«Η 1η Μάη ήταν μια θαυμάσια μέρα. Ο παγωμένος άνεμος της λίμνης, που συχνά ήταν πολύ διαπεραστικός την άνοιξη, ξαφνικά έπεσε και είχε βγει ένας δυνατός ήλιος. Ολα ήταν ήσυχα: τα εργοστάσια άδεια, οι αποθήκες κλειστές, τα φορτηγά βαγόνια αχρησιμοποίητα, οι δρόμοι έρημοι, οι οικοδομές παρατημένες. Δεν έβγαινε καπνός από τα φουγάρα των εργοστασίων και οι μάντρες των ζώων ήταν σιωπηλές. Ηταν Σάββατο, εργάσιμη μέρα. Ομως οι εργάτες, γελώντας, κουβεντιάζοντας και ντυμένοι με τα καλά τους, κατευθύνονταν μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους στη λεωφόρο Μίτσιγκαν. Ο δρόμος είχε αποκτήσει ατμόσφαιρα γιορτής. Μεγαλόσωμοι άντρες με κόκκινο σβέρκο, λίγο άβολα μέσα στα έτοιμα ρούχα τους, επαναλάμβαναν με ικανοποίηση: "Ολοι είναι εδώ, στο πλευρό μου, ακόμα και η γάτα"!».

Η απεργία ήταν καθολική. Η διαδήλωση ήταν απόλυτα ειρηνική. Κυριακή και Δευτέρα είχε χαθεί ήδη ο λογαριασμός για το σε πόσες επιχειρήσεις οι απεργοί κατέκτησαν το 8ωρο. Τελικά στις 4 Μάη το βράδυ στην πλατεία Χεϊμάρκετ η αστυνομία χτυπά τη συγκέντρωση. Πρόσχημα μια βόμβα που έριξε άγνωστος. Γρήγορα αποδείχτηκε ότι ήταν προβοκάτσια.

«Τώρα αίμα» ουρλιάζουν την άλλη μέρα οι τίτλοι των αφεντικών. «Κρεμάστε τους πρώτα κι ύστερα τους δικάζετε» ήταν η αξίωση για τους ηγέτες των εργατών.

Η 1η Μάη του 1886 δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία. Εμελλε, όμως, να γίνει μέρα σύμβολο, δίνοντας πλέον στις μέχρι τότε γιορτές για τη «μέρα εργασίας» ένα εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο. Το «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» είχε απλωθεί ήδη χρόνια πριν. Ο δρόμος προς τα κει χαραζόταν διαφορετικά από τόπο σε τόπο, μια κόκκινη κλωστή όμως διαπερνούσε τα πάντα.

«Στα έθνη όλου του κόσμου συνεχίζεται η πάλη ανάμεσα στους καταπιεστές και καταπιεζόμενους όλων των χωρών, μια πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, που θα ενταθεί από χρόνο σε χρόνο και μπορεί να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα για τα εκατομμύρια των εργαζομένων σε όλες τις χώρες αν δεν ενωθούν για την αμοιβαία προστασία και το συμφέρον τους». Αυτό έγραψαν στον πρόλογο του καταστατικού τους οι εργάτες της Αμερικάνικης Ομοσπονδίας Εργασίας το 1886. Τότε ακόμα που τα συνδικάτα δεν ονόμαζαν «κοινωνικό εταίρο» τους καταπιεστές. Η οργάνωση έκανε τα πρώτα βήματά της με ένα το κρατούμενο: Την αναγνώριση της πάλης των τάξεων και την απεργία σαν τα πιο ισχυρά όπλα της εργατικής τάξης. Ετσι που από το 1884 ακόμα να αποφασίζει ομόφωνα να καλέσει για την 1η Μάη του 1886 όλη την εργατική τάξη σε μία απεργία για την καθιέρωση του 8ωρου. Αυτό που σήμερα φαίνεται απλό, τότε ήταν σκέτος εφιάλτης. Οι βιομήχανοι και οι εφημερίδες τους διέδιδαν ότι θα γίνει «κομμουνιστική εργατική εξέγερση». Στη «Σικάγο Ντέιλι Νιους» προέβλεπαν «επανάληψη των ταραχών της Παρισινής Κουμούνας»! Η «τρέλα του 8ωρου» είχε καταλάβει τους πάντες. Κάνοντας τους βιομήχανους να αξιώνουν μέσα από τις εφημερίδες τους «ένα κομμουνιστικό κουφάρι σε κάθε φανοστάτη».

Κι αυτό έκαναν στις 11 Νοέμβρη του 1887, κρεμώντας τους Πάρσονς, Σπάις, Φίσερ και Εγκελ.

Τα λόγια του Σπάις στο δικαστήριο τα πήραν εκατομμύρια εργάτες και τα έκαναν σημαία: «Αν σας περνάει η ιδέα στα σοβαρά πως με τις κρεμάλες σας μπορείτε να σταματήσετε το κίνημα που εξωθεί εκατομμύρια γονατισμένων από την καταπίεση εργατών στην εξέγερση, είστε μα την αλήθεια "πτωχοί τω πνεύματι"».

Το 1889 στο ιδρυτικό της συνέδριο η 2η Διεθνής στο Παρίσι αποφάσισε το γιορτασμό της Πρωτομαγιάς σαν παγκόσμια μέρα εργατικών διεκδικήσεων, με πρώτο γιορτασμό το 1890.

Στα εκατόν δεκάξι χρόνια που πέρασαν η εργατική τάξη δε σταμάτησε να επιχειρεί τη δική της έφοδο στον ουρανό. Κορυφαία έκφρασή της η Επανάσταση του Οκτώβρη. Η ανατροπή και η προς το παρόν επικράτηση της αντεπανάστασης έχουν φτάσει τα πράγματα εκεί όπου η επίθεση στα εργατικά δικαιώματα είναι πλέον εφ' όλης της ύλης. Το αίτημα παραμένει: Σοσιαλισμός!

«Στη συγκέντρωση έλαβαν τον λόγο πολλοί Αμερικανοί εργάτες που με δριμείς φράσεις επιτίθονται κατά της κεφαλαιοκρατικής κυβερνήσεως που διά πρωτοφανών τρομοκρατικών μεθόδων επιτίθεται κατά των Ελλήνων εργατών, προσπαθούσα να στηρίξει την καπιταλιστικήν της ανόρθωση στους ώμους των εργαζομένων μαζών. Επίσης οι ξένοι ομιλητές καταφέρθησαν εναντίον της ελληνικής κυβερνήσεως διά την απόπειράν της όπως διαλύσει τις εργατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και τον πολιτικόν της οργανισμό, το Κομμουνιστικό Κόμμα, διά να δυνηθεί ευκολώτερα να επιβάλει το καπιταλιστικό ανορθωτικό της πρόγραμμα».

(«Ριζοσπάστης» 2 του Απρίλη 1928, ταχυδρομική ανταπόκριση από τη Νέα Υόρκη).

Το απόσπασμα είναι χαρακτηριστικό της εποχής. Το επιλέξαμε καθώς μέσα από μία ανταπόκριση που στάλθηκε από την άλλη άκρη του Ατλαντικού περιγράφονται οι συνθήκες της τρομοκρατίας που επικρατούσαν εδώ. Για το πώς αντιμετωπιζόταν η κατάσταση εδώ μιλά το έγγραφο που ακολουθεί και το οποίο είναι επίσης αποκαλυπτικό για τις συνθήκες υπό τις οποίες διεξαγόταν η ταξική πάλη αλλά και διδακτικό για όσους ξεχνιούνται στη σιδερόφραχτη δημοκρατία μας. Είναι αρκετά χρόνια πριν ο δικτάτορας Μεταξάς επιβάλει για πρώτη φορά την Πρωτομαγιά ως αργία για να σπάσει το απεργιακό μέτωπο. Το έγγραφο δόθηκε στη δημοσιότητα πριν από λίγες μέρες με την κυκλοφορία του τελευταίου τεύχους της «Κομμουνιστικής Επιθεώρησης» (2ο του 2002). Προέρχεται από το αρχείο του ΚΚΕ και έχει χαρακτηρισμό «Εμπιστευτικό». Εχει ημερομηνία 20-4-1928, έχει γραφεί ενόψει Πρωτομαγιάς από το οργανωτικό τμήμα του Πολιτικού Γραφείου του Κόμματος και απευθύνεται προς όλες τις περιφερειακές και αχτιδικές επιτροπές. Τίτλος: Οδηγίες για τη γενική απεργία!

«Το Κόμμα, γράφει σ' ένα σημείο, πρέπει να ετοιμαστεί πλήρως ιδεολογικά και οργανωτικά με προσοχή και με δραστηριότητα για τη μεγάλη αυτή πάλη κατά του κράτους και της μπουρζουαζίας».

Υπό τον πλάγιο τίτλο «Η πείρα μας» σημειώνει πως το κέντρο της κινητοποίησης θα αποτελέσουν οι πυρήνες μέσα στα εργοστάσια στους σιδηροδρόμους, στα λιμάνια. Δίνεται κατεύθυνση «οι πυρήνες να δεκαπλασιάσουν τη δραστηριότητά τους και την επαφή τους με τις μάζες. Η στρατολογία μελών για το Κόμμα πρέπει να γίνεται και κατά το διάστημα του αγώνα καθώς και η ανάπτυξη της διάδοσης του Τύπου μας».

Αντίστοιχος με την πραγματικότητα που καλείται να αντιμετωπίσει παρουσιάζεται ο μηχανισμός για οργάνωση και επιτυχία της απεργίας: «Οι συνθήκες αυτής της πάλης δείχνουν ότι ο μηχανισμός πρέπει να είναι ικανός να αντέξει κάτω από μεγάλη τρομοκρατία, που μπορεί να φτάσει μέχρι και πλήρους παρανομίας.

Δίχως να εγκαταλειφθούν οι νόμιμες συνδέσεις πρέπει να εξασφαλιστούν πλήρως οι παράνομες.

Αντικαταστάτριες επιτροπές πρέπει να υπάρχουν έτοιμες σε περίπτωση σύλληψης να αναλάβουν αμέσως έργο».

Τεράστιας σημασίας χαρακτηρίζεται η επαφή με τις μάζες με έντυπα. Ζητείται να παρθούν μέτρα ώστε αν χτυπηθούν οι κεντρικές τυπογραφικές μονάδες «οι πυρήνες να διαθέτουν μικρούς η μεγάλους πολυγράφους για την έκδοση προκηρύξεων».

Για την ίδια τη διεξαγωγή της απεργίας διαβάζουμε: «Ούτε μια στιγμή δεν πρέπει να λησμονηθεί ότι στην απεργία δεν πρέπει να κατεβάσουμε μόνο απλώς μία πρωτοπορία αλλά πλατιές μάζες, γι' αυτό πρέπει να παρθούν όλα τα οργανωτικά μέτρα: Επιτροπές απεργίας νόμιμες και μυστικές. Ταμεία απεργίας. Ετοιμασία του μηχανισμού των συνδικάτων για την απεργία.

Κάθε συνέλευση εργατών να εκλέξει φανερά μια επιτροπή απεργίας. Δίπλα σ' αυτές (σ.σ. τις φανερές) μυστικές επιτροπές να είναι απολύτως άγνωστες».

Αναφορά υπάρχει και για την ιδεολογική διαπάλη που διεξαγόταν παράλληλα στο συνδικαλιστικό κίνημα:

«Τα αριστερά συνδικάτα πρέπει να ετοιμαστούν όχι με φιλολογικές εγκυκλίους αλλά με δραστήρια οργανωτικά μέτρα.

Για τα ρεφορμιστικά, οι φράξιες μας έχουν τεράστιο καθήκον γιατί πρέπει να οργανώσουν την κινητοποίηση των μαζών εναντίον της θέλησης των διοικήσεων».

Και καθώς ούτε και τότε η απεργία ήταν περίπατος το Κόμμα παίρνει μέτρα περιφρούρησης:

«Το κράτος και το κεφάλαιο, σημειώνει, θα θελήσουν να σπάσουν την απεργία όχι μόνο μ' ένα κύμα αιματηρής τρομοκρατίας αλλά και με τη χρησιμοποίηση ως απεργοσπαστών διαφόρων αποβρασμάτων ή ακόμα και εξαπατημένων εργατών».

Διά ταύτα εντέλλεται «να οργανωθεί η πάλη όχι μόνο κατά της μισητής αυτής ενέργειας αλλά και για τη φρούρηση, από σήμερα, κατά εργοστάσιο και σωματείο».

Επιπλέον μέτρα: «Οι πυρήνες να κανονίσουν πού θα βρίσκουν τους συμπαθούντες των εργοστασίων (να μάθουν τα σπίτια τους και τα καφενεία που συχνάζουν). Οι περιφερειακές και αχτιδικές επιτροπές να πάρουν μέτρα ενίσχυσης των πυρήνων που θα κατεβούν στα εργοστάσια παίρνοντας δυνάμεις από τους πυρήνες δρόμων που δεν προβλέπεται να παίξουν ρόλο».

Εκείνη η Πρωτομαγιά τελικά γιορτάστηκε στην Αγία Ελεούσα. Εγιναν συγκρούσεις με την αστυνομία και χτυπήθηκαν αρκετοί εργάτες.