Δε θα επιμείνουμε στην ανάλυση επιμέρους προβλημάτων του φαύλου κύκλου που κατάντησαν την εκπαίδευση. Επισημαίνουμε απλά και μόνο ότι εκπαίδευση, με τις συνθήκες αυτές, δεν μπορούν και δεν πρόκειται να φτιάξουν. Πρώτον, γιατί δεν έχουν αυτό το σκοπό. Αυτοί, άλλα έχουν εντολή να κατασκευάσουν. Κανάλια, για να λειτουργήσει το σύστημα. Επειτα, γιατί δεν μπορούν, γιατί για να φτιάξεις παιδεία πρέπει να έχεις ιδανικά και να μπορείς να εμπνεύσεις ιδανικά (όχι ιδεολογήματα). Και ιδανικά δεν μπορείς να εμπνεύσεις μέσα στη μουντή και δυσώδη ατμόσφαιρα της κοινωνικής παθογένειας. Με την ανεργία και την οικονομική εξαθλίωση, τα ναρκωτικά, την πορνεία, με το ρατσισμό και το σοβινισμό δεν πάνε παρέα τα ιδανικά, όσο κι αν έχουν ανάγκη από άμεση κοινωνική χρησιμότητα. Τα ιδανικά θέλουν ενθουσιασμό. Κι αυτός δεν υπάρχει, όταν πίσω υπάρχουν δεύτερες σκέψεις και υπολογισμοί. Το μόνο που μπορούν και που μέχρις ενός σημείου το κατορθώνουν, είναι να δημιουργούν ευάλωτα άτομα και ευκολοχρησιμοποίητα για όποια πράξη, χωρίς αναστολές. Η αποθέωση της προσωπικής, της ατομικής λύσης είναι ήδη το πρώτο αποτέλεσμα. Ο αμοραλισμός είναι το επόμενο. Μετά θα ιδούμε... Οσο για το νέο του 21ου αιώνα, καλύτερα ας μη το συζητάμε.

Ομως το πρόβλημα της παιδείας και της εκπαίδευσης είναι πρόβλημα υπαρκτό, πάντοτε ανοιχτό και είναι πολύ μεγάλο, για να αφεθεί στα χέρια πολιτικών σπεκουλαδόρων και στα σχέδια των τεχνοκρατών της εκπαίδευσης. Είναι πρόβλημα κοινωνικό και η αντιμετώπισή του πρέπει να είναι ανάλογη. Οι"εθνικοί διάλογοι", αρχής γενομένης από τον εθνικό διάλογο του κ. Σουφλιά, τα έτοιμα πια νομοσχέδια που θα δοθούν κάθε φορά στους "ενδιαφερόμενους" για να διατυπώσουν τις απόψεις τους, τις οποίες ποτέ δεν τις λογαριάζουν οι αρμόδιοι, έχουν εξαντληθεί. Προσχήματα και "φύλλα συκής" σε ειλημμένες αυταρχικές αποφάσεις. Τέρμα πια. Να σταματήσουν οι αυτοσχεδιασμοί και οι προσπάθειες αιφνιδιασμού και εντυπωσιασμού. Η εμπειρία των "Ευρωπαίων" ή των Αμερικανών μπορεί να γίνει αντικείμενο μελέτης, όχι όμως μοντελάκια ούτε κινέζικα καλούπια - υποδήματα (ας χρησιμοποιήσω και εγώ ένα κινέζικο παράδειγμα) για να ασκήσουμε τον εκμοντερνισμό μας. Κανένας δεν παραχώρησε και μάλιστα στις μειοψηφικές κυβερνητικές πλειοψηφίες, το δικαίωμα να ασχημονήσουν σε βάρος του ελληνικού λαού, των εργαζόμενων.

Εδώ υπάρχει το πρόβλημα: Θέλουν να δώσουν παιδεία στον ελληνικό λαό και τι είδους παιδεία θέλουν να του δώσουν; Θέλουν σκεπτόμενους, ελεύθερους και υπεύθυνους πραγματικά, και όχι στα λόγια, πολίτες (γιατί πολλές φορές μας κοπανάνε τέτοιες μπαρούφες για εντυπωσιασμό) ή μήπως θέλουν μονοδιάστατους ανθρώπους, άτομα που λειτουργούν με την παρόρμηση και τα αντανακλαστικά, ευάλωτους, που ενεργούν σαν χειριστές μηχανών; Με τι είδους διαπαιδαγώγηση περιμένουν ή επιδιώκουν να διαπαιδαγωγήσουν αυτούς τους ανθρώπους; Με διαλυμένη κι αυτή την εκπαίδευση που υπάρχει σήμερα; Χωρίς να δώσουν, που πραγματικά δε δίνουν, χρήματα; Το 15% για την παιδεία... περιμένει από το 1965. Ηταν ένα μείον μέσα στα άλλα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της Ενωσης Κέντρου. Ο μακαρίτης ο Παπανούτσος, μας άφησε με το Ακαδημαϊκό απολυτήριο στο χέρι. Οι επίγονοί του με τις αξιολογήσεις τους και τα συστήματά τους. Ο,τι δεν απαιτεί χρήματα και βολεύει τον αυταρχισμό, το προσφέρουν ματζούνι για τη θεραπεία τάχα της εκπαίδευσης. Ας βγουν να πουν ανοιχτά πως δε δίνουν χρήματα, πως δε σκοπεύουν ν' αναβαθμίσουν τη γενική εκπαίδευση. Να πουν σε τι πραγματικά σκοπεύουν τα μέτρα που παίρνουν, πως κι αυτή η επαγγελματική κατάρτιση που επιτάσσει η ΕΕ είναι στάχτη στα μάτια των εργαζόμενων. Ν' αφήσουν στην άκρη τα ιδεολογήματα για το εφικτό και το επιθυμητό και όλες τις τάχα επιστημονικές θεωρίες για την εντατικοποίηση. Ας πουν την αλήθεια και τότε θα ιδούμε αν η θριαμβευτική μειοψηφία του 41% δε θα πατώσει και δε θα γίνει ακόμη μικρότερη.

Το πρόβλημα πρέπει να περάσει στα χέρια των άμεσα ενδιαφερομένων, των γονέων, των εκπαιδευτικών, των μαθητών, των επιστημονικών οργανώσεων, του λαϊκού κινήματος συνολικά. Ν' ανοίξουν αυτοί ένα πλατύ διάλογο για την παιδεία, μέσα από τους αγώνες τους. Στην ιδεολογία της παιδείας, στις μορφές της εκπαίδευσης, στα οικονομικά της παιδείας, στους όρους και τα μέσα της διαπαιδαγώγησης και στη σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγική διαδικασία, που σημαίνει πως δε θα μείνει έξω από τη συζήτηση και το πρόβλημα της ανεργίας, με ή χωρίς πτυχίο κλπ. Μόνο μέσα από τους αγώνες και στην προοπτική του λαϊκού μετώπου θα ανοίγει ο δρόμος για τη λύση του ζητήματος της εκπαίδευσης. Αυτόν, όμως, δεν τον θέλουν ούτε η κυβέρνηση, ούτε τα κόμματα που διαχειρίστηκαν την εξουσία και όσα γλείφονται για να ασκήσουν μερίδιο εξουσίας.

Γεώργιος Κ. ΜΩΡΑΪΤΗΣ

Μέλος του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ του ΚΚΕ

Απέναντι στο πρόβλημα της παιδείας το ΥΠΕΠΘ τι κάνει; Σκοτώνονται στη δουλιά... Ο ένας υπουργός ανατρέπει τη δουλιά του άλλου, αφήνοντας έξω την ουσία του προβλήματος, με μόνο στόχο και σκοπό να δημιουργήσει εντυπώσεις και αποπροσανατολισμό διατηρώντας την αντιεκπαιδευτική και αντικοινωνική κατεύθυνση της πολιτικής στην παιδεία.

Τα "επιτελεία" (δόξα το μεγαλοδύναμο αποχτήσαμε πολλές Διευθύνσεις Μελετών) κάνουν μελέτες πυρετωδώς και καταστρώνουν σχέδια εκπαιδευτικών συστημάτων πολυσπούδαστα και ταχύρυθμα, για να προλάβουν τις προθεσμίες. Νομοσχέδια κάνουν, παιδεία όμως δεν καταφέρνουν να στερεώσουν. Πρώτον, γιατί υπηρετούν εξωεκπαιδευτικούς σκοπούς. Δεύτερον, γιατί σκέφτονται και πράττουν γραφειοκρατικά, αφού πολλοί απ' αυτούς δεν έχουν σχέση με την παιδεία, ούτε σαν αντικείμενο σπουδών, ούτε σαν έργο ζωής και μεράκι. Και ναι μεν η παιδεία δένεται με την παραγωγική λειτουργία του ανθρώπου, αλλά η παραγωγική λειτουργία δεν είναι ο σκοπός, αλλά το μέσο. Σκοπός είναι ο άνθρωπος. Η διαπαιδαγώγηση, η καλλιέργειά του, η βελτίωση της ζωής του είναι ο σκοπός της παιδείας. Αλλά στο ΥΠΕΠΘ από παιδεία δε φαίνεται να ξέρουν. Εκπαιδευτικά νομοσχέδια μόνο, πρέπει να ξέρουν να κατασκευάζουν και να τα κατοχυρώνουν με διατάξεις, άρθρα, παραγράφους, εδάφια και εισηγητικές εκθέσεις. Το υπουργείο της Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ποτέ, άλλωστε, στην ιστορία του, εκτός από ευάριθμες περιπτώσεις, δε στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Αν δεν ήταν φυτώριο σκοταδισμού, ήταν κέντρο νεοθετικιστικής αλχημείας.

Ετσι, δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι στο ΥΠΕΠΘ, αντί να μελετάνε πως θα αναβαθμίσουν τη γενική εκπαίδευση, ώστε να της δώσουν την προτεραιότητα που έχει, πώς θα διαμορφώσουν ένα λύκειο που να εξασφαλίζει τη γενική και την επαγγελματική κατάρτιση των νέων, ώστε να είναι σε θέση να λειτουργήσουν παραγωγικά, επινοούν άθλια κατασκευάσματα με παράξενα ονόματα, ΙΕΚ, ΚΕΚ, με τα οποία μολύνουν την επαγγελματική εκπαίδευση και με κουτοπόνηρες ονομασίες, όπως "μεταλυκειακή" ή "τριτοβάθμια εκπαίδευση", διευκολύνουν να μολύνεται η πληγή της πανεπιστημιακής και της τεχνολογικής εκπαίδευσης. Δεν είναι παράξενο που αντί να αναζητούν τρόπους να λειτουργήσει δημιουργικά η αυτονομία της πανεπιστημιακής και της τεχνολογικής εκπαίδευσης, την πειθαναγκάζουν να λειτουργεί σαν εξάρτημα των πολυεθνικών και των πολεμικών οργανισμών, με το πρόσχημα της σύμπλεξής της με την παραγωγή. Μπορεί η ντιρεκτίβα της ΕΕ να είναι η ανάπτυξη της επαγγελματικής κατάρτισης, που στο κάτω κάτω της γραφής, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις δεν αποτελεί "απόλυτο" κακό, αλλά γιατί πρέπει αυτή η ντιρεκτίβα να περάσει σαν εκπαιδευτική πρακτική μέσα σε ανεξέλεγκτα σχήματα; Μήπως για να μην περάσουν κάτω από τον έλεγχο του δημόσιου λογιστικού τα ποσά που διασπαθίζονται αδικαιολόγητα; Και οι ευθύνες είναι προσωπικές και ακέραιες και για τους πολιτικούς παράγοντες του ΥΠΕΠΘ, τους υπουργούς και γ. γραμματείς της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, και για όλους τους τεχνοκράτες που συνειδητά σχεδιάζουν αυτούς τους "θεσμούς". Ας μην προβάλλουν ούτε τον πρότερο έντιμο βίο ούτε την καλή διάθεση. Η νοημοσύνη τους δεν είναι τόσο μικρή που να μην καταλαβαίνουν τι κάνουν. "Ο,τι με διατάσσουν το κάνω", διατείνονται. Γνώμη, όμως, δεν έχετε; τους ρωτάμε εμείς, και ευθύνη δεν παίρνετε απάνω σας, με τέτοιες κατασκευές;

Το "εθνικό απολυτήριο" ή όπως αλλιώς το μετονομάσουν και μεταποιήσουν, δεν αποτελεί μέτρο για την αναβάθμιση της εκπαίδευσης του ελληνικού λαού. Η αναβάθμιση δεν αρχίζει από την αξιολόγηση των μαθητών και μάλιστα στο τελευταίο στάδιο της μαθητείας τους, αλλά από την εκπαίδευση που παρέχεται στα 12 χρόνια της σχολικής φοίτησης. Αν νομίζουν ότι με την εντατικοποίηση των εξετάσεων και την αύξηση του αριθμού των μαθημάτων θα βελτιώσουν την ποιότητα της παιδείας, πέφτουν έξω. Αλλά δε λένε και την αλήθεια, που την ξέρουν, δυστυχώς, γιατί πρόθεσή τους άλλη είναι. Να μειώσουν τον αριθμό εκείνων που φτάνουν στον τερματισμό του λυκείου. Και φυσικά ποιοι δε θα φτάσουν; Τα παιδιά των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων. Και το "Διεθνές απολυτήριο", που υιοθέτησε ο Γ. Παπανδρέου ο Β (ειδικός για την παιδεία, λόγω παππού, και ειδικός πάλι για την εξωτερική μας πολιτική) Γιατί άραγε; Είναι πράξη υπονόμευσης των όποιων προοδευτικών και εξελίξιμων στοιχείων περικλείει η εκπαιδευτική μας παράδοση και επιβολή μιας κατασκευασμένης, ομοιορφοποιημένης, ιμπεριαλιστικής υποκουλτούρας. Ποιος θα χρειάζεται τη βεβαίωση που λέγεται "Εθνικό απολυτήριο", όταν έχει πιστοποιητικό το "Διεθνές", που μ' αυτό θα μπορεί να ταξιδεύει σε όλα τα ημισφαίρια, βόρεια, νότια, ανατολικά και δυτικά; Και φυσικά αυτά όλα θα ανθίσουν στην κόπρο της παραπαιδείας, που με τη μορφή της ιδιωτικής εκπαίδευσης πάει να αντικαταστήσει το δωρεάν και δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Ηδη ρίξανε για ζύμωση την καθιέρωση διδάκτρων στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση... Και βλέπουμε παρακάτω. Και η ελεύθερη πρόσβαση, έστω και με σταδιακή αύξηση του αριθμού των εισακτέων, όλων των νέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι μια μεγάλη απάτη. Γιατί εκτός του ότι δεν υπάρχει η υποδομή για μια τέτοια διαδικασία, δε φαίνεται και προοπτική ν' αποκτηθεί αυτή η υποδομή. Εκτός αν για μια 5ετία μεταφέρουν στην εκπαίδευση τα κονδύλια του υπουργείου Εθν. Αμυνας (αν τους αφήσουν οι πολεμικές βιομηχανίες).

Εκτός απ' αυτό γίνεται και μια ηθελημένη σύγχυση. Αλλο πράγμα είναι η ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση κι άλλο η ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μια πολύ θολή διάκριση για τους πολλούς ανθρώπους, αλλά πολύ βολική για τους καπήλους της πολιτικής πρακτικής. Η πρόσβαση στη γνώση είναι το δικαίωμα που επιβάλλεται από την κοινωνική προέλευση της γνώσης (κοινωνικό αγαθό) και την κοινωνική επίσης λειτουργία του ανθρώπου. Είναι αυτή που αντικατοπτρίζει τον πολιτισμό, την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής και το περιεχόμενο της συνείδησης κτλ., ενώ ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σημαίνει μια πράξη που οδηγεί στη διαμόρφωση μιας εξαιρετικά εξειδικευμένης πρακτικής και παραγωγικής λειτουργίας, με πολύ λεπτές σχέσεις ισορροπίας. Η ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η εκπαίδευση στελεχών και επιστημόνων με αυστηρή εξειδίκευση, είναι επιτακτική για την εποχή μας, αλλά τα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων δε θα έχουν την οικονομική δυνατότητα για πρόσβαση σε αυτήν. Ακόμη πρέπει οι επιστήμονες, να μπορούν να βρουν δουλιά. Αυτά απαιτούν άλλη πολιτική ανάπτυξης προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και όχι της αστικής τάξης. Μέσα στην κρίση του συστήματος του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού προσπαθούν να εκτρέψουν από το σωστό στόχο το αίτημα, με τη συνηθισμένη διγλωσσία: Ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση και ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκουν να αποσυνδέσουν την επιστήμη και τη γνώση από τα επαγγελματικά δικαιώματα. Κι έτσι θα μπορούν να ελέγχουν την κοινωνική επιλογή, που γι' αυτούς έχει αυστηρή ταξική έννοια. Ο numerus clausus που τώρα τελευταία πολύ τον μοστράρουν στα ρεσιτάλ τους οι ΠΑΣΟΚικοί ερασιτέχνες της παιδείας, λειτούργησε στη χώρα μας από το 1926 και έχει εξαντληθεί η αντιδραστική του δυνατότητα. Αναζητείται ένα άλλο εμπόδιο για την απομόνωση των ασθενέστερων στρωμάτων από την πηγή δύναμης, τη γνώση, η οποία μπορεί να συμβάλει στην ανατροπή της ταξικής κοινωνίας και της εκμετάλλευσης. Η γνώση θα βοηθήσει να αναπτυχθούν νέοι και σε άλλο επίπεδο αγώνες. Σε αυτή την αναζήτηση κατέληξαν, πως το καλύτερο είναι η εκτροπή του αιτήματος. Βρήκαν λοιπόν τον όρο "τριτοβάθμια εκπαίδευση". Με την "τριτοβάθμια εκπαίδευση" διαμορφώνουν το πλαίσιο της διοχέτευσης του αιτήματος σε νέα αδιέξοδα. Κάποιες σχολές, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις για εργαστήρια και δαπάνες και φυσικά χωρίς υψηλές προδιαγραφές και στόχους, θα γεμίσουν το κενό σ' αυτή την τριτοβάθμια και τη μεταλυκειακή "αλάνα". Εχουμε όμως ανάγκη από την ανάπτυξη της Ανώτατης εκπαίδευσης (ΑΕ). Και όχι μόνο στους κλασικούς και καθιερωμένους τομείς της θετικής και κοινωνικής ΑΕ, αλλά και σε όλους τους τομείς, της τέχνης κτλ. Ο πληθωρισμός έπειτα των ανέργων επιστημόνων δεν είναι πραγματικός, αλλά πλασματικός. Δεν είναι ότι δεν μπορούν να απορροφηθούν, επειδή είναι πολλοί και περισσεύουν, αλλά γιατί δε θέλουν να διορίσουν ούτε καθηγητές, ούτε γιατρούς, ούτε γεωπόνους. Κι αν θέλουν να καταργήσουν την επετηρίδα των εκπαιδευτικών, για δύο λόγους το θέλουν. Ο ένας για να μπορούν, πέρα απ' όποια δημοκρατική τάξη, να διορίζουν τους ημετέρους και να διαιωνίζουν την ομηρία και την πελατειακή σχέση με το κόμμα και συνεπώς την κατοχή της εξουσίας. Και ο δεύτερος για να καταστρέψουν το "ληξιαρχείο" της ενοχής τους. Η επετηρίδα δείχνει την εγκληματική τους ευθύνη για το πνευματικό δυναμικό που παραλύει στην ανεργία ή στην υποαπασχόληση και την ετεροαπασχόληση. Και εκείνη η διαρκής εκπαίδευση των ενηλίκων, που δεν έχει καμιά σχέση με τη "διά βίου παιδεία", η οποία αποτελεί μια βαθιά ανθρωπιστική αντίληψη, ένα ανάχωμα είναι, που αντιπροσωπεύει την προσπάθεια να λειτουργήσει η ταξική επιλογή.

Οι εκπαιδευτικοί, όπως και τα άλλα στρώματα των εργαζομένων, οι αγρότες, οι ναυτεργάτες, με τους αγώνες τους φέρανε στην επιφάνεια το πρόβλημα της εκμετάλλευσης που υφίστανται και της εσχάτης παραμέλησης στην οποία τους έχουν οδηγήσει όλες οι ταξικές, υπέρ του κεφαλαίου κυβερνήσεις. Μόνο που τα προβλήματα των κοινωνικών αυτών στρωμάτων αφορούν το καθένα κι έναν ιδιαίτερο τομέα της κοινωνικής ζωής. Το πρόβλημα της "αναδιάρθρωσης" της γεωργίας, απαίτηση των δυνάμεων που επιδιώκουν την ένταση της εκμετάλλευσης της γεωργίας και των μικρομεσαίων αγροτών, με την ενίσχυση της υποταγής τους στην αλυσίδα των μονοπωλιακών οικονομικών οργανώσεων, στην εξουσία των μονοπωλιακών οργανισμών, δηλαδή της ΕΕ. Το πρόβλημα των ναυτεργατών, η καταπίεση των οποίων φτάνει στα όρια της απόλυτης απανθρωπιάς, είναι ότι επιδιώκεται να αφαιρεθεί κάθε εμπόδιο στην ένταση της εκμετάλλευσής τους και στη μεγιστοποίηση των κερδών από το αίμα και τους θανάτους των ναυτικών μας, για την απόλυτη ασυδοσία των εφοπλιστών. Και για τα άλλα τμήματα των εργαζομένων, είτε τα προβλήματά τους βρίσκονται σε ύφεση είτε βρίσκονται σε έξαρση, ισχύει λίγο - πολύ το ίδιο. Οι εκπαιδευτικοί έχουν επισημάνει το πρόβλημά τους και οργανώνουν αγώνες για την ικανοποίηση του αιτήματός τους που είναι, εν συντομία, η κοινωνική και οικονομική αναβάθμιση της θέσης τους. Και φυσικά το ΚΚΕ συμπαρατάσσεται στον αγώνα και των εκπαιδευτικών, όπως και των άλλων κοινωνικών στρωμάτων και καλεί όλους τους Ελληνες να σταθούν στο πλευρό των εκπαιδευτικών.

Δεν έχουμε βέβαια την ψευδαίσθηση ότι αν οι εκπαιδευτικοί ικανοποιήσουν ένα κάποιο αίτημά τους, αν τους παραχωρήσουν π.χ. κάποιο πραγματικό ή πλασματικό επίδομα θα έχουν λύσει το πρόβλημα της κοινωνικής και οικονομικής τους αναβάθμισης. Η κοινωνική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών περνάει μέσα από την αναβάθμιση της παιδείας στο σύνολό της. Γιατί η αναβάθμιση της παιδείας θα δικαιώσει την ύπαρξή της και τη λειτουργία της και θα τραβήξει με αγάπη κοντά της και κοντά σε όλους τους εκπαιδευτικούς το λαό ολόκληρο, που αυτή την ώρα, σαστισμένος, αναρωτιέται με ποιον πρέπει να είναι, με το λιοντάρι (κυβέρνηση) ή με το λαό, τον εαυτό του δηλαδή. Γιατί έχουν καταφέρει να σκορπίσουν σύγχυση. Φταίνε τάχα οι εκπαιδευτικοί και κάνουν κι από πάνω και απεργίες; Η φταίει το κράτος και όσοι συναγελάζονται με χίλιες μύριες ιδιότητες στα υπουργικά γραφεία; Και οι γονείς κλαίνε τις ώρες που θα χάσουν τα παιδιά τους με την απεργία. Οι ώρες που χάνονται από την απεργία είναι κακό. Κανείς λογικός δεν μπορεί να υποστηρίξει το αντίθετο. Ομως είναι ακόμα πιο κακό οι ώρες που χάνονται μονίμως από την έλλειψη του προσωπικού που δεν υπάρχει, από τα μαθήματα που δε γίνονται, ο χρόνος που χάνεται από την άθλια ποιότητα της δουλιάς που γίνεται, με την έλλειψη των κτιριακών εγκαταστάσεων, από τα κακά βιβλίααπό τα αλλοπρόσαλλα προγράμματα, από το διοικητισμό και τον αυταρχισμό και από μια σειρά άλλα φαινόμενα που δε θα τα εξετάσουμε εδώ. Κακό οι χαμένες διδακτικές ώρες και μάλιστα τις παραμονές των εξετάσεων. Το έγκλημα όμως, που γίνεται εν "ψυχρώ" και εξακολουθητικά, να ακυρώνονται απείρως περισσότερες ώρες, χωρίς να δίνεται λόγος σε κανένα, δεν έχει υπεύθυνο;

Γι' αυτό και το τονίζουμε εδώ, το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί αποσπασματικά, αλλά συνολικά. Το πρόβλημα, και αυτό αναδεικνύει η θέση του ΚΚΕ, είναι το πρόβλημα της παιδείας στο σύνολό του. Γι' αυτό και το μέτωπο πάλης των εκπαιδευτικών είναι μέτωπο με παλλαϊκό χαρακτήρα. Είναι το μέτωπο της παιδείας που πρέπει να συγκεντρώσει στις γραμμές του όλους τους ενδιαφερόμενους. Τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, τους γονείς ως άτομα και με τις οργανώσεις τους κι από κει και πέρα όλους τους κοινωνικούς φορείς (τα πνευματικά και τα κοινωνικά σωματεία), όλους τους παράγοντες που παρακολουθούν την κατάντια της εκπαίδευσής μας. Αν το πρόβλημα δεν αντιμετωπιστεί στο σύνολό του, θα είμαστε οι μάρτυρες μαζί και οι συνένοχοι αυτής της κατάπτωσης.

Είναι γνωστή η μεγάλη σημασία της εκπαίδευσης και της παιδείας, που στην εποχή μας γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, καθώς η επιστήμη μεταβάλλεται άμεσα σε παραγωγική δύναμη. Αλλά και ανεξάρτητα από όλα αυτά η επίδραση της εκπαίδευσης είναι καθοριστική για ολόκληρη τη ζωή μας. Απ' αυτήν εξαρτάται:α) Η ποιότητα ζωής. Η εκπαίδευση κατασταλάζει σε παιδεία, δηλαδή σε πολιτισμό, που καθορίζει ποιοτικά τις απαιτήσεις των ανθρώπων, τον τρόπο σκέψης τους, δημιουργεί ατμόσφαιρα άνετης κοινωνικής συμβίωσης και αλλαγής των αυταρχικών σχέσεων που επιβάλλει η έλλειψη καλλιέργειας. Κι αν η μέχρι σήμερα παιδεία δεν κατόρθωσε να επιβάλει ποιότητα ζωής, είναι γιατί η ποιότητα της ίδιας της εκπαίδευσης δεν είναι αντάξια αυτών των απαιτήσεων, γιατί το καπιταλιστικό σύστημα και η κρίση του ακυρώνει το ρόλο της.

β) Η αποτελεσματικότητα της ανθρώπινης δράσης. Η εκπαίδευση εκτός του ότι πλουτίζει τη συνείδηση και τη σκέψη με όλο το θησαυρό που έχει σωρεύσει ο ανθρώπινος μόχθος, και κάνει πιο πλούσιο τον ψυχισμό του ανθρώπου, του καλλιεργεί την κριτική ικανότητα, του αναπτύσσει τη δύναμη του συνδυασμού, τη μεθοδικότητα, και συνεπώς την αποτελεσματικότητα.

γ) Τέλος, η παραγωγικότητα του ανθρώπου αναπτύσσεται, αφού υπάρχει η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση η οποία δημιουργεί επαγγελματικό προσανατολισμό και καλλιεργεί δεξιότητες παραγωγικές. Αλλά κι αν ακόμα ο νέος άνθρωπος δεν παρακολουθήσει μαθήματα τεχνικής και επαγγελματικής κατάρτισης, προικισμένος ο νέος με γνώσεις και ιδέες, Θα έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται εύκολα και να προσλαμβάνει ευκολότερα τεχνικές και να αφομοιώνει διαδικασίες.

Αντιλαμβάνεται κανείς με ευκολία πως το πρόβλημα της εκπαίδευσης - παιδείας έχει μια ευρύτατη διάσταση και το ΚΚΕ, σωστά, δε θέτει απλά και μόνο το δίκαιο αίτημα της μισθολογικής αναβάθμισής των εκπαιδευτικών, αλλά το σύνολο του προβλήματος, και μέσα απ' αυτό, το οικονομικό πρόβλημα.

Ηταν εξαιρετικά σωστή η απόφαση του ΚΚΕ ν' αναδείξει το πρόβλημα της παιδείας σε μέτωπο λαϊκών αγώνων, δίπλα στο αγροτικό πρόβλημα και τα προβλήματα των διάφορων τμημάτων της εργατικής τάξης.

Τα κριτήρια με τα οποία μπορεί ένα πρόβλημα να αναδειχτεί σε μέτωπο αγώνα είναι δύο. Το ένα είναι το ποσοτικό και το άλλο το ποιοτικό. Το ποσοτικό μέρος, εδώ, έχει σημαντική βαρύτητα. Αν οι αγρότες αποτελούν το 17% περίπου του πληθυσμού και οι εργατοϋπάλληλοι το 49% περίπου, το πρόβλημα της εκπαίδευσης και της παιδείας αγκαλιάζει το 100% σχεδόν του πληθυσμού. Αλλά και η ποιοτική του πλευρά είναι ακόμη πιο σημαντική. Γιατί, με ένα λόγο, η εκπαιδευτική διαδικασία εμπλέκεται με το ουσιαστικότερο πρόβλημα της αστικής, αλλά και κάθε εκμεταλλευτικής κοινωνίας, την αναπαραγωγή της. Οχι βέβαια, πως η εκπαίδευση είναι ο μοναδικός ένοχος αυτής της διαδικασίας, αλλά από τη θέση της μέσα στους μηχανισμούς της κοινωνίας μας είναι ο επιφορτισμένος, με την αναπαραγωγή των βασικών χαρακτηριστικών της, μηχανισμός. Υπάρχει βέβαια και η άλλη αντίληψη για το ρόλο της εκπαίδευσης, όλων εκείνων που δεν τη θέλουν παράγοντα στασιμότητας και διατήρησης μιας άθλιας κοινωνικής πραγματικότητας. Που θεωρούν βασική τους αποστολή τη μετάδοση εκείνης της γνώσης και κοινωνικής συμπεριφοράς που συμβάλλει στη γέννηση του νέου στην κοινωνία. Πάνω σ' αυτό το κομβικό ζήτημα διεξάγεται έντονη διαπάλη. Η εκπαίδευση, σύμφωνα με τη δική μας αντίληψη, δεν πρέπει να αναπαράγει, αλλά να παράγει το νέο.