% παρέμεινε στη θεραπευτική κοινότητα περισσότερο από 1 χρόνο. Τουλάχιστον 9 μήνες παρέμεινε στη θεραπεία ποσοστό 41,2%, ενώ 57,7% παρέμεινε περισσότερο από τρεις μήνες.

Παρ' όλο που το 42,3% όσων συμμετείχαν στην έρευνα διέκοψε σε διάστημα από μια μέχρι 90 μέρες, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το 76% από αυτούς συμμετείχε ξανά σε θεραπευτικό πρόγραμμα στη διάρκεια των πέντε ετών που ελέγχονται.

Οσον αφορά τη χρήση των ουσιών υπάρχουν τα εξής στοιχεία:

• Ηρωίνη: Το σύνολο των συμμετεχόντων στην έρευνα δήλωσε σε ποσοστό 96,1% ότι στη φάση της εισαγωγής έκανε χρήση ηρωίνης. Η μείωση στη χρήση ηρωίνης είναι 11% για την ομάδα των ατόμων που παρέμειναν στο θεραπευτικό πρόγραμμα μέχρι τρεις μήνες, 31% για όσους παρέμειναν τρεις με εννέα μήνες, 47% για τα άτομα που παρέμειναν στη θεραπεία εννέα μήνες μέχρι ένα χρόνο και 76% για όσους συμπλήρωσαν ένα χρόνο ή παραπάνω στο θεραπευτικό πλαίσιο.
• Ενέσιμη χρήση ουσιών: Το ποσοστό μείωσης της ενέσιμης χρήσης ουσιών για όσους παρέμειναν από μια έως 90 μέρες είναι 17%, από 91 έως 270 μέρες παραμονής είναι 35%, από 271 μέρες έως 340 μέρες παραμονής είναι 44%, ενώ η μείωση φτάνει το 76% για άτομα που συμπλήρωσαν ένα χρόνο παραμονής στο θεραπευτικό πλαίσιο.
• Κάνναβη: Παρατηρήθηκε 19% μείωση στη χρήση κάνναβης για τους συμμετέχοντες που παρέμειναν στη θεραπεία μέχρι τρεις μήνες, 33% μείωση σε όσους παρέμειναν τρεις με εννέα μήνες, ενώ τα ποσοστά μείωσης της χρήσης κάνναβης για όσους παρέμειναν στο θεραπευτικό πλαίσιο εννέα με 12 μήνες και πάνω από ένα χρόνο φτάνουν το 49% και 74% αντίστοιχα.
• Φάρμακα - Χάπια: Μειώνεται κατά 24%, 41%, 62%, και 85% η χρήση φαρμάκων - χαπιών για τις αντίστοιχες κατηγορίες που διαμορφώνονται καθώς αυξάνεται ο χρόνος παραμονής στη θεραπεία (1 - 90 μέρες, 91 - 270 μέρες, 271 - 360 μέρες, 361 μέρες και πάνω).
• Ενας ακόμη τομέας που παρουσιάζει σημαντική βελτίωση είναι η νομική - δικαστική κατάσταση των συμμετεχόντων. Μείωση παρατηρείται στην εμπλοκή των συμμετεχόντων με το νόμο για όλες τις κατηγορίες της διάρκειας παραμονής. Συγκεκριμένα εμφανίζεται μείωση της τάξης του 10% για τα άτομα που έχουν παραμείνει σε θεραπευτικό πλαίσιο μέχρι 90 μέρες, 16% για όσους παρέμειναν από 91 έως 270 μέρες, 40% για όσους παρέμειναν από 271 έως 360 μέρες και 64% για τα άτομα που έμειναν πάνω από ένα χρόνο.
• Τέλος, σημαντικά βελτιώνεται και το ποσοστό απασχόλησης των συμμετεχόντων. Συγκεκριμένα, η απασχόληση αυξάνει 157% για τα άτομα που παρέμειναν μέχρι τρεις μήνες στη θεραπευτική κοινότητα, 286% για όσους παρέμειναν τρεις με εννέα μήνες, ενώ η αύξηση της απασχόλησης για διάρκεια παραμονής ως ένα χρόνο και πάνω από ένα χρόνο είναι 83% και 227% αντίστοιχα.

Από τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει η αποτελεσματικότητα του μοντέλου της θεραπευτικής κοινότητας ως διαδικασίας απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης. Ενα έτος εντατικής θεραπευτικής παρέμβασης με το μοντέλο των θεραπευτικών κοινοτήτων μειώνει δραστικά τη χρήση ουσιών και την παραβατική συμπεριφορά και συμβάλλει στην επανασύνδεση του ατόμου με την αγορά εργασίας.

Η αποτελεσματικότητα του μοντέλου της θεραπευτικής κοινότητας, είτε ανοιχτής, είτε διαμονής, δείχνει ότι η δημιουργία παρόμοιων προγραμμάτων σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές της χώρας αποτελεί σημαντικό μέσο στην προσπάθεια αντιμετώπισης της τοξικοεξάρτησης.

Η αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής παρέμβασης εξαρτάται από το χρόνο παραμονής στη θεραπεία, καθώς όσο αυξάνεται ο χρόνος παραμονής τόσο μειώνεται η πιθανότητα για υποτροπή και επαναφορά στη χρήση ουσιών. Το στοιχείο αυτό είναι αναγκαίο να λαμβάνεται υπόψη για το σχεδιασμό των θεραπευτικών υπηρεσιών, αφού, από αυτή την άποψη ο περιορισμός του χρόνου παραμονής στη θεραπεία, ως προσπάθεια εξοικονόμησης πόρων, φαίνεται ότι μακροπρόθεσμα έχει μεγαλύτερο κόστος, αφού το άτομο έχει περισσότερες πιθανότητες να επανέλθει στη χρήση ουσιών και στην παραβατική συμπεριφορά.