Μεσαιωνικές εργασιακές συνθήκες, εργαζόμενοι που δεν παίρνουν το μεροκάματο που προβλέπει η Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και εργαζόμενοι που στη συντριπτική τους πλειοψηφία δουλεύουν ανασφάλιστοι, είναι η εικόνα που συνθέτει τη δραματική κατάσταση των γουνεργατών, στην επαρχία του Βοϊου του Νομού Κοζάνης, αλλά και στο Νομό Καστοριάς. Η παρατεταμένη κρίση στον τομέα της γουνοποιίας, σ' αυτήν την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, φορτώθηκε κυρίως στις αδύναμες πλάτες των γουνεργατών και των μικρών γουνοποιών.

Οι αποδοχές των γουνεργατών έχουν καθηλωθεί τα τελευταία 15 χρόνια - με μεροκάματα τριών και τεσσάρων χιλιάδων, που πολύ σπάνια φτάνουν στις πέντε χιλιάδες δραχμές - και, σε συνδυασμό με την υποαπασχόληση, τη μεγάλη ανεργία, την τρομοκρατία από τα αφεντικά και την ουσιαστική ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, αναγκάζουν πολλούς γουνεργάτες να εγκαταλείπουν τον τόπο τους σε αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης. Πρωτοστάτες στη φυγή, οι νέοι άνθρωποι... Επίσης, επειδή ένα πολύ μεγάλο μέρος από αγοραστές των προϊόντων προέρχεται από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, παρατηρείται και ανάμειξη της "ρώσικης μαφίας" στο γουνεμπόριο, ανάμειξη που έχει προκαλέσει τρομερά προβλήματα στους μικρούς, κυρίως, γουνοποιούς.

Το οδοιπορικό μας στη Δυτική Μακεδονία έφερε στην επιφάνεια τα τεράστια προβλήματα των γουνεργατών. Πρώτος σταθμός αυτού του οδοιπορικού, η πανέμορφη Σιάτιστα. Ενας ορεινός δήμος του Νομού Κοζάνης, στον οποίο η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων ασχολείται με τη γούνα. Μια ενασχόληση όμως που δε φαίνεται πουθενά επίσημα, αφού η περισσότεροι εργάτες δουλεύουν χωρίς καμία ασφαλιστική κάλυψη.

Ο πρόεδρος του Σωματείου Γουνεργατών Σιάτιστας Ναούμ Σιαμσιάρας,μας αποκάλυψε αυτή τη σκοτεινή πλευρά του προβλήματος, για την οποία, δυστυχώς, κανένας αρμόδιος φορέας δεν ενδιαφέρεται. Ο Ν. Σιαμσιάρας τόνισε ότι "επίσημα ασφαλισμένους γουνεργάτες στο ΙΚΑ Σιάτιστας είχαμε 450 πέρσι και 300 φέτος, τη στιγμή που εργάζονται περισσότεροι από 2.000. Γενικότερα, στο Νομό Κοζάνης υπάρχουν 5.000 γουνεργάτες, οι οποίοι δε φαίνονται πουθενά, είναι όλοι ανασφάλιστοι. Μαζί με το Νομό Καστοριάς, φτάνουν γύρω στις 17.000 - 18.000, ενώ σε ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία ξεπερνούν τους 20.000. Και από αυτούς μόνο 1.500 είναι ασφαλισμένοι!".

Η έλλειψη θέσεων εργασίας λειτουργεί προς όφελος των μεγάλων εργοδοτών, που προχωρούν σε ασύδοτες πρακτικές και τρομοκρατούν τους γουνεργάτες για το μεροκάματο. Ο Ν. Σιαμσιάρας υπογράμμισε: "Επειδή με την πάροδο του χρόνου οι εργαζόμενοι αποκτούν και δικαιώματα, ως προς τις απολύσεις και τις αποζημιώσεις, οι εργοδότες εξαναγκάζουν τους εργαζόμενους να υπογράφουν δηλώσεις ντροπής ότι "αυτοαπολύονται" ή ότι θα απασχολούνται στην επιχείρηση μόνο όταν θα υπάρχει δουλιά! Δυστυχώς, υπάρχουν τέτοιες συμβάσεις, γιατί δεν υπάρχει άλλος τρόπος να βρει κάποιος δουλιά. Εμείς, τα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης τα έχουμε "γευτεί" εδώ και πολλά χρόνια. Ο γουνεργάτης είναι ο πιο χαμηλοαμειβόμενος εργαζόμενος σε όλη την Ελλάδα και σε όλους τους κλάδους με μισθούς 80.000, 90.000 και 120.000 δραχμών. Το πιο τραγικό, όμως, από όλα είναι ότι ούτε η Επιθεώρηση Εργασίας ούτε και το ΙΚΑ έρχονται εδώ για έλεγχο". Είναι χαρακτηριστικό, συνέχισε, ότι φέτος έγιναν 40 εργατικές κατοικίες και θα γίνουν άλλες 40, αλλά οι κάτοικοι δεν μπορούν να τις διεκδικήσουν, γιατί οι περισσότεροι γουνεργάτες είτε δεν έχουν τα απαραίτητα ένσημα ή δεν πληρούν άλλες προϋποθέσεις.

Η ασυδοσία, όμως, της εργοδοσίας δε σταματά εκεί. Τα μεγάλα εργοστάσια της περιοχής απολύουν εργάτες, στους οποίους, στη συνέχεια, δίνουν δουλιά "φασόν" στο σπίτι. Ο Ν. Σιασμιάρας τόνισε ότι "εξωθούν τους γουνεργάτες να γίνουν μικροί γουνοποιοί, να αγοράσουν λίγη πρώτη ύλη, να γραφτούν στο ΤΕΒΕ, να νοικιάσουν μαγαζί, να πληρώνουν την ασφάλισή τους, προκειμένου αυτοί να μην επιβαρυνθούν οικονομικά από τις υποχρεώσεις της μισθωτής εργασίας. Σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Ελληνικής Γούνας, τα δυο μεγαλύτερα εργοστάσια στην περιοχή μας, στου "Παπαγεωργίου", το οποίο απασχολεί και στη Σιάτιστα και στην Καστοριά και ευρύτερα στη Δυτική Μακεδονία περίπου 4.000 γουνεργάτες, μόνο 110 δουλεύουν μέσα και είναι ασφαλισμένοι. Επίσης το εργοστάσιο του "Νάκου" απασχολεί 50 άτομα μέσα και 2.000 με "φασόν"".

Σύμφωνα, μάλιστα, με μια έρευνα που είχε γίνει από την Κομματική Οργάνωση Βάσης Σιάτιστας του ΚΚΕ για το Δήμο της Σιάτιστας αποκαλύφθηκε ότι "οι γουνεργάτες που σήμερα είναι 35 και 40 χρόνων για να πάρουν σύνταξη πρέπει να ζήσουν 180 χρόνια! Κι αυτό γιατί όλοι αυτοί οι άνθρωποι κολλάνε 40 ένσημα το χρόνο, μόνο για να έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ετσι φτάνουν 65 χρόνων και έχουν 800 ένσημα...

Στη συνάντηση που είχαμε με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Γουνοποιών και Γουνεμπόρων Σιάτιστας Ναούμ Κακκάλη συζητήσαμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μικροί γουνοποιοί και γουνέμποροι. Ο πρόεδρος του συνδέσμου τόνισε ότι το σημαντικότερο πρόβλημα είναι τα δάνεια που είχαν πάρει οι γουνοποιοί και τα οποία δεν έχουν καταφέρει να αποπληρώσουν. Συγκεκριμένα ο Ν. Κακκάλης τόνισε ότι "το 1990 αναγκαστήκαμε να ζητήσουμε τη βοήθεια της πολιτείας, εξαιτίας της κρίσης που περνούσε η γουνοποιία από το 1985 και κορυφώθηκε το 1986-87, με την προοπτική να περάσουμε την κρίση. Ετσι δόθηκαν κάποια δάνεια στους γουνοποιούς που κράτησαν τις επιχειρήσεις στη ζωή. Δυστυχώς όμως, η κρίση συνεχίστηκε μέχρι το '92-'93, οπότε άρχισαν να ανοίγουν οι αγορές στις ανατολικές χώρες. Με την αγορά αυτή όμως δεν μπόρεσαν να ανακάμψουν όλες οι επιχειρήσεις και ειδικά οι μικρές. Ετσι πήραμε καινούρια παράταση μέχρι το τέλος του 1997. Επειδή όμως τα μηνύματα που παίρνουμε από την αγορά δεν είναι ελπιδοφόρα, εμείς κάναμε μια μελέτη και ζητάμε από την πολιτεία να χαριστούν κάποια από τα χρέη".

Ο πρόεδρος του συνδέσμου με την πρόταση όμως αυτή έκανε ένα σαφή διαχωρισμό. Συγκεκριμένα τόνισε: "Το ποσό που οφείλει ολόκληρος ο κλάδος στη Δυτική Μακεδονία είναι 22 δισ. Εμείς με βάση τη μελέτη ανακαλύψαμε ότι από το ποσό αυτό το 52% το οφείλει το 97,5% των γουνοποιιών και το υπόλοιπο μόνο το 2,5% δηλαδή περίπου 30 μεγάλες επιχειρήσεις. Εμείς αυτή τη στιγμή προτείνουμε να χαριστούν περίπου τα 12 δισ. που οφείλουν οι μικρές επιχειρήσεις και τα υπόλοιπα να πληρωθούν. Δηλαδή όλοι αυτοί που χρωστάνε μέχρι 40 εκατομμύρια. Κι αυτό γιατί τα μεγάλα ποσά που πήραν κάποιες επιχειρήσεις τα πήραν παραμονή των ρυθμίσεων, χωρίς καν να ξέρουμε αν τα τοποθέτησαν στη γουνοποιία. Αξίζει επίσης να πούμε ότι και κάποιοι συνάδελφοι που χρωστάνε τα 40 εκατομμύρια, είχαν πάρει δάνεια 5 εκατομμυρίων, αλλά τα μεγάλα επιτόκια 24-40% τα ανέβασαν στα ύψη. Ουσιαστικά το αρχικό κεφάλαιο και ένα μέρος των τόκων έχει αποπληρωθεί".

Τέλος ο Ναούμ Κακκάλης υποστήριξε ότι η πολιτεία πρέπει να βοηθήσει, ώστε να υπάρξει στην Ελλάδα καθετοποίηση στον κλάδο της γούνας. Δηλαδή να μην επεξεργάζονται οι γουνοποιοί μόνο την πρώτη ύλη και να κατασκευάζουν υφάσματα γούνας ή έτοιμα ενδύματα, αλλά να προχωρήσουν και στην παραγωγή πρώτης ύλης, που σημαίνει ότι πρέπει να αναπτύξουν την εκτροφή γουνοφόρων ζώων.

Δεύτερος σταθμός η Καστοριά, μια πόλη αλλά και ένας ολόκληρος νομός, που ασχολείται με τη γούνα. Κι εδώ τα πράγματα είναι τραγικά για τους εργαζόμενους, αφού το καθεστώς της "μαύρης" εργασίας ανθίζει. Οι εργοδότες δε δέχονται καμιά συλλογική σύμβαση εργασίας και απαιτούν την υπογραφή συμβάσεων τοπικού χαρακτήρα, προκειμένου να είναι καλυμμένοι, ώστε να μπορούν οποιαδήποτε στιγμή να απολύσουν όποιον εργαζόμενο θέλουν. Οι απειλές όμως δε σταματούν εδώ. Οι εργαζόμενοι για να έχουν δουλιά πρέπει να ξεχάσουν το συνδικαλισμό. Οι γυναίκες, να "πάψουν" να μένουν έγκυες (!) και οι μεγάλοι σε ηλικία γουνεργάτες να εξασφαλίσουν μόνοι τους το αύριο, γιατί δεν προσφέρουν την απαιτούμενη δουλιά...

Τα μεγάλα εργοστάσια της γούνας έχουν τις πόρτες τους κλειστές, και η είσοδος μέσα σε αυτά απαγορεύεται "διά ροπάλου". Χτυπήσαμε την πόρτα μιας επιχείρησης, για να μιλήσουμε με τους εργάτες. Η απάντηση που πήραμε χαρακτηριστική: "Λείπει το αφεντικό, δεν ανοίγουμε σε κανέναν...".

Ο πρόεδρος του Σωματείου των γουνεργατών Καστοριάς, Σταύρος Σλημιστινός,που μιλήσαμε μαζί του, μας είπε: "Τόσο οι γουνεργάτες της Καστοριάς, όσο και των γύρω χωριών δουλεύουν κατά κανόνα με το κομμάτι και σε τιμές ακόμα πιο κάτω και από τις πενιχρές αποζημιώσεις των ασφαλισμένων γουνεργατών και με ωράριο πάνω από 16 ώρες, κάτω από ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας. Παράλληλα, πολλές φορές οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται στο στόχαστρο της εφορίας ως "φοροφυγάδες" διότι εξαναγκάστηκαν να γίνουν με το ζόρι "γουνοποιοί, διατηρώντας λογιστικά βιβλία και πληρώνοντας από το πενιχρό εισόδημά τους φόρους κάθε χρόνο, που ξεκινούν από 400 χιλιάδες δραχμές και φτάνουν το ένα εκατομμύριο".

Ο Στ. Σλημιστινός τόνισε ότι τα όρια αντοχής του κόσμου έχουν στενέψει τόσο πολύ, που σύντομα η Καστοριά αλλά και άλλες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας θα ερημώσουν. "Οι νέοι δε μένουν κοντά μας. Δε βλέπουν προοπτική. Ο πατέρας και η μάνα στο μεροκάματο όλη μέρα και το εισόδημα πενιχρό. Γιατί να μείνει στον τόπο του;", κατέληξε ο Στ. Σλημιστινός. "Αν δεν πάρει μέτρα το κράτος να προστατέψει τους γουνεργάτες και κυρίως τους ανέργους. Αν δε σταματήσει την αθρόα εισαγωγή από άλλες χώρες παλτών, τότε αυτές οι παραμεθόριες περιοχές θα μείνουν μόνο στο χάρτη, χωρίς κατοίκους...", μας είπαν ο Χαράλαμπος και ο Ορέστης Πιπερίδης,μικροί γουνοποιοί που έχουν εργαστήριο στην Κοζάνη. Ο Γιάννης Γουρζάνης,παλιός πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Καστοριάς και σήμερα συνταξιούχος, με δυο λόγια έδωσε το στίγμα για τους νέους: "Πρέπει να αγωνιστούν για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Πρέπει να "ταρακουνήσουν" τα νερά, να κάνουν την πολιτεία να σκύψει πάνω στα προβλήματα...".

Ρεπορτάζ: Παναγιώτης ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Φωτογραφίες: Γιώργος ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ