Τα στοιχεία δείχνουν ότι από χρόνο σε χρόνο αυξάνουν σημαντικά τον τζίρο τους, ενώ ταυτόχρονα ο όγκος των λιανικών πωλήσεων στο σύνολο της χώρας πέφτει. Πολλαπλασιάζουν μέσα από εξαγορές ή νέες ιδρύσεις τα καταστήματά τους, διαθέτοντας χώρους πώλησης δεκάδων χιλιάδων τ.μ. η κάθε μια, ενώ ταυτόχρονα κλείνουν δεκάδες χιλιάδες μικρές λιανεμπορικές επιχειρήσεις. Επιβάλλουν όρους όλο και πιο ασφυκτικούς στην εγχώρια μεταποιητική βιομηχανία ή βιοτεχνία, απ' την οποία προμηθεύονται - όσο προμηθεύονται - προϊόντα.

Η εξέλιξη αυτή προκαλεί ανησυχία και αγανάκτηση στους ΕΒΕ. Είναι χαρακτηριστικές οι αντιδράσεις σε Χίο, Λάρισα, Γιάννενα, Πάτρα, Ηράκλειο, είναι χαρακτηριστικές οι θέσεις που παίρνουν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις τους.

Εντονες είναι επίσης οι καταγγελίες, αλλά και αντιδράσεις από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εμποροϋπαλλήλων, που βλέπουν να εντείνεται η εκμετάλλευσή τους, να τσακίζονται οι εργασιακές σχέσεις που είχαν κατακτήσει, να μειώνονται οι αμοιβές τους.

Ενας ορισμένος προβληματισμός αναπτύσσεται γενικότερα στους εργαζόμενους - καταναλωτές. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στα Γιάννενα στη συντονιστική επιτροπή συμμετέχουν όλοι οι φορείς (Ομοσπονδία ΕΒΕ, Εργατικό Κέντρο, Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών, Εμπορικός Σύλλογος κ.ά.).

Οι συνέπειες στις επαρχιακές πόλεις είναι πολύ πιο εμφανείς.

Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση, η κυβέρνηση (υπουργείο Εμπορίου) υποχρεώνεται να δηλώνει κατανόηση στο πρόβλημα και ότι μελετά τη λήψη μέτρων, ώστε - με βάση το γαλλικό πρότυπο - να τεθούν περιορισμοί στο εμβαδό των μεγάλων πολυκαταστημάτων και σούπερ μάρκετ.

Είναι η ίδια κυβέρνηση, που, σαν συνέχεια της προηγούμενης, κάνει ό,τι είναι δυνατόν - στα πλαίσια της πολιτικής της ελεύθερης αγοράς - για να διευκολύνει τον έλεγχο και την κυριαρχία της από τα μονοπώλια.

Βέβαια ο ΣΕΛΠΕ, η "συνδικαλιστική" οργάνωση των πολυκαταστημάτων, βγήκε αμέσως και αντέδρασε στο ενδεχόμενο λήψης μέτρων.

* * *

Και είναι πολύ περισσότεροι αυτοί που θα συμφωνούσαν απλά με τη λήψη κάποιων μέτρων - όπως ο περιορισμός στο εμβαδό - στις περιπτώσεις που ο ανταγωνισμός, όπως συμβαίνει τώρα, ξεφεύγει από τα "θεμιτά" του όρια.

Πρόοδος γενικά στη διακίνηση των προϊόντων είναι ό,τι συμβάλλει στη γρήγορη, ισόρροπη και ομαλή ροή τους από την παραγωγή στην κατανάλωση με τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομία σε εργασία και άλλους υλικούς πόρους.

Η μεγάλη λιανεμπορική επιχείρηση υπερτερεί απ' αυτή την άποψη από τη μικρή. Ομως το μέγεθος δεν είναι ο μόνος ή κύριος παράγοντας όπου εξαντλείται το πρόβλημα.

Κύριος παράγοντας είναι οι σχέσεις ιδιοκτησίας που καθορίζουν το κίνητρο λειτουργίας της επιχείρησης και τους γενικότερους όρους, τις γενικότερες οικονομικές σχέσεις που κυριαρχούν στην κοινωνία.

Η μεγάλη καπιταλιστική λιανεμπορική επιχείρηση είναι αναμφισβήτητα πρόοδος σε σχέση με το μικρό λιανεμπορικό κατάστημα.

Είναι όμως μια πρόοδος επώδυνη, γιατί σ' αυτήν κυριαρχεί το κίνητρο του ατομικού μέγιστου δυνατού κέρδους.

Τσακίζει τους μικρούς εμπόρους, υπερεντατικοποιεί την εκμετάλλευση των εμποροϋπαλλήλων, ασκεί αρνητικές επιδράσεις στην εγχώρια μεταποιητική βιομηχανία - βιοτεχνία, διαμορφώνει στρεβλά καταναλωτικά πρότυπα, επιβαρύνει το τελικό κόστος των προϊόντων με λειτουργίες που επιβάλλει ο ανταγωνισμός, διαμορφώνει προϋποθέσεις κερδοσκοπίας με τις τιμές σε βάρος του καταναλωτή.

Ασύγκριτα μεγαλύτερη πρόοδος σε σχέση με το καπιταλιστικό μονοπώλιο στο λιανεμπόριο είναι η μεγάλη λιανεμπορική επιχείρηση συνεταιριστικής ή κρατικής ιδιοκτησίας, διότι έχει τις προϋποθέσεις να δώσει θετική διέξοδο στους μικρούς εμπόρους και γενικότερα μικροϊδιοκτήτες και ταυτόχρονα να λειτουργεί προς όφελος συνολικά των εργαζομένων.

Βέβαια, κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο αν υπάρχει εργατική εξουσία που θα έχει κρατικοποιήσει πρώτ' απ' όλα τη μεγάλη παραγωγή, το πιστωτικό σύστημα και το μεγάλο εισαγωγικό εμπόριο και πάντα κάτω από εργατικό - λαϊκό έλεγχο.

Αυτή είναι η μόνη φιλολαϊκή προοπτική.

* * *

1. Να μπουν ουσιαστικοί περιορισμοί στην ασύδοτη δράση των μεγάλων πολυκαταστημάτων ή σούπερ μάρκετ που ήδη λειτουργούν. Τέτοιοι περιορισμοί μπορούν να αφορούν το εμβαδό τους, έλεγχο στην πολιτική τιμών που ακολουθούν, έλεγχο στους όρους προμηθειών που επιβάλλουν, έλεγχο στις δαπάνες διαφήμισης που κάνουν, αυξημένη φορολογία τους (που να σημειώσουμε ότι είναι ελάχιστη), εφαρμογή ωραρίου μειωμένου με 3 απογεύματα κλειστά και βεβαίως κατοχύρωση της κυριακάτικης αργίας, κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων σ' αυτά.

2. Να μην δοθεί καμιά νέα άδεια λειτουργίας τέτοιου πολυκαταστήματος ή σούπερ μάρκετ. Αντίθετα, να δοθούν ισχυρά κίνητρα για τη δημιουργία συνεταιριστικών πολυκαταστημάτων και σούπερ μάρκετ (μέσω του αναπτυξιακού νόμου, μέσω μιας ευνοϊκής χρηματοδότησης από το πιστωτικό σύστημα, κατάργηση του 35% φορολογίας των κερδών τους).

Είναι φανερό ότι δε συμφωνούμε με την άνιση αντιμετώπιση που υπάρχει σήμερα υπέρ των πολυκαταστημάτων και σούπερ μάρκετ. Δε συμφωνούμε ούτε με την ισότιμη μεταχείριση, γιατί απλούστατα δεν μπορεί να υπάρξει. Συμφωνούμε υπέρ της άνισης μεταχείρισης, υπέρ των συνεταιριστικών μορφών, γιατί αυτό εξυπηρετεί το γενικότερο συμφέρον κι ας αντίκειται μια τέτοια αντιμετώπιση όσο θέλει στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Εννοείται ότι τα ισχυρά κίνητρα για τους συνεταιρισμούς τα υποστηρίζουμε κάτω από καθεστώς λαϊκού ελέγχου.

* * *

Αλλα αιτήματα πιο άμεσα, πιο εύκολα στην κατάχτησή τους δυστυχώς δεν υπάρχουν.

Οι κομμουνιστές πρέπει με τη δράση τους να μπολιάσουν το σ.κ. των ΕΒΕ μ' αυτά τα αιτήματα.

Ομως, όσο κι αν φαίνεται ίσως περίεργο, τα αιτήματα αυτά έχει μεγάλη σημασία να γίνουν υπόθεση του εργατικού κινήματος. Είναι γνωστό ότι οι ΕΒΕ από τη φύση τους έχουν περισσότερες αυταπάτες και ταλαντεύσεις.

Μόνο όταν το εργατικό κίνημα εμφανιστεί μπροστά τους, στην πράξη, σαν μια δύναμη που μπορεί να τους υπερασπιστεί από την εκμετάλλευση και καταπίεση των μονοπωλίων, δημιουργούνται οι σταθερές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή των στρωμάτων αυτών σε συνεπή αντιμονοπωλιακή, προοδευτική πάλη.

Χρήστος ΚΟΡΤΖΙΔΗΣ

-----------------------------------------------------------------------

σποτ

Ασύγκριτα μεγαλύτερη πρόοδος σε σχέση με το καπιταλιστικό μονοπώλιο στο λιανεμπόριο είναι η μεγάλη λιανεμπορική επιχείρηση συνεταιριστικής ή κρατικής ιδιοκτησίας, διότι έχει τις προϋποθέσεις να δώσει θετική διέξοδο στους μικρούς εμπόρους και γενικότερα μικροϊδιοκτήτες και ταυτόχρονα να λειτουργεί προς όφελος συνολικά των εργαζομένων

------------------------------------------------------------

Σε 15 δισεκατομμύρια δραχμές υπολογίζεται η πρώτη δόση των κονδυλίων του 2ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (πακέτο Ντελόρ), από τα οποία θα χρηματοδοτηθούν τα περίφημα "προγράμματα κατάρτισης",των οποίων το μεγαλύτερο μέρος χειρίζονται τα υπουργεία Παιδείας, Προεδρίας και Εργασίας. Ανάμεσα στο σύνολο των προγραμμάτων, "ξεχωρίζουν" τα ειδικά κονδύλια που θα διατεθούν για τους "θύλακες ανεργίας".Περιοχές που, τα τελευταία 5 χρόνια τουλάχιστον, έχουν σχεδόν πλήρως αποβιομηχανιστεί, με αποτέλεσμα όχι μόνο να υπάρχουν χιλιάδες άνεργοι, αλλά ταυτόχρονα οι περιοχές αυτές να ερημώνονται, καθώς οι νεότεροι φεύγουν για τα μεγάλα αστικά κέντρα, αναζητώντας μια καλύτερη τύχη και οι μεγαλύτεροι "τα βολεύουν όπως όπως".

Θα χρηματοδοτηθεί ένα σύνολο 5 θεματικών πεδίων κατάρτισης, που περιέχουν 340 προγράμματα επιδοτούμενα, στα οποία προβλέπεται να συμμετάσχουν 6.840 άνεργοι. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό που έχει γίνει, οι ειδικεύσεις που παρέχονται αφορούν την πληροφορική, τις τεχνικές ειδικεύσεις σε αγροτοκαλλιέργειες, τον τουρισμό και την εξειδίκευση στην οργάνωση δημοτικών υπηρεσιών... (βλέπε πίνακα).

Για μία περίπου 4ετία, μέχρι και το 1999 θα εφαρμόζονται σε τέτοιες περιοχές τα επιδοτούμενα προγράμματα κατάρτισης, ενώ ως φορείς εφαρμογής θα οριστούν οι δήμοι και οι νομαρχίες των περιοχών και όσοι φορείς προβλέπονται να συμμετάσχουν στις διαδικασίες πιστοποίησης του υπουργείου Εργασίας, για την ανάληψη προγραμμάτων κατάρτισης.

To κυρίαρχο χαρακτηριστικό του συνόλου των προγραμμάτων είναι το ότι κανένα από αυτά δε στοχεύει ή δε συμβάλλει στην κατάρτιση εργαζόμενων σε παραγωγικές ειδικότητες.Με τον όρο "παραγωγικές" εννοούμε ειδικότητες τέτοιες που να δίνουν τη δυνατότητα ή την ευκαιρία στους καταρτιζόμενους να εργαστούν σε βιομηχανικές επιχειρήσεις ή ακόμα να δημιουργούν στις περιοχές που απευθύνονται ένα εργατικό δυναμικό, το οποίο με την κατάρτισή του σε ειδικεύσεις πάνω σε βιομηχανικούς κλάδους που παραδοσιακά αναπτύσσονταν στον κάθε νόμο, θα αποτελεί και στοιχείο προσέλκυσης παραγωγικών επενδύσεων.

Αντίθετα η συντριπτική πλειοψηφία του περιεχομένου των προγραμμάτων, αφορά εξειδικεύσεις ή κατάρτιση σε υπηρεσίες του τριτογενούς τομέα, παρέχοντας - υποτίθεται - τη διέξοδο στους ανέργους αυτών των περιοχών να εργαστούν σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, από τις οποίες μάλιστα (όπως προκύπτει από τα προγράμματα) ελάχιστες θα είναι έστω βιοτεχνικές. Ουσιαστικά η δόμηση αυτών των προγραμμάτων υποδηλώνει ότι οι εμπνευστές τους έχουν κατά νου την ύπαρξη μιας ιδιαίτερα ανεπτυγμένης αγοράς εμπορικών ή μεταποιητικών επιχειρήσεων.

Οσον αφορά το τμήμα εκείνο των προγραμμάτων που "προσανατολίζουν" στην ανάπτυξη αγροτικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ανθοκομία, θερμοκήπια, μελισσοκομία, οικολογικές ή πειραματικές καλλιέργειες) επίσης φανερώνει την ηθελημένη άγνοια ή τη... μεγάλη φαντασία των υπευθύνων. Κατ' αρχήν πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτές οι δραστηριότητες, όταν αναπτύσσονται σε περιοχές της Ελλάδας που έχουν ούτως ή άλλως μεγάλη αγροτική παραγωγή (π. χ Θεσσαλία), έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα και το ρόλο της απλής ενίσχυσης του βαλαντίου του αγρότη που ασχολείται με βασικές αγροτικές καλλιέργειες. Η ιχθυοκαλλιέργεια ή η μελισσοκομία μπορούν βέβαια να αναπτυχθούν και να γίνουν πλουτοπαραγωγικές πηγές, όμως στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα της ύπαρξης μεγάλων επιχειρήσεων σε αυτούς τους τομείς, αυτό προϋποθέτει και τα ανάλογα - διόλου ευκαταφρόνητα - κεφάλαια. Φυσικά τέτοιου είδους αποταμιεύσεις ή οικονομικούς πόρους είναι μάλλον παράλογο να βρίσκονται στη διάθεση ενός επί χρόνια ανέργου της κλωστοϋφαντουργίας "Αιγαίον" στο Λαύριο ή του εργοστασίου εξαγωγής λευκολίθου "Σκαλιστήρης" στο Μαντούδι. Αξίζει δε να υπενθυμίσουμε πως ακόμα και όσοι "μικρομεσαίοι" ασχολούνται με τέτοιου είδους επιχειρήσεις, βρίσκονται σήμερα σε κατάσταση κατάρρευσης εξαιτίας των χρεών τους σε τράπεζες και της ακατάσχετης εισαγωγής τέτοιων προϊόντων από το εξωτερικό.

Μια τρίτη κατηγορία εξειδικεύσεων αφορά τον τουρισμό. Στα πλαίσια αυτού του είδους των προγραμμάτων, οι άνεργοι μαθαίνουν πώς να διοικούν... ξενοδοχειακές επιχειρήσεις ή πώς θα συμβουλεύουν άλλους γι' αυτό! Δε χρειάζεται φυσικά να αναφέρουμε το αν αυτές οι γνώσεις μπορούν να βρουν εφαρμογή. Πρέπει όμως να επισημάνουμε το σαφή προσανατολισμό αυτών των προγραμμάτων, σε λογικές ευκαιριακού κέρδους, εφόσον σε κάποιο βαθμό καλλιεργούν την αυταπάτη πως κάποιος άνεργος, μέσα σε ένα καλοκαίρι, διαθέτοντας ένα μικρό κεφάλαιο μπορεί να λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα, εφαρμόζοντας μια "έξυπνη ιδέα" προσέλκυσης τουρισμού. Φυσικά, όλα αυτά μακριά από οποιονδήποτε προγραμματισμό συνολικής τουριστικής ανάπτυξης μιας περιοχής, έτσι ώστε να είναι σταθερή και να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου.

Σε τελική ανάλυση, εξαιτίας τους περιεχομένου τους, αυτά τα προγράμματα αυτοαναιρούνται. "Αναφέρονται" σε τοπικές κοινωνίες με ανεπτυγμένη αγορά και εμπόριο, ξεχνώντας ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο σε νόμους που υπάρχουν δουλιές, σε νόμους που οι βιομηχανικές επιχειρήσεις δεν κλείνουν η μία μετά την άλλη, αλλά αντίθετα αναπτύσσονται δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Ομως ακριβώς σε αυτή τη μορφή ανάπτυξης τα προγράμματα αντιτίθενται με τις κατευθύνσεις τους, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην καταστροφή το μόνου πεδίου πάνω στο οποίο θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. Πρόκειται για μία αντίφαση, που η ρίζα της δε βρίσκεται στην άγνοια των υπευθύνων, αλλά στο γεγονός ότι τα προγράμματα αυτά εκπονήθηκαν και χρηματοδοτούνται προκειμένου να "απαλύνουν" πρόσκαιρα τις επιπτώσεις, από τις πολιτικές αποβιομηχάνισης που ακολούθησαν και συνεχίζουν να ακολουθούν τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας.

Τέτοιου είδους προγράμματα κατάρτισης δεν είναι η πρώτη φορά που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, αλλά και στις περιοχές που χαρακτηρίζονται "θύλακες ανεργίας". Υπάρχει πλούσια εμπειρία από τη διάθεση των κονδυλίων του 1ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης σε τέτοιες δραστηριότητες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περιοχή του Λαυρίου. Εκεί εφαρμόστηκαν προγράμματα χωρίς να παίρνουν υπόψη τους ότι το 69,7% της απασχόλησης (μέχρι πριν την έναρξη των διαδικασιών κλεισίματος των εργοστασίων της περιοχής) αφορούσε βιομηχανικές επιχειρήσεις. Στις βιομηχανίες αυτές στηριζόταν άλλωστε το 27,5% της απασχόλησης στον τριτογενή τομέα και κυρίως τις δημόσιες υπηρεσίες, αφού οι εργαζόμενοι στο εμπόριο ήταν μειοψηφία (6,1%). Ετσι, εφαρμόστηκαν προγράμματα κατάρτισης σε ειδικεύσεις όπως "σύμβουλοι τουριστικών επαγγελμάτων", "συντηρητές νεοκλασικών κτιρίων" ή "αρχιτεκτονική κήπου"... Επαγγελματικές εξειδικεύσεις, που φυσικά ήταν σχεδόν αδύνατο να έχουν αποτελέσματα, σε μια περιοχή την οποία είχαν υποχρεώσει να ακολουθήσει το δρόμο του μαρασμού και της αποβιομηχάνισης. Για τα παραπάνω δαπανήθηκαν περίπου 325.170.000 δραχμές την τριετία '91 - '94 προερχόμενα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το οποίο προϋποθέτει και κρατική συμμετοχή. Αποτέλεσμα: Η προσωρινή ανακούφιση όσων εντάχθηκαν στα προγράμματα αυτά, που ήταν επιδοτούμενα, και τα ποσοστά ανεργίας να φθάνουν σήμερα στο 40% του ενεργά οικονομικού πληθυσμού, εφόσον μέχρι και το 1992 είχαν χαθεί 2.600 θέσεις εργασίας.Αξίζει ίσως εδώ να αναρωτηθεί κανείς τι θα είχε συμβεί αν αυτά τα κονδύλια είχαν δαπανηθεί για την αναζωογόνηση κάποιων από τις επιχειρήσεις και τα εργοστάσια του Λαυρίου.

Το πρόβλημα της ανεργίας δε λύθηκε φυσικά ούτε και στις άλλες περιοχές (Μαντούδι, Μαγνησία, Σύρος κλπ.), όπου ακολουθήθηκαν οι ίδιες πρακτικές. Απλά κάποιοι από τους άνεργους, για ένα μικρό χρονικό διάστημα, ενισχύθηκαν με 40.000 περίπου δραχμές το μήνα, αφού αυτό είναι το ποσό της επιδότησης. Τα προγράμματα τελείωσαν, θα έρθουν κι άλλα για να τελειώσουν κι αυτά, αλλά η ανεργία παραμένει...

Γεράσιμος ΛΙΒΙΤΣΑΝΟΣ

Είναι γνωστό το τι συμβαίνει στις μέρες μας, σε περιοχές όπως το Λαύριο,το Μαντούδι,η Σύρος,η Πάτρα... Το κλείσιμο μεγάλων μονάδων, όπως η Πειραϊκή - Πατραϊκή, το συγκρότημα "πρώην Σκαλιστήρη" κλπ., η ιδιωτικοποίηση - συρρίκνωση του Ναυπηγείου του Νεωρίου, το "λουκέτο" σε άλλα εργοστάσια των περιοχών αυτών, τις έχουν καταστήσει "βασίλεια της ανεργίας" ή "μνημεία αποβιομηχάνισης", όπως χαρακτηριστικά είχε γράψει πριν από λίγο καιρό στην πρώτη σελίδα του ο "Ρ".

Σε μια... επίδειξη ευαισθησίας η σημερινή κυβέρνηση, που διέλυσε την Π - Π και ξεπούλησε το Ναυπηγείο Νεωρίου, εντάσσει τις περιοχές αυτές με την επονομασία "θύλακες ανεργίας" στα χρηματοδοτούμενα από το 2ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, προγράμματα κατάρτισης.

Σε περίπτωση που απευθύνει κανείς στους υπεύθυνους το ερώτημα αν έχουν εκτιμήσει τη συμβολή των αντίστοιχων προγραμμάτων του 1ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης στην καταπολέμηση της ανεργίας, το πιθανότερο είναι ότι δε θα ξέρουν τι να απαντήσουν. Καμία άλλωστε εκτίμηση ή έκθεση δεν έχει γίνει γι' αυτό, αφού ουδείς ασχολήθηκε με τα αποτελέσματα από τη στιγμή που τα κοινοτικά κονδύλια απορροφήθηκαν.

Οι ίδιοι υπεύθυνοι δεν μπορούν να απαντήσουν ούτε στο ερώτημα "ποιον στόχο" έχει η εφαρμογή των προγραμμάτων, μια και κεντρικός σχεδιασμός σχετικά με το ποιες είναι οι ανάγκες κατάρτισης, οι ανάγκες της ελληνικής οικονομίας δεν υπάρχει.Αυτή η... λεπτομέρεια αφέθηκε στη θέληση της Ευρωπαϊκή Ενωσης, η οποία έχει σαφείς προτεραιότητες όσον αφορά το ποιους κλάδους θέλει να αναπτύξει και ποιους να εξαφανίσει. Τώρα αν σε αυτές τις προτεραιότητες δε συμπεριλαμβάνονται και οι βιομηχανικές επιχειρήσεις, που παραδοσιακά αναπτύσσονταν στις περιοχές - "θύλακες ανεργίας", αυτό δεν απασχολεί κανέναν κρατικό φορέα.

Παρ' όλα αυτά, τα εν λόγω προγράμματα έχουν κάποια χρησιμότητα για τους κυβερνώντες. Παρέχουν πρόσκαιρα μια επιδοτούμενη απασχόληση στους ανέργους για να μη διαμαρτύρονται, ενώ δίνουν και τη δυνατότητα για την παροχή "μίζας" στα "τρωκτικά" που τριγυρίζουν γύρω από τους κομματικούς μηχανισμούς του ΠΑΣΟΚ, όπως γύριζαν πριν λίγο καιρό γύρω από τους μηχανισμούς της ΝΔ.

Οσον αφορά το τι θα γίνει ύστερα, μόλις δηλαδή τελειώσουν τα προγράμματα, για τότε "έχει ο Θεός" ή μάλλον... η Ευρωπαϊκή Ενωση.