Γρηγοριάδης Κώστας

Συνεχίζουμε και σήμερα με το τρίτο και τελευταίο μέρος για τις θεραπευτικές ιδιότητες του μελιού. Χωρίς να έχουμε εξαντλήσει το θέμα, κάναμε μια πρώτη προσέγγιση ελπίζοντας ότι θα μας δοθεί σύντομα η δυνατότητα να επανέλθουμε μελετώντας τις κοινωνίες της μέλισσας και τη χρησιμότητά τους στη διατήρηση της βιοποικιλότητας (εξαιτίας της επικονίασης).

Η γύρη είναι η «ανθόσκονη» που βγαίνει από τους στήμονες των λουλουδιών και τη συγκεντρώνουν οι μέλισσες κουβαλώντας τη στην κυψέλη μέσα στα «καλαθάκια» που σχηματίζονται στην κλείδωση των δυο τελευταίων ποδιών τους. Είναι απαραίτητη τροφή για τα μελίσσια και κυρίως του γόνου. Χωρίς αυτήν σταματά την αναπαραγωγή η βασίλισσα. Μπορούμε να πούμε ότι η αξία της για το μελίσσι είναι αντίστοιχη με το κρέας, τα αβγά και το τυρί για τον άνθρωπο. Τις μεγαλύτερες ποσότητες γύρης συλλέγουν οι νέες μέλισσες, γιατί οι τρίχες που σχηματίζουν τα «καλαθάκια» είναι άθικτες, ενώ στις ηλικιωμένες μέλισσες έχουν πέσει από τη χρήση. Μια μεγάλη κυψέλη συλλέγει 25-30 κιλά γύρης το χρόνο, που είναι περισσότερη από αυτή που χρειάζεται το σμήνος. Περίπου το 1/10 αυτής της ποσότητας αφαιρείται και χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο. Αποτελεί την πλουσιότερη φυσική τροφή σε πρωτεΐνες, απαραίτητα αμινοξέα, ορμόνες, ένζυμα κ.ά. διατροφικά συστατικά. Η υψηλή περιεκτικότητά της σε βιταμίνη R, αυξάνει την αντίσταση των τριχοειδών αγγείων προφυλάσσοντας τον οργανισμό από εγκεφαλικές αιμορραγίες.

Οι γουαδοτρόπες ορμόνες που περιέχει ενισχύουν τους γενετικούς αδένες των ανδρών και των γυναικών. Η σπερματογένεση στον άνδρα και η φυσιολογική εξέλιξη των ωοθυλακίων στη γυναίκα καθορίζονται σημαντικά από τις ορμόνες αυτές. Εχει αποδειχθεί ότι η γύρη βοηθά στη διανοητική λειτουργία, ενισχύει τη συστολή της καρδιάς κι έχει διουρητική δράση. Επίσης βελτιώνει την όρεξη και συνίσταται σε περιπτώσεις όπως: της γενικής εξασθένισης του οργανισμού, της απώλειας βάρους, των εντερικών ανωμαλιών, τις ψυχωτικές και νευρικές διαταραχές, την απώλεια μνήμης και του μη φυσιολογικού μεταβολισμού. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί η βελτίωση σε ήπιες αλλεργίες, κρυολογήματα, ρευματισμούς και στην όραση. Εχει ευεργετική επίδραση στον προστάτη και στην απώλεια των μαλλιών. Εν κατακλείδι συμβάλει στην καλή φυσική κατάσταση του σώματος. Να σημειώσουμε ότι οι υγιέστεροι και μακροβιότεροι άνθρωποι του πλανήτη ζουν στα Ιμαλάια, στον Καύκασο (Ρωσία) και Βικαμπόμπα (Εκουαντόρ). Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν στη βασική τους διατροφή τη γύρη. Μια κουταλιά της σούπας (που αντιστοιχεί σε 35 περίπου γραμμάρια) καλύπτει πλήρως τις ημερήσιες διατροφικές μας ανάγκες σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Βέβαια πρέπει να ξεκινήσουμε με πολύ μικρή ποσότητα (λ.χ. μια κουταλιά του γλυκού για δέκα μέρες) μέχρι να συνηθίσει το στομάχι. Η κατανάλωση γύρης θα πρέπει να συνεχιστεί χωρίς διακοπή για μισό χρόνο, ανάλογα με τις αντιδράσεις του οργανισμού, να γίνεται αυτούσια και όχι διαλυμένη.

Ενα ακόμα προϊόν που παράγουν, από ρητίνες, οι μέλισσες, είναι η προπόλη. Οι ρητίνες συλλέγονται από τους μίσχους των φύλλων και τους κορμούς των δέντρων, όπως η οξιά, η καστανιά και τα κωνοφόρα. Με την προπόλη οι μέλισσες φράζουν διάφορες χαραμάδες στην κυψέλη και «ταριχεύουν» τα σώματα μεγαλόσωμων εχθρών τους που δεν μπορούν να μεταφέρουν έξω από την κυψέλη π.χ. σαύρες, ποντίκια κ.ά. Το διάστημα μεταξύ Ιούλη και Σεπτέμβρη που εμφανίζεται ένα είδος μεγάλης νυχτόβιας πεταλούδας, κλείνουν την είσοδο της κυψέλης με προπόλη, για να μην μπορεί να περάσει και να κλέψει μέλι, κι αφήνουν λίγες τρύπες που χωρούν μόνο οι μέλισσες για να μπαινοβγαίνουν. Με τον ίδιο τρόπο φράζουν την είσοδο το χειμώνα, αν παραλείψει να το κάνει ο μελισσοκόμος. Αν και κάπως παραγνωρισμένη η προπόλη, είναι χρησιμότατη για τον άνθρωπο. Ενα λεπτό της στρώμα πάνω σε πληγές, σταματά την αιμορραγία και προφυλάσσει από τη μόλυνση. Χρησιμοποιείται ως καλλυντικό, σε λοσιόν, κρέμες προσώπου, σαπούνια και οδοντόπαστες. Ο Πλίνιος την αναφέρει για τη θεραπεία φλεγμονών του δέρματος. Ρώσοι και Πολωνοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι είναι αποτελεσματική εναντίον του βακίλου της φυματίωσης και εναντίον λοιμώξεων. Στο Πολωνικό Ερευνητικό Ινστιτούτο (Biotica Mitja) συστήνεται, μετά από μελέτη δεκαετιών, ως ο πρώτος μη τοξικός αντιβακτηριακός παράγοντας.

Το δηλητήριο στο κεντρί που έχουν οι μέλισσες, το χρησιμοποιούν για να αμύνονται από τους εχθρούς τους. Το δηλητήριο εκκρίνεται από δυο αδένες (σ.σ. οξύ και αλκαλικό) που βρίσκονται στην κοιλιά τους. Εισάγεται στο δέρμα σε ποσότητα 1 mmg προκαλώντας τοπική ή γενική τοξικότητα. Στην πρώτη περίπτωση παρατηρείται έντονος πόνος, πρήξιμο και μούδιασμα. Στη δεύτερη περίπτωση είναι πιθανό να εμφανιστούν κράμπες, σπασμοί, επιβραδυνόμενη αναπνοή, οίδημα στους πνεύμονες μέχρι και πρόκληση θανάτου για τις περιπτώσεις ιδιαίτερων μορφών αλλεργίας. Το δηλητήριο αποτελείται: από ισταμίνη ή απλή μελετίνη, λυσολεκιθίνη και δυο ένζυμα (φωσφολιπάση Α και υαλουροδινάση). Από πολύ παλιά οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το δηλητήριο της μέλισσας για διάφορες περιπτώσεις. Ο Γαληνός έγραψε θεραπείες με δηλητήριο της μέλισσας κι ο Καρλομάγνος ισχυρίζεται ότι θεραπεύτηκε από δυσκαμψία των κλειδώσεών του. Ο Ιπποκράτης επίσης χρησιμοποίησε στην ιατρική του το κεντρί της μέλισσας. Οπως φαίνεται βοηθά στη θεραπεία των αρθρίτιδων και επιβραδύνει τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Είναι χαρακτηριστική η φράση του καθηγητή Roch Domerego: «...πίστευα αφελώς ότι οι μέλισσες ήταν εργάτριες της γεωργίας, πολύ γρήγορα όμως κατάλαβα ότι ήταν επίσης πολύτιμα βοηθήματα της ιατρικής και οι κυψέλες πραγματικά εργαστήρια».

Πηγές

Domerego, R. (2002). Οι μέλισσες θεραπεύουν. Αθήνα: εκδ. Ψύχαλου.

Μολυβιάτης Ν. (2003). Μια γλυκιά ιστορία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μολυβιάτης Ν. (1997). Μαθήματα στο πράσινο. Αθήνα: Σαββάλας.

Μπίκος Θ. (1991). Ολα για το μέλι. Αθήνα: χ.ε.

Τζιρακάκης Μ. (2006). Γνώση του φυσικού περιβάλλοντος και της οικολογικής ισορροπίας, μέσα από τη ζωή και την κοινωνία της μέλισσας. Ρόδος.