Κάλεσμα ανυπακοής, αντίστασης και ρήξης με τις επιλογές της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στον τομέα του πολιτισμού και της παιδείας απηύθυνε το ΚΚΕ προς τους καλλιτέχνες, τους εκπαιδευτικούς και τη νεολαία με τη χτεσινή του εκδήλωση στο θέατρο «Βέμπο», με θέμα «Χωρίς ευρω-υποταγή δυναμώνουμε τον αγώνα για πολιτισμό - μόρφωση - ζωή».

Οι εναρκτήριες ομιλίες του Κώστα Αλυσσανδράκη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, ευρωβουλευτή και καθηγητή Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, του Γεράσιμου Αραβανή, υπεύθυνου του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ και της Ελένης Μηλιαρονικολάκη, υπεύθυνης του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ, αποτέλεσαν την αφορμή για να ξεδιπλωθεί αμέσως μετά ένας πλούσιος διάλογος και προβληματισμός πάνω σε αυτά τα σημαντικά ζητήματα, με παρεμβάσεις από καλλιτέχνες, εργάτες, εκπαιδευτικούς, συνδικαλιστές, νεολαίους. Εξάλλου, η ανταπόκριση στο κάλεσμα του Κόμματος για συμμετοχή στην εκδήλωση ήταν μαζική, δείγμα αφ' ενός του ότι ο πολιτισμός και η παιδεία αποτελούν ζητήματα που «καίνε» την κοινωνία και αφ' ετέρου ότι οι ρηξικέλευθες θέσεις του Κόμματος γι' αυτά τα ζητήματα βρίσκουν το ακροατήριό τους, έστω και μέσα σε συνθήκες σκληρής επίθεσης της κυρίαρχης προπαγάνδας.

Οι βασικές αρχές και οι επιδιώξεις της ΕΕ για τη χρήση του πολιτισμού ως εμπορεύσιμου «προϊόντος», οι σχεδιασμοί της για μια παιδεία που θα προετοιμάζει ημιμαθείς και «αναλώσιμους» εργάτες για τις πολυεθνικές, αλλά και η πρόταση διεξόδου που είναι η ενδυνάμωση του λαϊκού κινήματος, του αγώνα της εργατικής τάξης και της πολιτικής της πρωτοπορίας, του ΚΚΕ, ήταν τα βασικά ζητήματα που ανέδειξαν οι κεντρικοί ομιλητές. Το ΚΚΕ δήλωσε για μια ακόμη φορά την απόφασή του να δουλέψει για την ανάπτυξη κινήματος για να μην περάσει η πολιτισμική ομογενοποίηση και κάλεσε κάθε προοδευτικό διανοούμενο να πάρει θέση συμπαράταξης με το λαϊκό κίνημα και κυρίως την εργατική τάξη που πρέπει να κάνει δική της υπόθεση τον πολιτισμό.

Τα βασικότερα σημεία προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ενωσης στον πολιτισμό «με όρους βιομηχανίας, ανταγωνισμού και αγοράς» ανέπτυξε ο Κώστας Αλυσσανδράκης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, ευρωβουλευτής και πανεπιστημιακός καθηγητής, πρώτος ομιλητής στη χτεσινή εκδήλωση.

Ο ομιλητής σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει τον πολιτισμό - μέσα από τα ντοκουμέντα και την πρακτική της - «όχι από τη δημιουργική του πλευρά, αλλά ως αντικείμενο συναλλαγής, ως προϊόν, για το οποίο επιδιώκονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι παραγωγής και εμπορίας. Κατά συνέπεια, η όποια πολιτιστική πολιτική οφείλει να υποτάσσεται στους νόμους του ανταγωνισμού και της καπιταλιστικής αγοράς. Η απαίτηση τήρησης των κανόνων του ανταγωνισμού στον τομέα του πολιτισμού με τον ίδιο απαρέγκλιτο τρόπο, που τηρούνται σε όλους τους εμπορικούς τομείς, αποκαλύπτει τον υποκριτικό χαρακτήρα της όποιας διακήρυξης της ΕΕ για σεβασμό της πολιτιστικής πολυμορφίας και των εθνικών παραδόσεων». Ετσι, η διάδοση κάθε πολιτιστικής παράδοσης «επαφίεται όχι στην αξία τους, όχι στο αν έχουν κάτι να προσφέρουν στον άνθρωπο, αλλά στο κατά πόσον θα κατορθώσουν να κυριαρχήσουν ή έστω να επιβιώσουν σε ανταγωνιστικά πλαίσια».

Παράλληλα, ο πολιτισμός και η εκπαίδευση χρησιμοποιούνται «ως εργαλείο ιδεολογικής παρέμβασης, η οποία δεν περιορίζεται στην επιδίωξη να γίνει απλά αποδεκτή η νέα ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων. Επιδιώκει να συμβάλει στη διαμόρφωση "Ευρωπαίου πολίτη", "ευρωπαϊκού ιδεώδους", "ευρωπαϊκής ταυτότητας", να χειραγωγήσει τις μάζες, ώστε να λειτουργούν στο ευρω-κοινοτικό επίπεδο και όχι στο εθνικό, να δώσει υπόσταση στην "ευρωπαϊκή" ιθαγένεια η οποία τίθεται στο ίδιο, αν όχι σε υψηλότερο επίπεδο από την εθνική ιθαγένεια».

Αποκαλυπτική για το ρόλο του δικομματισμού (και) στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά και για την ανάγκη να ενισχυθεί η «φωνή» του ΚΚΕ σε αυτό, ήταν η αναφορά του κομμουνιστή ευρωβουλευτή στο πώς αντιμετώπισε το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ το κείμενο για τις «πολιτιστικές βιομηχανίες» που υπερψηφίστηκε από τα δύο κόμματα και καταψηφίστηκε από το ΚΚΕ.

Ενώ οι ευρωβουλευτές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ υπερθεμάτισαν για την «ανάπτυξη των πολιτιστικών βιομηχανιών» στο πλαίσιο της «ανταγωνιστικότητας», η θέση του ΚΚΕ, όπως την έθεσε ο Κ. Αλυσσανδράκης, ήταν σαφής: «Σε μια κοινωνία που τα πάντα πουλιούνται και τα πάντα αγοράζονται, ο πολιτισμός κινδυνεύει άμεσα από την εμπορευματοποίηση που αλλάζει το χαρακτήρα του. Η πολιτιστική δημιουργία δεν είναι πλέον η τέχνη που δημιουργείται είτε συλλογικά από την κοινωνία είτε από προικισμένα άτομα. Γίνεται προϊόν που παράγεται για να πουληθεί, για να μετατραπεί σε επιχειρηματικό κέρδος, αλλά και μέσο ιδεολογικής χειραγώγησης των λαών με την προβολή συγκεκριμένου τρόπου ζωής. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η αντιμετώπιση του πολιτισμού με όρους βιομηχανίας, αγοράς και προστιθέμενης αξίας, σαν να επρόκειτο για αυτοκίνητα ή πορτοκάλια, είναι πολύ επικίνδυνη».

Ενα «μεγάλο» πολιτικό «στοίχημα» - όπως το χαρακτήρισε - έθεσε στην ομιλία του ο υπεύθυνος του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ, Γεράσιμος Αραβανής, προς το λαϊκό κίνημα: «Πώς οι επιμέρους αντιδράσεις, οι κινητοποιήσεις για ένα θέμα θα γενικεύονται, θα τροφοδοτούν ένα ισχυρό πολύμορφο λαϊκό ρεύμα που θα αγωνίζεται για "πολιτισμό, μόρφωση, ζωή", για αποφασιστική βελτίωση των υλικών και πνευματικών όρων της ζωής του λαού. Επιτακτική ανάγκη είναι να αναπτυχθεί ο αγώνας ολόπλευρα, κάθε επιμέρους κίνημα να έχει την αυτοτέλειά του, αλλά και χιλιάδες νήματα και διαδρομές να συνδέουν τα διάφορα τμήματά του. Ενα τέτοιο κίνημα θέλουμε».

Για τον ομιλητή, «η αμφισβήτηση και η αναζήτηση μπορεί και πρέπει να γίνει δύναμη αναζωογόνησης της καλλιτεχνικής δημιουργίας και αυτή να ενωθεί και να μπολιάσει το συνειδητό λαϊκό κίνημα, να το γονιμοποιήσει και να του δώσει νέα ώθηση και περιεχόμενο. Αυτή η δυνατότητα υπάρχει, η ανάπτυξη ενός τέτοιου μαζικού - ριζοσπαστικού κινήματος σήμερα είναι μέσα στις δυνατότητές μας».

Εξηγώντας την επιτάχυνση της παρέμβασης της ΕΕ στο ιδεολογικό και πολιτιστικό εποικοδόμημα, ο Γ. Αραβανής σημείωσε ότι τα μονοπώλια «δεν περιορίζονται μόνο στην εκμετάλλευση των εργαζόμενων στην εργασία με τον αυταρχισμό και την καταπίεση, την επίδραση στο μυαλό τους. Θέλουν ολόκληρο το χρόνο του, τον ελεύθερο χρόνο, τη διασκέδαση και την ξεκούρασή τους, το χρόνο της συναναστροφής του νέου με τους φίλους του, το χρόνο που κατάκοπος από τη δουλιά κάθεται μπροστά στην τηλεόραση». Ετσι, «ο πολιτισμός στην ΕΕ και σ' ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο δεν αντιμετωπίζεται πια στη δημιουργική διάστασή του, αλλά σαν εμπορικό προϊόν με κριτήριο το κέρδος και τη χειραγώγηση. Φιλοδοξούν να θέσουν τις τέχνες στην υπηρεσία των πιο ακραίων επιλογών τους. Κινηματογραφιστές, σκηνοθέτες, φωτογράφοι, καλλιτέχνες γενικότερα είδαμε να ενσωματώνονται στο στρατό των εισβολέων στο Ιράκ και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για να παραπλανηθούν οι λαοί».

Αναφερόμενος στην πολιτιστική πολιτική του ΠΑΣΟΚ, ο ομιλητής είπε ότι οι κυβερνήσεις του «προώθησαν με συνέπεια τις κατευθυντήριες γραμμές και τους στόχους που έθεσε η ΕΕ», «την εμπορευματοποίηση στο χώρο του πολιτισμού» με την ιδιωτικοποίηση φορέων, ιδρυμάτων και θεσμών και την κατάργηση άλλων «που δεν ταίριαζαν στους νέους προσανατολισμούς».

Απευθυνόμενος στους καλλιτέχνες, ο Γ. Αραβανής είπε ότι «δεν πρέπει να πέσουν στην παγίδα» της ΝΔ, η οποία «θέλει να δημιουργήσει τις καλύτερες προϋποθέσεις για να προωθήσει την πολιτική της στον πολιτισμό, μια πολιτική με προωθημένα ταξικά χαρακτηριστικά».

Υπογράμμισε όμως ότι «η διεκδίκηση της πολιτιστικής ανάπτυξης δεν είναι υπόθεση μόνο των καλλιτεχνών», αλλά και «όλων εκείνων των ζωντανών δυνάμεων που γεννιούνται στο καπιταλιστικό σύστημα, αλλά το αντιμάχονται, που με τη δουλιά και τον αγώνα τους πλάθουν έναν άλλο πολιτισμό. Σ' αυτές τις δυνάμεις ο πρωτοπόρος ρόλος ανήκει στην Εργατική Τάξη, πρέπει να γίνει υπόθεση του εργατικού κινήματος».

Στην πραγματικότητα της σημερινής εμπορευματοποιημένης εκπαίδευσης, που γίνεται όλο και ακριβότερη και απλησίαστη για τα λαϊκά στρώματα, αναφέρθηκε στην εισηγητική της παρέμβαση η Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος της ΚΕ και υπεύθυνη του Τμήματος Παιδείας.

Αρχικά σημείωσε ότι κεντρικό σύνθημα και γενικό πρόσταγμα της ΕΕ είναι η αύξηση των ιδιωτικών δαπανών για την εκπαίδευση, και εξήγησε: «Στη βάση αυτή, συντελούνται δύο παράλληλες και αλληλοεξαρτημένες διεργασίες. Από τη μια μεριά, ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα της εκπαίδευσης αναβαθμίζεται διαρκώς (με πρόσφατο κραυγαλέο παράδειγμα την απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου για την επαγγελματική ισοτιμία των πτυχίων που εμπορεύονται τα κάθε λογής ψευτο-κολέγια με εκείνα των δημόσιων πανεπιστημίων), ενώ από την άλλη τα δημόσια σχολεία και τα ανώτατα ιδρύματα εκβιάζονται να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά και ανταποδοτικά, σαν αυτοχρηματοδοτούμενες επιχειρήσεις».

Αφού αναφέρθηκε σε σειρά παραδειγμάτων της αγοραίας πραγματικότητας που διαμορφώνεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθώς και στην εμπειρία από άλλες καπιταλιστικές χώρες υπογράμμισε με έμφαση: «Το σοβαρότερο πρόβλημα από την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης δεν είναι πόσα πληρώνουν οι γονείς, αλλά το ότι όσο ακριβαίνει η εκπαίδευση, τόσο φτηνότερο γίνεται το περιεχόμενό της και φτωχότερο το αντίκρισμά της για τη ζωή και το μέλλον των παιδιών. Γιατί τέτοια πολύτιμα πράγματα, όπως η μόρφωση, δεν έχουν ανταλλακτικήαξία, δεν μπορεί δηλαδή να αντιμετωπίζονται σαν εμπορεύματα».

«Δεν υπάρχει αμφιβολία - συνέχισε η Ε. Μηλιαρονικολάκη - ότι ένα πολυπλόκαμο και πολύ πιο διεισδυτικό δίκτυο μηχανισμών πνευματικής εκμετάλλευσης πολιορκεί τη νεολαία, μέσα και έξω από το σχολείο, που σαν το σαράκι κατατρώγει αργά και σταθερά τη συνείδησή της και την προετοιμάζει για την αυριανή ακόμη πιο ωμή και βάναυση υλική εκμετάλλευσή της».

Καταλήγοντας η ομιλήτρια υπογράμμμισε: «Αναμφίβολα, η ατομική προσπάθεια του κάθε συνειδητού γονιού και εμπνευσμένου δασκάλου ή καλλιτέχνη δεν είναι αρκετή για να αναχαιτίσει τη συνολική επίθεση των εξουσιών της καπιταλιστικής αγοράς.

Αν θέλουμε οι νέοι άνθρωποι να αποκτήσουν παιδεία, μόρφωση και ουσιαστικά εφόδια για τη ζωή, θα πρέπει να έχουμε ξεκάθαρο στο νου ότι τέτοια είδη δεν ευδοκιμούν στη χέρσα γη της ευρωπαϊκής πολιτικής. Ετσι, ο μόνος ωφέλιμος και αποτελεσματικός δρόμος για εμάς είναι η ανυπακοή, η απειθαρχία και η ρήξη με την ΕΕ, σε συνδυασμό με τον αγώνα στο εσωτερικό της χώρας για μια άλλη εκπαιδευτική και κοινωνική προοπτική: για λαϊκή παιδεία μέσα από ένα δημόσιο, δωρεάν και ενιαίο για όλους -αδιάκριτα- τους μαθητές δωδεκάχρονο σχολείο, γενικής μόρφωσης που δε θα παράγει εξαρτήματα για τη μηχανή της ανταγωνιστικότητας, αλλά θα διαμορφώνει ολόπλευρα την ανθρώπινη προσωπικότητα με κρίση, συναίσθημα, συνείδηση των δικαιωμάτων της στην κοινωνία και βούληση για να τα επιβάλλει.

Ταυτόχρονα για λαϊκή οικονομία και λαϊκή εξουσία που είναι η μόνη ικανή να αναπτύξει στο έπακρο τις παραγωγικές και πνευματικές δυνατότητες της χώρας μας και να απαλλάξει το λαό και την εργατική τάξη από τα δεσμά της υπερεκμετάλλευσης και των υλικών στερήσεων. Στο κάτω - κάτω της γραφής, η παιδεία και η κουλτούρα διασώζονται όταν διασώζονται οι άνθρωποι!».