Eurokinissi

Στη σύσκεψη αυτή μετείχαν:

Από ελληνικής πλευράς: Ο πρόεδρος της κυβερνήσεως κ. Κ. Καραμανλής, ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Δ. Μπίτσιος, ο υπουργός Εθνικής Αμύνης κ. Ευάγγελος Αβέρωφ, ο υφυπουργός των Εξωτερικών κ. Ι. Βαρβιτσιώτης, ο πρέσβυς της Ελλάδος εν Κύπρω κ. Μ. Δούντας και υπηρεσιακοί παράγοντες.

Από κυπριακής πλευράς: Η Α. Μακαριότης ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Γλαύκος Κληρίδης, πρόεδρος της Βουλής, ο κ. Ι. Χριστοφίδης, υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Ν. Κρανιδιώτης, πρέσβυς της Κύπρου εν Ελλάδι, ο κ. Α. Παπαδόπουλος, βουλευτής, ο κ. Χ. Βενιαμίν, γενικός διευθυντής του κυπριακού υπουργείου Εξωτερικών, και ο κ. Σ. Κυπριανού.

- Μολυβιάτης: Ποίαι θα είναι αι οικονομικαί επιπτώσεις εάν κρατήσουν οι Τούρκοι το 40%;

- Δούντας: Τα Ηνωμένα Εθνη μού ανέφεραν ότι στη Μόρφου κάνουν απογραφήν των σπιτιών, διότι προτίθενται να εγκαταστήσουν εκεί Τουρκοκυπρίους.

- Κληρίδης: Πρέπει να υπολογισθούν και αι οικονομικαί καταστροφαί ιδίως εις τας φυτείας, τα ζώα κλπ.

- Μακαριώτατος: Αντιλαμβάνομαι ότι την περιοχήν που υφ' οιασδήποτε συνθήκας θα κρατήσουν ήδη την οργανώνουν.

- Παπαδόπουλος: Οι Τούρκοι έχουν υπαλλακτικάς λύσεις διά την εγκατάστασίν των εις τας κατακτηθείσας περιοχάς. Εάν πρόκειται με τας διαπραγματεύσεις να μας επιστρέψουν το 10% και να κρατήσουν το 30% τότε είναι προτιμοτέρα η θέσις του Μακαριωτάτου να κρατήσουν το 40%. Αρα πρέπει να επιμείνωμεν στο MULTIREGIONAL.

Επακολουθεί συζήτησις με βάσιν τον χάρτην της Κύπρου επί της εκτάσεως της BIREGIONAL και MUL TIREGIONAL Ομοσπονδίας.

- Καραμανλής: Δέχεσθε ως βάσιν 25% της εκτάσεως με εν μεγάλο καντόνιον εις την Κυρήνειαν και τρία άλλα, ένα στη Λεύκα, ένα στα Κόκκινα και ένα στη Γαληνόπορνη;

- Κληρίδης: Ναι

- Μακαριώτατος: Δεν είμαι τόσον τολμηρός όσον ο κ. Κληρίδης για να πω το ναι. Δε ζω στην Κύπρον και δεν ξεύρω ακριβώς την κατάσταση. Ισως αυτή η στιγμή δεν είναι κατάλληλη για να απαντήσω. Ποίαι θα είναι αι αντιδράσεις της ΕΟΚΑ και των Τούρκων; Δεν έχω την ευχέρειαν της υπογραφής όπως ο κ. Κληρίδης. Πρέπει να δώσωμεν στον λαό την δυνατότητα να κρίνη ο ίδιος.

- Κληρίδης: Η ευθύνη είναι δική σας.

- Μακαριώτατος: Η ευθύνη είναι κοινή.

- Χριστοφίδης: Θα μπορούσαμε να αρχίσουμε διαπραγματεύσεις με 4 καντόνια και έκτασιν 18-20%.

- Δούντας: Εάν κατορθώσωμεν αυτό θα είναι μεγίστη επιτυχία.

- Καραμανλής: Συμφωνώ να αρχίσωμεν έτσι, δηλαδή με έκτασιν 20-25%.

- Μακαριώτατος: Μην βάζετε δεύτερη γραμμή.

- Καραμανλής: Γίνεται δεκτή η γεωγραφική Ομοσπονδία με 4 καντόνια;

- Κληρίδης: Ολα θα είναι υπό αίρεσιν διά να καθορισθούν αι εξουσίαι της κεντρικής Κυβερνήσεως, η διακίνησις των πληθυσμών κ.λ.π.

- Καραμανλής: Επιδίωξίς μας θα είναι γεωγραφική Ομοσπονδία με 4 καντόνια και έκτασιν κατ' αναλογίαν του πληθυσμού.

- Μακαριώτατος: Και με επιστροφήν των προσφύγων εις τας οικίας των.

- Καραμανλής: Να επιδιώξωμεν 4 καντόνια με έκτασιν βάσει της αναλογίας του πληθυσμού των και ενδεχομένως να πάμε μέχρι 25%. Οσον αφορά την διαδικασίαν, αι συνομιλίαι θα διεξαχθούν εν Κύπρω μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς. Δημοσία θα πούμε ότι δεχόμεθα γεωγραφικήν Ομοσπονδίαν με πολλά καντόνια.

- Μακαριώτατος: Να μην λεχθή «γεωγραφική».

- Κληρίδης: Να πούμε απλώς «προέκυψε σύμπτωσις απόψεων» εμένα μου αρκεί ένα πρωτόκολλον υπογεγραμμένον.

- Αβέρωφ: Νομίζω ότι η Ελληνική Κυβέρνησις πρέπει να υποστηρίξη την πρότασιν Κληρίδη.

- Χριστοφίδης: Συμφωνώ.

- Μακαριώτατος: Συμφωνώ κατ' αρχήν στο MULTIREGIONAL το θέμα των προσφύγων. Θέλω επίσης να έλθω σ' επαφή και να δω τας αντιδράσεις του Κυπριακού λαού. Επιφυλάσσω την τελικήν μου θέσιν μέχρι της επιστροφής μου. Με την ρητήν υπόσχεσιν ότι δε θα παρεμβάλω εμπόδια εις το έργον της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Εάν διά λόγους πολλούς η στάσις μου θα είναι διαφορετική θα προτιμήσω την παραίτησίν μου από την Προεδρίαν χωρίς τούτο να αποτελεί διαμαρτυρίαν. Θα βρω τον τρόπον της παραιτήσεώς μου. Επιστρέφων εις Κύπρον θα καταβάλω κάθε προσπάθειαν διά την ενότητα του εσωτερικού μετώπου. Ακολούθως θα συζητήσω την κατάστασιν με διαφόρους παράγοντας. Θα προτιμούσα να πήγαινα πρώτα στην Κύπρο για να ενημερωθώ πλήρως και μετά να λάβω αποφάσεις.

- Καραμανλής: Δεν έχετε το δικαίωμα να αποσυρθήτε.

- Κληρίδης: Εάν παραιτηθήτε θα έχομεν εκλογάς και η λύσις θα γίνει αντικείμενον κομματικής διαπάλης. Δεν μπορείτε να παραιτηθήτε.

- Καραμανλής: Μόνον ο Αρχιεπίσκοπος μπορεί να ενώση τον Κυπριακό λαό. Λοιπόν μόνον ο Αρχιεπίσκοπος μπορεί να αναλάβη την ευθύνην της λύσεως. Θα προτιμούσα βέβαια να υπεγράφαμεν ένα πρωτόκολλον. Εκτιμώ όμως την θέσιν του Μακαριωτάτου και συμφωνώ να πάει πρώτα στην Κύπρο να έχη εκεί τας επαφάς του και μετά να δώση την γραπτήν εντολήν εις τον κ. Κληρίδην.

- Κληρίδης: Τότε τίθεται θέμα συνομιλητών. Εκτιμώ τας δυσκολίας σας αλλά δεν μπορούμε να χάνωμεν καιρόν. Αν πάμε πίσω και πω στον Ντενκτάς ότι δεν έχω γραμμήν συζητήσεως τότε η κατάστασις θα επιδεινωθή.

- Καραμανλής: Μακαριώτατε, θα μπορούσατε να μας πήτε εάν μπορούμε να διαπραγματευθούμε επάνω εις την βάσιν που βάλαμε;

- Μακαριώτατος: Μάλιστα. Εγώ ζητώ περιθώριον 15 ημερών.

- Καραμανλής: Ο Κ. Κληρίδης εν τω μεταξύ θα συνεχίση τα ανθρωπιστικά διά να μη χάσωμεν την επαφήν.

- Χριστοφίδης: Εάν μεταφερθούν οι Τούρκοι της Πάφου στου Μόρφου, τότε θα χάσωμεν και αυτήν την περιοχήν.

- Μακαριώτατος: Δεν μπορούμε να παραδοθούμε, επειδή οι Τούρκοι κάνουν μετακινήσεις.

- Καραμανλής: Τότε τι προτείνετε;

- Μακαριώτατος: Κατ' αρχήν δεχόμεθα ως βάσιν το MULTIREGIONAL FEDERATlON. Μπορείτε να προχωρήσετε πάνω σ' αυτήν την βάσιν και να διαπραγματευθήτε έκτασιν παραπλησίαν προς την πληθυσμιακήν αναλογίαν των Τουρκοκυπρίων. Προκύπτει όμως το θέμα των προσφύγων FEDERATlON. Δεν είναι όμως ανάγκη να προκαθορίσωμεν τον αριθμόν των καντονίων. Προσωπικώς έχω πολλά προβλήματα. Σημαντικόν είναι να δούμε των καταγομένων εκ των περιοχών αυτών. Θα επιμείνωμεν επί της επιστροφής όλων των προσφύγων, ανεξαρτήτως εάν τελικώς το επιτύχωμεν ή όχι Να μην δώσωμεν την εντύπωσιν ότι κάμνομεν μερικούς πρόσφυγας θύματα χάριν των άλλων. Και μετά τίθεται το θέμα των αρμοδιοτήτων της Ομοσπονδίας.

- Κληρίδης: Δε θα κάμω οιανδήποτε δήλωσιν τώρα αλλά μόλις πάω πίσω θα υποβάλω την παραίτησίν μου, εκτός εάν υπογραφή τώρα έγγραφον.

- Μακαριώτατος: Εάν παραιτηθής δημιουργείται σοβαρώτατον πρόβλημα και δεν έχεις αυτό το δικαίωμα.

- Κληρίδης: Θέλω τότε εν συνεχεία μετά τας επαφάς σας να έχω έγγραφον. Εν τω μεταξύ δε θα έχω επαφάς με τον κ. Ντενκτάς.

- Καραμανλής: Νομίζω κ. Κληρίδη ότι μπορείτε να συνεχίσετε τας επαφάς σας επί του ανθρωπιστικού θέματος. Και διά να συνοψίσωμεν: Συμφωνούμεν ότι οριστική επιδίωξις θα είναι αυτή που συνεφωνήθη. Εν τω μεταξύ ο κ. Κληρίδης θα συνεχίση τας επαφάς του με τον κ. Ντενκτάς και ακολούθως, μετά 15 ημέρας να υπογραφή πρωτόκολλον.

- Κληρίδης: Εκείνο που μπορώ να σας διευκολύνω είναι να πάω στο Λονδίνον διά θεραπείαν και όταν υπογραφή το πρωτόκολλον να επιστρέψω εις Κύπρον διά να συνεχίσω τας διαπραγματεύσεις.

- Μακαριώτατος: Αυτό δεν είναι σωστό διότι θα παρεξηγηθώμεν. Είπα ότι μόλις έχω τας επαφάς μου εις Κύπρον θα σας δώσω ενυπογράφως οδηγίας.

- Κληρίδης: Καλώς. Βασική λοιπόν επιδίωξίς μας θα πρέπει να είναι το MULTIREGIONAL FEDERATlON με εδαφικήν έκτασιν την πληθυσμιακήν αναλογίαν και με επιστροφήν όλων των πληθυσμών.

- Μακαριώτατος: Εγώ αποδίδω περισσοτέραν σημασίαν εις την επιστροφήν όλων των προσφύγων. Δέχεσθε την επιστροφήν όλων των πληθυσμών;

- Κληρίδης: Μάλιστα, το δέχομαι αλλά το θέλω γραπτώς. Παρακαλώ να λεχθή ότι εκ της συσκέψεως προέκυψε κοινή γραμμή και ότι επί τη βάσει των όσων ελέχθησαν θα διατυπωθούν εν λεπτομερεία όροι εντολής, οι οποίοι θα δοθούν εις τον κ. Κληρίδην.

Εν συνεχεία συζητούνται οικονομικά θέματα. Βάσει των απόψεων αι οποίαι εξετέθησαν, υπολογίζεται ότι κατά το 1975 η Κυβέρνησις της Λευκωσίας θα πραγματοποιήση έσοδα 40 εκατομμύρια λίρας και θα έχει δαπάνας 60 εκατομμύρια λίρας. Πλην των δαπανών τούτων θα απαιτηθούν 13 εκατομμύρια λίραι διά τον προϋπολογισμόν αναπτύξεως και 20 εκατομμύρια λίραι διά την συντήρησιν των προσφύγων. Τελικώς υπολογίζεται ότι διά το νέον έτος η Κύπρος θα χρειασθή βοήθειαν 53 εκατομμύρια λιρών. Εις τας παρατηρήσεις αυτάς ο κ. Καραμανλής απήντησε ότι η Ελλάς θα δώσει κάποιαν βοήθειαν, αλλά ότι η Κυπριακή Κυβέρνησις πρέπει να καλύψη σημαντικόν μέρος του ελλείμματος διά της εκδόσεως χαρτονομίσματος. Εις το σημείον τούτον οι Κύπριοι αντιπρόσωποι παρατηρούν ότι εάν εκδοθή χαρτονόμισμα και χρησιμοποιηθή το συνάλλαγματικόν απόθεμα θα κλονισθή το Κυπριακόν Νόμισμα. Επί τούτου ο κ. Καραμανλής παρατηρεί ότι η Κύπρος έχει πολύ μεγαλύτερον συναλλαγματικόν απόθεμα από την Ελλάδα και ότι επομένως υπό τας παρούσας δυσκόλους συνθήκας θα πρέπει να χρησιμοποιήση μέρος αυτού.

Ακολούθως συμφωνείται η έκδοσις του εξής ανακοινωθέντος:

«Την 30ήν Νοεμβρίου και την 1ην Δεκεμβρίου 1974, συνεκροτήθησαν εις το υπουργείον των Εξωτερικών συσκέψεις μεταξύ της Ελληνικής και Κυπριακής ηγεσίας εις ας μετέσχον: Από Κυπριακής πλευράς: Η Α. Μακαριότης ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Γλαύκος Κληρίδης, Πρόεδρος τη Βουλής, ο Κ. Ι. Χριστοφίδης, υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Ν. Κρανιδιώτης, πρέσβυς της Κύπρου εν Ελλάδι. ο κ. Α. Παπαδόπουλος βουλευτής, ο κ. Χρ. Βενιαμίν, γενικός διευθυντής του Κυπριακού υπουργείου Εξωτερικών και ο κ. Σπ. Κυπριανού.

Από Ελληνικής πλευράς: Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Κ. Καραμανλής, ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Δ. Μπίτσιος, ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Κ. Ευάγ. Αβέρωφ, ο υφυπουργός των Εξωτερικών Κ. Ι. Βαρβιτσιώτης, ο πρέσβης της Ελλάδος εν Κύπρω Κ. Μ. Δούντας και υπηρεσιακοί παράγοντες.

Κατά τας συσκέψεις αυτάς, αίτινες διεξήχθησαν εν ατμοσφαίρα εγκαρδιότητος και εν πνεύματι εθνικής αλληλεγγύης, ανεσκοπήθησαν άπασαι αι πτυχαί του Κυπριακού προβλήματος και αι διαγραφόμεναι προοπτικαί επιλύσεώς του. Κατά τας συσκέψεις εχαράχθη κοινή γραμμή ως προς την αντιμετώπισιν του προβλήματος. Βάσει της συμφωνηθείσης γραμμής θα διατυπωθούν εν λεπτομερεία έγγραφοι οδηγίαι εις τον Κ. Γλαύκον Κληρίδην διά την έναρξιν διαπραγματεύσεων επί της ουσίας του Κυπριακού θέματος.

Κατά τας συσκέψεις συνεζητήθη επίσης το θέμα των αγνοουμένων προσώπων, το πρόβλημα των προσφύγων και οικονομικής φύσεως θέματα».

Στους επόμενους μήνες η συζήτηση συνεχίστηκε και οι ηγεσίες Ελλάδας και Κύπρου, προσπάθησαν να οικοδομήσουν μια στρατηγική για τη διαχείριση της καταστροφής. Παράλληλα, προσπάθησαν να οργανώσουν τη διαπραγματευτική τους τακτική, ορίζοντας γραμμές υποχώρησης. Η πορεία που ακολούθησε έκτοτε το Κυπριακό, δυστυχώς, επιβεβαιώνει ότι οι γραμμές «αμύνης» εγκαταλήφθηκαν μια - μια.

Το σχέδιο Ανάν, ανέλαβε να συνοψίσει αυτήν την πορεία υποχωρήσεων. Ο κυπριακός λαός, όμως, ξεπερνώντας τις ηγεσίες του, επεφύλαξε σε αυτό το μεροληπτικό νομικό κατασκεύασμα μια θέση στο καλάθι των αχρήστων της ιστορίας.