Εκεί δεν πάνε κι έλα και θόρυβο και θέατρα και ξένους, όπως στο Πέρα και στο Γαλατά. Εκεί η ζωή κυλούσε γιαβάς-γιαβάς. Στενά λιθόστρωτα σοκάκια, μικρά ξύλινα σπίτια με τεράστιες γεροδεμένες πόρτες που μοιάζουν πόρτες φυλακής. Καφασωτά παράθυρα, ερημιά. Τσαρσιά με ραχταλήδες ανατολίτες εμπόρους καθισμένους σταυροπόδι μπροστά στην πραμάτεια τους: φίλντισι, κεχλιμπάρι και σιντέφι. Μεταξωτά υφάσματα και λαχουρένια σάλια από τις Ινδίες, πολύτιμα αρώματα και ο αέρας μυρίζει πατσουλί [...]

Η Κωνσταντινούπολη εκείνη την εποχή ήταν ένα χαρμάνι από διάφορες πολιτείες, προάστια και χωριά, σκορπισμένα πάνω στα παράλια της Μικράς Ασίας και της Ευρώπης. Και η κάθε πολιτεία, το κάθε προάστιο, το κάθε χωριό είχε τον τοπικό του χαρακτήρα, τα ήθη και τα έθιμα του πληθυσμού που πλειοψηφούσε.

Την ευρωπαϊκή όχθη του Βοσπόρου την κατοικούσαν περισσότερο Ελληνες και γενικά Ευρωπαίοι - Το Μέγα Ρέμα, το Μπουγιούκ - Ντερέ, τα Θεραπειά, όλα εκείνα τα προάστια θυμίζανε Ευρώπη. Η ασιατική όχθη ήταν Ανατολή. Μαρία Ιορδανίδου («Λωξάνδρα», «Εστία») από τους «Τόπους της λογοτεχνίας», Ημερολόγιο 2003 «Μεταίχμιο».

Ελεγε η γιαγιά μου: «Με το νου προικίζει η κόρη με το νου και η ακαμάτρα». Ετσι και εμείς, με έναν τουριστικό οδηγό στο χέρι ξεκινάμε αμέσως για τα Δυτικά Τζουμέρκα και τα Κατσανοχώρια. Μέχρι να φτάσουμε έως εκεί, έχουμε χρόνο να ενημερωθούμε, αλλά και να ονειρευτούμε. Νοερά φυσικά...

Πάνω από 4.000 χρόνια τη μοίρα του Ηπειρώτη ορίζουν οι μετακινήσεις. Σημάδι αυτών των εποχικών μετακινήσεων, η απουσία περιτειχισμένων ή και ανοιχτών χωριών ή πόλεων στην περιοχή των Κατσανοχωρίων, της Δυτικής Πίνδου, των Τζουμέρκων κατά την προϊστορική περίοδο και κατά τους πρώτους ιστορικούς χρόνους. Κι όμως, ο τόπος κατοικείται από πολύ νωρίς: Το μαρτυρούν επιφανειακά ευρήματα, όπως η περίφημη περόνη από την εποχή του χαλκού στα Πράμαντα, εξάρτημα που χρησιμεύει, ακόμα και σήμερα, για να συγκρατεί τη χοντρή μάλλινη κάπα των κτηνοτρόφων. Την αυτάρκεια των μετακινήσεων, την απομόνωση, τις μικροαψιμαχίες έρχεται να διαταράξει, στους ιστορικούς χρόνους, η απειλή των επιδρομέων. Οι πρώτες ακροπόλεις και φρυκτωρίες στήνονται σε καίρια σημεία των εισόδων από τη Θεσσαλία και τη Νότιο Ηπειρο αλλά και από το Βορρά. Ελληνιστικά φρούρια στο Καλέντζι, στην Πλάκα, στους Καλαρύττες, στους Χουλιαράδες, στα Πράμαντα ελέγχουν το ρου του Αραχθου και τις χαράδρες των παραποτάμων του που είναι δίοδοι επικοινωνίας με τη Θεσσαλία. Και η μετακίνηση ανοίγει γρήγορα δρόμο στο εμπόριο.

Το έντονο ανάγλυφο της περιοχής των Κατσανοχωρίων και των Τζουμέρκων, καθώς και οι ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες, μπορούν να οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι ο χώρος υπήρξε μη παραγωγικός, δύσβατος και εχθρικός για τον άνθρωπο. Και όμως, αυτός ο τόπος και κατοικήθηκε και αγαπήθηκε πολύ και από πολύ νωρίς. Το μαρτυρούν επιφανειακά ευρήματα από την εποχή του χαλκού, ερειπωμένες ακροπόλεις και ελληνιστικά φρούρια. Ερευνες έχουν πραγματοποιηθεί σε ελάχιστη έκταση, σχετικά πάντοτε με το πλήθος των αρχαίων θέσεων. Θα επισκεφτούμε: Την αρχαιολογική θέση Αβατος στους Κλαρρύτες, στο Πετροβούνι, στο Κακολάγκαδο, στην Πλάκα Ραφταίων, στην Πλατανούσα, σε Πράμαντα και Χουλιάρες.

Καλά όλα αυτά, ενδιαφέροντα είναι. Ομως εμείς θέλουμε λίγο φύση, κίνηση, οξυγόνο. Και θα τα έχουμε. Ολη η περιοχή των Τζουμέρκων και των Κατσανοχωρίων παρουσιάζει εξαιρετικές πεζοπορικές διαδρομές. Μονοπάτια που προσφέρονται για όλες τις ηλικίες και ξεκινούν από τα χωριά. Εάν κάνουμε την πρώτη διαδρομή δηλαδή Ιωάννινα - Κέδρος, Ποτιστικά, Παλιοχώρι, Προσήλιο, Συρράκο, Μιχαλίτσι, Βαπτιστή, Χουλιαράδες, Κέδρος, Ιωάννινα θα απολαύσουμε μια υπέροχη φύση και θα ζήσουμε ανεπανάληπτες στιγμές ομορφιάς σαν ανέβουμε στον Κέδρο, που έχει διατηρήσει, σε μεγάλο βαθμό, τον παραδοσιακό του χαρακτήρα και έχει να επιδείξει αρκετά δείγματα αρχιτεκτονικής, όπως ξερολιθικά κτίσματα, λιθόστρωτα μονοπάτια και τοίχους από ξερολιθιά. Και να σκεφτείτε ότι το υψόμετρο φτάνει στα 950 μέτρα!

Η δεύτερη διαδρομή ξεκινά από τα Γιάννενα και συνεχίζει στο Ελληνικό, Αετοράχη, Φορτόσι, Γέφυρα Πολιτσάς, Αμπελοχώρι, Ραφταίοι, Πλάκα, Μονολίθι, Καλέντζι, Πλαίσια, Κορίτιανη, Λάζαινα, Αετοράχη και πίσω στα Γιάννενα, ενώ η τρίτη διαδρομή, που και αυτή έχει ως αφετηρία τα Γιάννενα, πηγαίνει προς τον Κέδρο, συνεχίζει στις Χουλιαράδες, και έπειτα στον Βαπτιστή σε Πράμαντα, Καλαρρύτες, Ματσούκι, Πλάκα, Καλέντζι, Πλαίσια, Κορίτιανη, Λάζαινα, Αετοράχη