Η τρομοκρατία και η βία κατά των κομμουνιστών κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, οι στυγνές δολοφονίες εναντίον τους, είναι οι παράγοντες εκείνοι που γέννησαν την ανάγκη του ΔΣΕ, όχι μόνο σαν άμυνα αλλά ταυτόχρονα σαν μια ηρωική προσπάθεια δικαίωσης των οραμάτων της Εθνικής Αντίστασης. Με ποιες αρχές διοικούνταν ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας; Τι είδους εξουσία επιβλήθηκε στις ελεύθερες περιοχές; Πώς σχηματίστηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση και ποια ήταν τα πρώτα της νομοθετήματα; Οι απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα αποκαλύπτουν τα ίχνη της κοινωνίας, που οραματίστηκαν οι μαχήτριες και μαχητές του ΔΣΕ και ξεκίνησαν, να τη δημιουργούν ξεπερνώντας τα φυσικά όρια του ανθρώπου με πρωτοφανή ηρωισμό και αυταπάρνηση. Από την πρώτη στιγμή, με την ανακήρυξη από το ΔΣΕ της αβασίλευτης δημοκρατίας στην Ελλάδα, φανερώνεται ότι στόχος είναι να οργανωθεί στις ελεύθερες περιοχές η λαϊκή εξουσία. Μπαίνουν οι βάσεις των πραγματικών δικαιωμάτων του αγωνιζόμενου λαού. Δικαιώματα, που αν και βρίσκονταν στις πιο δυσχερείς συνθήκες της ένοπλης ταξικής πάλης ξεπερνούν στην ιστορικότητά τους ήδη κατά πολύ τα όποια «δικαιώματα» των αστικών κοινωνιών της εκμετάλλευσης. Ιδρύονται, για παράδειγμα, πραγματικά Λαϊκά Συμβούλια με εξασφαλισμένη την ενεργή δημιουργική συμμετοχή του λαού. Επίσης, πάρθηκαν συγκεκριμένα μέτρα της λαϊκής δικαιοσύνης, της αγροτικής μεταρρύθμισης, της λαϊκής Παιδείας κ.ά.

Παρά τις δυσκολίες της ένοπλης σύγκρουσης οι διακηρύξεις του ΔΣΕ και της Προσωρινής Κυβέρνησης δεν έμειναν στα χαρτιά. Εφαρμόστηκαν άμεσα έτσι που να εμπεδώνεται στον αγωνιζόμενο λαό η πραγματική ελευθερία και δημοκρατία που υπερασπιζόταν σε περιπτώσεις με την ίδια του τη ζωή. «Ο Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα τα ντοκουμέντα της ανακήρυξης από το ΔΣΕ της αβασίλευτης δημοκρατίας της Ελλάδας, το σχηματισμό της Προσωρινής Κυβέρνησης και τις πρώτες νομοθετικές Πράξεις. Τα κείμενα αναδημοσιεύονται από τα βιβλία «Η τρίχρονη εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας 1946-1949» Εκδόσεις «Ριζοσπάστης - Σύγχρονη Εποχή» και «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας - Βασικοί σταθμοί του αγώνα» του Νίκου Κυρίτση, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

«Το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, έχοντας υπόψη πως δημιουργήθηκαν στις ελεύθερες περιοχές της Ελλάδας οι συνθήκες, για να οργανωθεί η λαϊκή εξουσία σε λαϊκές δημοκρατικές βάσεις και πως επιβάλλεται πριν από όλα να διακηρυχτούν τα βασικά δικαιώματα, ελευθερίες και καθήκοντα του αγωνιζόμενου λαού, και έχοντας την ευθύνη της κεντρικής εξουσίας, ως που να δημιουργηθεί η προσωρινή κυβέρνηση της ελεύθερης και δημοκρατικής Ελλάδας, αποφασίζει:

Αρθρο 1ο. Η Ελλάδα είναι χώρα ελεύθερη, ανεξάρτητη και δημοκρατική.

Αρθρο 2ο. Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι η Δημοκρατία. Ο Παύλος και η δυναστεία των Γκλίκσμπουργκ θεωρείται έκπτωτος, γιατί, το Δημοψήφισμα, που τους παλινόρθωσε ήταν νόθο και άκυρο. Ο ελληνικός λαός θα αποφανθεί ελεύθερα για το οριστικό πολίτευμα της Ελλάδας.

Αρθρο 3ο. Ολες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό, υπάρχουν για το λαό και ασκούνται από το λαό.

Αρθρο 5ο. Στην ελεύθερη δημοκρατική Ελλάδα θεωρείται σαν έγκλημα κατά του Λαού και τιμωρείται σαν τέτοιο κάθε ενέργεια που αποβλέπει στο να διωχτούν πρόσωπα ή ομάδες προσώπων για τη φυλή τους, τη θρησκεία τους, την εθνικότητά τους ή για τις δημοκρατικές τους πεποιθήσεις. Διώκεται σαν εγκληματική κάθε φασιστική θεωρία, οργάνωση και δράση.

Αρθρο 6ο. Οι λαϊκές ελευθερίες είναι ιερές και απαραβίαστες.

Αρθρο 7ο. Τα άτομα και ο λαός υπερασπίζονται τα δημοκρατικά τους δικαιώματα ενάντια σε οποιαδήποτε παράνομη ή αντιλαϊκή επιβουλή.

Αρθρο 8ο. Η εργασία είναι βασική κοινωνική λειτουργία και δημιουργεί δικαίωμα για την απόλαυση όλων των αγαθών της ζωής.

Αρθρο 9ο. Πρωταρχικός σκοπός και γνώμονας για την άσκηση όλων των εξουσιών είναι ο αγώνας για την υπεράσπιση της ελευθερίας και ανεξαρτησίας της χώρας, για την απελευθέρωση όλης της πατρίδας από τους ξένους και τους ντόπιους πράκτορές τους και η κατοχύρωση της ακεραιότητας της χώρας. Καθήκον του κάθε πολίτη είναι να συμμετέχει στον αγώνα αυτόν, να υπερασπίζεται τις λαϊκές ελευθερίες, την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της πατρίδας.

Αρθρο 11ο. Η λαϊκή εξουσία δέχεται και ενθαρρύνει κάθε συνεργασία και βοήθεια από το ξένο κεφάλαιο ή από διεθνείς οργανισμούς, που θα συντελεί στην προώθηση της ελληνικής οικονομίας και θα στηρίζεται στην αρχή της ισοτιμίας. Δεν αναγνωρίζει όμως και καταργεί κάθε προνόμιο ή δικαίωμα που έχει παραχωρηθεί σε ξένους, άτομα, εταιρείες ή κράτη (και είναι) ασυμβίβαστο με την έννοια της εθνικής ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας. Συμβάσεις κρατικές και προνόμια, που παραχωρήθηκαν σε ξένους και που είναι ασυμβίβαστα με το λαϊκό και εθνικό συμφέρον, δεν αναγνωρίζονται από τη λαϊκή εξουσία.

Αρθρο 12ο. Ως που να σχηματιστεί η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση της Ελλάδας, η κεντρική εξουσία ασκείται από το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού. Το Γενικό Αρχηγείο με πράξεις του παίρνει όλα τα αναγκαία νομοθετικά, κυβερνητικά και εκτελεστικά μέτρα. Ολες οι πράξεις του Γενικού Αρχηγείου θα υποβληθούν στην έγκριση της λαϊκής Εθνοσυνέλευσης μόλις αυτή συγκληθεί».

1. Η ιδρυτική πράξη

Στα μέσα του 1947 είχε ήδη εξασφαλιστεί από το Δημοκρατικό Στρατό η ύπαρξη αρκετών ελεύθερων περιοχών, κυρίως στα ηπειρωτικά διαμερίσματα της χώρας, που επέτρεπε την επίσημη ανακήρυξη της Ελεύθερης Ελλάδας, η οποία θα προσδιοριζόταν πολιτειακά από το καθεστώς της αβασίλευτης δημοκρατίας. Στις 10 του Αυγούστου εκείνου του χρόνου είχαν άλλωστε δημοσιοποιηθεί από το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού, όπως έχει αναφερθεί, οι σχετικές καταστατικές διατάξεις του νέου καθεστώτος.

Πρέσπα: Αντιαεροπορικά στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ το 1948

«Εχοντας υπόψη:

συγκροτούμε

την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας, που αποτελείται από τα υπογραφόμενα μέλη.

Κύριος και πρωταρχικός σκοπός της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης είναι:

Για να πραγματοποιεί τους σκοπούς της η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση εκδίδει νόμους και διατάγματα. Οι νόμοι αποφασίζονται και εκδίδονται από ολόκληρη την κυβέρνηση. Τα διατάγματα αποφασίζονται από τον αρμόδιο υπουργό και εκδίδονται από τον Πρόεδρο της κυβέρνησης. Δημοσιεύονται όλα στην επίσημη Εφημερίδα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και ισχύουν αμέσως με τη δημοσίευσή τους, εκτός αν ρητά οριστεί αλλιώς.

Η πρώτη Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας αποτελείται από τους εξής:

Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εσωτερικών: Γιάννης Ιωαννίδης.

Υπουργός Εξωτερικών: Πέτρος Ρούσος.

Υπουργός Δικαιοσύνης: Μιλτιάδης Πορφυρογένης.

Υπουργός Υγιεινής και Προνοίας και προσωρινά Παιδείας: Πέτρος Κόκκαλης.

Υπουργός Οικονομικών: Βασίλης Μπαρτζιώτας.

Υπουργός Γεωργίας: Δημήτρης Βλαντάς.

Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και προσωρινά Επισιτισμού: Λεωνίδας Στρίγκος.

Κοντά στον πρωθυπουργό ιδρύεται Γενική διεύθυνση εθνικών μειονοτήτων για την άμεση εξυπηρέτηση των ζητημάτων των εθνικών μειονοτήτων.

Η σύνθεση της κυβέρνησης ορίζεται με απόφασή της.

Η Προσωρινή Κυβέρνηση έχει σφραγίδα με τη χρονολογία της σύστασής της και τον τίτλο της.

Εδρα της Προσωρινής Κυβέρνησης ορίζεται...

Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, πιστεύοντας, πως η δύναμή της πηγάζει από το λαό και πως από το λαό αντλούνται όλες οι εξουσίες, θα συγκαλέσει, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, Λαϊκή Εθνοσυνέλευση σαν κυρίαρχο λαϊκό σώμα.

Οι καταστατικές διατάξεις του Γενικού Αρχηγείου του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας της 10ης Αυγούστου 1947 εξακολουθούν να αποτελούν τη βάση για τα δικαιώματα, ελευθερίες και καθήκοντα του αγωνιζόμενου λαού.

Τα μέλη της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης δίνουν μπροστά σε αντιπροσώπους του Λαού και του Δημοκρατικού Στρατού τον πιο κάτω όρκο:

«Ορκίζομαι, ότι θα εκτελέσω πιστά τα καθήκοντά μου σαν μέλος της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ελεύθερης Ελλάδας, έχοντας σαν γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας μου και του ελληνικού λαού, ότι θα αγωνιστώ με αυτοθυσία για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους ξένους ιμπεριαλιστές και για τη Δημοκρατία, ότι θα υπερασπίζω παντού και πάντοτε τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού και θα είμαι παραστάτης και οδηγός του λαού στον αγώνα του για τη λευτεριά και τα κυριαρχικά του δικαιώματα».

Η Προσωρινή Κυβέρνηση στηρίζεται στον πατριωτισμό και την υποστήριξη του ελληνικού λαού, για να κατορθώσει να φέρει σε πέρας το έργο που ανέλαβε.

Στην έδρα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, 23 του Δεκέμβρη 1947.

Ο Πρόεδρος: Στρατηγός Μάρκος.

Τα μέλη: Γιάννης Ιωαννίδης, Πέτρος Ρούσος, Μιλτιάδης Πορφυρογένης, Πέτρος Κόκκαλης, Βασίλης Μπαρτζιώτας, Δημήτρης Βλαντάς, Λεωνίδας Στρίγκος».

Στο ίδιο φύλλο της Εφημερίδας της Προσωρινής Κυβέρνησης δημοσιεύτηκαν διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό και διάταγμα ονομασίας αξιωματικών του Δημοκρατικού Στρατού.*******************

Αναφέρουμε παρακάτω και τις πέντε νομοθετικές πράξεις:

Στην Πρώτη Πράξη καθιερώνονται οι βασικές αρχές οργάνωσης, εκλογής, αρμοδιοτήτων, λειτουργίας, ελέγχου, εκπροσώπησης και δράσης της λαϊκής εξουσίας. Ιδιαίτερα, υπογραμμίζεται ο ρόλος των τοπικών οργάνων των Λλαϊκών Συμβουλίων στα χωριά και στις πόλεις και των Γενικών Συνελεύσεων των Πολιτών στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα.

ΠΡΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ 1:

Για την οργάνωση της Λαϊκής Εξουσίας

Το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, έχοντας υπόψη την ανάγκη να οργανωθεί η Λαϊκή Εξουσία στις απελευθερωμένες περιοχές και το γεγονός ότι υπάρχουν σήμερα όλες οι δυνατότητες για να αρχίσει η οργάνωση αυτή από τα βασικά όργανα της Λαϊκής Εξουσίας.

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:

Αρθρο 1ο: Ολες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό, υπάρχουν για το λαό και ασκούνται από το λαό.

Αρθρο 2ο: Βασικός φορέας και όργανα της Λαϊκής Εξουσίας είναι τα Λαϊκά Συμβούλια σε κάθε χωριό και σε κάθε πόλη. Ο Λαός με τα Λαϊκά Συμβούλια, που αυτός εκλέγει, ασκεί όλη την εξουσία στο χωριό ή την πόλη.

Αρθρο 3ο: Λαϊκά Συμβούλια έχουν όλες οι πόλεις και τα χωριά που είναι σήμερα αναγνωρισμένα σαν Δήμοι ή Κοινότητες. Με απόφαση του Γενικού Αρχηγείου, μπορεί να αποκτήσει δικό του Λαϊκό Συμβούλιο και ένας συνοικισμός που δεν είναι ακόμα αναγνωρισμένος, έχει όμως πάνω από 300 τουλάχιστον κατοίκους.

Αρθρο 4ο: Κυρίαρχο όργανο στο χωριό και την πόλη είναι η Γενική Συνέλευση των πολιτών. Σε πόλεις που δεν είναι πρακτικά δυνατή Γενική Συνέλευση όλων των πολιτών, συγκροτείται (η συνέλευση) από αντιπροσώπους των πολιτών που εκλέγονται σε αναλογία ένας σε κάθε 10 μέχρι 15 κατοίκους, ή και περισσότερους, όταν η πόλη είναι μεγάλη. Το Λαϊκό Συμβούλιο ορίζει την αναλογία.

Αρθρο 5ο: Το Λαϊκό Συμβούλιο διοικεί και εκπροσωπεί το χωριό ή την πόλη και ασκεί όλες τις εξουσίες στην περιφέρειά του. Το Λαϊκό Συμβούλιο αποτελείται από 7 τακτικά και 5 αναπληρωματικά μέλη. Πόλεις και χωριά που έχουν πάνω από 2.500 κατοίκους εκλέγουν 9 τακτικά και 7 αναπληρωματικά μέλη. Το Λαϊκό Συμβούλιο εκλέγει στην πρώτη συνεδρίασή του τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο, τον γραμματέα και τον ταμία. Ολοι αυτοί είναι ανακλητοί από το Συμβούλιο, καθώς και τα μέλη του Συμβουλίου είναι ανακλητά από τη Γενική Συνέλευση.

Αρθρο 6ο: Το Λαϊκό Συμβούλιο ρυθμίζει όλες τις υποθέσεις ομαδικής ανάγκης και συμφέροντος. Ειδικότερα έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

α) Διοικεί και διαχειρίζεται τη δημοτική ή κοινοτική περιουσία.

β) Φροντίζει για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη συμμετοχή και συμβολή του Λαού σαν σύνολο και του καθένα χωριστά στον εθνικό και δημοκρατικό αγώνα.

γ) Φροντίζει να αναπτυχθεί η οικονομία της πόλης και του χωριού, για να καλυτερέψει και εξασφαλιστεί η υγεία των κατοίκων, και ιδιαίτερα των νέων και των παιδιών, καθώς και η μόρφωση και η υλική ανάπτυξη του Λαού. Οργανώνει υπηρεσίες κοινωνικής ωφέλειας και γενικά παίρνει όλα τα μέτρα για την υλική και πνευματική πρόοδο του Λαού.

Αρθρο 7ο: Το Συμβούλιο συνεδριάζει τακτικά και καλείται από τον πρόεδρό του ή από το 1/3 των μελών του. Αποφασίζει με πλειοψηφία. Οι συνεδριάσεις του είναι δημόσιες και οι αποφάσεις του τοιχοκολλούνται επί πέντε μέρες έξω από τα γραφεία του Συμβουλίου. Ολες οι αποφάσεις είναι αμέσως εκτελεστές.

Αρθρο 8ο: Η Γενική Συνέλευση των πολιτών είναι κυρίαρχο σώμα κάθε Δήμου ή Κοινότητας. Συνέρχεται κάθε τρίμηνο ή όταν την καλέσει το συμβούλιο, ή το ζητήσει το 1/4 από τους εκλογείς.

Η Γενική Συνέλευση ακούει τον απολογισμό του Συμβουλίου και παίρνει αποφάσεις για κάθε ζήτημα, ανακαλεί συμβούλους, εκλέγει νέους, τροποποιεί αποφάσεις του Συμβουλίου. Οι αποφάσεις της είναι υποχρεωτικές για το Συμβούλιο.

Αρθρο 9ο: Οι αρμοδιότητες του κάθε μέλους του Συμβουλίου κανονίζονται από το ίδιο. Το Συμβούλιο έχει δικαίωμα να διορίζει επιτροπές για τα διάφορα ζητήματα, όπως για την υγεία, την εκπαίδευση, τη Λαϊκή Ασφάλεια, για την αγροτική αποκατάσταση, για τα δάση, κλπ. Οι επιτροπές αυτές εργάζονται κάτω από την καθοδήγηση του Λαϊκού Συμβουλίου. Πολλά Λαϊκά Συμβούλια μπορούν να συνεργάζονται για να λύσουν κοινά ζητήματα που τα αφορούν. Μπορούν να εκλέγουν και κοινές επιτροπές για τη ρύθμιση αυτών των ζητημάτων.

Αρθρο 10ο: Τα όργανα του Δήμου ή της Κοινότητας εκλέγονται με καθολική μυστική ψηφοφορία από όλους τους κατοίκους, άνδρες και γυναίκες που είναι πάνω από 18 χρόνων ή και κάτω από 18 χρόνων, εφόσον πήραν οργανωμένα μέρος στον ένοπλο εθνικό λαϊκό αγώνα για τη Λαϊκή Κυριαρχία και την Εθνική Ανεξαρτησία.

Δεν έχουν εκλογικό δικαίωμα μόνο όσοι έχουν καταδικαστεί για αντεθνική πράξη. Καθένας που εκλέγει μπορεί και να εκλεγεί. Οι πρακτικές λεπτομέρειες της εκλογής ορίζονται από το Συμβούλιο. Σε έκτακτες περιπτώσεις, καθώς και σε περίπτωση ανάκλησης ενός οργάνου μπορεί να γίνει η εκλογή από τη Γενική Συνέλευση.

Αρθρο 11ο: Πόροι της πόλης ή του χωριού είναι τα εισοδήματα της κρατικής περιουσίας, οι φόροι, οι έρανοι, οι κληρονομιές, τα δάνεια και κάθε άλλο έσοδο. Οι φόροι επιβάλλονται με απόφαση του Συμβουλίου ή της Γενικής Συνέλευσης. Βασικό χαρακτηριστικό τους πρέπει να είναι η επιβολή τους ανάλογα με τα έσοδα του κάθε κατοίκου. Η προοδευτική αυτή φορολογία θα αφήνει αφορολόγητο ένα ελάχιστο όριο εισοδήματος απαραίτητου για τη διατροφή του φορολογουμένου και της οικογένειάς του. Απαλλάσσονται από τη φορολογία θύματα του Εθνικού και Δημοκρατικού Αγώνα και οι στρατιώτες του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας. Βαριά φορολογία επιβάλλεται στους προδότες, που μπορεί να φτάσει έως και δήμευση, εάν αυτή δεν έχει επιβληθεί από το κεντρικό όργανο για γενικότερες ανάγκες.

Αρθρο 12ο: Η πράξη αυτή θα υποβληθεί για έγκριση στη Λαϊκή Εθνοσυνέλευση, μόλις αυτή συγκληθεί.

10 Αυγούστου 1947

Για το Γενικό Αρχηγείο

του Δημοκρατικού Στρατού

Στρατηγός ΜΑΡΚΟΣ

ΠΡΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ 2

Για την οργάνωση της Λαϊκής Δικαιοσύνης

Το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού, έχοντας υπόψη την ανάγκη να οργανωθεί πάνω σε λαϊκές βάσεις και ομοιόμορφα η δικαιοσύνη στις απελευθερωμένες περιοχές,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:

Αρθρο 1ο: Σε όλες τις απελευθερωμένες περιοχές η Δικαιοσύνη βρίσκεται στα χέρια του λαού και ασκείται σύμφωνα με την ακόλουθη διάταξη:

Αρθρο 2ο: Σε κάθε πόλη ή χωριό λειτουργεί Λαϊκό Δικαστήριο, που συγκροτείται από τρία μέλη. Για τη νόμιμη συγκρότησή του είναι απαραίτητος ο λαϊκός επίτροπος που εκφράζει τη γνώμη του χωρίς να ψηφίζει, και ο γραμματέας που κρατάει τα πρακτικά. Σε περίπτωση ανάγκης, μπορεί ένα μέλος του δικαστηρίου ή ο επίτροπος να κρατάει πρακτικά. Σε πόλεις ή χωριά που έχουν πάνω από 3.000 κατοίκους μπορούν να συσταθούν, με απόφαση της τοπικής αυτοδιοίκησης, και περισσότερα Λαϊκά Δικαστήρια.

Αρθρο 3ο: Κάθε χρόνο, ο λαός της περιφέρειας κάθε Λαϊκού Δικαστηρίου εκλέγει με ψηφοφορία τρία τακτικά και τρία αναπληρωματικά μέλη του Λαϊκού Δικαστηρίου, τον λαϊκό επίτροπο και τον αναπληρωτή του.

Αρθρο 4ο: Στην εκλογή παίρνουν μέρος και μπορούν να εκλεγούν άνδρες και γυναίκες που έχουν συμπληρώσει τα 18 χρόνια. Δεν μπορούν να ψηφίσουν ή να εκλεγούν όσοι έχουν καταδικαστεί για αντεθνική πράξη. Δεν μπορούν να εκλεγούν μέλη ενός Λαϊκού Δικαστηρίου όσοι είναι σε δικαστική απαγόρευση.

Αρθρο 5ο: Οι μισοί από τους εκλογείς μπορούν να ζητήσουν την ανάκληση ενός ή και περισσότερων μελών του Λαϊκού Δικαστηρίου. Η ανάκληση γίνεται με ψηφοφορία, όπως και η εκλογή.

Αρθρο 6ο: Το αξίωμα του μέλους Λαϊκού Δικαστηρίου ή λαϊκού επιτρόπου είναι υποχρεωτικό και άμισθο.

Αρθρο 7ο: Τα μέλη εκλέγουν ανάμεσά τους τον πρόεδρο. Ο λαϊκός επίτροπος ορίζει τον γραμματέα.

Αρθρο 8o: To Λαϊκό Δικαστήριο δικάζει προσωρινά ή οριστικά όλες τις ιδιωτικές διαφορές που κατά την κρίση του έχουν επείγοντα χαρακτήρα. Τα Λαϊκά Δικαστήρια δε δικάζουν προς το παρόν υποθέσεις κληρονομιάς, διαζυγίων, ακύρωσης γάμου. Μπορούν όμως να ρυθμίζουν προσωρινά τη διατροφή και κατοχή.

Τα Λαϊκά Δικαστήρια δικάζουν τις διαφορές ανάμεσα σ' εκείνους που κατοικούν ή διαμένουν στην ίδια περιφέρεια.

Οταν πρόκειται για διαφορά που οι διάδικοι δε συμφωνούν ποιο δικαστήριο είναι αρμόδιο να τη δικάσει, ορίζεται από τον λαϊκό επίτροπο του αναθεωρητικού δικαστηρίου άλλο Λαϊκό Δικαστήριο, έξω από τον τόπο της κατοικίας των διαδίκων.

Αρθρο 9ο: Το λαϊκό δικαστήριο δικάζει όλα τα αδικήματα που έγιναν μέσα στην περιφέρειά του και που δεν υπάγονται στα στρατοδικεία. Ανάλογα με τα αδικήματα, οι ποινές που επιβάλλονται είναι: Δημόσια επίκριση, κράτηση έως 30 ημέρες, φυλάκιση ή εργασία σε κοινωφελή έργα μέχρι 5 χρόνια. Το Λαϊκό Δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει στον αδικηθέντα ορισμένο ποσό για ψυχική οδύνη. Αυτό μπορεί να γίνει αν δεν καταδίκασε τον κατηγορούμενο σε ποινή.

Αρθρο 10ο: Οι λαϊκοί δικαστές δικάζουν σύμφωνα με τη συνείδησή τους, χωρίς να περιορίζονται από ουσιαστικές ή δικονομικές διατάξεις.

Πριν εκδώσουν την απόφασή τους, οι δικαστές ζητούν από το ακροατήριο να προσέλθει να μιλήσει όποιος θέλει, και ακούει κάθε γνώμη και πληροφορία.

Αρθρο 11ο: Κάθε πολίτης, σύμφωνα με την προηγούμενη διάταξη, μπορεί να πει τη γνώμη του ή να δώσει πληροφορίες στο δικαστήριο. Μπορούν επίσης να πάρουν οι διάδικοι και δικηγόρο.

Αρθρο 12ο: Αν ένας δικαστεί ερήμην, έχει δικαίωμα να κάνει ανακοπή στο ίδιο δικαστήριο, αν αποδείξει ότι σοβαρός λόγος τον εμπόδισε να παραστεί στη δίκη.

Αρθρο 13ο: Οι λαϊκοί δικαστές προσπαθούν να βρουν το ουσιαστικό δίκαιο.

Αρθρο 14ο: Προφυλάκιση του κατηγορουμένου μπορεί να διαταχθεί, όταν η πράξη είναι πολύ σοβαρή και υπάρχει κίνδυνος να εξαφανιστεί: Διατάσσεται η προφυλάκιση από τον πρόεδρο του δικαστηρίου και δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από ένα μήνα.

Αρθρο 15ο: Το Λαϊκό Δικαστήριο μπορεί να διατάξει την αναστολή της ποινής ως 3 χρόνια. Επίσης, μπορεί να διατάξει τη μετατροπή της ποινής σε χρηματική ή σε είδη, παίρνοντας υπόψη τη σοβαρότητα του αδικήματος ή την οικονομική κατάσταση του κατηγορουμένου.

Αρθρο 16ο: (Αναφέρεται στη συγκρότηση και την αρμοδιότητα των αναθεωρητικών δικαστηρίων).

Ο πρόεδρος του Λαϊκού Δικαστηρίου της έδρας του αναθεωρητικού καλεί σε Γενική Συνέλευση όλα τα μέλη των λαϊκών δικαστηρίων της περιφέρειας του αναθεωρητικού. Η συνέλευση βρίσκεται σε απαρτία αν είναι παρόντες οι μισοί. Η συνέλευση εκλέγει με μυστική ψηφοφορία 5 τακτικά και 5 αναπληρωματικά μέλη. Σαν μέλη του αναθεωρητικού μπορούν να εκλεγούν και πρόσωπα που δε μετέχουν στη συνέλευση. Λαϊκοί δικαστές που εκλέγονται μέλη του αναθεωρητικού παύουν να είναι μέλη του Λαϊκού Δικαστηρίου. Η ίδια συνέλευση εκλέγει και τον λαϊκό επίτροπο του αναθεωρητικού.

Αρθρο 17ο: Το αναθεωρητικό Λαϊκό Δικαστήριο δικάζει και αυτό επί της ουσίας. Αν σε μια περιφέρεια δεν έχει ιδρυθεί αναθεωρητικό, τότε η απόφαση του Λαϊκού Δικαστηρίου είναι τελεσίδικη.

Αρθρο 18ο: Οι αποφάσεις του λαϊκού δικαστηρίου είναι εκτελεστές αν περάσουν 20 ημέρες από τότε που κοινοποιήθηκε η απόφαση στον αντίδικο και δεν έκανε αίτηση για αναθεώρηση. Μπορεί όμως το δικαστήριο να διατάξει την προσωρινή εκτέλεση σε ποινικές αποφάσεις που εκτελούνται αμέσως. Αλλά το δικαστήριο μπορεί να αναστείλει την εκτέλεση, αν ο κατηγορούμενος κάνει αίτηση για αναθεώρηση. Οι αποφάσεις που εκδίδονται ερήμην του κατηγορουμένου εκτελούνται 5 ημέρες ύστερα από την κοινοποίηση, με φροντίδα του λαϊκού επιτρόπου, με όποιο τρόπο κρίνει δυνατό.

Αρθρο 19ο: Ολη η διαδικασία των λαϊκών δικαστηρίων γίνεται ανέξοδη.

Αρθρο 20ό: Ανήλικα έως 14 χρονών δε δικάζονται.

Αρθρο 21ο: Η πράξη μας αυτή θα υποβληθεί για έγκριση στη Λαϊκή Εθνοσυνέλευση, μόλις αυτή συγκληθεί.

10 Αυγούστου 1947

Για το Γενικό Αρχηγείο

του Δημοκρατικού Στρατού.

Στρατηγός ΜΑΡΚΟΣ

Στην Τρίτη Νομοθετική Πράξη γίνεται αναφορά για τη γη, η οποία ανήκει στους καλλιεργητές, και για τη βοήθεια που πρέπει να παρέχει η κρατική εξουσία στους αγρότες. Επίσης, καθορίζονται οι αρμοδιότητες των Λαϊκών Συμβουλίων όσον αφορά τη γη.

ΠΡΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ 3

Για τον αναδασμό της γης

Το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, έχοντας υπόψη την επιτακτική ανάγκη να αναπτυχθεί η αγροτική οικονομία στις απελευθερωμένες περιοχές και να εξασφαλιστεί η διατροφή και η συντήρηση του αγροτικού κόσμου πάνω στις θέσεις μιας δίκαιης κατανομής της γης,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:

Αρθρο 1ο: Η γη ανήκει στους καλλιεργητές.

Αρθρο 2ο: Η κρατική εξουσία πρέπει να εξασφαλίσει στον κάθε αγρότη ένα ελάχιστο κλήρο, τέτοιο που να του επιτρέπει να ζει αυτός και η οικογένειά του.

Αρθρο 3ο: Τα Λαϊκά Συμβούλια σε κάθε χωριό καθορίζουν με αποφάσεις τους ποιος πρέπει να είναι ο ελάχιστος αυτός κλήρος, παίρνοντας υπόψη τις τοπικές συνθήκες καλλιέργειας ειδών που καλλιεργούνται, κλπ.

Αρθρο 4ο: Ο καλλιεργητής δεν μπορεί να κατέχει σαν ιδιοκτήτης γης και να έχει εμπράγματο δικαίωμα γης σε μεγαλύτερη έκταση από το οκταπλάσιο του ελάχιστου κλήρου που ορίστηκε από το Λαϊκό Συμβούλιο. Η παραπάνω έκταση από το οκταπλάσιο παραχωρείται από το Λαϊκό Συμβούλιο στους ακτήμονες του χωριού ή σε αγρότες που ο κλήρος τους είναι κάτω από τον ελάχιστο, για να συμπληρωθεί ο κλήρος τους.

Αρθρο 5ο: Μόλις κοινοποιηθεί η πράξη μας αυτή, τα Λαϊκά Συμβούλια συνέρχονται και καθορίζουν τον ελάχιστο κλήρο αμέσως. Υστερα καταρτίζουν καταλόγους ακτημόνων ή εκείνων που δεν έχουν επαρκή κλήρο, και καταλόγους εκείνων που έχουν πάνω από το οκταπλάσιο του βασικού κλήρου, καθώς και όλων των κτημάτων που δεν ανήκουν στους καλλιεργητές, και επομένως πρέπει να παραχωρηθούν σε καλλιεργητές. Τα παιδιά κάτω από 18 χρονών, εφόσον είναι ανύπαντρα, θεωρούνται μια οικογένεια με τον πατέρα τους. Η χήρα και τα ορφανά θεωρούνται ιδιαίτερη οικογένεια. Ολες οι άλλες λεπτομέρειες καθορίζονται από το Λαϊκό Συμβούλιο με δίκαιη και ελεύθερη κρίση, ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες και τις ανάγκες.

Αρθρο 6ο: Οταν καταρτιστούν αυτοί οι κατάλογοι, τα Λαϊκά Συμβούλια, αφού ακούσουν και τους ενδιαφερόμενους και τις παρατηρήσεις που κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να κάνει, προβαίνουν στην παραχώρηση των διαθέσιμων κτημάτων στους δικαιούχους ακτήμονες. Προτιμούνται κατά σειρά οι πολεμιστές του Δημοκρατικού Στρατού και τα θύματα πολέμου και της μοναρχοφασιστικής τρομοκρατίας. Το Λαϊκό Συμβούλιο δίνει στους δικαιούχους παραχωρητήρια που αποτελούν τίτλους ιδιοκτησίας και καταγράφονται σε ειδικό βιβλίο.

Αρθρο 7ο: Σε περίπτωση που ένα κτήμα βρίσκεται σε διάφορα χωριά και είναι από κείνα που πρέπει να μοιραστούν, γίνεται διανομή ύστερα από συνεννόηση ανάμεσα στα Λαϊκά Συμβούλια των χωριών όπου πέφτει το κτήμα.

Αρθρο 8ο: Ανεξάρτητα από το βασικό κλήρο, επιτρέπεται η μίσθωση κτημάτων μέσα στα πλαίσια του ανώτατου κλήρου σύμφωνα με το Αρθρο 4. Καθένας μπορεί να νοικιάσει όλο ή ένα μέρος από τον κλήρο του. Μίσθωση θεωρείται η σύμβαση μόνο εάν το μίσθωμα έχει οριστεί σε χρήμα. Κάθε άλλη παραχώρηση της χρήσης απαγορεύεται.

Αρθρο 9ο: Καθένας μπορεί να προσλάβει μισθωτούς εργάτες για την καλλιέργεια του κτήματός του, ιδιόκτητου ή νοικιασμένου.

Αρθρο 10ο: Μέσα στα πλαίσια του ανώτατου κλήρου επιτρέπεται η αγορά κτημάτων. Καθένας όμως δεν μπορεί να πουλήσει το βασικό του κλήρο. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, επιτρέπεται η πούληση του κλήρου με ειδική άδεια του Λαϊκού Συμβουλίου.

Αρθρο 11ο: Σε περίπτωση διανομής ενός κτήματος σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις, το Λαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει και για την παραχώρηση μηχανημάτων, εργαλείων και εγκαταστάσεων του κτήματος. Σε περίπτωση που πρόκειται για εγκαταστάσεις χρήσιμες για όλους τους κατοίκους, το Λαϊκό Συμβούλιο έχει δικαίωμα να κηρύξει τις εγκαταστάσεις λαϊκή ιδιοκτησία και να παραχωρεί τη χρήση τους στους καλλιεργητές με όρους που θα ορίζει. Γενικά, το Λαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει για κάθε ζήτημα που θα παρουσιαστεί στην εφαρμογή της πράξης μας αυτής.

Αρθρο 12ο: Η πράξη μας αυτή θα υποβληθεί για έγκριση στη Λαϊκή Εθνοσυνέλευση, μόλις αυτή συγκληθεί.

10 Αυγούστου 1947

Για το Γενικό Αρχηγείο

του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας

Στρατηγός ΜΑΡΚΟΣ

Σχετικά με τα δάση, η Τέταρτη Πράξη υπογραμμίζει ότι αυτά ανήκουν στο λαό. Καθορίζονται οι βασικές αρχές διοίκησης, διαχείρισης, αξιοποίησης των δασών για υλοτομία, βοσκοτόπια, αναδάσωση, προμήθεια ξυλείας, κλπ. Αυξημένες αρμοδιότητες χορηγούνται στα τοπικά Λαϊκά Συμβούλια για την εκμετάλλευση και προστασία της δασικής περιουσίας.

ΠΡΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ 4

Για τα δάση

Το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, έχοντας υπόψη τη σημασία των δασών για την εθνική και τη λαϊκή οικονομία, και την ανάγκη να προστατευτούν τα δάση και να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση για το Λαό, καθώς και την ανάγκη να προστατευτεί και ν' αναπτυχθεί η κτηνοτροφία με την καλύτερη και λαϊκότερη χρησιμοποίηση των λιβαδιών,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:

Αρθρο 1ο: Ολα τα δάση ανήκουν στο λαό. Η διοίκηση, διαχείριση, εκμετάλλευση και αξιοποίηση των δασών, δασικών εκτάσεων και βοσκότοπων ανήκει στα Λαϊκά Συμβούλια.

Αρθρο 2ο: Κάθε Λαϊκό Συμβούλιο, ανάλογα με τις συνθήκες του χωριού και με τις ανάγκες, καταρτίζει ένα πρόγραμμα χρησιμοποίησης των δασών που βρίσκονται στα όρια του χωριού. Σε συνεργασία, όπου είναι δυνατό, με ειδικούς καθορίζονται τα δάση που είναι για υλοτομία, οι εκτάσεις που θα χρησιμοποιηθούν για βοσκή και άλλες που θα χρησιμοποιηθούν για αναδάσωση. Το Λαϊκό Συμβούλιο ορίζει τις ποσότητες που δικαιούται κάθε οικογένεια για να προμηθευτεί καυσόξυλα ή για άλλες ανάγκες, γεωργικά εργαλεία, οικοδομικά, κλπ. και επιτρέπει την προμήθειά τους δωρεάν από τις εκτάσεις που έχουν οριστεί. Το Λαϊκό Συμβούλιο ορίζει επίσης το μεγαλύτερο όριο, μικρό και μεγάλο, που θα μπορεί κάθε οικογένεια να βόσκει δωρεάν στους βοσκότοπους και που είναι το ίδιο όριο.

Αρθρο 3ο: Για τη βοσκή σε δασικούς βοσκότοπους ζώων πάνω από το ανώτατο όριο, το Λαϊκό Συμβούλιο ορίζει ειδικό νοίκι για κάθε κεφάλι ζώου. Το ενοίκιο μπορεί ν' αλλάζει, ανάλογα με την περιουσιακή κατάσταση του κτηνοτρόφου.

Αρθρο 4ο: Για υλοτομία πέρα από τις σπιτικές ανάγκες κάθε οικογένειας, το Λαϊκό Συμβούλιο δίνει ειδικές άδειες και μόνο για τις εκτάσεις που αυτό όρισε, κανονίζοντας και τον τρόπο της υλοτομίας, και στην περίπτωση αυτή ορίζει ενοίκιο ή τιμή σε όφελος του ταμείου του χωριού.

Αρθρο 5ο: Κάθε υλοτομία χωρίς την άδεια του Λαϊκού Συμβουλίου απαγορεύεται, εκτός αν είναι για στρατιωτικές ανάγκες, που τότε γίνεται με την άδεια του αρμόδιου στρατιωτικού υπεύθυνου.

Αρθρο 6ο: Μέσα στα πλαίσια των παραπάνω διατάξεων, τα Λαϊκά Συμβούλια είναι υποχρεωμένα να προστατεύουν και να φροντίζουν τα δάση που είναι πια λαϊκή ιδιοκτησία.

Αρθρο 7ο: Η πράξη μας αυτή θα υποβληθεί για έγκριση στη Λαϊκή Εθνοσυνέλευση, μόλις αυτή συγκληθεί.

10 Αυγούστου 1947

Για το Γενικό Αρχηγείο

του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας

Στρατηγός ΜΑΡΚΟΣ

ΠΡΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ 5

Για την οργάνωση της Λαϊκής Εκπαίδευσης

Το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, έχοντας υπόψη ότι πρέπει να τεθούν στις απελευθερωμένες περιοχές οι βάσεις για μια λαϊκή εκπαίδευση προσιτή σε όλα τα παιδιά του Λαού,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:

Αρθρο 1ο: Η στοιχειώδης εκπαίδευση είναι εξάχρονη, υποχρεωτική και δωρεάν για όλα τα παιδιά του Λαού.

Αρθρο 2ο: Κάθε Λαϊκό Συμβούλιο έχει υποχρέωση να οργανώσει στο χωριό ένα σχολείο. Από τις δυνατότητες που υπάρχουν και από τις ανάγκες εξαρτάται αν το σχολείο θα είναι εξατάξιο ή θα έχει λιγότερες τάξεις με τμήματα για τα έξι χρόνια.

Αρθρο 3ο: Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν διπλωματούχοι δάσκαλοι, το Λαϊκό Συμβούλιο διορίζει δασκάλους εκείνους που έχουν την αναγκαία μόρφωση για να διδάξουν. Οι αποδοχές του δασκάλου ορίζονται από το Λαϊκό Συμβούλιο και πληρώνονται από το ταμείο του.

Αρθρο 4ο: Επίσημη γλώσσα είναι η δημοτική. Σ' αυτή γίνεται και η διδασκαλία σε όλες τις τάξεις.

Αρθρο 5ο: Για τα παιδιά που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες ιδρύονται ιδιαίτερα σχολεία από το Λαϊκό Συμβούλιο. Η διδασκαλία γίνεται στη γλώσσα της μειονότητας.

Αρθρο 6ο: Τα Λαϊκά Συμβούλια φροντίζουν για τα βιβλία, γραφική ύλη, κλπ., ιδιαίτερα των απόρων παιδιών. Σε περίπτωση που δεν μπορούν να βρεθούν βιβλία, η διδασκαλία γίνεται προφορική.

Αρθρο 7ο: Η πράξη μας αυτή θα υποβληθεί για έγκριση στη Λαϊκή Εθνοσυνέλευση, μόλις αυτή συγκληθεί.

10 Αυγούστου 1947

Για το Γενικό Αρχηγείο

του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας

Στρατηγός ΜΑΡΚΟΣ