Παπαγεωργίου Βασίλης

Εχει, λοιπόν, μεγάλη σημασία να δούμε τις ακριβώς απέδωσε μέχρι σήμερα η «απελευθέρωση» των αγορών, στη χώρα όπου τα δόγματα του «νεοφιλελευθερισμού» εφαρμόστηκαν με απόλυτη πιστότητα, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η «απελευθέρωση» όχι μόνο δεν αποδυνάμωσε τα μονοπώλια, αλλά αντίθετα τα ενίσχυσε ακόμη περισσότερο δίνοντάς τους ηγεμονική ισχύ. Τα αποτελέσματα είναι πιο εντυπωσιακά στους κλάδους των τηλεπικοινωνιών, των αερομεταφορών και του τραπεζικού συστήματος.

Η «απελευθέρωση» της τηλεπικοινωνιακής αγοράς στις ΗΠΑ άρχισε πριν από έξι χρόνια. Αφορμή στάθηκε η διαπίστωση του Κογκρέσου ότι μια μόνο εταιρία, η «Southern Bell» είχε υπό τον έλεγχό της όλες τις γραμμές σταθερής τηλεφωνίας σε μια περιοχή που εκτεινόταν σε πέντε πολιτείες, συγκεντρώνοντας τεράστια κέρδη και εκδιώκοντας τους ανταγωνιστές της από τα δικά της «χωράφια». Ετσι η «Southern Bell» έγινε η σημαία της «απελευθέρωσης» που αποφάσισε το Κογκρέσο για να αντιμετωπίσει, δήθεν αυτή την κατάσταση.

Σήμερα, έξι χρόνια μετά, έχουν αλλάξει πολλά στην αγορά των τηλεπικοινωνιών στις ΗΠΑ, όχι όμως έτσι όπως πρόβαλε το Κογκρέσο. H εταιρία, που τώρα είναι γνωστή με την ονομασία «SBC Communications», και αποτελεί συνέχεια της «Southern Bell», έχει υπό τον έλεγχό της τις υπηρεσίες σταθερής τηλεφωνίας σε 13 Πολιτείες και εξυπηρετεί το ένα τρίτο των τηλεφωνικών γραμμών στις HΠA. Τα ετήσια κέρδη της έχουν υπετριπλασιασθεί, την ίδια στιγμή που πολλοί ανταγωνιστές της βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας. H SBC ισχυρίζεται ότι από την πλευρά της έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για μεγαλύτερη απελευθέρωση των αγορών.

H άνοδος της SBC, εταιρίας που έχει την έδρα της στο Σαν Αντόνιο, αποτελεί μέρος των δραματικών εξελίξεων στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών στις ΗΠΑ, η αξία της οποίας ανέρχεται σε 112 δισ. δολάρια ετησίως. Οι τέσσερις εναπομείνασες κραταιές εταιρίες -SBC, «Verizon Communications», «BellSouth» και «Qwest Communications International» - έχουν διαμορφώσει ένα από τα πιο ισχυρά μπλοκ του επιχειρηματικού κόσμου, ελέγχοντας πάνω από το 90% της αμερικανικής αγοράς αστικών κλήσεων, ενώ βρίσκονται στα πρόθυρα «κατάκτησης» και του τομέα υπεραστικών κλήσεων.

Παρόμοιες εξελίξεις συντελέστηκαν σε όλους τους βιομηχανικούς κλάδους και τους τομείς της αμερικανικής οικονομίας. Οι ουρανοί των HΠA κυριαρχούνται από έξι μεγάλους αερομεταφορείς, παρά τους κανονισμούς «απελευθέρωσης» που τέθηκαν σε ισχύ πριν από δύο δεκαετίες. Αλλά και ο τραπεζικός τομέας της χώρας είναι μοιρασμένος σε λίγες μεγα-τράπεζες. Στην περίπτωση που πραγματοποιηθεί το σχέδιο συγχώνευσης της «Comcast» με την «AT&T Broadband», τρεις εταιρίες θα ελέγχουν το 65% της αμερικανικής αγοράς καλωδιακών δικτύων.

Ο ανταγωνισμός και η «απελευθέρωση» των αγορών οδήγησαν σε αύξηση της ταχύτητας της συγκεντροποίησης και της συγκέντρωσης του κεφαλαίου. Τα μεγάλα μονοπώλια εκμεταλλεύτηκαν τη θέση τους και την ισχύ τους για να απορροφήσουν, να κλείσουν ή να εκτοπίσουν τους μικρότερους ανταγωνιστές τους. Τα μερίδια τους στην αγορά, την εγχώρια και τη διεθνή μεγάλωσαν εντυπωσιακά. Και η κυριαρχία των μονοπωλίων, που αυξάνει την ταχύτητα συγκέντροποίησης του κεφαλαίου, συσσωρεύοντας δεινά για τους λαούς, αποδεικνύει την αναγκαιότητα αντικατάστασης του καπιταλισμού απο το σοσιαλισμό.

Σε επίπεδα - ρεκόρ ανήλθε ο αριθμός των καταχρεωμένων Αμερικανών καταναλωτών και επιχειρήσεων που χρεοκόπησαν πέρυσι, στον απόηχο της οικονομικής ύφεσης στις HΠA, όπως ανακοίνωσε η αρμόδια δικαστική υπηρεσία της χώρας. O αριθμός του συνόλου των αιτήσεων για χρεοκοπίες που υποβλήθηκε πέρυσι ενισχύθηκε κατά 19%, ανερχόμενος σε 1,49 εκατ., έναντι 1,25 εκατ. πτωχεύσεων το 2000. Το σύνολο των χρεοκοπιών του 2001 ξεπέρασε το προηγούμενο «ρεκόρ» του 1998, χρονιά κατά την οποία είχαν καταγραφεί 1,44 εκατομμύριο πτωχεύσεις.

«Νομίζω ότι η γενικότερη άποψη που επικρατεί είναι ότι και το 2002 αναμένεται να αποτελέσει εξίσου δύσκολη χρονιά», επισημαίνει σε δηλώσεις του ο Σαμ Τζερντάνο, ανώτατο στέλεχος του Αμερικανικού Ινστιτούτου Χρεοκοπιών (ABI). Σε πρόσφατη δημοσκόπηση του ABI, το 93% των μελών του Ινστιτούτου πιστεύει ότι οι αιτήσεις χρεοκοπίας θα συνεχίσουν να αυξάνονται και φέτος.

Συνολικά πέρυσι κατέρρευσαν οικονομικά 1,45 εκατ. Αμερικανοί, έναντι 1,22 εκατ. του 2000. Οι επιχειρηματικές χρεοκοπίες αυξήθηκαν κατά 13%, ανερχόμενες σε 40.099, έναντι 35.472 εταιρικών πτωχεύσεων του 2000. Το αμερικανικό Κογκρέσο καταβάλλει προσπάθειες για αυστηρότερο νομοθετικό καθεστώς πτωχεύσεων, καθώς εκφράζονται υπόνοιες ότι ορισμένοι οφειλέτες καταχράστηκαν τα δικαιώματά τους, κηρύσσοντας πτώχευση, ενώ είχαν την οικονομική δυνατότητα αποπληρωμής του χρέους τους.

Απογοητευτικά ήταν τα νέα στοιχεία που ανακοινώθηκαν την περασμένη βδομάδα στις HΠA. H βιομηχανική παραγωγή υποχώρησε εκ νέου το Γενάρη, ενώ το κλίμα καταναλωτικής εμπιστοσύνης επιδεινώθηκε στις αρχές Φλεβάρη για πρώτη φορά στη διάρκεια των τελευταίων πέντε μηνών, καθώς η νευρικότητα στη χρηματιστηριακή αγορά και η απαισιοδοξία για τις προοπτικές της αμερικανικής οικονομίας αποθάρρυναν τους Αμερικανούς. H παραγωγή στα εργοστάσια, μεταλλεία και εταιρίες κοινής ωφελείας υποχώρησε κατά 0,1% το Γενάρη, σύμφωνα με στοιχεία της «Φέντεραλ Ρεζέρβ», ενώ ο δείκτης του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν, ο οποίος μετράει το κλίμα καταναλωτικής εμπιστοσύνης, υποχώρησε στο 90,9 από το 93 του Γενάρη. Επίσης, οι τιμές χονδρικής ενισχύθηκαν το Γενάρη, τερματίζοντας τις διαδοχικές μειώσεις του τελευταίου τριμήνου, οικονομολόγοι όμως υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν ανησυχίες για τον πληθωρισμό.

Σκάνδαλο έχει ξεσπάσει στο Γερμανικό Οργανισμό Απασχόλησης, στο πλαίσιο πληροφοριών ότι δόθηκαν στη δημοσιότητα ψεύτικα στατιστικά στοιχεία για τα ποσοστά επιτυχίας ανεύρεσης εργασίας σε ανέργους. Θορυβημένη από τις πληροφορίες, η γερμανική κυβέρνηση πρόκειται να ανακοινώσει σχέδια για μεταρρύθμιση του τρόπου επιστροφής των ανέργων στον επαγγελματικό στίβο. Στο επίκεντρο των επικρίσεων βρίσκεται ο επικεφαλής του γερμανικού Οργανισμού Απασχόλησης, Μπέρνχαρντ Γιαγκόντα, ο οποίος δήλωσε ότι είναι προετοιμασμένος να παραιτηθεί. Επιβεβαιώνοντας ότι η θέση του κ. Γιαγκόντα διακυβεύεται, ο Γερμανός υπουργός Εργασίας, Βάλτερ Ρίστερ, τόνισε χθες ότι οι νέες μεταρρυθμίσεις δεν πρόκειται να εφαρμοστούν υπό την επίβλεψη του κ. Γιαγκόντα.