Associated Press

Η αστυνομική βία χρησιμοποιείται συχνα για να αντιμετωπιστούν οι κινητοποιήσεις

*******

Βρίσκεται σε εξέλιξη μια χωρίς προηγούμενο εκστρατεία με στόχο την αφαίρεση από τη Βραζιλία περίπου του μισού εθνικού της εδάφους - της Αμαζονίας. Βασισμένη σε ψεύδη, αυτή η εκστρατεία έχει ως κεντρικό της στοιχείο την ύπουλη αμφισβήτηση και, καμιά φορά, την ξεκάθαρη άρνηση της πλήρους βραζιλιανής κυριαρχίας στην Αμαζονία. Το γενικό κίνητρο των πρωταγωνιστών της είναι η προώθηση συμφερόντων των διεθνών οικονομικών και γεω - στρατηγικών μεγάλων δυνάμεων, με κάλυψη ένα λόγο που, υποτίθεται, ανησυχεί για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και που έχει τη δύναμη να στρατολογήσει, σαν συνοδοιπόρους σε ένα αντεθνικό κίνημα, μερικά ρεύματα της κοινής γνώμης μέσα στην ίδια τη χώρα.

Associated Press

Στις μέρες μας, αξίζει να μελετηθούν οι απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες ο μεγαλύτερος πλούτος της Αμαζονίας είναι η γενετική της ποικιλία, ακόμη ελάχιστα σταθμισμένη. Σε ένα εκτάριο ζούγκλας στην Αμαζονία, μπορούν να βρεθούν 500 διαφορετικά φυτικά είδη! Στον κόσμο, υπάρχουν περίπου 50.000.000 ειδών, ανάμεσα στα οποία είναι γνωστό το 1.500.000. Κατέχοντας λιγότερο από το 7% της επιφάνειας της Γης, τα τροπικά δάση διαθέτουν τα μισά είδη του πλανήτη. Η Αμαζονία είναι, συνεπώς, εκτός από τη μεγαλύτερη εξορυκτική περιοχή του πλανήτη, η πιο πλούσια σε γενετική ποικιλία. Κατέχει το ένα τρίτο των δασικών αποθεμάτων της Γης.

Associated Press

Απο παλιότερες κινητοποιήσεις των άκληρων αγροτών

Το γεγονός ότι αυτός ο «παράδεισος φυσικών πόρων» έχει προκαλέσει την απληστία των μεγάλων δυνάμεων, δεν είναι κάτι σημερινό.

Οι προσπάθειες επίθεσης και κυριαρχίας στην περιοχή συνέβησαν και σε άλλες στιγμές της βραζιλιανής ζωής. Ηδη στα μέσα του περασμένου αιώνα, οι ΗΠΑ έκαναν τις πρώτες απόπειρες στην κατεύθυνση αυτή. Από τότε, ήδη υπήρχε η άποψη των κυβερνητικών κύκλων της χώρας αυτής ότι η Αμαζονία, αυτή η τεράστια πηγή πλουτοπαραγωγικών πόρων, ήταν ένας χώρος που περίμενε τις «ισχυρές και αποφασιστικές φυλές» για την επιχείρηση της επιστημονικής και οικονομικής κατάκτησής της, καθώς δεν μπορούσε να παραμείνει «κλειστή για την ανθρωπότητα»! Σε όλες τις εποχές, αυτή ήταν η θέση που χρησιμοποιήθηκε για τη δικαιολόγηση της επιβουλής σ' αυτό το ουσιαστικό κομμάτι του βραζιλιανού εδάφους. Οι φιλόδοξοι Γιάνκηδες πρόσεχαν πάντα να μην αναφέρουν τόσο καθαρά τις τοπικές, βορειοαμερικανικές διεκδικήσεις, αλλά τις έκρυβαν κάτω από το περιτύλιγμα των «συμφερόντων των υπολοίπων μελών της μεγάλης διεθνούς οικογένειας», σύμφωνα με τον συγγραφέα, μελετητή της Αμαζονίας και πρώην κυβερνήτη της πολιτείας Αμαζόνας, Αρτουρ Σέζαρ Φερέιρα Ρέις, στο πολύτιμο έργο του «Η Αμαζονία και η διεθνής επιβουλή». Εφημερίδες των ΗΠΑ κυκλοφορούσαν άρθρα για τις τεράστιες πηγές πλούτου των τροπικών, ενώ, ταυτόχρονα, μιλούσαν για την «ανικανότητα των Βραζιλιανών να επιχειρήσουν την ανάπτυξη της περιοχής». Αυτά τα επιχειρήματα κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά το 1850. Ενάμιση αιώνα αργότερα, επαναλαμβάνονται με ύφος νεωτερισμού.

Επίσης, σύμφωνα με τον Φερέιρα Ρέις, εκείνη την εποχή η στρατηγική των ΗΠΑ επικεντρώθηκε στην προσπάθεια απόκτησης της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στο εσωτερικό της Αμαζονίας. Οι οπαδοί της «Αμαζονίας για τον Κόσμο» προσπάθησαν να κατακτήσουν τη βραζιλιανή κοινή γνώμη. Το Κογκρέσο και η κυβέρνηση των ΗΠΑ άσκησαν έντονη πίεση στη βραζιλιανή κυβέρνηση, πράγμα που εκφράστηκε στην απόρρητη έκθεση του τότε πρεσβευτή της Βραζιλίας στις ΗΠΑ Τεϊσέιρα ντε Μασέδο στον Βραζιλιανό υπουργό, με την οποία συμβούλευε τη Βραζιλία να παραδώσει στον κόσμο τη ναυσιπλοΐα στο εσωτερικό της Αμαζονίας, με τον όρο της «πληρωμής των δικαιωμάτων κατανάλωσης» και ενός συμβολαίου, στο οποίο, για μεγαλύτερη προφύλαξη, η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα ποτάμια της Αμαζονίας θα εξαρτιόταν από την αναγνώριση της αποκλειστικής κυριαρχίας της Βραζιλίας στην περιοχή για 100 χρόνια. Αν αυτή η συμφωνία είχε επικυρωθεί, η βραζιλιανή Αμαζονία θα περνούσε σε άλλους κυριάρχους από το 1950. Η εκστρατεία που έχει σήμερα ενορχηστρωθεί ενάντια στην πλήρη βραζιλιανή κυριαρχία στην Αμαζονία, έχει κατασκευαστεί κυρίως από τις ΗΠΑ και τις άλλες χώρες της λεγόμενης ομάδας των Επτά Μεγάλων, ή G - 7. Τα επιχειρήματα είναι τα ίδια: Υπεράσπιση της ανθρωπότητας, του κοινού αγαθού, της επιστήμης, με επιπλέον τον συμπαθητικό λόγο της υπεράσπισης του φυσικού περιβάλλοντος. Εδώ και καιρό είναι γνωστό ότι, τόσο στο Μαϊάμι όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, κυκλοφορούν αυτοκίνητα με αυτοκόλλητα με το σύνθημα «υπεράσπισε το δάσος, κάψε ένα Βραζιλιανό» ή «προστάτεψε την Αμαζονία, σκότωσε ένα Βραζιλιανό», χωρίς η βραζιλιανή κυβέρνηση να έχει εκδηλώσει οποιαδήποτε διαμαρτυρία ενάντια σ' αυτό που, χωρίς σκιά αμφιβολίας, φαίνεται σαν υποκίνηση, σαν έκκληση στη γενοκτονία των Βραζιλιανών εάν παρουσιαστεί μια πιο σοβαρή πιθανότητα. Αυτή είναι η πιο χονδροειδής και πρωτόγονη όψη του ρεύματος της κοινής γνώμης που κατασκευάζεται ενάντια στη Βραζιλία και την Αμαζονία. Οι μέντορες αυτής της εκστρατείας είναι επικεφαλής κυβερνήσεων που υπερασπίζονται ανοιχτά τα συμφέροντά τους. Ηδη στην 10ετία του '80, η πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ απαιτούσε οι αναπτυσσόμενες χώρες να τα πουλήσουν όλα, ακόμη και τα εδάφη τους, για να πληρώσουν το εξωτερικό χρέος. Ο σημερινός αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ, που αυτοαποκαλείται οικολόγος, κραύγαζε το 1989 ότι, «αντίθετα από αυτό που πιστεύουν οι Βραζιλιανοί, η Αμαζονία δεν είναι δική τους αλλά όλων μας». Η έκφραση «όλοι», στην περίπτωση αυτή, αναφέρεται στις ΗΠΑ και στους συμμάχους τους. Τον ίδιο χρόνο, ο Γάλλος Πρόεδρος Φ. Μιτεράν «προσανατόλιζε»: «Η Βραζιλία πρέπει να δεχτεί μια σχετική κυριαρχία στην Αμαζονία». Από την πλευρά του, Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τζον Μέιτζορ, το 1992, με την ευκαιρία της Διεθνούς Διάσκεψης για το Περιβάλλον, υπήρξε διαφωτιστικός όσον αφορά τις προθέσεις των υπερδυνάμεων: «... Οι διεθνείς οικολογικές εκστρατείες για την Αμαζονία μπαίνουν στην επιχειρησιακή τους φάση που, προφανώς, μπορεί να αποτελέσει αφορμή άμεσων στρατιωτικών επεμβάσεων στην περιοχή».

Η αυξανόμενη επιθετικότητα στους λόγους των εκπροσώπων των χωρών του G - 7 αντιστοιχούν στις αλλαγές που συνέβησαν στον συσχετισμό δυνάμεων με την ήττα της ΕΣΣΔ και τη συνακόλουθη καταστροφή της δύναμης συγκράτησης που εκπροσωπούσαν αυτή και οι υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Σχετίζεται ακόμη με την αυξανόμενη έκφραση της εξάρτησης των μεγάλων δυνάμεων, κυρίως των ΗΠΑ, σε φυσικούς πόρους. Ονομαστός εκφραστής του πραγματισμού των ΗΠΑ, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ, εφιστούσε την προσοχή της βορειοαμερικανικής κυβέρνησης το 1994 στο γεγονός ότι, κατά την άποψή του, οι βιομηχανικές χώρες δε θα μπορούσαν να διατηρήσουν τις αυτοκρατορίες τους εάν δεν έλεγχαν τις πηγές αποθεμάτων φυσικών πόρων και ότι θα χρησιμοποιούσαν πίεση, καταναγκασμό, επιθετική διπλωματία κλπ. για να εξασφαλίσουν αυτό τον έλεγχο. Δεν είναι τυχαίο το ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται επικεφαλής όλων των μεγάλων σχεδίων επιστημονικών ερευνών στην περιοχή του Αμαζονίου. Και ενώ πραγματοποιούν τέτοιες δραστηριότητες, οι Βορειοαμερικανοί προσπαθούν να εμφυσήσουν στους Βραζιλιανούς, όπως ήδη κατήγγειλε ο αείμνηστος γερουσιαστής Σεβέρο Γκόμες, «το δηλητήριο της βιομηχανικής ανικανότητας», «το συναίσθημα της υποφυλής», υπολογίζοντας γι' αυτό, εδώ κι εκεί, σε Βραζιλιανούς στην έμμισθη υπηρεσία αυτού του βρώμικου «καθήκοντος».

Η υπεράσπιση του φυσικού περιβάλλοντος, ευγενική υπόθεση που ευαισθητοποιεί έντιμα και καλοπροαίρετα πρόσωπα σε όλο τον κόσμο και αντιστοιχεί σε μια θεμιτή επιθυμία των λαών, χρησιμοποιήθηκε συστηματικά σαν πρόφαση για την υιοθέτηση ενός νέου δόγματος: Της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος σαν απόλυτης και παγκόσμιας αξίας, ανωτάτου στόχου, στο όνομα του οποίου μπορούν να σβήσουν τα εθνικά σύνορα. Τόση αγάπη για το φυσικό περιβάλλον δεν άντεξε, ωστόσο, στην ψήφιση της Διεθνούς Συμφωνίας για τον Ελεγχο της Εκπομπής Ρυπαντικών Αερίων στην Ατμόσφαιρα, που απορρίφθηκε από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, στο όνομα των συμφερόντων των βορειοαμερικανικών βιομηχανιών, παρά το ότι οι ΗΠΑ είναι η χώρα που περισσότερο συμβάλλει στην αύξηση της μόλυνσης του πλανήτη.

Η διδακτορική διατριβή του ερευνητή Ουίλιαμ Ναζαρέ Γκάμα, του Εθνικού Ινστιτούτου Ερευνών της Αμαζονίας - ΙΝΡΑ, είναι διαφωτιστική του τρόπου παρέμβασης των χωρών του «G-7» στα προγράμματα επιστημονικών ερευνών στη χώρα. Το Πρόγραμμα Βιολογική Δυναμική Δασικών Τμημάτων - PDBFF (συμφωνία μεταξύ ΙΝΡΑ και Ιδρύματος Σμιθσόνιαν - ερευνητικού οργάνου του βορειοαμερικανικού Κογκρέσου), που είναι το αντικείμενο ανάλυσης της διατριβής, κατάγεται από μια αποστολή της Βορειοαμερικανικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης WWF για την έρευνα του ελαχίστου κρίσιμου μεγέθους ενός αμαζονικού οικοσυστήματος, με τρόπο ώστε να μη χάνεται η βιοποικιλία που προκαλείται από τις αποψιλώσεις. Ο ερευνητής Ναζαρέ Γκάμα λέει: «Οι αποφάσεις για την ανάπτυξη του προγράμματος παίρνονται σε μια ετήσια συνεδρίαση στην Ουάσιγκτον, όπου η Βραζιλιανή συμμετοχή είναι μειοψηφική, και, πέραν αυτού οι οικονομικοί πόροι διευθύνονται άμεσα από την Ουάσιγκτον». Τέτοια διαπίστωση, που έγινε από το όργανο εκτίμησης των συμφωνιών διεθνούς συνεργασίας του Ινστιτούτου Ερευνών της Αμαζονίας - ΙΝΡΑ, δεν αφήνει αμφιβολία όσον αφορά την υποταγή των βραζιλιανών συμφερόντων σε εκείνα των ξένων χωρών, χωρίς έλεγχο εξόδου του επιστημονικού υλικού, με μικρή ή με καμία αφομοίωση των αποτελεσμάτων, χωρίς κανένα κέρδος για τη χώρα. Αυτό επιβεβαιώνει ότι, για να επιτύχουν τους στόχους τους, οι χώρες της «G-7» υπολογίζουν σε νομικά και πολιτικά όργανα που τους διευκολύνουν στη συγκεκριμενοποίηση των προσπαθειών τους. Σύμφωνα με τον πρώην διευθυντή του ΙΝΡΑ, Ζοσέ Σέισας Λοουρένσο, υπήρχε μια δυσάρεστη κατάσταση εξάρτησης. Οι ξένοι εκπρόσωποι έμοιαζαν περισσότερο αφεντικά, παρά συνεταίροι.

Η τόση ανοχή εκ μέρους των κυβερνώντων της χώρας, που, ωστόσο, έχουν το αναπαλλοτρίωτο καθήκον της υπεράσπισης της εθνικής κληρονομίας, υπήρξε μια παρακίνηση στην προώθηση και όξυνση των όλο και πιο επιθετικών ενεργειών προς την κατεύθυνση της διάδοσης και της αποδοχής της θέσης της σχετικής κυριαρχίας της χώρας στην Αμαζονία. Με αλαζονεία παρόμοια με εκείνη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όταν πλησίαζε η κατάρρευσή της, οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν την επιθετική τους διπλωματία και την υποτακτικότητα των τοπικών ελίτ για να επιβάλουν τη θέλησή τους. Ετσι έγινε στην έρευνα και εκμετάλλευση των μεγάλων αποθεμάτων των ορυκτών κοιτασμάτων. Διαπιστώνεται το ίδιο φαινόμενο με την ανάληψη της πολιτικής και διαχειριστικής διεύθυνσης του σχεδίου - πιλότου για την Προστασία των Τροπικών Δασών από τις χώρες της «G-7», που επιτεύχθηκε χάρη στις διπλωματικές πιέσεις και στην παραχώρηση νομισματικών ψιχίων. Αλλο πρόγραμμα που μπαίνει στην ίδια λογική είναι αυτό που βαφτίστηκε από «νονούς του δάσους», στην πολιτεία του Παρά, που έχει εφευρεθεί, όπως τα άλλα, σε γραφεία των βορειοαμερικανικών επιχειρήσεων. Αυτό το πρόγραμμα συνίσταται στην παραχώρηση για 30 χρόνια δασικών περιοχών σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, βραζιλιανά ή ξένα, συμπεριλαμβανομένου, όπως όλα δείχνουν, και του δικαιώματος έρευνας και εμπορικής κατοχύρωσης των προϊόντων που θα παραχθούν σ' αυτές. Πρόσφατα, η εκτέλεση ενός τέτοιου προγράμματος ήταν ένα από τα θέματα της ημερήσιας διάταξης του υπουργού Σχεδιασμού της πολιτείας και τον ακολούθησε στο ταξίδι του στις ΗΠΑ. Για προπαγανδιστικούς λόγους, η πρόταση ξεπερνά την οικονομική πλευρά, αφού πρόκειται για μέτρα εξασφάλισης της «προστασίας των δασών».

Αν ο ντόρος σχετικά με την «προστασία των δασών» είναι ανησυχητικός από την άποψη των εθνικών συμφερόντων, είναι σοβαρή - και ύποπτη, για να μην πούμε εγκληματική - η σιωπή των αρχών και των ΜΜΕ σχετικά με την υπογραφή συμπληρωματικών προσαρμογών για συνεργασία στο πρόγραμμα ερευνών σχετικά με τη βιόσφαιρα - ατμόσφαιρα στην Αμαζονία. Αυτό το πρόγραμμα είναι ήδη σε εκτέλεση μέσω της Εθνικής Αεροπορικής και Διαστημικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ (NASA), χωρίς να έχουν εκφράσει γνώμη το Εθνικό Κογκρέσο, οι Βραζιλιανοί ερευνητές, η Βραζιλιανή Εταιρία για την Πρόοδο της Επιστήμης, όσον αφορά τις πιθανές συνέπειες της πρωτοκαθεδρίας που θα έχει η NASA, σχετικά με τις πληροφορίες που θα αποκτηθούν στη διάρκεια της έρευνας. Μια πρωτοκαθεδρία, άλλωστε, που έχει αποκτηθεί με παραχώρηση της βραζιλιανής κυβέρνησης, που, έτσι, παραιτείται από την πρόσβαση στα αρχικά στοιχεία και αρκείται σε αυτά που, σε συνέχεια, οι Αμερικανοί θα κάνουν αντίγραφα. Αυτή η συμφωνία, της οποίας οι εκτελεστικές υπηρεσίες θα είναι το ΙΝΡΑ και η NASA, προσαρμόζεται στα πρότυπα τόσων άλλων, με την ιδιομορφία ότι τώρα γίνεται με τον εγκέφαλο του βορειοαμερικανικού διαστημικού προγράμματος και με ένα υποβαθμισμένο εθνικό θεσμό. Τα αντικείμενα της έρευνας είναι μεγάλης στρατηγικής σημασίας για τη γνώση της περιοχής. Η έρευνα αποσκοπεί στην απόκτηση απαντήσεων σχετικά με τις συνέπειες που θα έχουν οι αλλαγές στη χρήση της γης και οι κλιματολογικές αλλοιώσεις πάνω στη βιολογική, χημική και φυσική λειτουργία στην Αμαζονία, συμπεριλαμβανομένων της βιωσιμότητάς τους και της επίδρασής τους στο παγκόσμιο κλίμα. Η απόκτηση λεπτομερών πληροφοριών, η απογύμνωση της Αμαζονίας πάντα ήταν ένας από τους στόχους των δυτικών δυνάμεων.

Ολα δείχνουν ότι, σ' αυτήν την εποχή της ηγεμονίας των ΗΠΑ στον κόσμο και της μεγαλύτερης εξάρτησης της χώρας στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, η ξένη επίθεση προς την κατεύθυνση της Αμαζονίας μπαίνει σε μια νέα φάση. Περνάμε με ταχύτητα, από την προπαγάνδα, στην υιοθέτηση πολιτικών θέσεων και στη διατύπωση στρατιωτικών απειλών. Αναγγέλλεται ότι η «G-7» προσκάλεσε τον πρόεδρο Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο να συμμετάσχει στη Φλωρεντία στην επόμενη σύνοδο αυτού του Φόρουμ του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού (σ.σ. σύνοδος που έχει ήδη πραγματοποιηθεί). Δείγμα του γοήτρου του καθηγητή Καρντόσο, όπως αρέσκεται να τον αποκαλούν εκεί έξω, ή δείγμα της δύναμης της Βραζιλίας στη συναυλία των μεγάλων εθνών; Καθαρή ψευδαίσθηση. Ο λόγος είναι ότι, στην ημερησία διάταξη αυτής της συνόδου, θα είναι η συζήτηση για «συνεργασίες σχετικές με τα δάση του Αμαζονίου, συμπεριλαμβανομένων και των επιστημονικών ερευνών». Σε απλά πορτογαλικά, η διεθνοποίηση αυτής της τεράστιας περιοχής, τμήματος του εθνικού εδάφους. Οσον αφορά τη στρατιωτική απειλή, ο επικεφαλής του οργάνου πληροφοριών του βορειοαμερικανικού στρατού ήταν αυτός που δήλωσε: «Σε περίπτωση που η Βραζιλία αποφασίσει να κάνει κακή χρήση της Αμαζονίας που να βλάπτει το φυσικό περιβάλλον των ΗΠΑ, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για να τη διακόψουμε αμέσως». Φαίνεται, συνεπώς, ότι οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις προετοιμάζουν αντικειμενικά μια «οικολογική» επέμβαση.

Τέτοιες απειλές έχουν δημιουργήσει ανησυχία και προκαλέσει μέχρι και την κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων της Βραζιλίας σε μια θεμιτή αντίδραση που αντανακλά το εθνικό αίσθημα. Ο στρατιωτικός διοικητής της Αμαζονίας στρατηγός της Στρατού Λουίς Γκονσάγκα Λέσα εξήγησε ότι ο Βραζιλιανός στρατός αύξησε κατά πολύ τις δυνάμεις του στην περιοχή «γιατί αντιλαμβανόμαστε ότι οι απειλές μεγαλώνουν». Πριν λίγες ημέρες, μια στρατιωτική άσκηση ρουτίνας μετατράπηκε σε άσκηση πολέμου στη Βραζιλιανή πλευρά των συνόρων με την Κολομβία. Σε λιγότερο από 12 ώρες, μεταφέρθηκαν εκεί πάνω από 8.000 στρατιώτες, σε μια επίδειξη του ότι οι Ενοπλες Δυνάμεις της Βραζιλίας προετοιμάζονται για οποιαδήποτε ενδεχόμενο έμπρακτης επίθεσης ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα της Βραζιλίας.

Η υποτίμηση της απληστίας των διεθνών δυνάμεων, που μεταφράζεται σε αυτές τις σοβαρές απειλές ενάντια στην εθνική κυριαρχία και στην ίδια την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, είναι μια θέση την οποία οι μελλοντικές γενεές των Βραζιλιανών δε θα μας συγχωρήσουν. Αν οι κυρίαρχοι κύκλοι και η ίδια η κυβέρνηση, από παραχώρηση σε παραχώρηση, παρέδωσαν με ελαφρά συνείδηση την εθνική κληρονομία, έφθασε η ώρα να αντηχήσει δυνατά ο συναγερμός της εθνικής συνείδησης. Η Βραζιλία θα αντιμετωπίσει μια τέτοια επίθεση του διεθνούς ιμπεριαλισμού μόνο εάν στην υπεράσπισή της στρατευτεί η συλλογική πατριωτική προσπάθεια του λαού της. Ενα νέο πατριωτικό ρεύμα, συνδυασμένο με ένα δημοκρατικό πολιτικό κίνημα και την πάλη για την εργασία και την ύπαρξη, θα μπορέσει να αποτελέσει την ικανή δύναμη να υπερασπίσει την Αμαζονία σαν αναπόσπαστο τμήμα του βραζιλιανού εδάφους και τη χώρα.