Στην Πέλλα και την Ημαθία πάγωσαν τα χωράφια και σταμάτησαν οι μηχανές. Οι μνήμες των κατοίκων γυρνάνε στις εποχές που οι πόλεις και τα χωριά μοιάζανε μελίσσια. Τότε που τα εργοστάσια δούλευαν νύχτα - μέρα, τα χωράφια δίνανε ψωμί στους αγρότες και οι αγορές ήταν γεμάτες από κόσμο. Τότε που το μεροκάματο δεν ήταν δυσεύρετο και ο νεαρόκοσμος κρατούσε τα εύφορα πατρικά χωράφια, φύτευε πέτρα κι έβγαζε καρπό. Τότε που οικογένειες ολόκληρες δουλεύανε στα υφαντουργεία και τις βιοτεχνίες, τρεις γενιές μαζί στο ίδιο εργοστάσιο, δίνοντας πλούτο στον τόπο και ζωή.

Σήμερα, τα σκυθρωπά πρόσωπα μαρτυρούν την απόγνωση. Αγανακτούν για τον καιρό που φέτος κατέστρεψε την παραγωγή, μα ύστερα σκέφτονται πως και πέντε χρόνια πριν, μπορεί και δέκα, ο καιρός δεν τους έκανε πάντα το χατίρι, αλλά το ψωμί έβγαινε. Για μια στιγμή θέλουν να πιστέψουν πως ίσως του χρόνου τα πράγματα να είναι καλύτερα. Κοιτώντας πίσω δε βρίσκουν τίποτα για να τους πείσει. Την τελευταία δεκαετία όλα πάνε από το κακό στο χειρότερο, ό,τι καιρό κι αν κάνει.

Οι γυρολόγοι της κυβέρνησης που πριν λίγες μέρες έταζαν παχιές αποζημιώσεις, δεν τους μίλησαν ποτέ για την ΚΑΠ, δεν τους είπαν ότι το ευρωπαϊκό «όραμα» για την αγροτιά δεν τους χωράει και γι' αυτό πρέπει αργά ή γρήγορα να αφανιστούν. Κι αν κάποτε η διέξοδος βρισκόταν στα εργοστάσια, τώρα δεν υπάρχουν ούτε αυτά. Αλλα κλείσανε κι άλλα έφυγαν στα Βαλκάνια, αφού ξεκοκάλισαν τις κρατικές επιδοτήσεις στο όνομα της αύξησης της ανταγωνιστικότητας. Και σ' αυτά που έμειναν, η εργατιά στενάζει, άλλοτε δουλεύοντας τέσσερις μήνες το χρόνο, άλλοτε με την ημιαπασχόληση και τα χαμηλά μεροκάματα.

Δεν είναι μόνο η παγωνιά που νέκρωσε τον τόπο. Χρόνια τώρα η κυρίαρχη πολιτική τον εξοντώνει, στήνοντας στον τοίχο εργάτες κι αγρότες. Φορτωμένοι πια από την πείρα τόσων χρόνων αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως πρέπει να πάρουν την τύχη στα χέρια τους. Για να γίνουν αφέντες της γης και της ζωής τους, για να γεύονται οι ίδιοι τον πλούτο που παράγουν, δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να συγκρουστούν με την πολιτική της ΕΕ, με την πολιτική που από τον ιδρώτα τους πολλαπλασιάζει τα κέρδη για τους λίγους.

Η φετινή καταστροφή είναι πλήρης, αλλά οι αγρότες περιμένουν ακόμα τις αποζημιώσεις του... 2000!

«Μας χρωστάνε αποζημιώσεις από το 2000», λέει ο Ανανίας Κερεμίδης. «Τελευταία φορά μας πλήρωσαν λίγο πριν τις βουλευτικές εκλογές. Πριν μερικές μέρες ξεκίνησαν ξαφνικά να πληρώνουν για τις ζημιές του 2000 και του 2001. Για φέτος, από τον Απρίλη ακόμα, μας έταξαν πως θα αποζημιωθούμε μέχρι τον Οκτώβρη και πως θα δίνανε άμεσα το 50% σαν προκαταβολή. Μέχρι τώρα δεν είδαμε ακόμα τίποτα».

Και δεν πρόκειται να δουν. Δυο μέρες μετά, οι ίδιοι που «όργωναν» τα χωριά μοιράζοντας υποσχέσεις, ανακοίνωσαν πως θα δοθούν 3 ευρώ σαν προκαταβολή για τις ζημιές στο κάθε δέντρο, ποσό που δεν αντιστοιχεί ούτε στο 30% της συνολικής αποζημίωσης της ούτως ή άλλως υποεκτιμημένης σχεδόν κατά 50% καταστροφής.

«Αν μπορούσα να φύγω από τα χωράφια, θα το κάνα», μας λέει ο Δημήτρης Δίγκας. «Αλλά ούτε εργοστάσια δεν υπάρχουν πια για να βρεις δουλιά. Μέχρι το '90 τα πράγματα ήτανε καλύτερα, έκανα όνειρα. Σήμερα δεν έχω λεφτά να ζήσω. Είμαστε όλοι ξεκρέμαστοι». Μας μιλάει για την ενημέρωση των αγροτών από τα συνδικαλιστικά τους όργανα. Ο τόνος της φωνής ανεβαίνει απότομα. «Ο κόσμος έχει άγνοια. Παίρνουμε μια τσάπα, σκύβουμε το κεφάλι και περιμένουμε από το θεό. Χωρίς αγώνα όμως τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει».

Στους Γαλατάδες, βγάζουν σπαράγγι. Η φετινή καταστροφή στις καλλιέργειες αγγίζει το 65%. Δε «θερίζει», όμως, μόνο η παγωνιά την παραγωγή...

«Το '82 ο αγρότης έπαιρνε τα ίδια λεφτά με σήμερα, όταν το κόστος της παραγωγής έχει ανέβει δέκα και δεκαπέντε φορές», λέει ο Γιώργος Σαρτίνας. «Πριν τέσσερα χρόνια, στους Γαλατάδες καλλιεργούσαν 16.000 στρέμματα γης. Σήμερα μόνο 5.000. Το σπαράγγι από λευκό χρυσό που μας το λέγανε, κατάντησε σήμερα λευκός βούρκος. Πριν πέντε χρόνια, 20 φορτηγά ψυγεία έφευγαν γεμάτα κάθε μέρα από το Συνεταιρισμό. Σήμερα, αν φύγουν έξι- εφτά τη βδομάδα, λέμε πως είμαστε και ευχαριστημένοι».

«Εμείς φταίμε. Δεν ξέρουμε να ψηφίσουμε. Καιγόμαστε και πάλι στο καμένο πάμε. Είμαστε όλοι για το κανάλι. Ζητιανεύει ο κόσμος να πάρει ψωμί», λέει ο Νίκος Ψωμιάδης. «Ρώτα έχουν να πληρώσουν τη ΔΕΗ; Δεν μπορούν να πληρώσουν 2 ευρώ συνδρομή στο ΚΑΠΗ», συμπληρώνει την εικόνα ο κ. Καραμελίδης, πρόεδρος του ΚΑΠΗ Μακροχωρίου.

Ο Νίκος Ναθαναήλ, ανάπηρος πια μετά από δύο εγκεφαλικά επεισόδια εδώ και 4 χρόνια, συνεχίζει τον αγώνα να παραμείνει όρθιος. «Από 13 χρονών δουλεύω στα χωράφια. Τώρα μας ρίχνουν 50.000 δραχμές για να βγάλουμε το μήνα. Πώς; Δε φτάνουν ούτε για τα φάρμακα και τις θεραπείες».

Νέοι αγρότες δεν υπάρχουν; Ρωτάμε. «Υπάρχουν», μας απαντούν. Ο Ν. Κωνσταντινίδης, 24 χρονών, παλικάρι. Εντάχθηκε στο πρόγραμμα νέων αγροτών το 1999. Με την επιδότηση των τεσσάρων εκατομμυρίων, αγόρασε το μηχανολογικό εξοπλισμό. Τέσσερα χρόνια καλλιεργεί ροδάκινα και κέρδος δεν έβγαλε. Και είναι υποχρεωμένος να μείνει τουλάχιστον άλλα 6 χρόνια. «Αν κάνω διακοπή του προγράμματος θα πρέπει να επιστρέψω τα χρήματα με τόκο. Πού να τα βρω; Θέλω να φύγω από τα χωράφια, όμως πού να πάω; Δουλιές δεν υπάρχουν».

«Η κατάσταση δεν πάει άλλο. Αυτοί που έφτασαν εδώ που είμαστε, θέλουν να κοιμίσουν το κίνημα. Εμείς πρέπει να το ξυπνήσουμε. Αυτά που έρχονται είναι χειρότερα απ' όσα ζούμε. Αλλο δρόμο δεν έχουμε, μόνο τον αγώνα ενάντια στην πολιτική τους», κλείνει την κουβέντα ο Τ. Τσακαλίδης.

Αλλες χρονιές το εργοστάσιο έσφυζε από ζωή. Τώρα δεν έχει ούτε ένα μεροκάματο...

Η Ευθυμία Βαβουλίδου είναι 22 χρόνων. Την προηγούμενη χρονιά δούλεψε πρώτη φορά στην «Κοβίτα», μια κονσερβοποιία της περιοχής, που ένα χρόνο πριν απασχολούσε 310 εποχιακούς και φέτος θα μείνει κλειστή. «Εκανα 48 μεροκάματα αντί για 56, λόγω ατυχήματος. Δεν μπόρεσα να συμπληρώσω τα 50 και πέρασα όλη τη χρονιά ξεκρέμαστη, χωρίς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Δεν είναι λύση η εποχιακή δουλιά, θέλω μόνιμη. Εχω κάνει αιτήσεις σε κλωστοϋφαντουργία, αλλά αυτοί αντί να προσλαμβάνουν κόσμο, διώχνουν κι αυτούς που έχουν».

Οταν μας μιλάει για τη δουλιά στην κονσερβοποιία, στα λόγια της διαβάζεις την αγανάκτηση. «Δούλευα 8 ώρες με ένα τέταρτο διάλειμμα. Στο πόστο που ήμουνα, στο "ριπίτερ", τρέχαμε πανικόβλητοι δυο μήνες. Μας είχανε μπαλάκι μέσα στο εργοστάσιο και δουλεύαμε μέσα στην ποτάσα. Η ανάγκη σε κάνει να ζητάς τέτοια δουλιά. Οταν δεν έχεις πόρους, πας για τα 170 χιλιάρικα το μήνα και για τα λίγα ένσημα. Τι άλλο να κάνεις; Να πας στη Γερμανία; Και οι άλλοι που πήγανε γυρίσανε σε δυο μήνες. Μήπως κι εκεί τα πράγματα είναι καλύτερα;».

Σε ένα διαλογητήριο της περιοχής, βρίσκουμε 15 γυναίκες να δουλεύουν στα κεράσια. «Είναι από τη Λαμία», μας εξηγούν. «Δικά μας φέτος δεν είχαμε». Με σκυμμένο το κεφάλι, τα χέρια τρέχουν πάνω στον καρπό, διαλέγουν το σκάρτο και βάζουν τον καλό στο τελάρο. Οι κουβέντες λιγοστές, ο χρόνος πιέζει. Την προηγούμενη βδομάδα κάνανε ένα - δυο μεροκάματα. Το σημερινό μπορεί να είναι και το τελευταίο για αυτή τη χρονιά. Μισόλογα, για τα ένσημα που δεν κολλούνται, για το ταμείο που είναι δύσκολο να βγεις, για τις ανάγκες στο σπίτι που μεγαλώνουν και για την εποχιακή δουλιά που «πριν 8χρόνια ήταν τουλάχιστον 6 μήνες και τώρα ψάχνεις το μεροκάματο με την ψυχή στο στόμα».

Και για να βρεις αυτή τη δουλιά πρέπει να βάλεις πολιτικό μέσο. «Ναι πολιτικό μέσο, για λίγα μεροκάματα το χρόνο. Γιατί όσο μειώνονται οι μόνιμες θέσεις απασχόλησης τόσο γίνονται περισσότεροι οι εργάτες που στρέφονται στην εποχιακή απασχόληση», εξηγεί η Ιορδάνα Πέντση, πρόεδρος του Σωματείου των Εποχιακών στην Πέλλα. Δίπλα της η γραμματέας του Σωματείου, Εύα Ιωαννίδου, συμπληρώνει την εικόνα: «Δουλεύουμε φέτος, πληρωνόμαστε του χρόνου. Στην ΚΟΒΙΤΑ υπάρχουν γυναίκες που δεν έχουν πάρει ακόμη δώρο Χριστουγέννων και επίδομα άδειας. Δε μιλάνε γιατί φοβούνται πως δε θα τις ξαναπάρουν στη δουλιά. Η καλύτερη επιχείρηση δίνει το επίδομα την επόμενη άνοιξη. Αλλες πάλι, αν δεν τους πιέσεις, δεν το δίνουν και καθόλου».

Τα προβλήματα της εργατιάς δεν προέκυψαν σήμερα. Απλά τώρα πια δεν μπορεί να τα κρύψει η κυβέρνηση όσο και αν προσπαθεί να ραφινάρει τη βαθιά αντεργατική πολιτική της.

«Η Νάουσα συντηρείται από τους συνταξιούχους του ΙΚΑ. Αν δεν υπήρχαν και αυτοί δεν ξέρουμε πού θα βρισκόμασταν σήμερα. Με τα 100 - 150 χιλιάρικα σύνταξη, βοηθάνε στα φροντιστήρια των παιδιών, στα έξοδα του σπιτιού», λέει ο Χ. Μπίτζιος, πρόεδρος του Σωματείου των εποχιακά εργαζόμενων στη διαλογή και ψύξη.

Οι εποχιακά εργαζόμενοι είναι ζήτημα αν καταφέρουν να βγουν στη σύνταξη. «Το όριο ηλικίας είναι πολύ μεγάλο. Στα 65 χρόνια με 4.500 ένσημα. Με 100 ένσημα το χρόνο δε θα βγούμε ποτέ στη σύνταξη. Πρέπει να δουλεύουμε συνέχεια 45 χρόνια. Ομως τις γυναίκες μόλις πατήσουμε τα 45-50 δε μας παίρνουν στη δουλιά», λέει η Ι. Πέντση. Και όλο πίκρα σημειώνει: «Την ψηφίσαμε τη μερική απασχόληση. Τώρα εισπράττουμε τις συνέπειες. Λένε "δημιουργούνται θέσεις εργασίας". Πού είναι και δεν τις βλέπουμε;»

«Τίποτα δε διασφαλίζει τη δουλιά μας, τις θέσεις εργασίας, τα εργασιακά μας δικαιώματα. Μόνο εμείς οι ίδιοι με τον αγώνα μας», λέει ο Τάσος Τουτσίδης, χειριστής ανυψωτικών μηχανημάτων που πριν μερικά χρόνια επιστρέφοντας από άδεια βρήκε κλειστό το εργοστάσιο που δούλευε, τα «Ελληνικά Κλωστήρια».