Οποιος, σημειώνει η Κ. Μάτσα, είναι κατά της αποποινικοποίησης των μαλακών ναρκωτικών, είναι υπέρ της αστυνομίας, ισχυρίζονται οι οπαδοί της αντιαπαγορευτικής πολιτικής και ανάμεσά τους επιφανείς αστέρες του αστικού πολιτικού παιχνιδιού (Γ. Παπανδρέου, Μ. Δαμανάκη, Π. Τατούλης και άλλοι). Το ψευτοδίλημμα "αποποινικοποίηση ή φυλακή", με τεράστια προβολή από ορισμένους κύκλους των ΜΜΕ, έρχεται να χαϊδέψει της ευαίσθητες χορδές των απανταχού ψευτοδημοκρατών και φιλελεύθερων.

"Τι απομένει λοιπόν από όλη αυτή την εκστρατεία; Μόνο το χάιδεμα των συντηρητικών ανακλαστικών μιας κοινωνίας που είναι έτοιμη να κλείσει τα παιδιά της φυλακή, στο μοναστήρι και - στην καλύτερη περίπτωση - στην ΚΝΕ όχι για να λύσει το πρόβλημα των ναρκωτικών, αλλά για να πάψει να βλέπει τις συνέπειες, συνέπειες της μακρόχρονης κατασταλτικής πολιτικής" (περιοδικό "Ε" της "Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας" της 15.6.97).

Η αποποινικοποίηση του χασίς, η ελεύθερη διάθεσή του παντού, ακόμα και στα περίπτερα (γιατί αυτό σημαίνει αποποινικοποίηση), μπορεί να εμποδίσει να οδηγούνται οι νέοι στη φυλακή;

Ομως ένα τέτοιο μέτρο, μέσα σε συνθήκες τρομακτικής κρίσης σε όλα τα επίπεδα, που πνίγει το νέο και τον ωθεί στην αναζήτηση διεξόδων φυγής από τα προβλήματα, τα άγχη, τις ανασφάλειες, σίγουρα θα αυξήσει τη διάδοση της χρήσης.Θα περάσει το μήνυμα της εύκολης λύσης και της αναζήτησής της σε προσωπικό επίπεδο, με τη βοήθεια μιας ψυχοδραστικής ουσίας, μέσα από τη φυγή από την κοινωνική πραγματικότητα που πιέζει σε πολλά επίπεδα τον έφηβο και τον ωθεί σε αδιέξοδο. Θα στρέψει σε μια στάση ζωής που χαρακτηρίζεται από την παραίτηση, τη φυγή, την παθητική ενατένιση, "με γεμάτο το κεφάλι", του κοινωνικού γίγνεσθαι, μέσα στο οποίο κρίνεται και η ζωή του.

Μ' αυτό ακριβώς το κοινωνικό μήνυμα συναρτάται ο κίνδυνος που περιέχεται στη θέση της αποποινικοποίησης και όχι με τις φαρμακολογικές ιδιότητες των μαλακών ναρκωτικών. Γιατί μπορεί να μην κάνει σωματική εξάρτηση το χασίς - ψυχολογική εξάρτηση οπωσδήποτε κάνει - εισάγει όμως σ' έναν τρόπο ζωής, μια συμπεριφορά που διαμορφώνεται με βάση την αντίληψη που μια ψυχοδραστική ουσία μπορεί να απαλύνει την ένταση, το φόβο, τη θλίψη, την ανασφάλεια, τη μοναξιά, τα κοινωνικά δεινά, να αντισταθμίσει τα εσωτερικά και εξωτερικά ελλείμματα, να γεμίσει τα κενά, να κάνει ανεκτή τη μιζέρια, να εκλογικεύσει τη συνθηκολόγηση και την ισοπέδωση, να κάνει βιώσιμη μια άθλια πραγματικότητα, να σε κάνει πιο ξένοιαστο, πιο χαρούμενο, πιο κοινωνικό. Και αυτή η συμπεριφορά μπορεί να διαμορφώσει - στις πιο ευάλωτες και ελλειμματικές προσωπικότητες - τους όρους εγκατάστασης της εξάρτησης από ουσίες σαν τρόπο ζωής.

Μ' αυτόν κυρίως τον κίνδυνο συναρτάται η αντίθεση στην αποποινικοποίηση του χασίς και την καλλιέργειά του στις γλάστρες, όπως πρότεινε ο Γ. Παπανδρέου. Και αυτός ο κίνδυνος έχει τεράστιες κοινωνικές διαστάσεις, αφορά τη σημερινή νεολαία που πνίγεται μέσα σε μια αβίωτη καθημερινότητα. Αυτός ο κίνδυνος δε μειώνεται από το γεγονός ότι η διακοπή της χρήσης χασίς δεν προκαλεί στερητικό σύνδρομο στο χρήστη!

Ας μην ξεχνάμε την επιστημονικά αποδεδειγμένη αλήθεια ότι δεν υπάρχει ούτε ένας ηρωινομανής που να μην ξεκίνησε από χασίς.

Το δίλημμα "αποποινικοποίηση ή φυλακή" είναι ψευτοδίλημμα, που έχει σαν στόχο του να συσκοτίσει το κύριο ζήτημα, που είναι οι αιτίες του προβλήματος. Γιατί στρέφονται σήμερα οι νέοι απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα, σε τόσο τρυφερή ηλικία και τόσο μαζικά, στις ουσίες, τι ψάχνουν εκεί; Τις παίρνουν απλώς από "περιέργεια" γιατί είναι απαγορευμένες;

Βασικά ψάχνουν εκεί όλα όσα δεν μπόρεσαν να βρουν μέσα στην οικογενειακή και την κοινωνική πραγματικότητα που ζουν: Εναν κοινωνικό ρόλο που κανείς δεν τους δίνει ή αντίθετα τους υποχρεώνει να αναλάβουν κάποιον που δεν τους κάνει, μια κοινωνική ταυτότητα, γιατί δεν ξέρουν ούτε ποιοι είναι, ούτε γιατί ζουν, έναν κοινωνικό χώρο όπου θα μπορούν "να ξεφύγουν", να γίνουν εύκολα αποδεκτοί, να βρουν ανθρώπους "όμοιους" με τις ίδιες ανικανοποίητες συναισθηματικές ανάγκες, τις ίδιες αγκυλώσεις και αναστολές και ανάλογα - αρνητικά - αισθήματα απέναντι σε μια κοινωνική πραγματικότητα υποκριτική, αδιάφορη, κυνική. Η στροφή στο κοινωνικό περιθώριο βιώνεται απ' αυτούς σαν μια "λύση απελπισίας" και σαν "στρατηγική επιβίωσης", σε μια στιγμή που το προσωπικό αδιέξοδο πυροδοτείται και φτάνει στην κορύφωσή του, μέσα στα πλαίσια του γενικότερου κοινωνικού αδιεξόδου.

Η εξάρτηση από ουσίες με τη μορφή που έχει σήμερα, της σύγχρονης εποχής, συνυφασμένο με τη νεωτερικότητα, δεν μπορεί να συγχέεται με το φαινόμενο της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών σε άλλες εποχές, από τα πανάρχαια χρόνια. Τότε η χρήση γινόταν μέσα στα πλαίσια του κοινωνικού ιστού, αντιπροσώπευε μια κοινωνική λειτουργία - γινόταν βασικά σε τελετές μύησης, θρησκευτικές και άλλες - και έφερνε κοντά τα μέλη αυτής της κοινωνίας. Σήμερα ή χρήση ουσιών έχει γίνει ένα ατομικό φαινόμενο, που αποσυνθέτει τον κοινωνικό ιστό ακριβώς γιατί έχει μετατραπεί σε έναν τρόπο ζωής που εμποδίζει το άτομο να λειτουργήσει κοινωνικά και να είναι ο εαυτός του, που περιθωριοποιεί πλατιά κοινωνικά στρώματα, που καταστρέφει σώματα και ψυχές.

Δεν πρόκειται καθόλου για "μια πραγματικότητα την οποία κάποιοι άνθρωποι έχουν επιλέξει, όπως άλλοι έχουν επιλέξει να πίνουν ένα μπουκάλι ουίσκι το βράδυ, καπνίζοντας παράλληλα τρία πακέτα τσιγάρα" (εφημερίδα "Εποχή" 8/6/97). Η επιλογή γίνεται και είναι προσωπική. Δεν είναι όμως ελεύθερη.Γιατί γίνεται μέσα σε όρους πολύ δυσμενείς για το άτομο και την ψυχική του οικονομία. Γίνεται σε κάποια στιγμή που το ίδιο άτομο αισθάνεται ότι όλοι οι άλλοι δρόμοι είναι κλειστοί μπροστά του. Γίνεται για πολλούς λόγους που έχουν να κάνουν τόσο με τον ίδιο όσο και με το περιβάλλον του, το στενό και το ευρύτερο. Εχουν να κάνουν με τη δική του στάση, εκείνη τη στιγμή που βιώνει το προσωπικό του αδιέξοδο, όσο και με τη γενικότερη κοινωνική στάση, που χαρακτηρίζεται από την εύκολη καταφυγή στην ουσία (τη χρήση αλκοόλ, χαπιών και άλλων ουσιών από τον πατέρα, τη μάνα, τον παππού, τη γιαγιά) από την έλλειψη συλλογικότητας, την εξατομίκευση, την αδιαφορία, την υποκρισία, τον κυνισμό, την εκμετάλλευση, την έλλειψη αξιών, στόχων, οραμάτων που να εμπνέουν και να δίνουν νόημα στη ζωή.

Το ψευτοδίλημμα "αποποινικοποίηση ή φυλακή" είναι προϊόν της μικροαστικής λογικής, που παγιδεύει ανάμεσα σε δυο αδιέξοδες "επιλογές" πάντα μέσα στο σύστημα, στα πλαίσια ενός καπιταλισμού στη βαθιά του κρίση, που τρώει τα σπλάχνα της κοινωνίας. Είναι η λογική του μικρότερου κακού, η θέση ότι έχεις δυο μόνο δρόμους μπροστά σου, την αποποινικοποίηση που εκφράζει τον αστικό φιλελευθερισμό και την καταστολή, που εκφράζει το δεξιό απολυταρχισμό, το συντηρητισμό, το σκοταδισμό. Είναι η λογική της "διαχείρισης" ενός κοινωνικού προβλήματος, καλής ή κακής, αριστερής ή δεξιάς, αλλά πάντα διαχείρισης και όχι λύσης της κρίσης που αυτό το πρόβλημα εκφράζει. Σύμφωνα μ' αυτή τη λογική, έχεις να επιλέξεις ανάμεσα στην "καταπιεστική ανοχή", τη φιλελεύθερη πολιτική της αποποινικοποίησης και της υποκατάστασης, που ανέχεται τα ναρκωτικά αποδεχόμενη το status quo, το κοινωνικό πλαίσιο, που συντηρεί και αναπαράγει την κοινωνική καταπίεση και εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και την "καταπίεση της ανοχής", την καταστολή, τη φυλάκιση, την εξόντωση κάθε "αποκλίνοντος".

Ομως και οι δύο αυτές πολιτικές δε σηματοδοτούν τίποτε άλλο από τα όρια ενός κοινωνικού συστήματος, ανίκανου να απαντήσει στην ανάγκη της κοινωνικής αλλαγής σ' αυτήν την περίοδο της έκρηξης των κοινωνικών αντιφάσεων. Δε σηματοδοτούν παρά μόνο τα όρια μιας χρεοκοπημένης μικροαστικής λογικής, που περιορίζεται στη φραστική καταδίκη της εξαθλίωσης που επιβάλλει το σύστημα, αναζητώντας άλλοθι για ν' αποφύγει μια πραγματικά ανατρεπτική, μια άλλη προσέγγιση, μια ρήξη με το σύστημα και τη λογική του, μια πραγματική πρόληψη,μια ουσιαστική συλλογική παρέμβαση στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι,εκεί που διαμορφώνονται οι όροι εγκατάστασης της εξάρτησης ως τρόπου ζωής, εκεί που έχουν τις ρίζες τους οι αιτίες αυτού του πολύπλοκου και πολυδιάστατου κοινωνικού προβλήματος. Γιατί το φαινόμενο της τοξικομανίας ως τρόπου ζωής πλατιών στρωμάτων της σημερινής νεολαίας σε προηγμένες και καθυστερημένες χώρες δεν εξαντλείται στην ατομική ψυχοπαθολογία, όποιο ρόλο κι αν αυτή παίζει. Αποτελεί μια ακραία εκδήλωση κρίσης, κοινωνική, πολιτική, οικονομική, πολιτιστική, ιδεολογική και σ' αυτά τα πλαίσια οφείλει, πρώτα απ' όλα να αντιμετωπιστεί.

Η Κατερίνα Μάτσα, διευθύντρια της μονάδας απεξάρτησης, συνόδευσε με το εξής σημείωμα τους σχολιασμούς της στα επιχειρήματα, που παρουσιάζονται αυτή την εποχή και αποσκοπούν κυρίως στην αποποινικοποίηση της χρήσης των ναρκωτικών περιορισμένης ή όχι έκτασης. "Η ιστορία του σύγχρονου ανθρώπου, η κρίση της κοινωνίας και του πολιτισμού, όπως εκφράζεται σε όλα τα επίπεδα, αποτυπώνονται, μέσα από πολύπλοκες διαμεσοποιήσεις, στην προσωπική, δραματική ιστορία του εξαρτημένου από ουσίες νέου, κονιορτοποιώντας πάνω στο φράγμα της ανείπωτης οδύνης, της μοναξιάς και της απόγνωσής του όλο το αλαζονικό οικοδόμημα της σύγχρονης "προόδου". Και είναι αυτός ο τεράστιος πόνος του εξαρτημένου από ουσίες ανθρώπου, που συμπυκνώνει μέσα του όλη τη δυστυχία της σημερινής κρίσης και παρακμής, που μας δεσμεύει ηθικά και μας υποχρεώνει να δίνουμε τη μάχη, σε ιδεολογικό πρώτα απ' όλα επίπεδο, όχι ως "εξ επαγγέλματος σωτήρες", αλλά ως μαχόμενα υποκείμενα της ιστορίας, για να αποκαταστήσουμε την επιστημονική αλήθεια. Γιατί η αλήθεια απελευθερώνει από αυταπάτες και διαμορφώνει συνειδήσεις, ικανές να συλλαμβάνουν την αντίφαση στην πηγή της και να παρεμβαίνουν στους όρους της, ικανές να μην προσαρμόζονται στην ιδεολογική καθυστέρηση και τη σύγχυση που σερβίρεται από τους κονδυλοφόρους της κυρίαρχης ιδεολογίας ως απαύγασμα "ορθοφροσύνης" και "κοινού νου". Να διαμορφώνει συνειδήσεις ικανές να σκέφτονται διαλεκτικά, να αμφισβητούν τις έτοιμες αλήθειες, να καταρρίπτουν και να αποδεικνύουν με τη μέθοδο του μαρξισμού, έτοιμες κάθε στιγμή για το μεγάλο άλμα - που τρέμουν οι μικροαστοί - της ρήξης και της ανατροπής σε όλα τα επίπεδα. Ικανές, με άλλα λόγια, να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους και να την αλλάξουν".

Τέλος, η Κ. Μάτσα τονίζει: "Σ' αυτά τα πλαίσια θα επιχειρήσουμε ν' απαντήσουμε σε κάποια από τα ιδεολογήματα που σερβίρονται αυτή την εποχή με το περιτύλιγμα του ριζοσπαστισμού και της προοδευτικότητας από κάποιους κύκλους - τους αντιαπαγορευτικούς - στους οποίους συγκαταλέγονται και κάποιοι κατ' όνομα αριστεροί".

Η 26 του Ιούνη είναι η Παγκόσμια Μέρα κατά των Ναρκωτικών.

Είναι η μέρα που θα κυριαρχήσουν τα συνθήματα για μια ζωή χωρίς εξαρτήσεις. Τα συνθήματα αυτά θα ακουστούν από εκείνους που έχουν ως στάση ζωής την αντίσταση σε κάθε ευτελισμό της ζωής και εκποίησης της ανθρώπινης ουσίας. Θα τα φωνάξουν μαζί με τους γονείς και τους θεραπευτές τους, όλοι εκείνοι που μπήκαν στο δρόμο της απεξάρτησης μέσα απ' τις θεραπευτικές κοινότητες.

Η κυβέρνηση δε θα μπορέσει να παρουσιάσει τίποτε περισσότερο από κάποια εγκαίνια κάποιων σταθμών πρόληψης, από εκείνους που ανακοίνωσε στις 9.4.1997. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για κάποιες καινούριες μονάδες, αλλά για φραστική ενίσχυση κάποιων δραστηριοτήτων που είχαν αναπτυχθεί σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Είναι δηλαδή η πρόληψη χωρίς πολλά έξοδα, καθώς τα τρία πρώτα χρόνια θα υπάρχει συγχρηματοδότηση με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Μετά την τριετία όλο το οικονομικό βάρος θα το αναλάβει η Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Επιπλέον και αυτή η πρόληψη δεν έχει σχεδιασμό και φαίνεται να επιχειρείται ο εξοβελισμός των θεραπευτικών κοινοτήτων, καθώς όλα θα γίνονται μέσω των προγραμματικών συμβάσεων που θα υπογράφει ο ΟΚΑΝΑ.

Η κυβέρνηση υποκύπτοντας στις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αφήνει ξεκρέμαστες τις θεραπευτικές κοινότητες, καθώς κάνει περικοπές και δεν τις αφήνει να αναπτυχθούν. Επίσης, έχει αναθέσει μονοπωλιακά την έρευνα στο Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής, με αποτέλεσμα να διαγράφεται - χωρίς επιστημονικό αντίλογο - το είδος και η μέθοδος θεραπείας. Η επιλογή αυτή αποτελεί προέκταση της αποδοχής απ' την κυβέρνηση των αμερικάνικων μοντέλων για τη χρήση των υποκαταστάτων που έρχονται μέσω των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων. Η κυβέρνηση μπαίνει στη λογική της αισχρής σύγκρισης μεταξύ του κόστους των δόσεων ενός υποκατάστατου και της ένταξης ενός εξαρτημένου σε μια θεραπευτική κοινότητα - η οποία, εντάξει, στοιχίζει ακριβότερα.

Ταυτόχρονα η κυβέρνηση λοξοκοιτάζει προς την παραπέρα απελευθέρωση των ναρκωτικών. Επισήμως η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η θέση της δεν έχει αλλάξει. Ομως σημαίνοντα κυβερνητικά στελέχη μιλούν για διαχωρισμούς των ναρκωτικών και αποποινικοποίηση της χρήσης.

Ολα αυτά τα συμπτώματα δεν είναι τυχαία, καθώς εκδηλώνονται σε εποχή κρίσης και μια κυβέρνηση που όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει τις γενεσιουργούς αιτίες για έναν εξαρτημένο τρόπο ζωής απ' τα ναρκωτικά, αλλά αντίθετα με τις επιλογές της - όπως οι απασχολήσιμοι νέοι - θα οξύνει τα προβλήματα και θα μεγαλώσει τα αδιέξοδα για τους νέους.

Η μόνη πολιτική δύναμη που απέκρουσε με ευθύτητα τις διάφορες ναρκο - θεωρίες και τη νομιμοποίηση της μαστούρας, ήταν το ΚΚΕ. Επίσης, η ΚΝΕ έκανε την πάλη κατά των ναρκωτικών κεντρικό θέμα των εκδηλώσεων για το 23ο Φεστιβάλ. Το ΚΚΕ και η ΚΝΕ στιγματίστηκαν ως συντηρητικοί και πουριτανοί. Μάλιστα η "Ελευθεροτυπία" (15.6.1997) διέθεσε έξι - έγχρωμες μάλιστα - σελίδες του περιοδικού "Εψιλον" για το πώς το ΚΚΕ, η ΚΝΕ και ο "Ρ" αντιμετωπίζουν το θέμα των ναρκωτικών, με τον εμετικό τίτλο: "Αντεπίθεση λαέ! Ο πουριτανισμός της προόδου".

Κουτοπόνηρα κάνουν πως δεν ξέρουν ότι οι θέσεις του ΚΚΕ συμπορεύονται και ταυτίζονται με τις επιδιώξεις και τα πορίσματα των θεραπευτικών κοινοτήτων και των περισσότερων επιστημόνων.

Τα κείμενα και την επιμέλεια του αφιερώματος έκανε ο Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ