ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Παρασκευή 4 Μάρτη 2005
Σελ. /40
«Ποιος είναι το αφεντικό»; Ο Γιάνναρης!

«Ο καυγατζής» του Ρ. Β. Φασμπίντερ
«Ο καυγατζής» του Ρ. Β. Φασμπίντερ
Οι ταινίες που αρχίζουν να προβάλλονται από σήμερα στους κινηματογράφους, «σηκώνουν κουβέντα». Αν εξαιρέσεις τις ταινίες «Constantine», του Φράνσις Λόρενς, που λες «καλά τώρα», και την «Τεστοστερόνη», του Πανουσόπουλου, που λες «δεν είναι δυνατόν», οι άλλες τέσσερις ταινίες θέλουν «συζήτηση». Η κάθε μια για διαφορετικούς λόγους! Ο «Ομηρος», του Γιάνναρη, γιατί μας αφορά άμεσα. Η ταινία του Ολιβέιρα, «Λόγια μιας Ταινίας», γιατί μας αφορά, επίσης, άμεσα! «Ο Καυγατζής», του Φασμπίντερ, για το «βάθος» της αμαρτίας της. Και, τέλος, η ταινία του Πολ Γουάιτζ, «Ποιος είναι το Αφεντικό», γιατί ξέρει την αλήθεια και δεν τη λέει.

«Λόγια μιας αγάπης» του Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα
«Λόγια μιας αγάπης» του Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα
«Τεστοστερόνη» του Γ. Πανουσόπουλου
«Τεστοστερόνη» του Γ. Πανουσόπουλου
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΗΣ
Ομηρος

Με μια πρώτη ματιά, η εμμονή του Γιάνναρη, σε «αστυνομικά» θέματα που απασχόλησαν τον Τύπο, και μάλιστα την «πρώτη σελίδα», φαντάζει, για κάποιον κακόπιστο, σαν κυνήγι της επικαιρότητας. Ομως, τα πράγματα, μάλλον, δεν είναι έτσι! Ο νεαρός σκηνοθέτης φαίνεται να συγκλονίζεται αληθινά από το ακραίο. Φαίνεται να μαγεύεται ολοκληρωτικά από τον κόσμο του περιθωρίου, τον οποίον γνωρίζει πολύ καλά. Να εντυπωσιάζεται χωρίς επιφυλάξεις από τις εκρηκτικές συμπεριφορές των «κοινωνικά απροσάρμοστων». Αυτά τα ακραία συναισθήματα τον συγκινούν και τα κάνει ταινία.

Τα κίνητρά του δε δείχνουν χυδαία. Απόδειξη της καλής του προαίρεσης είναι πως πάντα τάσσεται με τον αδικημένο. Παίρνει το μέρος του κολασμένου. Συνηγορεί στο αίτημα να εξετάζεται η «περίπτωση» του κάθε «ακραίου», μέσα από όλες τις συνισταμένες, που τον οδήγησαν στο απονενοημένο! Ζητάει, με το φακό του, να μην σταυρώνουμε τον «ένοχο», χωρίς να λάβουμε υπόψη, πως η πράξη του είναι αποτέλεσμα μιας προηγούμενης πράξης. Η σημερινή ακραία συμπεριφορά, έπεται μιας προηγούμενης ακραίας συμπεριφοράς. Κανένας δε γεννήθηκε δολοφόνος!

Εκεί που, κατά τη γνώμη μου, ελέγχεται ο Γιάνναρης, είναι πως δεν πάει ένα, ακόμα, βήμα βαθύτερα. Να φτάσει, δηλαδή, εκεί που καλλιεργούνται οι πραγματικές αιτίες, που δημιουργούν τις ακραίες συμπεριφορές, που οπλίζουν, με «καλάσνικοφ» και χειροβομβίδες, τα χέρια τόσο των αστυνομικών όσο και των «παραβατών». Αρκείται στην καταγγελία των εκτελεστικών οργάνων του «κακού», αφήνοντας το ίδιο το «κακό» έξω από το φακό του. Του αρκούν οι αστυφύλακες, που δολοφονούν, και δεν ψάχνει γι' αυτούς που οπλίζουν τους αστυφύλακες. Δεν ψάχνει γι' αυτούς που δημιουργούν το «περιθώριο». Τα μελλοντικά θύματα.

Η έλλειψη διαλεκτικής ανάλυσης μειώνει το έργο του πραγματικά ικανού σκηνοθέτη. Γιατί το συγκρατεί στην επιφάνεια, όπου τα πράγματα δείχνουν απλά, μέχρι απλοϊκά. Οπου κάνει τους ήρωες σχηματικούς. Από εδώ οι «καλοί» από εκεί οι «κακοί». Η έλλειψη διαλεκτικής σκέψης, εμποδίζει το φακό του, να ταξιδέψει στις ομορφιές του βυθού. Εκεί όπου τα πράγματα είναι πιο σύνθετα και γι' αυτό ολοκληρωμένα. Σκέφτομαι τι αξία θα είχε το έργο του Γιάνναρη, αν «έσπρωχνε» το φακό του προς τους πραγματικούς ενόχους. Αυτούς που δημιούργησαν την οικονομική μετανάστευση, που καλλιέργησαν το ρατσισμό. Και σκέφτομαι, ακόμα, τον ήρωά του και την πράξη του. Και αναρωτιέμαι τι οικουμενική αξία θα είχε η διαμαρτυρία του, αν με το όπλο του, και τη χειροβομβίδα του, απειλούσε το κοινωνικό σύστημα, που εκπαίδευσε και μίσθωσε τους εκτελεστές του.

Παρ' όλα αυτά η ταινία του Γιάνναρη είναι μια αναστάτωση. Εστω και στο πρώτο επίπεδο που στέκεται, προκαλεί ανατριχίλα! Ο «Αλβανός» είναι τόσο «γνώριμος». Και η συμπεριφορά μας τόσο γνώριμη και αυτή, επίσης. Το γεγονός πως η «έκρηξη» δεν έγινε στη δική μας αυλή, είναι απλώς μια σύμπτωση. Οι προϋποθέσεις υπήρχαν και υπάρχουν. Τίποτα δεν αποκλείει να είμαστε εμείς οι επόμενοι. Η περίπτωση του Αλβανού οικονομικού μετανάστη, που έφτυσε το γάλα της μάνας του στη χώρα μας και, κυρίως, στα χέρια της αστυνομίας, και απαυδισμένος «κατέσχε» ένα λεωφορείο, μαζί με τους επιβάτες του, και το οδήγησε στην Αλβανία, είναι σε όλους γνωστή. Γνωστή είναι, επίσης, και η δολοφονία του από τους Αλβανούς αστυνομικούς. Οι οποίοι (Αλβανοί αστυνομικοί) σκότωσαν και έναν Ελληνα επιβάτη!

Αυτό το γνωστό «περιστατικό» ο Γιάνναρης το κινηματογραφεί με αληθινό πάθος. Κατορθώνει με επιδέξιο ντεκουπάζ να κρατάει το ενδιαφέρον του θεατή, παρότι η ταινία, στο μεγαλύτερο μέρος της, εκτυλίσσεται μέσα στο λεωφορείο. Πρώτο βιολί στην ορχήστρα του είναι ο πρωταγωνιστής του. Το πρόσωπό του, τα χέρια του, τα μάτια του, το ατέλειωτο «παράπονο» της φωνής του, σε αφοπλίζουν. Από κοντά και οι άλλοι ηθοποιοί προσθέτουν συγκίνηση με τη λιτότητά τους.

Η ταινία του Γιάνναρη, πέρα από τις πολιτικές επιφυλάξεις, που προαναφέραμε, είναι μια τίμια καλλιτεχνική δουλιά. Μια δουλιά που αποδεικνύει, πως όταν ο κινηματογράφος μας ασχολείται με ζωντανά θέματα, μπορεί και γεννάει ζωντανές ταινίες.

Παίζουν: Στάθης Παπαδόπουλος, Θεοδώρα Τζήμου, Γιάννης Στάκογλου, Μηνάς Χατζησάββας, Αρτώ Απαρτιάν, Μαριλού Κάππα, Αντώνης Ντουράκης, Ερση Μαλικέντζου κ.ά.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Τεστοστερόνη

Ο καθένας έχει δικαίωμα στην αποτυχία. Το κινηματογραφικό έργο, η τέχνη γενικά, δεν «πετυχαίνει» πάντα! Στην περίπτωση της «Τεστοστερόνης», όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με μια αποτυχία. Με μια προσπάθεια, που δεν καρποφόρησε. Εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι πέρα από κάθε «λογική». Κοιτάζεις στην οθόνη και δεν μπορείς να πιστέψεις πως αυτή την ταινία τη γύρισε ο Πανουσόπουλος! Η ταινία δεν έχει καμία σχέση με την αισθητική του, με το γούστο του, με τις κινηματογραφικές γνώσεις του, με τον επαγγελματισμό του.

Σε ένα νησί, ως διά μαγείας, έχουν εξαφανιστεί οι άντρες! Μια μέρα στο νησί φτάνει ένας νεαρός. Οι γυναίκες πέφτουν επάνω του. Αυτή είναι η πρωτότυπη(!) ιστορία. Αλλά και αυτή η «πρωτότυπη» ιστορία δεν «εκτελείται» σωστά. Καμία από τις γυναίκες δεν έπεισε κανέναν, πως είναι «διψασμένη». Ούτε ότι ο νεαρός διαθέτει ερωτικά αποθέματα. Ακόμα και η φωτογραφία μένει αδιάφορη. Ούτε για μια στιγμή δε γέννησε κάποια επιθυμία. Τι κρίμα!

Από σεβασμό για προηγούμενες δουλιές του Πανουσόπουλου, και για τη μακρόχρονη παρουσία του στον ελληνικό κινηματογράφο, καλύτερα θα είναι να ξεχάσουμε, την «Τεστοστερόνη». Ολοι μας περιμένουμε από εκείνον ένα πραγματικά «ώριμο» έργο. Ο ίδιος έχει και τη γνώση και την ηλικία, πια, για κάτι τέτοιο. Η αλήθεια, πάντως, είναι πως οι δουλιές του, τα τελευταία χρόνια, είναι προσανατολισμένες προς έναν άκριτο ερωτισμό. Εναν ερωτισμό αδικαιολόγητο δραματουργικά. Γυμνό για τη γύμνια. Κουράστηκε ο κόσμος! Τα σίριαλ, πια, σήμερα, προσφέρουν πιο τολμηρό από την «Τεστοστερόνη» θέαμα, αφού ο ανταγωνισμός δεν αφήνει τίποτα σκεπασμένο!

Παίζουν: Δήμητρα Ματσούκα, Ναταλία Δραγούμη, Δημήτρης Λιακόπουλος, Καίτη Παπανίκα, Μπέτυ Λιβανού, Γκιζέλα Ντάλι, Αλκης Παναγιωτίδης, Τατιάνα Παπαμόσχου κ.ά.

ΜΑΝΟΕΛ ΝΤΕ ΟΛΙΒΕΪΡΑ
Λόγια μιας αγάπης

Ενας φίλος μου 95 χρόνων, ένα μόλις χρόνο μικρότερος από τον Ολιβέρια, στέκεται «έκθαμβος» κάθε φορά που «συλλαμβάνει» μια ιδέα. «Είδες», μου λέει, «οι άνθρωποι μόνον εξωτερικά διαφέρουν. Μια καρδιά ενός μαύρου άνετα μπορεί να λειτουργήσει σε άσπρα στήθια. Πού στηρίζεται, λοιπόν, ο ρατσισμός»; Αυτή την «ανακάλυψη», όπως είναι γνωστό, την έχει από χρόνια επιβεβαιώσει η επιστήμη. Εκείνος, όμως, θεωρεί ότι είναι δική του ανακάλυψη και χαίρεται σαν παιδί! Το ίδιο και ο Ολιβέιρα. Στα 96 του χρόνια μένει «έκθαμβος» από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και, κυρίως, από τον ελληνικό, τον οποίον και θεωρεί πατέρα του δυτικού πολιτισμού. Και χαίρεται κι αυτός σαν παιδί!

Με τη φρεσκάδα, λοιπόν, ενός χαρούμενου παιδιού, ο σχεδόν αιωνόβιος Πορτογάλος σκηνοθέτης, με τελείως αντικινηματογραφικό τρόπο όμως (οι ηθοποιοί βγάζουνε «λόγους»), μας «εισάγει» στον πολιτισμό της Μεσογείου (αγκαλιάζει και τη Μέση Ανατολή και ακόμα παρακάτω). Μια καθηγήτρια της Ιστορίας φεύγει από την πατρίδα της, την Πορτογαλία, με την 9χρονη κόρη της, για μια κρουαζιέρα στη Μεσόγειο. Προορισμός της είναι, να γνωρίσει τους τόπους, για τους οποίους μιλούσε στους φοιτητές της, και που ποτέ μέχρι τότε δεν είχε επισκεφτεί. Στη συνέχεια, θα κατευθυνθεί στην Ινδία, όπου την περιμένει ο άντρας της, για να συνεχίσουν τις διακοπές τους...

Το κρουαζιερόπλοιο, λοιπόν, σταματάει στη Μασσαλία, στην Πομπηία, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αθήνα, στην Αίγυπτο. Στην Ερυθρά Θάλασσα, όμως, στο τέλος του ταξιδιού, κάποιος «άγνωστος» τρομοκράτης θα τινάξει το πλοίο στον αέρα... Ας χωρίσουμε την ταινία στα δυο. Στη διαδρομή και στην ανατίναξη. Στη διαδρομή βλέπουμε τη διασταύρωση του ανατολικού πολιτισμού με το δυτικό. Η μικρή ρωτάει και η μητέρα εξηγεί. Οπως ακριβώς γίνεται στα μουσεία. Ετσι βλέπουμε, και κυρίως ακούμε, περιληπτικά, την πολιτιστική ιστορία της Ευρώπης. Μαθαίνουμε για τους Ελληνες από τη Μικρά Ασία, ιδρυτές της Μασσαλίας, για το πρώτο αρχαίο θέατρο (του Διονύσου), για τη διάσπαση της χριστιανικής Εκκλησίας. Για την εισβολή των Τούρκων, για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Για τις αμαρτίες των ανθρώπων της Πομπηίας, που τους «έκαψε» ο «θεός» σύμφωνα με το θρύλο. Μαθαίνουμε για το Μεσαίωνα. Για τους εξερευνητές! Για το μεγαλείο της Ακρόπολης. Για την ιστορία της διάσπασης των Αράβων με τους Εβραίους. Για τον Μωυσή. Ολα αυτά, τα γνωστά! Υπογείως, όμως, η ταινία προετοιμάζει το θεατή, για να πει «ναι» στο ευρωσύνταγμα. Καθώς «μαθαίνουμε», ή μάλλον «εμπεδώνουμε», το «ενιαίο» του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Ισως, κάποιος, μπορεί και να έδινε «τόπο στην οργή», για την «υπόγεια» προσπάθεια του καλού σκηνοθέτη. Δε συμβαίνει, όμως, το ίδιο με την ανατίναξη! Η θλίψη του Πορτογάλου δημιουργού, ότι ο πολιτισμός είναι τόσο εύθραυστος, που μόνον μια βόμβα μπορεί να είναι αρκετή για να τον τινάξει στον αέρα, δε λειτουργεί προς αυτή την κατεύθυνση. Ο χώρος, η Μέση Ανατολή, που γίνεται η έκρηξη, άλλα πράγματα σηματοδοτεί. Και αυτά τα άλλα δεν τα δικαιολογεί η ηλικία, που (ξανα)κάνει το μεγάλο άνθρωπο ένα «χαρούμενο παιδί». Ενα παιδί που ενθουσιάζεται, που χαίρεται ή τρομάζει, με τις «ανακαλύψεις» του. Τα πράγματα δεν μπορεί να είναι πάντα τόσο «αθώα». Ενας αιώνας ζωής είναι αρκετός για να ξέρεις από ποιους κινδυνεύει ο πολιτισμός και ο κόσμος. Ποιος βομβαρδίζει τις μοναδικές αρχαίες - αλλά και σύγχρονες - πόλεις στο Ιράκ.

Εμφανίζονται (δεν παίζουν) οι ηθοποιοί: Λεονόρ Σιλβέιρα, Κατρίν Ντενέβ, Ειρήνη Παπά, Στεφανία Σντρέλι, Τζον Μάλκοβιτς, Φίλιπα Ντε Αλμέιντα, Λουίς Μιγκέλ Σίντρα.

ΠΟΛ ΓΟΥΑΪΤΖ
Ποιος είναι το αφεντικό

Ποιος είναι το αφεντικό; Κανένας! Αφού κανένας δεν τολμάει να πει την αλήθεια. Μέσα σε μια πολυεθνική, που εφαρμόζεται η νέα τάξη πραγμάτων, εντατικοποίηση της δουλιάς, απολύσεις κλπ, αντί να γίνει σεισμός, γίνεται ένας χυλός! Τα πάντα τακτοποιούνται. Στο τέλος επικρατεί ο «ανθρωπισμός»... Ο ανθρωπισμός στην πολυεθνική; Ούτε στα παραμύθια!

Μια κωμωδία για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Μια κωμωδία που λέει ψέματα. Ενας νεαρός γιάπης αναλαμβάνει τη διοίκηση στέλνοντας στο περιθώριο τον παραδοσιακό διευθυντή. Ομως, νιώθει τόσο μόνος! Αφού πάρει τη θέση του «παραδοσιακού», του παίρνει και την κόρη! Σε κάποια φάση πλακώνονται. Σε λίγο, όμως, όλα θα γίνουν... αμερικανικά.

Ταινία για Αμερικανάκια! Από αυτά που ψηφίζουν με το γόνατο.

Παίζουν: Ντένις Κουέιντ, Τόφερ Γκρέις, Σκάρλετ Γιόχανσον.

ΡΑΪΝΕΡ ΒΕΡΝΕΡ ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ
Ο καυγατζής

«Ο έρωτας στήνει τις χειρότερες παγίδες. Τις λιγότερο ευπρεπείς. Τις πιο απίθανες.(...) Δεν έχει τύχει μήπως δύο πλάσματα ν' αγαπηθούν ως το αιματοκύλισμα;» (Ζαν Ζενέ)

Ο Ζαν Ζενέ (1892-1950) έχει «καταχωρηθεί» στη λίστα των «κολασμένων». Δίπλα στον Αρθούρο Ρεμπό, τον Φρανσουά Βιγιόν, τον Μικαλάτζελο Καραβάγιο. Από παιδί κυλίστηκε στο «βούρκο». Γνώρισε τις φυλακές και τους εξευτελισμούς. Πολλές από αυτές τις «εμπειρίες» τις έκανε γραπτά. Ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (1946-1982) είναι η κινηματογραφική απάντηση. «Κολασμένος» κι αυτός! Σχεδόν παράλληλη ζωή με τον Γάλλο συγγραφέα. Παιδί, ακόμα, φεύγει από το σχολείο και γυρίζει στους «δρόμους». Χώνεται βαθιά σε ό,τι ακραίο και επικίνδυνο. Πεθαίνει πολύ νέος, 46 μόλις χρόνων! Ωστόσο, πρόλαβε και δημιούργησε αξιόλογο έργο.

Ο Φασμπίντερ, λοιπόν, ο Γερμανός, με τις απέραντες μοναξιές και τις ατέλειωτες «ιδιαιτερότητες», πήρε τη νουβέλα του Γάλλου «αδερφού» του Ζαν Ζενέ, «ο Καυγατζής», και την έκανε ταινία! Μια ταινία «ταυτότητα» και των δύο! Αμαρτωλή, βίαια, ακραία. Ταινία, που «μυρίζει» ουρητήρια, σκοτεινούς σταθμούς τρένων, αφώτιστα λιμάνια. Εκεί, όπου συναντιέται ο απαγορευμένος έρωτας. Εκεί, όπου τα πρόσωπα πνίγουν τις ντροπές τους, τις αναστολές τους στα σκοτάδια. Εκεί, όπου ελευθερώνεται ό,τι πιο σκοτεινό και καταπιεσμένο. Εκεί, όπου μιλάνε τα μαχαίρια!

Ο «Καυγατζής» είναι μια «βρώμικη» ταινία. Μια ταινία για τους ομοφυλόφιλους! Για τους ακραίους ομοφυλόφιλους. Για τους ομοφυλόφιλους, που ζούνε στα όρια. Ομως, την ίδια στιγμή είναι και μια ταινία για τους μοναχικούς. Για τους δυστυχισμένους! Κανένας ήρωας δε γελάει. Δε χαίρεται αληθινά. Είναι όλοι με την πλάτη στον τοίχο. Μέσα στις ενοχές και στη βία. Γεμάτη «παράξενες» επιθυμίες. Επιθυμίες, που δικαιώνουν τους στίχους με τους οποίους ξεκινάει η κριτική μας.

Η ταινία (γυρίστηκε το 1982) δεν είναι, φυσικά, «ταινία για όλη την οικογένεια». Ισως να είναι και για κανέναν! Ομως, αν φτάσεις στην αίθουσα, καλύτερα να μπεις στη «λογική» της. Οχι να συμφωνήσεις μαζί της. Οχι! Ομως, να τη δεις σοβαρά. Να μελετήσεις το πρόβλημα. Ετούτος ο κόσμος από πού ξεφυτρώνει; Αυτή η παρακμή από πού πηγάζει; Δε μιλάμε για «καθημερινά» άτομα. Μιλάμε για ανθρώπινες κορυφώσεις, ή, καλύτερα, καταπτώσεις!

Δυο κουβέντες για την κινηματογράφηση. Είναι εξαιρετική! Σε πολύ «στενά» ντεκόρ, σχεδόν μέσα σε «θεατρικά» τετραγωνικά, έχεις την αίσθηση πως βλέπεις έναν τεράστιο -σε έκταση- κόσμο, σε αδιάκοπη κίνηση! Βλέπεις καράβια που έρχονται και φεύγουνε. Ανθρώπους που έρχονται και φεύγουν.

Παίζουν: Φράνκο Νέρο, Μπραντ Ντέιβις, Ζαν Μορό (εξαιρετική)

ΦΡΑΝΣ ΛΟΡΕΝΣ
Constantine

Αυτά που συμβαίνουν στην Αρχιεπισκοπή είναι πταίσματα! Εδώ να δεις «θρησκεία». Ο Constantine πεθαίνει και πάει στην κόλαση! Ομως, την κοπανάει και γυρίζει στη Γη. Μαζί του φέρνει όλες τις σκοτεινές δυνάμεις, που τους έδωσε, σαν φιλοδώρημα, ο διάολος. Η συνέχεια; Ποιος είδε τον Constantine και δεν τον φοβήθηκε!

Δεν πρόκειται για κακή ταινία. Πρόκειται για ηλιθιότητα. Οποιος πληρώσει εισιτήριο γι' αυτήν την ανοησία να πάει να τον ευλογήσει ο Δοξάκης, γιατί σίγουρα δε θα είναι στα καλά του! Επιτέλους, ας αντισταθούμε! Ας γυρίσουμε την πλάτη μας σε αυτούς που μας θεωρούν «Κάφρους». Ας τους αφήσουμε να βλέπουν μόνοι τους τις «θαυμάσιες» ταινίες τους!

Παίζουν: Κιανού Ριβς, Ρέιτσελ Βάις, Τίλντα Σουίντον, Τζίμον Χούνσου, Γκάβιν Ρονστέιλ.



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ