Στις μεγάλες καταστροφές ο καθένας αντιδρά διαφορετικά. Αλλοι χάνουν την πίστη τους και απογοητεύονται και άλλοι σφίγγουν τα δόντια και ξαναρχίζουν και πάλι, και πάλι... Στην πρώτη περίπτωση τα υποκείμενα χρεώνονται για λειψή γνώση των νόμων της φύσης και της κοινωνίας. Στη δεύτερη περίπτωση η αντίδραση είναι φυσιολογική, με την έννοια πως τα υποκείμενα γνωρίζουν ότι ο κόσμος χτίζεται με αδιάκοπο αγώνα. Με ζιγκ - ζαγκ και πισωγυρίσματα. Με άλματα και με σημειωτόν.

Φοβάμαι πως ο Τάσος Ψαράς κάπου λιποψύχησε! Αφησε τον κινηματογράφο που γνώριζε πολύ καλά, τον ταξικό κινηματογράφο, και πέρασε σε μια «γενική» κριτική. Μια «γενική» κριτική, που εξομοιώνει και ισοπεδώνει. Στο ίδιο τσουβάλι ο αριβίστας με τον «μπρούτο», αλλά ασυμβίβαστο, κομμουνιστή. Στο ίδιο τσουβάλι, αυτός που γυρεύει άλλοθι για το αντιδραστικό ή έστω «ουδέτερο» παρελθόν του εαυτού του και της οικογένειάς του, με αυτόν, και την οικογένειά του, που έφαγε τις βουνοπλαγιές και τις βουνοκορφές με το κουτάλι.

Δεν είναι μόνο άδικο και ασέβεια απέναντι στους αγωνιστές, απέναντι σε αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους ή τα πολύτιμα χρόνια τους στις φυλακές και τις εξορίες, η απόπειρα γελοιογράφησής τους από το φακό του Τάσου Ψαρά, είναι και ανιστόρητο! Εγώ δε γνωρίζω κανένα στέλεχος του ΚΚΕ, ούτε της Εθνικής Αντίστασης, που να πηγαίνει με τη Μερσεντές του σε αντιστασιακές εκδηλώσεις. Ούτε ξέρω κάποιον «σταλινικό», που η εγγονή του κάνει βίζιτες. Αλλά και να υπήρχαν τέτοιες περιπτώσεις, σε καμία περίπτωση δε χαρακτηρίζουν το σύνολο. Και αυτό δε διευκρινίζεται στην ταινία. Με αποτέλεσμα, μαζί με άλλες μεροληπτικές εικόνες, να εκλαμβάνονται σαν κανόνας!

Δεν ξέρω ποια ανάγκη έκανε το γνωστό - και καλό - σκηνοθέτη να πέσει πάνω σε δικαίους και αδίκους! Εκείνο που ξέρω είναι, πως είχε στα χέρια του ένα καταπληκτικό θέμα και το μαχαίρωσε! Το μαχαίρωσε και ιδεολογικά και κινηματογραφικά. Εμπλεξε την αγωνία και το άγχος ενός παρουσιαζόμενου σαν αριστερού μικροαστού, να φτιάξει το ανύπαρκτο αγωνιστικό προφίλ του, με τη ζωή, τις αγωνίες, τα πάθη, τα λάθη, έστω, του αριστερού κινήματος γενικά! Η σύγχυση που προκλήθηκε από αυτή τη μείξη ανόμοιων πραγμάτων αποπροσανατόλισε και το θέμα του. Το ενδιαφέρον του θεατή αποσπάται. Το κύριο, πολλές φορές, γίνεται δευτερεύον. Ακόμα και η τιμωρία (η κάθαρση) που έρχεται στο τέλος, δε λειτουργεί δραματουργικά. Περνάει χωρίς παιδευτικό χαρακτήρα.

Ποιος θα αρνηθεί σε ένα δημιουργό το δικαίωμα, την υποχρέωση καλύτερα, να χτυπήσει τα στραβά και τα ανάποδα; Κανένας! Αντίθετα, μάλιστα. Οποιος δημιουργός δεν το κάνει αυτό είναι επιλήσμων απέναντι στην ιστορία. Ομως δεν είναι κριτική οι «κλινικές» περιπτώσεις. Δεν είναι κριτική οι «στερημένες» χήρες των αγωνιστών, οι «γραφικοί» αγωνιστές παππούδες, οι «φολκλορικοί» αντιστασιακοί. Και δε γίνεται αποδεκτό, ούτε καν σαν κινηματογραφικό εύρημα, ότι κατασκευάζονταν «επικά» επίκαιρα από το Δημοκρατικό Στρατό. Δεν εργάζονταν για το CNN οι αντάρτες κινηματογραφιστές (ζούνε ένας - δυο απ' αυτούς ακόμα).

Δεν μπορώ να προσδώσω δόλο στον Τάσο Ψαρά! Και το παρελθόν του, αλλά και το παρόν του, δε μου επιτρέπουν τέτοιες υποψίες! Φαίνεται πως ο πόνος του, τα συναισθήματά του για την Aριστερά, τον οδήγησαν σε λάθος αναζητήσεις. Το θέμα του ήταν οι τσαρλατάνοι που καμώνονται τους αριστερούς. Ολοι αυτοί οι επώνυμοι «αριστεροί» του γλυκού νερού. Αυτοί οι «προοδευτικοί» κοσμικοί που αγοράζουν οικόπεδα στα νησιά και κατασκευάζουν περιφραγμένες πισίνες. Ολοι αυτοί που με κάθε ευκαιρία μιλάνε για την Aριστερά και τον κομμουνισμό ωσάν να τους ανήκουν! Αυτούς τους κενόδοξους υποκριτές ήθελε να καυτηριάσει. Και το κάνει και αυτό. Και αυτό (το) κάνει καλά και πειστικά. Σε σημείο που ο καθένας μας να αναγνωρίζει κάποιον και να λέει: Ρε, τον ξέρω αυτόν! Δεν είναι ο τέτοιος, που προσποιείται τον αυτόν! (Υπάρχουν, δυστυχώς, δεκάδες τέτοια παραδείγματα γύρω μας).

Και, ακριβώς, εκεί βρίσκεται η αξία της ταινίας. Οτι, σε μια εποχή που άλλοι σφυρίζουν αδιάφορα, ο Τάσος Ψαράς, έστω και από το παράθυρο, βάζει ένα θέμα σοβαρό για συζήτηση. Και αναγκάζει τον καθένα από εμάς να κάνει τους συνειρμούς του. Συνειρμούς που δεν αφήνουν έξω ούτε τον ίδιον τον σκηνοθέτη. Δεν ξέρω, τελικά, αν «Η Σκόνη που πέφτει» είναι μια αριστερή ταινία. Ξέρω, όμως, ότι είναι μια ταινία για τους αριστερούς.

Παίζουν: Σοφοκλής Πέππας (πολύ καλός), Θέμις Μπαζάκα, Γιώργος Αρμένης, Μαρίκα Τζεραλίδου, Κάτια Γέρου, Ντενίζ Μπαλτσαβιά, Νίκος Μπουσδούκος κ.ά.

Σημείωση: Ο Τάσος Ψαράς «προσφέρει» μαζί με τη «Σκόνη που πέφτει» στους θεατές, και τις ταινίες του (στις απογευματινές παραστάσεις) «Καραβάναν Σεράι» («Απόλλων»), και «Εργοστάσιο» («Τριανόν») αντίστοιχα.

Το «Senso» έχει πάρει τη θέση του στον παγκόσμιο κινηματογράφο (παραγωγής 1954). Ο,τι και να προσθέσει κανείς, θα μοιάζει πλεονασμός. Ο Βισκόντι είναι εφάμιλλος του Βέρντι. Καταφέρνει στον κινηματογράφο ό,τι εκείνος στην όπερα. Μας παρασύρει στη «μαγεία» των χρωμάτων (ηχητικών και οπτικών), στη «μαγεία» των κινήσεων, των βλεμμάτων, των εικόνων και των αισθημάτων. Και τα κάνει όλα αυτά με άρτιο καλλιτεχνικό τρόπο. Με πλούσια (σε ποιότητα και διακριτικότητα) αισθητική.

Βενετία 1866. Οι Ιταλοί οργανώνονται για να διώξουν τους Αυστριακούς κατακτητές από τον τόπο τους. Μια παντρεμένη Ιταλίδα κοντέσα, που βοηθάει με τον τρόπο της την αντίσταση, ερωτεύεται έναν Αυστριακό αξιωματικό! Το παράνομο ειδύλλιο καταλήγει σε τραγωδία. Μια τραγωδία, που διαδραματίζεται στην πανέμορφη Βενετία (από μόνη της αποτελεί ένα καταπληκτικό -και δραματικό- σκηνικό). Μια τραγωδία, που δίνει την ευκαιρία στον Βισκόντι να επιδείξει την ικανότητά του να παράγει τέχνη, πολιτισμό. Στα χέρια του, ένα «κοινό» μελόδραμα απόκτησε κύρος. Γιατί δομήθηκε με καλής ποιότητας πρωτογενή υλικά.

Παρακολουθώντας το φιλμ του Ιταλού δημιουργού, έχεις την αίσθηση πως παρακολουθείς μια θεατρική λυρική παράσταση. Τα πρόσωπα και η ιστορία είναι εικονογραφημένα πάνω στα κτίρια, στα κανάλια, και στους στενούς δρόμους της πόλης. Μόνον εκεί θα μπορούσε να συμβεί κάτι ανάλογο. Μόνον εκεί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ερωτεύονται και να μισούν με αυτόν τον τρόπο. Το «περιβάλλον», για να συνεχίσει να εντυπωσιάζει, έχει ανάγκη από παρόμοιες ιστορίες. Οι δραματικές ιστορίες, στη Βενετία, βρίσκουν το κατάλληλο σκηνικό να αναπτυχθούν. Ο Βισκόντι γνωρίζει βαθιά την Ιταλία.

Παίζουν: Αλίντα Βάλι, Φάρλεϊ Γκρέιντζερ, Ρίνα Μορέλι, Σέρτζιο Φαντόνι, Μάσιμο Τζιρότι.

Ακόμα και με τους δικούς του «ειδικούς» και «εξεζητημένους» κώδικες να δεις την τελευταία ταινία του Ζαν - Λικ Γκοντάρ, πάλι δε θα αποφύγεις το, καλοπροαίρετο, μελαγχολικό ωστόσο, σχόλιο: Πέρα από τη μοναξιά του διανοούμενου (και τις «θεωρητικές» ανησυχίες του), υπάρχει και ο στεγνός -και πολύ θανατηφόρος- ιμπεριαλισμός σε βάρος των απλών ανθρώπων! Ιμπεριαλισμός, που, ειδικά σήμερα, που βρίσκεται σε έξαρση, απαιτεί πρακτικές και συγκεκριμένες αντιπαραθέσεις και όχι φιλολογικές αεροξιφομαχίες.

Πολύ φοβάμαι, για να μην πω πως είμαι βέβαιος, ότι ελάχιστα θα ανησυχήσουν οι ...ανησυχίες του Γκοντάρ τον Μπους και τα άλλα κοράκια. Και ελάχιστα θα συνετίσουν οι «ποιητικές» και «φιλοσοφικές» συμβουλές του το Ισραήλ. Δε συμφωνούμε καθόλου, για το «αναγκαίο» των «δυο πλευρών», που προπαγανδίζει ο Γάλλος σκηνοθέτης. Η Παλαιστίνη δεν υφίσταται σαν αντι-πόλος του Ισραήλ. Οι δυο πλευρές που υπαινίσσεται είναι μόνον οι ταξικές πλευρές. Ο άνθρωπος του μέλλοντος, ωστόσο, δε θα δίνει πάντα τις «μάχες» του στη φθηνή αντιπαράθεση (πόλεμος). Υπάρχουν παραγωγικότερα σημεία για «συγκρούσεις». Για την πάλη του παλιού με το νέο. Στο Σαράγεβο δε συγκρούονται δυο θρησκευτικοί πολιτισμοί (μουσουλμάνοι - χριστιανοί). Εισβολή έγινε. Ιμπεριαλιστική εισβολή (άλλο που ο Γκοντάρ και οι συγγραφείς φίλοι του, που συγκεντρώθηκαν σε συνέδριο στο πολιτιστικό Κέντρο Αντρέ - Μαλρό, στο κατακαμένο Σαράγεβο, για άλλα τυρβάζανε)!

Αλλά και κινηματογραφικά ο Γκοντάρ δεν έρχεται με κάτι καινούριο. Δεν έχει αποβάλει ακόμα την «αθώα» περίοδο της Nouvelle Vague (παρότι ο κόσμος έχει τρέξει με μεγάλες ταχύτητες και έχει ενηλικιωθεί). «Στήνει» τις σκηνές και τα πλάνα του και «ελευθερώνει» προφορικά «ανεξέλεγκτα» φιλοσοφικά παρωχημένα τσιτάτα: «Ο κομμουνισμός διήρκεσε όσο διήρκεσε το ματς Αγγλίας - Ουγγαρίας στο Γουέμπλεϊ - οι Αγγλοι έπαιζαν ατομικά και οι Ούγγροι ομαδικά», είπε! Κάποιοι δημιουργοί μεγαλώνουν, αλλά εξακολουθούν να συμπεριφέρονται σαν (αθώα;) παιδιά!

Παίζουν: Σάρα Αντλερ, Ναντ Ντιε, Ρόνι Κρέιμερ, Ζαν - Κριστόφ Μπουβέ, Ζορζ Αγκιγιάρ, Λετίσια Γκουριέρες.