ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Πήλινα και γύψινα παιχνίδια

Αναπαραστάσεις παιδιών με παιχνίδια, από γύψο, του καλλιτέχνη Θ. Μαντζούκη

Στην Ηπειρο, στη Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη ανώνυμοι ή επώνυμοι κεραμίστες, έπλαθαν στα εργαστήριά τους πήλινα παιχνίδια, που φάνταζαν με την ποικιλία των χρωμάτων και την ευρηματικότητα του τεχνίτη που τα 'χε φτιάξει. Η παραδοσιακή επεξεργασία γινόταν με τον τροχό, ενώ οι λεπτομέρειες με το χέρι και τη βοήθεια ορισμένων εργαλείων. Ακολουθούσε το ψήσιμο σε καμίνι και το ξεκαμίνισμα γινόταν σε τρεις - τέσσερις μέρες. Η τελική δουλιά ήταν η χρωματική επεξεργασία και το πέρασμα με λευκό διαφανές γυάλωμα, που παρασκεύαζαν οι ίδιοι.

«Πήλινα και γύψινα παιχνίδια» (από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη), παρουσιάζονται αυτές τις μέρες στο Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα «Β. Παπαντωνίου» στο Ναύπλιο. Μία ξεχωριστή έκθεση, που θα συντροφεύσει μικρούς και μεγάλους στις γιορτές. Στην αρχαιότητα η κεραμική έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξυπηρέτηση της ζωής των ανθρώπων. Εκτός από είδη καθημερινής χρήσης, οι αρχαίοι κατασκεύαζαν και ειδώλια από οπτή γη, τις τερακότες, ονομασία που πήραν από τη σύνθεση του υλικού και τον τρόπο κατασκευής τους.

Στην ελληνική παράδοση, κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, λόγω της γεωλογικής δομής, ο άργιλος και τα νερά από πηγές και βροχοπτώσεις ήταν άφθονα, συνδυασμός που δημιούργησε τις δυνατότητες για την ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής. Υπήρχαν περιοχές που συγκέντρωναν πολλούς αγγειοπλάστες, οι οποίοι πέρα από είδη καθημερινής χρήσης, ασχολούνταν και με πήλινα και γύψινα παιχνίδια. Παιχνίδια με θέματα εμπνευσμένα από τη φύση και άλλοτε μικρογραφίες αντικειμένων της καθημερινής ζωής. Σημαντική υπήρξε η κεραμική και για τα παιδιά, ως μάθηση και διασκέδαση. Σε όλη την Ελλάδα, τα παιδιά έφτιαχναν μόνα τους παιχνίδια από χώμα και νερό, ύστερα από μία δυνατή βροχή, τα οποία στέγνωναν στη θράκα του τζακιού ή σε δυνατό ήλιο.

Στη βόρεια Ελλάδα, στην Ηπειρο, στην Πελοπόννησο, στα νησιά, στην Κρήτη, αγόρια και κορίτσια έφτιαχναν παιχνίδια από ασπρόπηλο, από κοκκινόχωμα ή από ασπρόχωμα ανακατεμένο με ψιλοκομμένο άχυρο. Για μάτια, στόμα ή στολίδια, πρόσθεταν σπόρους ή μαύρα πετραδάκια. Για μαλλιά στις κούκλες, έβαζαν μαλλί από το καλαμπόκι που έβρισκαν το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα, μαλλί από τη ρόκα της γιαγιάς.

Τα χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα παιχνίδια, ξεκίνησαν από την περιέργεια των παιδιών να μιμηθούν τις θρησκευτικές δραστηριότητες των μεγάλων. Η πρώτη μορφή του ελληνικού χριστουγεννιάτικου δέντρου ήταν τα κλαριά της μυρτιάς ή της ελιάς, που έστηναν στα σπίτια τους οι χωρικοί. Από τα κλαριά κρεμούσαν φρούτα ή καρπούς τυλιγμένους με χρυσόχαρτα ή βαμμένους με χρυσομπογιά. Στα νεότερα χρόνια, απαραίτητο στολίδι ήταν τα μικρά χρωματιστά παιχνίδια από ζυμάρι ή γύψο και τα κεράκια που φώτιζαν όλη τη νύχτα. Από λάσπη έφτιαχναν και τα παιδιά ανθρωπόμορφα ή ζωόμορφα παιχνίδια για να τα κρεμούν στο δέντρο ή στο κλαρί, που ήταν τοποθετημένο στο κεντρικό δωμάτιο του σπιτιού τους.

Αβάντι... μανέστρο

Στους αμέτρητους φίλους του Καραγκιόζη, μικρούς και μεγάλους, απευθύνεται η εξαιρετική παράσταση του Ευγένιου Σπαθάρη «Ε, ρε, Ευρω... γλέντια», που παρουσιάζεται στο θέατρο «Περοκέ», καθημερινά για σχολεία και Κυριακή (11 π.μ. και 3 μ.μ.). Αναδεικνύοντας το Λαϊκό Θέατρο Σκιών, η παράσταση προβάλλει την απαράμιλλη τέχνη του κορυφαίου σήμερα δημιουργού της, Ευγένιου Σπαθάρη.

Τους δεκατέσσερις ήρωες του Θεάτρου Σκιών ζωντανεύουν στη σκηνή ηθοποιοί. Στο ρόλο του Καραγκιόζη, ο ηθοποιός Τάκης Βαμβακίδης. Η σκηνοθεσία και τα κείμενα είναι του Ευγένιου Σπαθάρη. Τα σκηνικά - κοστούμια του Νίκου Κασαπάκη, η μουσική επιμέλεια της Μάγδας Γιαννίκου, οι χορογραφίες του Πέτρου Γάλλια. Τις υπόλοιπες φιγούρες στη σκηνή ζωντανεύουν οι ηθοποιοί: Συμεών Τσάκας, Θανάσης Παναγόπουλος, Τζένη Βαβαρούτα, Φανή Αδαμίδου, Γιάννης Παπαθανάσης.

Το έργο, όπως σημειώνει ο Ε. Σπαθάρης, «στηριζόμενο στα παραδοσιακά αθάνατα επεισόδια των ηρώων του Θεάτρου Σκιών είναι επίκαιρο και διασκεδαστικό. Απολαύστε το, μικροί και μεγάλοι, από τα μέλη του θιάσου, που παίζουν τις φιγούρες, που χορεύουν, κάνουν τούμπες, ζωντανεύουν, βρίσκουν κόλπο, δραπετεύουν από το πανί πάνω στη σκηνή!».

Διάλεξη για την τέχνη στο πνεύμα των

Διάλεξη για την τέχνη στο πνεύμα των Χριστουγέννων θα δώσει στις 26/12 (8μμ) ο ιστορικός τέχνης Λεόντειος Πετμεζάς, με αφορμή τη νέα ομαδική έκθεση «Χριστουγεννιάτικες εικαστικές νοσταλγίες» στην «Αρτ Γκάλερι» (Πατησίων και Ανδρου 6-8). Εως τις 10 Γενάρη εκτίθενται δημιουργίες των: Τηνιακού, Μπουζιάνη, Σταθόπουλου, Βακιρτζή, Στεργιοπούλου κ.ά.

Μελωδικά «Ρεύματα»

Τα «Υπόγεια Ρεύματα» δίνουν μια ξεχωριστή συναυλία στις 27/12 (11μμ), στο «Αν κλαμπ» (Σολωμού 13-15, Εξάρχεια). Το γκρουπ έχοντας δικό του στίγμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από ροκ και έντεχνο ήχο, θα παρουσιάσει τραγούδια από τους προηγούμενους δίσκους του και από τον πρόσφατο, με τίτλο «Εικόνες στα Σύννεφα». Το συγκρότημα αποτελούν οι: Γρηγόρης Κλιούμης (κιθάρα, τραγούδι), Νικηφόρος Κουρής (μπάσο), Παναγιώτης Μεταλληνός (τύμπανα), Μάρκος Τσατσούλης (πλήκτρα, φλάουτο, τραγούδι), Ρωμανός Λιούτας (κιθάρα).

Επιχορηγήσεις ταινιών

Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου ανακοίνωσε τα τρία χρηματοδοτικά προγράμματα. Από το πρόγραμμα «Ορίζοντες ΙΙ», στο οποίο διατίθενται περισσότερα χρήματα σε φιλόδοξες μεγάλου μήκους ταινίες, χρηματοδοτούνται: η «Πανδώρα» του Γιώργου Σταμπουλόπουλου (125 εκατ. δρχ.) και «Το όνειρο του σκύλου» του Αγγελου Φραντζή (75 εκατ. δρχ.).

Από το «Κίνητρο ΙΙ», που ενισχύει ανεξάρτητες παραγωγές, με 40 εκατ. δρχ. την καθεμιά, χρηματοδοτούνται, οι ταινίες: «Είναι ο Θεός μάγειρας» του Στέργιου Νιζήρη (παραγωγός Διονύσης Σαμιώτης), «Ασμαρα» του Ηλία Γιαννακάκη (παραγωγός Λάκης Παπαστάθης) και «Μην περνάς, ανάβει κόκκινο» της Ισαβέλλας Μαυράκη (παραγωγός Διονύσης Σαμιώτης).

Τέλος επιχορηγούνται από την «Κίνηση» οι ταινίες κινουμένων σχεδίων «Φανταξιά» του Κωνσταντίνου Κατράκη και «Η πηγή της νιότης» του Παναγιώτη Ράππα.

Στον Μάνο

Στο μελωδό της ψυχής μας, στο συνθέτη που με τα τραγούδια του ομόρφυνε τη ζωή μας και συνεχίζει να προσφέρει αμέτρητες συγκινήσεις - κι ας έφυγε από κοντά μας πριν δύο δεκαετίες - στον Μάνο Λοΐζο αφιερώνεται το τεύχος του περιοδικού «Μετρονόμος» (Οκτώβρης - Δεκέμβρης). Μνήμες, στιγμιότυπα, λόγια ανθρώπων που τον αγάπησαν και συνεργάστηκαν μαζί του, εικόνες που «παρακολουθούν» τη σύντομη ζωή του, σελίδες που φέρνουν πιο κοντά το χαμόγελό του και τη δημιουργία του συνθέτουν το τεύχος, που είναι αφιερωμένο στο «φίλο της καρδιάς».

Φλαμένκο και ρεμπέτικο

Το πάθος, η ένταση, ο πλούτος δύο ξεχωριστών μουσικών παραδόσεων, του φλαμένκο και του ρεμπέτικου, θα «χρωματίσουν» τις μουσικές βραδιές, από τα Χριστούγεννα, στο «Ζυγό» (Κυδαθηναίων 22, Πλάκα, τηλ. 210-3241.610). Αύριο (10.30 μμ.), ο Γιώργος Νταλάρας ξεκινά τις είκοσι πέντε εμφανίσεις του στη γνωστή μουσική σκηνή. Φλαμένκο και ρεμπέτικο συναντώνται στο πρώτο μέρος του προγράμματος, με αξιόλογους Ισπανούς και Ελληνες καλλιτέχνες. Εμφανίζεται το συγκρότημα φλαμένκο «Ronda Al Alba», με επικεφαλής την Reyes Martin, πρίμα τραγουδίστρια και χορεύτρια φλαμένκο, μέλος της μεγάλης ομάδας του Χοακίν Κορτές. Επίσης εμφανίζεται ο Στέλιος Βαμβακάρης, ο γιος του Μάρκου, που θυμίζει μέσα από τις συνεργασίες και τα τραγούδια του ότι το ρεμπέτικο είναι ζωντανό. Μια ξεχωριστή επιλογή ρεμπέτικων τραγουδιών θα παρουσιάζει και ο Γ. Νταλάρας, ενώνοντας την «ψυχή» των δύο μουσικών ειδών.

Το δεύτερο μέρος του προγράμματος θα κινηθεί σε γνώριμους δρόμους, καθώς ο Γ. Νταλάρας θα παρουσιάσει μαζί με τη Μελίνα Ασλανίδου τραγούδια λαϊκά και έντεχνα.

Ενα ταξίδι στην ελληνική παραδοσιακή ζωγραφική υπόσχεται το Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας με την έκθεση του ζωγράφου Ευάγγελου Σύρου, που εγκαινιάζεται ανήμερα τα Χριστούγεννα. Ενα κάλεσμα σε όλους όσοι αυτές τις ημέρες βρίσκονται στο όμορφο νησί. Μια πολυσυλλεκτική έκθεση, όπου ο επισκέπτης θα θαυμάσει έργα με θέμα βυζαντινές εικόνες, τόπια, νεκρή φύση, καθώς και μία πρωτότυπη συλλογή χειροτεχνίας, όπου με βάση την πέτρα ο καλλιτέχνης δημιουργεί πολύμορφα ρολόγια.