Ποιον να πρωτοθυμηθεί κανείς από τους πρωταγωνιστές της Ολυμπιάδας του Μονάχου. Το "δελφίνι" της πισίνας, τον θρυλικό Μαρκ Σπιτς, που κατάφερε στη διάρκεια επτά ημερών να κρεμάσει στο λαιμό του επτά χρυσά μετάλλια με αντίστοιχες παγκόσμιες επιδόσεις; Τον "ιπτάμενο" Βαλέρι Μπορζόφ από το Κίεβο που τερμάτισε την κυριαρχία των Αμερικανών στις ταχύτητες; Τον Τζον Ακι Μπούα από την Ουγκάντα, με την κορδέλα στο κεφάλι, που πηδούσε σαν ελάφι τα εμπόδια στα 400μ. εμπόδια; Τον Σοβιετικό Αλεξάντρ Μεντβέντ που για τρεις συνεχόμενες Ολυμπιάδες δεν είχε αντίπαλο στην ελευθέρα πάλη; Τον Κουβανό Τεόφιλο Στίβενσον που απέδειξε ότι η πυγμαχία ως άθλημα έχει τη δική της ομορφιά; Τον Βίκτορ Σανέεφ που για δεύτερη συνεχόμενη Ολυμπιάδα κυριάρχησε στο τριπλούν, ή μήπως τον αείμνηστο Αλεξάντερ Μπέλοφ που με το καλάθι του σε νεκρό χρόνο αφαίρεσε για πρώτη φορά το χρυσό στο μπάσκετ από τους Αμερικανούς; Θα σταθούμε σε τρεις από αυτούς.

Ο Βαλέρι Μπορζόφ έμελλε να είναι ο τελευταίος λευκός Ολυμπιονίκης στα 100μ. Ο σημερινός υπουργός Αθλητισμού της Ουκρανίας πήγε στο Μόναχο αποφασισμένος να αποδείξει ότι ο γρηγορότερος άνθρωπος στον κόσμο δε ζούσε πια στις ΗΠΑ. Από το 1960, ο Μπορζόφ είχε νικήσει έξι φορές σε κούρσες με αντιπάλους Αμερικανούς σπρίντερ. Τρεις φορές είχε αναδειχτεί πρωταθλητής Ευρώπης στον ανοιχτό στίβο, ενώ το 1970 και 1971 είχε ηττηθεί μόνο μία φορά. Ηταν τόσο σίγουρος για τη νίκη του στον τελικό των 100μ., που επέτρεψε στον εαυτό του να τερματίσει με υψωμένα τα χέρια και σε χρόνο 10.14. Ο Μπορζόφ κατάφερε να κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο και στην κούρσα των 200μ. με χρόνο 20.0, και το ασημένιο στη σκυταλοδρομία των 4χ100. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στο Μόντρεαλ, έκανε πάλι 10.14 στον τελικό, αλλά ήταν αρκετό για να του χαρίσει μόνο το χάλκινο μετάλλιο, όπως και στη σκυταλοδρομία των 4χ100.

Ο Μαρκ Σπιτς γεννήθηκε στις 10 Φλεβάρη 1950 στην Καλιφόρνια. Αρχισε την κολύμβηση τυχαία σε ηλικία 9 χρόνων και χωρίς πολύ ταλέντο, όπως ομολογεί ο ίδιος. Είχε όμως τρομερή διάθεση για δουλιά. "Στις πισίνες είδα ανθρώπους με περισσότερο ταλέντο από μένα, αλλά με λιγότερη πίστη σε αυτό που κάνουν. Ο νικητής είναι ένας θρησκόληπτος. Πιστεύει στη νίκη, στο ξεπέρασμα των δυνατοτήτων του. Δε φτάνουν μόνο οι δυνατότητες. Οι δυνατότητες είναι εκ γενετής, η πίστη αποκτιέται εν ζωή", υπογράμμιζε. Ο Σπιτς κέρδισε διαδοχικά χρυσά μετάλλια: στα 100μ. ελεύθερο με 51,2, τα 200 ελεύθερο με 1.52.8, τα 100 πεταλούδα με 54.3, τα 200 πεταλούδα με 2.00.7, και τις σκυταλοδρομίες 4χ100, 4χ200 και 4χ100 μεικτή.

Ο Ακι Μπούα δημιούργησε ένα καταπληκτικό παγκόσμιο ρεκόρ στα 400μ. εμπόδια, με χρόνο 47.82. Πρωταθλητής δεκάθλου την ίδια εποχή στην πατρίδα του, λατρεύτηκε σαν ήρωας. Ο πατέρας του είχε 8 συζύγους και ο ίδιος 42 αδέλφια, εκ των οποίων το 1972 βρίσκονταν εν ζωή τα 29. Ταυτίστηκε όμως με το καθεστώς του Ιντι Αμίν, ενός δικτάτορα που υμνούσε τον Χίτλερ, και δεν είχε ανάλογη συνέχεια. Οταν το 1979 έπεσε το καθεστώς του Αμίν, έφυγε μαζί του στην Κένυα, όπου συνελήφθη και έμεινε ένα μήνα στη φυλακή. Το 1987 επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου συνελήφθη εκ νέου με την κατηγορία ότι είχε στο σπίτι του ένα οπλοπολυβόλο. Το 1976 ταξίδευσε στο Μόντρεαλ αλλά αποχώρησε άπρακτος εξαιτίας του μποϊκοτάζ των αφρικανικών χωρών.

Το 1966 στη Ρώμη, αποφάσισε η ΔΟΕ, να χρίσει ολυμπιακή πρωτεύουσα των 20ών Ολυμπιακών Αγώνων το Μόναχο. Τη διοργάνωση διεκδίκησαν επίσης η Βαρκελώνη, το Ντιτρόιτ και το Μόντρεαλ. Η πρωτεύουσα της Βαυαρίας, βιομηχανικό κέντρο της Ομοσπονδιακής Γερμανίας και έδρα των ραδιοφωνικών σταθμών του ψυχρού πολέμου, "Ελευθερία" και "Ελεύθερη Ευρώπη", είχε την ολόπλευρη υποστήριξη της "Αντίντας", που ήδη είχε αρχίσει να δημιουργεί τη δική της ομάδα στην ηγεσία της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.

Οι Γερμανοί έχτισαν ένα αξιοθαύμαστο αθλητικό συγκρότημα, σε μια περιοχή του Μονάχου που είχε ισοπεδωθεί από τους βομβαρδισμούς στο δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το συγκρότημα περιλάμβανε αθλητικό χωριό για 12.000 αθλητές και συνοδούς. Ολυμπιακό στάδιο 80.000 θέσεων. Κλειστό γυμναστήριο 15.000 θέσεων. Πισίνα 10.000 θέσεων. Ποδηλατοδρόμιο 13.000 θέσεων και πολλές ακόμα αθλητικές αίθουσες και χώρους. Ολες οι εγκαταστάσεις ήταν εξοπλισμένες με ό,τι καλύτερο στον τομέα της τεχνολογίας. Εξω από το ολυμπιακό στάδιο ...φυτεύτηκε η "δεντροστοιχία των εθνών" με μεγάλα δέντρα που στάλθηκαν από τις 121 χώρες που συμμετείχαν στους αγώνες. Ο αριθμός των αθλητών έφτασε τους 7.147 (1.299 γυναίκες) και για πρώτη φορά εκπροσωπήθηκαν η Αλβανία, η Ανω Βόλτα, η Γκαμπόν, η Κίνα, η Σαουδική Αραβία, η Σομαλία και το Τόγκο.

Στον αγωνιστικό τομέα η επιτυχία ήταν απόλυτη. Στην κολύμβηση δημιουργήθηκαν ολυμπιακά ρεκόρ και στα 29 αγωνίσματα, εκ των οποίων τα 23 ήταν παγκόσμια. Στο στίβο τα ολυμπιακά ρεκόρ έφτασαν τα 25 και τα παγκόσμια ήταν 12, στην άρση βαρών 32 και 7 αντίστοιχα, στη σκοποβολή 6 και 4 και στην τοξοβολία 2.

Την ηρεμία των αγώνων και το χειροκρότημα των θεατών, διέκοψαν οι πυροβολισμοί στις 5 του Σεπτέμβρη. Το πρωί της 11ης ημέρας των αγώνων, οπλισμένοι άνδρες της οργάνωσης "Μαύρος Σεπτέμβρης" εισέβαλαν στο κτίριο 41 του ολυμπιακού χωριού, όπου ήταν το κατάλυμα της ομάδας πάλης του Ισραήλ, απειλώντας ότι θα δολοφονήσουν όλους τους αθλητές σε περίπτωση που δεν απελευθερωθούν 236 Παλαιστίνιοι που κρατούνταν στις φυλακές του Ισραήλ. Για να δείξουν ότι δεν αστειεύονται, εκτελούν τον προπονητή της ομάδας Μοσέ Βάινμπεργκ και πετούν το πτώμα του έξω. Σώμα ειδικών δυνάμεων περικυκλώνει το κτίριο και αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις. Η πρωθυπουργός του Ισραήλ Γκόλντα Μέιρ απορρίπτει το αίτημα. Οι τρομοκράτες ζητούν να μεταφερθούν στο αεροδρόμιο και να φύγουν σε άλλη χώρα με τους ομήρους. Οι Γερμανοί ετοιμάζουν σχέδιο καταστολής και όταν τα ελικόπτερα φτάνουν στο αεροδρόμιο αρχίζει το μακελειό. Ελεύθερος σκοπευτής ανοίγει πρώτος πυρ. Η απάντηση έρχεται με χειροβομβίδες. Αποτέλεσμα: νεκροί οι 9 όμηροι, πέντε του "Μαύρου Σεπτέμβρη" και ένας αστυνομικός. Οι Γερμανοί δικαιολογούνται υποστηρίζοντας ότι είχαν την πληροφορία πως οι όμηροι ήταν ήδη νεκροί. Λίγες μέρες αργότερα ο "Μαύρος Σεπτέμβρης" καταφέρνει να ελευθερώσει τους 236 Παλαιστίνιους, καταλαμβάνοντας αεροσκάφος της "Λουφτχάνσα" κρατώντας ομήρους 17 επιβάτες.

Αθλητές και παράγοντες εκφράζουν την άποψη ότι δεν πρέπει να συνεχιστούν οι αγώνες. Ο κορυφαίος κολυμβητής Μαρκ Σπιτς εγκαταλείπει το Μόναχο δηλώνοντας: "δε φεύγω γιατί είμαι Εβραίος, φεύγω γιατί είμαι άνθρωπος και αθλητής". Ο πρόεδρος της ΔΟΕ, Εϊβερι Μπράντετζ, έχει διαφορετική άποψη. "Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να μετατραπούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες σε κέντρο εμπορικών ή πολιτικών αντιδράσεων και δολοφονικών ενεργειών. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε σε μια ομάδα τρομοκρατών να σκοτώσει ένα από τα βασικότερα κανάλια της διεθνούς συνεργασίας".

Οι αθλητές επιστρέφουν στα στάδια, η ολυμπιακή σημαία μένει μεσίστια και οι Σοβιετικοί αθλητές καταφέρνουν το απίστευτο, να κατακτήσουν 50 χρυσά, 27 ασημένια και 22 χάλκινα μετάλλια. Στο στίβο οι Αμερικανοί κερδίζουν μόνο 6 χρυσά μετάλλια, όσα και οι Σοβιετικοί. Τις εντυπώσεις κερδίζουν ο ταχύτερος σπρίντερ Βαλέρι Μπορζόφ, ο Ακι Μπούα από την Ουγκάντα με παγκόσμιο ρεκόρ στα 400 εμπόδια και ο Φινλανδός Λάσε Βίρεν που αναδείχτηκε νικητής στα 5 και 10 χιλιόμετρα. Στην κολύμβηση κυριάρχησαν οι ΗΠΑ με 12 χρυσά, ενώ στην άρση βαρών ο Σοβιετικός Αλεξέγεφ, με 640 κιλά στο σύνολο, έγραψε τη δική του ιστορία.

Στα ομαδικά αθλήματα εντύπωση δημιούργησε η νίκη των Σοβιετικών στο μπάσκετ. Τρία δευτερόλεπτα πριν το τέλος οι Αμερικανοί έκαναν το 50-49. Η γραμματεία δεν κατάλαβε ότι ο Βλ. Κοντράσιν ζήτησε τάιμ άουτ και ο χρόνος κυλάει. Οι Σοβιετικοί κέρδισαν την... ένσταση και στην επαναφορά της μπάλας ο Αλ. Μπέλοφ γράφει το τελικό 50-51. Οι Αμερικάνοι αρνήθηκαν να παραλάβουν τα ασημένια μετάλλια, τα οποία βρίσκονται ακόμα σε θυρίδα γερμανικής τράπεζας. Στο ποδόσφαιρο η Πολωνία των Ντέινα, Λάτο, Ζμούντα, με προπονητή τον Κρ. Γκόρσκι νικάει στον τελικό με 2-1 την Ουγγαρία. Στον τελικό του βόλεϊ οι Ιάπωνες επικρατούν των Ανατολικογερμανών με 3-1, ενώ στο πόλο τερματίζουν πρώτοι οι Σοβιετικοί.

Με 60 αθλητές ταξίδευσε η ελληνική αποστολή για το Μόναχο. Επικεφαλής ο Πέτρος Γαλακτόπουλος, που τέσσερα χρόνια νωρίτερα είχε κατακτήσει το χάλκινο μετάλλιο. Ο παλαιστής του Εθνικού Αθηνών ήταν από τα φαβορί ν' ανέβει στο βάθρο της κατηγορίας των 74κ. Δύο φορές παγκόσμιος πρωταθλητής, υπολόγιζε σοβαρά μόνο τον Σοβιετικό Ιγουμένοφ. Οι δυο αθλητές συναντήθηκαν νωρίς και το παιχνίδι έληξε ισόπαλο. Ο Ιγουμένοφ λίγο αργότερα αποχώρησε τραυματίας, αλλά ο Γαλακτόπουλος που στη συνέχεια νίκησε τον Βέλγο Μπενς, τον Φινλανδό Τάπιο και ήρθε ισόπαλος με τον Αυστριακό Μπέργκερ, στον τελικό έχασε από τον Τσεχοσλοβάκο Μλάχα με 3 - 5 σημεία και περιορίστηκε στο χάλκινο μετάλλιο.

Στο βάθρο του νικητή ανέβηκε και ο Ηλίας Χατζηπαυλής, που στο Κίελο κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο στα ΦΙΝ.

Στα 82,5κ. της άρσης βαρών ο Χρ. Ιακώβου πήρε την 5η θέση, χάνοντας το χάλκινο μετάλλιο για 5 κιλά. Ο σημερινός ομοσπονδιακός προπονητής σήκωσε 170κ. στο ντεβελοπέ, 137,5 στο αρασέ και 182,5 στο ζετέ. Εβδομος κατετάγη στην κατηγορία των 62κ. της ελληνορωμαϊκής ο Στέλιος Μυγιάκης, που οκτώ χρόνια αργότερα θα ανέβαινε στη Μόσχα στο ψηλότερο σκαλοπάτι του βάθρου.

Με πολλές ελπίδες διάκρισης ταξίδεψε στο Μόναχο ο Βασίλης Παπαγεωργόπουλος. Ο αθλητής του Αετού Θεσσαλονίκης, ήταν μαζί με τον Σοβιετικό Βαλερί Μπορζόβ το κορυφαίο δίδυμο σπρίντερ στην Ευρώπη. Στον προκριματικό ο Παπαγεωργόπουλος τερμάτισε πρώτος με 1024, χρόνος που ήταν αρκετός για να χαρίσει στον τελικό το ασημένιο μετάλλιο στον Αμερικανό Τέιλορ. Στον προημιτελικό ο Ελληνας αθλητής ένιωσε ενοχλήσεις στους κοιλιακούς μυς, αλλά αν και προκρίθηκε στην επόμενη φάση με χρόνο 1045, δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το τραύμα του. Αντίθετα με τον Παπαγεωργόπουλο, ο Σταύρος Τζωρτζής στάθηκε πιο τυχερός. Ο Κύπριος αθλητής στον ημιτελικό είδε τους Γερμανούς Ρούντολφ και Μπίντερ να πέφτουν λίγο πριν το τέλος της κούρσας, γεγονός που του χάρισε την πρόκριση στον τελικό των 400μ. με εμπόδια, όπου τερμάτισε στην 6η θέση με χρόνο 49.66.

Οι υπόλοιποι Ελληνες αθλητές δεν μπόρεσαν να διακριθούν. Μεταξύ αυτών, η κολυμβήτρια Ελένη Αυλωνίτου, ο σημερινός αρχιπροπονητής της ομάδας στίβου, Σπ. Ζαχαρόπουλος, ο Σπ. Κοντοσώρος, ο Λ. Λουκά, ο Βασ. Παπαδημητρίου, ο Χρ. Παπανικολάου που έμεινε στα 5.20 και ο Γ. Χατζηϊωαννίδης του Ατλαντα Καλλιθέας που οκτώ χρόνια αργότερα θα κατακτούσε στη Μόσχα το χάλκινο μετάλλιο στα 57κ. της ελευθέρας πάλης.

Λίγες μέρες αργότερα θα εγκαινιαζόταν στην Ολυμπία το Μουσείο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Η πρωτοβουλία ανήκε στον Γ. Παπαστεφάνου, ο οποίος το 1961 είχε αγοράσει το παλαιό κτίριο του δημοτικού σχολείου με το οικόπεδό του και το μετέτρεψε σε Μουσείο. Ο Γ. Παπαστεφάνου που είχε τιμηθεί με το γαλλικό παράσημο του Ιππότου των Καλών Τεχνών και το χρυσό μετάλλιο της Γερμανικής Ολυμπιακής Επιτροπής, το 1964 χάρισε το Μουσείο και τη συλλογή του στην ΕΟΑ. Πέθανε σε ηλικία 88 χρόνων το 1978.

Στις 23 Αυγούστου 1972, μετά από εικοσάχρονη παρουσία στην προεδρία της ΔΟΕ, ο Αμερικανός Εϊβερι Μπράντετζ υπέβαλε την παραίτησή του. Με 69 ψήφους τον διαδέχτηκε ένας Ιρλανδός. Ο Μάικλ Κιλάνιν, ή λόρδος Κιλάνιν, όπως έμεινε στην ιστορία.

Στην οχτάχρονη θητεία του στο τιμόνι της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, ο λόρδος Κιλάνιν επισκέφτηκε πολλές φορές τη χώρα μας. Το 1979 κι ενώ γνώριζε ότι ένα χρόνο αργότερα στη Μόσχα θα εκλεγεί ο διάδοχός του, παρουσίασε τον εαυτό του από το βήμα της 19ης Συνόδου της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας. Μεταξύ άλλων υπογράμμισε:

"Εξελέγην πρόεδρος της ΔΟΕ για οκτώ χρόνια το 1972. Δεν είμαι αθλητής υψηλών επιδόσεων. Εσπούδασα στην Αγγλία αλλά είμαι ιρλανδικής καταγωγής και το πατρικό μου βρίσκεται στη δυτική ακτή της Ιρλανδίας. Στα νεανικά μου χρόνια, μετά το πανεπιστήμιο, άρχισα να συγγράφω και σαν δημοσιογράφος ταξίδεψα πολύ στον κόσμο, είτε σαν πολιτικός και διπλωματικός συντάκτης, είτε σαν πολεμικός ανταποκριτής. Το 1950, εξελέγην παμψηφεί πρόεδρος του Ολυμπιακού Συμβουλίου της Ιρλανδίας".

Ο δημοσιογράφος από την Ιρλανδία που έμελλε να φτάσει στο ανώτερο ολυμπιακό αξίωμα, το 1935 - '36 συνεργάστηκε με την εφημερίδα του Λονδίνου "Ντέιλι Εξπρές". Το 1937 και 1938 διατέλεσε πολεμικός ανταποκριτής στην Ασία και το 1938 - 1939 πολιτικός συντάκτης της εφημερίδας "Ντέιλι Μέιλ". Το 1938 - 1945 ως αξιωματικός του βρετανικού στρατού πήρε μέρος στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1950 εκλέχτηκε πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής της Ιρλανδίας. Μέλος της ΔΟΕ από το 1952, έγινε αντιπρόεδρός της το 1968 και πρόεδρος το 1972.

Ο λόρδος Κιλάνιν προήδρευσε της ΔΟΕ σε μια κρίσιμη εποχή για το ολυμπιακό κίνημα. "Ηταν άτυχος με την εποχή του. Στο Μόναχο έπεσαν οι πυροβολισμοί και στο Μόντρεαλ αποχώρησαν οι αφρικανικές ομάδες", δήλωσε αργότερα ο σημερινός πρόεδρος της ΔΟΕ Χ. Α. Σάμαρανκ. Θα συμπληρώναμε ότι δεν μπόρεσε να αποτρέψει και το μποϊκοτάζ των Αμερικανών στην Ολυμπιάδα της Μόσχας.

Ο Λ. Κιλάνιν συνέδεσε το όνομά του με τα Ολυμπιακά Συνέδρια του 1973 και 1981. Προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να σταματήσει την κατηφόρα στην οποία οδηγούσε η εμπορευματοποίηση το ολυμπιακό κίνημα. "Θα συνεχίσουμε μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας τις συζητήσεις γύρω από τον επαγγελματισμό και τον ερασιτεχνισμό. Εγώ πάντως είμαι εναντίον των "ανοιχτών" Ολυμπιακών Αγώνων. Δεν είμαι εναντίον του επαγγελματικού αθλητισμού, αλλά υπάρχει κίνδυνος να πάρουμε τον αθλητισμό μέσα από τα χέρια του ατόμου, των διοικητικών οργάνων και των Ολυμπιακών Εθνικών Επιτροπών και να τον δώσουμε στα χέρια των ιμπρεσάριων", τόνιζε το 1979 στην Αθήνα. Οι φόβοι του επιβεβαιώθηκαν με το χειρότερο τρόπο, αλλά δεν ήταν αμέτοχος ευθυνών. Ο διάδοχός του δεν είχε ενδοιασμούς ως προς τη χρησιμότητα ή όχι του επαγγελματισμού. Επιπλέον, τον κατηγόρησε ότι παρακολουθούσε τις εξελίξεις στα ολυμπιακά δρώμενα από την ήσυχη γωνιά του σπιτιού του. "Ηταν μαλακός όπως τα παπούτσια από καστόρι. Ο ίδιος ζούσε στην Ιρλανδία. Η ΔΟΕ ήταν μόνη της. Στη Λωζάνη τα νήματα κινούσε το σκληρό χέρι της Μόνικα Μπερλιού", σχολίασε ο Χ. Α. Σάμαρανκ.