Κάποτε, όχι πολύ παλιά, συγκεκριμένα μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '70, υπήρχε ένας ποταμός που πήγαζε από τον Κιθαιρώνα και περνώντας από την πεδιάδα των Θηβών χυνόταν στον Ευβοϊκό κόλπο, κοντά στον Ωρωπό. Το όνομα του ποταμού, Ασωπός. Οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής τον είχαν θεοποιήσει, αποδίδοντάς του ευεργετικές,θεραπευτικές και γόνιμες ιδιότητες.

Σήμερα, στη θέση του έκπτωτου θεού έχει απομείνει μία μολυσμένη, νεκρή και θανατηφόρα, για ζώα και φυτά προς το παρόν, κοίτη, που δεν κατεβάζει πλέον νερό, αλλά τα απόβλητα των εργοστασίων που είναι στοιβαγμένα στην περιοχή των Οινοφύτων. Θύματα της αδιαφορίας και του εμπαιγμού όλων των κυβερνήσεων μέχρι σήμερα μόνιμοι κάτοικοι και χιλιάδες παραθεριστές, βιώνουν τον αργό θάνατο του ποταμού, αλλά και του Ευβοϊκού κόλπου. Μάλιστα, η σημερινή κυβέρνηση εκβιάζει τις κοινότητες της περιοχής, αφού τις πιέζει να δεχτούν τη μεταφορά νέων παραγωγικών μονάδων στον Ασωπό, έναντι της κατασκευής βιολογικού καθαρισμού, που έτσι κι αλλιώς απαιτείται τυπικά και ουσιαστικά!

Στη Συκάμινο η φύση είναι εκπληκτικής ομορφιάς. Ηρεμο τοπίο, με καταπράσινους λόφους. Αλλά αυτή η εικόνα δεν είναι παρά η επιφάνεια. Η γη "καίγεται" αργά αλλά σταθερά κάτω από τα πόδια μας, από τα απόβλητα των εργοστασίων που κατεβάζει ο Ασωπός. Το υπέργειο και το υπόγειο νερό είναι μολυσμένο. Κάθε ζωντανός οργανισμός "παίζει" κρυφτούλι με το θάνατο, καθημερινά.

Το ποτάμι περνά από το κέντρο του χωριού, δίπλα ακριβώς από το κοινοτικό κατάστημα και την πλατεία. Η εικόνα που αντικρύσαμε ήταν αποκρουστική για το μάτι και δυσάρεστη για τα ρουθούνια. Η κοίτη ήταν κατάμαυρη, ενώ, όπως μας είπαν οι ντόπιοι, το καλοκαίρι είναι χειρότερα τα πράγματα, αφού δεν υπάρχει καν το νερό της βροχής να "σπάει" τη δυσοσμία.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Συκαμίνου Α. Τζεβελέκος μας είπε ότι όλες οι μηνύσεις κατά αγνώστων, που έκανε η κοινότητα για τη ρίψη αποβλήτων, έχουν πάρει αναβολές και ότι αν δεν προωθηθούν λύσεις από κάθε αρμόδιο, θα προχωρήσει σε κινητοποιήσεις. Πρόσθεσε ότι η ρύπανση και η δυσοσμία έχουν κάνει ανυπόφορη τη ζωή στο χωριό, ενώ έχει μολυνθεί και ο υδροφόρος ορίζοντας, με αρνητικές επιπτώσεις στη γεωργία, αφού η άρδευση χιλιάδων στρεμμάτων γίνεται από γεωτρήσεις!

Ο Ν. Βάθης,κοινοτικός σύμβουλος της μειοψηφίας και μέλος του συνδέσμου, τόνισε την ανάγκη των αγωνιστικών κινητοποιήσεων ως τη μοναδική διέξοδο στο πρόβλημα.

Ο Σ. Κωστελέτος,από την Ομοσπονδία των Συλλόγων, πρόσθεσε ότι το νερό έχει κριθεί ακατάλληλο ακόμη και για πότισμα, ενώ ο Γ. Μπάτσιος,επίσης από την ομοσπονδία, τόνισε ότι μελέτες επιστημόνων δείχνουν το βυθό του Ευβοϊκού να έχει υψηλά ποσοστά μόλυνσης. Και οι δύο συνομιλητές μας πιστεύουν ότι το ΥΠΕΧΩΔΕ "προσφέρει" βιολογικούς καθαρισμούς, με αντάλλαγμα τη μεταφορά των βυρσοδεψείων.

Να σημειωθεί ότι η διεύθυνση υγιεινής της Νομαρχίας Αν. Αττικής προχώρησε σε αυτοψία του ποταμού στην κοινότητα Συκαμίνου τον Απρίλη του '89 και διαπίστωσε ότι τα απόβλητα "δεν υφίστανται την κατάλληλη επεξεργασία με συστήματα βιολογικού καθαρισμού, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρές ανθυγιεινές καταστάσεις για τους κατοίκους της κοινότητας Συκαμίνου και της γύρω περιοχής".

Με έγγραφό του, τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, το υπουργείο Υγείας παρακαλεί τη Νομαρχία Βοιωτίας να ελέγξει τις βιομηχανίες στα Οινόφυτα και να τις πιέσει να λάβουν τα μέτρα που υποχρεούνται.

Εξάλλου, αρμόδιες επιτροπές της Νομαρχίας Αν. Αττικής, σε συνεδρίασή τους το Σεπτέμβρη του '95, αποφάσισαν ανάμεσα σε άλλα να εισηγηθούν τη μη μεταφορά των βυρσοδεψείων. Μάλιστα, το Νομαρχιακό Συμβούλιο θα συνεδριάσει με μοναδικό θέμα το πρόβλημα του Ασωπού στις 28 Γενάρη. Αντίθετα, δυσαρέσκεια προκαλεί στους φορείς της περιοχής, η σιωπή της Νομαρχίας Βοιωτίας στο πρόβλημα.

Συγκλονιστικά στοιχεία ωστόσο μας παρουσίασε η Ομοσπονδία Συλλόγων της περιοχής. Σύμφωνα με έρευνα της επιστημονικής ομάδας του καθηγητή γεωλογίας Σ. Λεοντάρη,αλλά και της Δρ. Αργυρώς Ζενέκου,βιολόγου - ωκεανογράφου, εντεταλμένης ερευνήτριας του Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, αποδεικνύεται ότι η ρύπανση του Ασωπού δεν αποτελεί τοπικό πρόβλημα μόνο των κοινοτήτων που εισπράττουν τα άμεσα, δυσάρεστα αποτελέσματα, αλλά ζήτημα ζωής για την περιοχή της Αττικής και του Ευβοϊκού κόλπου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας του Σ. Λεοντάρη δείχνουν ότι οι τιμές των ρύπων είναι ανησυχητικές και η επίδρασή τους φτάνει μέχρι το Μαραθώνα. Οι συγκεντρώσεις χαλκού είναι διπλάσιες από τον κόλπο του Σαρωνικού, πενταπλάσιες από τον Αμβρακικό, Πατραϊκό και Μαλιακό και δεκαπενταπλάσιες από ολόκληρη τη Μεσόγειο!

Κάδμιο, μαγγάνιο, ολικός και διαλυτός μόλυβδος και νικέλιο συγκεντρώνονται στην περιοχή σε ανάλογες ή υπερδιπλάσιες ποσότητες από γνωστές περιοχές ρύπανσης όπως το Λαύριο και η Ελευσίνα. Ο ερευνητής τόνισε στα μέλη του συλλόγου ότι πιθανή επιβάρυνση του Ασωπού με τα βυρσοδεψεία θα χειροτερέψει την κατάσταση.

Η Αργυρώ Ζενέκου κλείνει την έρευνά της τονίζοντας: "Είναι σαφές ότι ο νότιος Ευβοϊκός είναι μια ευαίσθητη περιοχή ήδη αρκετά υποβαθμισμένη. Περαιτέρω εισροή βιομηχανικών αποβλήτων, όπως τα προβλεπόμενα από τα βυρσοδεψεία, πλουσίων σε βαρέα μέταλλα, θα οδηγήσει σε καταστρεπτικά αποτελέσματα, όπως π. χ. στον κόλπο της Γέρας".

Πάντως, η ομοσπονδία των συλλόγων της περιοχής του Ασωπού, οι ΟΤΑ της περιοχής και ο σύλλογος των ψαράδων δηλώνουν την άρνησή τους σε κάθε σκέψη επιβάρυνσης του ποταμού με τα βυρσοδεψεία και τονίζουν την αναγκαιότητα για άμεσο έλεγχο των βιομηχανικών δραστηριοτήτων από τις υπηρεσίες των δύο νομαρχιών.

Ανάλογη θέση έχει εκφράσει και ο νομαρχιακός σύμβουλος Αν. Αττικής και επικεφαλής της "Νομαρχιακής Αγωνιστικής Συνεργασίας" Αν. Αττικής, Ν. Στεφανίδης,ο οποίος τόνισε και την ανάγκη ενεργοποίησης του συνδέσμου των ΟΤΑ Ασωπού.

Η "ώρα μηδέν" για τον Ασωπό ήταν το 1972, όταν η χούντα παραχωρεί "γη και ύδωρ" στους εργοστασιάρχες στα Οινόφυτα, χαρακτηρίζοντας τον Ασωπό ως αποδέκτη λυμάτων. Συγχρόνως, μπαζώνει και τις εκβολές του κοντά στον συνοικισμό Χαλκούτσι και τις οικοπεδοποιεί για να τις παραχωρήσει στους υπαλλήλους του υπουργείου Γεωργίας.

Πρόκειται για δύο οικολογικά - και πολιτικά βεβαίως - εγκλήματα που είχαν άμεσες επιπτώσεις. Κατ' αρχήν, με το μπάζωμα των εκβολών, εξαφανίστηκε ο βάλτος του "δέλτα" του ποταμού, που αποτελούσε έναν σημαντικό υδροβιότοπο με πολλές ποικιλίες πτηνών. Οι παλιότεροι παραθεριστές της περιοχής, θυμούνται ακόμη και ψαρόβαρκες στις εκβολές, εικόνα που φυσικά αποτελεί παρελθόν, αφού δεν υπάρχουν πλέον ψάρια...

Ενα από τα τραγικά στοιχεία της υπόθεσης είναι, ότι το οικολογικό έγκλημα της χούντας συμπλήρωσε... η ΕΥΔΑΠ, η οποία έδωσε τη χαριστική βολή για το ποτάμι, φτιάχνοντας ένα φράγμα στην περιοχή του Αγ. Θωμά. Αποτέλεσμα, το φράγμα να συγκρατεί τα νερά, που ο Ασωπός "επιμένει" να μεταφέρει από τα σπλάχνα του Κιθαιρώνα, στέλνοντάς τα στην Αθήνα, μετατρέποντας την υπόλοιπη κοίτη μέχρι και τις εκβολές, σε αγωγό αποβλήτων και σε χείμαρρο, αφού νερό υπάρχει μόνο αν βρέξει.

Οσον αφορά τα εργοστάσια, οι επιπτώσεις ήταν... οι αναμενόμενες. Οι εργοστασιάρχες δε χρησιμοποίησαν - και εξακολουθούν να μη χρησιμοποιούν - τις βιολογικές μονάδες καθαρισμού, που επιβάλλεται να έχουν, γιατί το κόστος λειτουργίας τους είναι ακριβότερο από το πιθανόν πρόστιμο που θα κληθούν να πληρώσουν! Ετσι, όσες μονάδες υπάρχουν στους αγωγούς των εργοστασίων μένουν ανενεργές ή υπολειτουργούν, ενώ υπάρχουν καταγγελίες, που βέβαια είναι δύσκολο να επιβεβαιωθούν γιατί οι υπεύθυνοι λαμβάνουν τα μέτρα τους, ότι οι κάνουλες των αγωγών ανοίγονται τη νύχτα ξερνώντας τα απόβλητα στο ποτάμι!

Το γεγονός είναι, ότι από τη γέφυρα της εθνικής οδού κοντά στη βιομηχανική ζώνη Οινοφύτων μέχρι και τις εκβολές του Ασωπού, η κοίτη είναι πολύχρωμη από κάθε λογής απόβλητα, ενώ η δυσοσμία δε συνηθίζεται από καμία μύτη...

Κάθε λύση, όμως, του προβλήματος έχει "παγώσει", αλλά και κάθε πιθανή εφαρμογή της παίρνει το χαρακτήρα εκβιασμού εκ μέρους της κυβέρνησης προς τους κατοίκους της περιοχής!

Τον Αύγουστο του '95, μετά από αίτημα της Ομοσπονδίας των συλλόγων της περιοχής, πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ της ομοσπονδίας και των συμβούλων των υπουργών Περιβάλλοντος και Βιομηχανίας, Κ. Δοντά και Γ. Τσούκα,αντίστοιχα.

Οι δύο σύμβουλοι ξεκαθάρισαν το αμετάκλητο της απόφασης να μεταφερθούν 99 βυρσοδεψεία της Αττικής στην Κοινότητα Ασωπίας της Βοιωτίας με δικό τους βιολογικό καθαρισμό, ενώ είπαν ότι θα κατασκευαστεί και μονάδα βιολογικού καθαρισμού για τη βιομηχανική ζώνη των Οινοφύτων.

Μέχρι τότε υποσχέθηκαν την επιχορήγηση με 30 εκατομμύρια δραχμές στη Νομαρχία Βοιωτίας για υλικοτεχνική υποδομή, έτσι ώστε να μπορεί να κάνει ελέγχους στα εργοστάσια, και 100 εκατομμύρια και στις δύο νομαρχίες, Αν. Αττικής και Βοιωτίας, για κοινή αντιμετώπιση του προβλήματος.

Για τη μελέτη μεταφοράς των βυρσοδεψείων και της κατασκευής του βιολογικού καθαρισμού, είπαν ότι θα δοθούν 160 εκατομμύρια δραχμές στην ΕΤΕΒΑ. Συγκεκριμένα, και μέχρι το Μάρτη του '96, που λήγουν οι προθεσμίες υποβολής των μελετών στην Ευρωπαϊκή Ενωση για τη συγχρηματοδότηση, θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί η τεχνικοοικονομική μελέτη, η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η ωκεανογραφική και η υδρογεωλογική. Σύμφωνα όμως με πληροφορίες της ομοσπονδίας των συλλόγων, μέχρι σήμερα έχει ξεκινήσει μόνο η ωκεανογραφική, γεγονός που δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας.

Υπάρχει, εξάλλου, και το κακό προηγούμενο της μελέτης που είχε προτείνει η Νομαρχία Αν. Αττικής, να ενταχθεί στο 2ο Πακέτο Ντελόρ, με το ποσό που είχε προϋπολογιστεί σε 2,5 δισεκατομμύρια δραχμές. Αυτή η μελέτη προέβλεπε βιολογικό καθαρισμό στη θέση Στενό και αγωγό αποχέτευσης μήκους 16 χιλιομέτρων. Ωστόσο, η σκέψη προχώρησε μέχρι την προμελέτη και τα 60 εκατομμύρια που χρειάζονταν για την οριστική μελέτη δε δόθηκαν ποτέ, αφού η νομαρχία δεν είχε χρήματα και το έργο κρίθηκε μη επιλέξιμο για ένταξή του στο περιφερειακό πρόγραμμα. Να σημειωθεί ότι αυτή η επιλογή βρήκε σύμφωνη και την Τοπική Αυτοδιοίκηση της περιοχής.

Ο Κ. Λαλιώτης,απατώντας σε σχετική ερώτηση των βουλευτών του ΚΚΕ, Δ. Κουμπούρη και Ορ. Κολοζώφ,έριξε το μπαλάκι στη Νομαρχία Αν. Αττικής σχετικά με την ολοκλήρωση της μελέτης για την επεξεργασία των λυμάτων, ενώ απέρριψε την πρόταση για τον αγωγό λόγω κόστους. Ωστόσο, σε άλλη απάντηση που έδωσε στον βουλευτή, Γ. Κατσιμπάρδη,κάνει λόγο για έργα άρδευσης στην Κοινότητα Ασωπίας για να δημιουργηθούν υδατοδεξαμενές για τη μετεγκατάσταση των βυρσοδεψείων. Πρόκειται, λοιπόν, για σαφή πολιτική επιλογή η μεταφορά των βυρσοδεψείων, που δεν κοιτά το κόστος, αφού η Ασωπία δεν έχει την απαραίτητη ποσότητα νερού για να λειτουργήσουν!

Να σημειωθεί εδώ ότι σε κάθε κυβερνητική απόφαση δε λαμβάνεται καν υπόψη ο σύνδεσμος ΟΤΑ Ασωπού, ο οποίος δεν επιχορηγείται επαρκώς ούτε για έναν απλό ψεκασμό του ποταμού.

Λέξη, ο, κατά τα άλλα, λαλίστατος νομάρχης Βοιωτίας Γ. Σταμούλης,για το θέμα της μετεγκατάστασης 99 βυρσοδεψείων δίπλα στον Ασωπό ποταμό. Τι κι αν επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι το ποτάμι δεν αντέχει άλλη μόλυνση. Τι κι αν συνάδελφοί του, αιρετοί της Αττικής, μαζικοί φορείς και κάτοικοι αντιδρούν. Αδιάφορο για τον ίδιο. Εξάλλου, τα λύματα δε χύνονται στη Βοιωτία αλλά στον Ευβοϊκό. Στείρος τοπικισμός, απουσία οικολογικής συνείδησης και αλληλεγγύης ή αποδοχή της εκβιαστικής λογικής του ΥΠΕΧΩΔΕ; Μάλλον μας προέκυψε νέος "εκσυγχρονιστής"...

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Μανώλης ΠΑΚΙΑΣ