"Να αλλάξουμε τον κόσμο μέσα από την ισότητα - γυναίκες στην "καρδιά" των συνδικάτων", ήταν το σλόγκαν της ημερίδας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στο αναπαλαιωμένο κτίριο της ΓΣΕΕ, με πρωτοβουλία της Γραμματείας Γυναικών της ΓΣΕΕ (ενόψει του Συνεδρίου της Συνομοσπονδίας). Μια ημερίδα που κράτησε από το πρωί ως το βράδυ και ήταν όχι απλά μια καταγραφή σημαντικών απόψεων, όχι μόνο διαπιστώσεις για τη λειψή έως παντελή απουσία των Ελληνίδων από τα συνδικάτα, αλλά και ένα πανόραμα της εκρηκτικής κατάστασης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενες σε μια μεταβατική εποχή.

"Δεν έχω χρόνο"

Προβλήματα που θα πρέπει να απασχολήσουν όχι μόνο τις γυναίκες, αλλά το σύνολο των συνδικαλιστών. Οι άντρες έλαμψαν - εκτός από κάποιες σποραδικές παρουσίες - πέρασμα - με την απουσία τους. Από τις 80 ομοσπονδίες που είχαν προσκληθεί εκπροσωπήθηκαν επίσημα λιγότερες από τα δάχτυλα του ενός χεριού! Για διπλή αγορά εργασίας μίλησαν οι εκπρόσωποι του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, που αναφέρθηκαν στις διάφορες μορφές απασχόλησης των γυναικών (μόνο τα συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη είναι 309.000), την "ψαλίδα" στις αμοιβές των γυναικών (η μισθωτή εργασία τους αμείβεται κατά μέσο όρο κατά 25% λιγότερο από την ανδρική) και τη μηδαμινή εκπροσώπηση συνδικαλιστριών στα προγράμματα συνδικαλιστικής επιμόρφωσης - για να καταλήξουν ότι χρειάζεται να γίνει καταγραφή των διαφορετικών αναγκών κατά φύλο.

Αυτές, όμως, που εντυπωσίασαν ιδιαίτερα ήταν οι διαπιστώσεις έρευνας που έγινε για λογαριασμό της ΓΣΕΕ, σχετικά με τη στάση των εργαζομένων απέναντι στα συνδικάτα. Την παρουσίαση των αποτελεσμάτων έκανε ο Γιάννης Μαυρής,που επισήμανε ότι σε μεγάλο βαθμό η κρίση του συνδικαλιστικού κινήματος οφείλεται στο πρόβλημα των γυναικών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας: Το ποσοστό των συνδικαλισμένων ατόμων είναι 35,4%, ενώ μόνο το 28% των συνδικαλισμένων μισθωτών είναι γυναίκες. Το 65% των ανέργων είναι γυναίκες και πάλι γυναίκες είναι αυτές που παίρνουν το 70% των μισθών κάτω από 100.000 δραχμές. Είναι συνήθως ανειδίκευτες, βοηθητικό προσωπικό ή υπάλληλοι γραφείου.

Κάτι χαρακτηριστικό: στην ερώτηση, "γιατί δε συμμετέχουν στο συνδικαλιστικό κίνημα;", το μεγαλύτερο ποσοστό που απάντησε "γιατί δεν έχω χρόνο", ήταν γυναίκες επιφορτισμένες με τα καθημερινά οικογενειακά καθήκοντα. Η πλειοψηφία ανδρών και γυναικών ζήτησε να έχει παρέμβαση ο συνδικαλισμός και σε θέματα παιδείας, περιβάλλοντος, ναρκωτικών, ιδιωτικοποιήσεων.

Νέες ανισότητες

• "Πρωταρχικός στόχος στη νέα περίοδο θα πρέπει να είναι το δίκτυο γυναικών συνδικαλιστριών, μια συνδικαλίστρια σε κάθε Εργατικό Κέντρο, υπογράμμισε η κεντρική εισηγήτρια Φωτεινή Σιάνου,αναπληρώτρια γενική γραμματέας της ΓΣΕΕ. Επόμενο βήμα, οι επιτροπές γυναικών μέσα στα συνδικάτα, για να υπάρξουν γυναίκες αύριο στην "καρδιά" των συνδικάτων".
• Η μεγαλύτερη συμμετοχή των ανδρών στις φροντίδες της οικογένειας είναι απαραίτητος όρος για την ισότητα των ευκαιριών στην αγορά εργασίας, τόνισε η δεύτερη εισηγήτρια Καίτη Παπαρήγα - Κωσταβάρα: "Στις δράσεις για στήριξη και ενθάρρυνση των πατέρων για μεγαλύτερη συμμετοχή τους στις ευθύνες της ανατροφής των παιδιών, είναι αναγκαίο να εμπλακούν οι κρατικές αρχές, οι εργοδότες και τα συνδικάτα των εργαζομένων, συνεργαζόμενα με γονείς και παιδιά".
• Τετραήμερα ελαστικά ωράρια, δουλιά μόνο για οκτώ - εννιά μήνες, εντατικοποίηση της εργασίας, μέχρι τις 12 - 2 μετά τα μεσάνυχτα, είναι η πραγματικότητα έτσι όπως αποκαλύφθηκε στην ημερίδα για το φασόν, που έγινε πρόσφατα στην Κομοτηνή, είπε η Χριστίνα Τσεντούρου,πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κλωστοϋφαντουργίας - Ιματισμού - Δέρματος. "Ρωσοπόντιες και μουσουλμάνες δουλεύουν με δυο χιλιάδες μεροκάματο, χωρίς να ξέρει η μια τι παίρνει η διπλανή. Κάποτε οι γυναίκες που δούλευαν φασόν προσδοκούσαν κάτι καλύτερο, τώρα έχουν πάψει να προσδοκούν. Αυτό που προωθείται είναι οι προσωπικές λύσεις και συμφωνίες..."
• Το θέμα της ευθύνης των ίδιων των γυναικών έθεσε η Καλλιόπη Νταλιάνη,μέλος της διοίκησης του ΕΚΑ. "Υπάρχουν, διευκρίνισε, ανδροκρατικές αντιλήψεις, αλλά το ζήτημα είναι τι κάνουμε εμείς οι ίδιες με τη δραστηριότητά μας. Η εργαζόμενη θα έρθει στο συνδικάτο μέσα από συγκεκριμένα αιτήματα, που θα τα καταλάβει και θα την "καίνε". Χρειάζεται να δραστηριοποιηθούν οι εργαζόμενες στη βάση και να πάψουν να βλέπουν την εργασία σαν κάτι προσωρινό.

Αλλά κι εμείς οι συνδικαλίστριες πρέπει να έχουμε κέντρο αναφοράς τη βάση των γυναικών, αλλιώς κινδυνεύουμε να γίνουμε... "γραφικές"".

• "Τα γυναικεία ζητήματα είναι ζητήματα που αφορούν και τα δύο φύλα", υπογράμμισε η Ελεάννα Σακκά,συνδικαλίστρια από το χώρο της υγείας. "Ολοι θα έπρεπε να ενδιαφερθούν για τη λύση τους. Ομως, οι ίδιες οι γυναίκες σήμερα πισωγυρίζουν. Χρειάζεται και από μας να ξεκινήσει η επανάσταση μέσα στο σπίτι και στην ανατροφή των παιδιών μας - να μη τα ρίχνουμε όλα στους άντρες!"
• "Χρειάζεται να δώσουμε έμφαση στον εκσυγχρονισμό λόγων και αιτημάτων και στις ιδιαιτερότητες των εργασιακών προβλημάτων των γυναικών - όχι στην ομογενοποίηση των αιτημάτων - υποστήριξε η Ζωή Γεωργίου,από την ομάδα γυναικών της Ομοσπονδίας Εργαζομένων στα διυλιστήρια και χημικές βιομηχανίες - χρειάζεται ακόμα να διεκδικήσουμε δυναμικά ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στα όργανα", ενώ η Μαρία Γκασούκα, από την Επιτροπή Ισότητας του υπουργείου Εμπορίου, έδωσε έμφαση στην ανακατανομή των ρόλων μέσα στο σπίτι, όπου ο μεν άντρας συνδικαλιστής πηγαίνει για να βρει ξεκούραση, η δε γυναίκα για να... αναλάβει συγκεκριμένες ευθύνες. Η λύση των γυναικείων προβλημάτων μας δε βρίσκεται μόνο σε "κοινωνίες μελλούμενες", όπου θα έχουν λυθεί συνολικά τα προβλήματα της ανεργίας, αλλά χρειάζεται αγώνας εδώ και τώρα για συγκεκριμένα ζητήματα, και ανάδειξη "μικρών" επί μέρους προβλημάτων.
• Την αποκάλυψη ότι γίνονται σήμερα συμβάσεις με εργαζόμενες που αναλαμβάνουν την υποχρέωση για δυο χρόνια να μην κάνουν παιδί, έκανε η Κατίνα Καραμάνου,αντιπρόεδρος της Ενωσης Ελληνίδων Νομικών, που ανέλυσε από νομική άποψη τις δυσκολίες των εργαζομένων γυναικών.

Στη διάρκεια της ημερίδας μίλησε η υφυπουργός Ισότητας Μαρία Αρσένη και παραβρέθηκε ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ Χρ. Πρωτόπαππας.

Α. Ξ.-Β.

• "Ποιος χάνει, ποιος κερδίζει από τις συνταρακτικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις;", ήταν το ερώτημα που έθεσε η Ζωή Σώκου, μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της ΓΣΕΕ. "Πόσο χωράει αυτός ο κόσμος που αλλάζει τις γυναίκες και τις ανάγκες τους; Η θέση τους γίνεται διαρκώς χειρότερη και δημιουργούνται νέες ανισότητες. Βασικός θετικός παράγοντας είναι ο βαθμός συνειδητοποίησης των γυναικών στη βάση και η συμμετοχή τους.

Αρνητικοί παράγοντες είναι η υιοθέτηση από το συνδικαλιστικό κίνημα μορφών εργασιακών σχέσεων όπως καθορίζονται από τη Λευκή Βίβλο, η ανεργία, η αποβιομηχάνιση, οι ευέλικτες μορφές εργασίας.

Οι γυναίκες δεν πρέπει να παραμείνουν θεατές σ' όλη αυτή την εξέλιξη που γίνεται για μας χωρίς εμάς, χρειάζεται να παλέψουν. Είναι αλήθεια ότι με τους πολλαπλούς ρόλους είναι δύσκολο να ασχοληθεί σήμερα η γυναίκα με το συνδικαλισμό και αυτή η δυσκολία επιτείνεται με την περικοπή των κοινωνικών δαπανών και τις άτυπες μορφές εργασίας που απομονώνουν τις γυναίκες από τους άλλους εργαζόμενους. Για μια μισθοσυντήρητη εργάτρια που δεν έχει τις ευκολίες και την ασφάλεια που έχουν άλλες κατηγορίες γυναικών, είναι ακόμα πιο δύσκολο να συμμετέχει ενεργητικά στο συνδικαλισμό. Οποιος δεν το έχει ζήσει δεν μπορεί να κατανοήσει τη μεγάλη πίεση που ασκείται σήμερα στις γυναίκες, οι οποίες αγωνίζονται να κρατήσουν τουλάχιστον το μεροκάματό τους, να μη χάσουν τελείως τη δουλιά τους. Οι εργοδότες έχουν γίνει ασύδοτοι και οι εργαζόμενες δεν έχουν καμιά βοήθεια. Φυλετικές αντιθέσεις υπάρχουν, όμως δεν είναι οι κυρίαρχες, το πρωταρχικό είναι να υπάρχει δουλιά και μάλιστα με πλήρη απασχόληση, ώστε η γυναίκα από καλύτερη θέση να θέσει και τα άλλα ζητήματα. Η συνολική διευθέτηση του χρόνου εργασίας πρέπει να στοχεύει στην ανάπτυξη του ανθρώπου".

• Η πρόεδρος της Ενωσης Ελληνίδων Νομικών, Φωτεινή Στεργιοπούλου, αφού επισήμανε ότι όλο και περισσότερες Ελληνίδες θα μένουν στο μέλλον χωρίς σύνταξη, πρότεινε ως αίτημα τη συνταξιοδότηση όταν φτάσει η νόμιμη ηλικία, άσχετα από τον αριθμό των ενσήμων.
• Αλλες προτάσεις: Η υγεία να τεθεί ως θέμα προτεραιότητας όσον αφορά τις γυναικείες πολιτικές απασχόλησης. Χρειάζονται πολιτικές αγωγής υγείας, περιβάλλοντος, αναμόρφωσης των ΚΑΠΗ. Χάρη στην προσωπική, άτυπη φροντίδα των γυναικών εξοικονομούνται δισεκατομμύρια κάθε χρόνο (Βάσω Μαργαριτίδου, από την Εταιρεία Οικογενειακού Προγραμματισμού).
• Οι γυναίκες εργαζόμενες μετανάστριες να έχουν το δικαίωμα να διαλέγουν τον εργοδότη τους και όχι να καταδιώκονται όταν θελήσουν να ξεφύγουν απ' αυτόν (Ντέπι Βαλέντσια από το ΚΑΣΑΠΗ)
• Να μη χωρίζονται βίαια από το ελληνικό κράτος τα μέλη των οικογενειών των προσφύγων (Ζοζέ Νταρέ από τον Παναφρικανικό Σύνδεσμο Ελλάδας).
• Να γραφτεί η ιστορία των Ελληνίδων που πήραν μέρος στην Αντίσταση και να εκδοθούν τα σχετικά κείμενα, που βρίσκονται στα συρτάρια, όσο ζούν ακόμα οι γυναίκες. Να δημιουργηθεί κάποιο κέντρο που θα αναλάβει αυτό το έργο πριν είναι αργά. Να ασχοληθεί η Γραμματεία Γυναικών της ΓΣΕΕ με τις γυναίκες της τρίτης ηλικίας που είναι οι πιο φτωχές και αδικημένες (Μαρία Καρρά, παλαίμαχη συνδικαλίστρια).
• Η συνεχής διά βίου εκπαίδευση να γίνει αίτημα του εργατικού κινήματος (Μάγδα Τρανταλίδη από τη Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης).
• Να ασχοληθούν και οι άντρες συνδικαλιστές με πρακτικά ζητήματα που θα πρέπει να προωθηθούν, όπως παιδικοί σταθμοί, ώρες συνεδριάσεων που είναι ακατάλληλες για τις μητέρες συνδικαλίστριες, ισότητα στην κατάρτιση με τον αγροτικό κώδικα, που είναι απαρχαιωμένος και δεν επιτρέπει στη γυναίκα να γίνει αρχηγός της παραγωγής - εκτός κι αν είναι χήρα. "Χρειάζεται να έχουμε συμμάχους τους άνδρες και, δυστυχώς, υπάρχουν αρκετές γυναίκες εχθρικές προς τις ομόφυλές τους γιατί έχουν βολευτεί" (Μαριέττα Γιαννάκου - Κουτσίκου, βουλευτής ΝΔ).

Κάθε 8 Μάρτη βρισκόμαστε σε χειρότερη κατάσταση, είπε η Αννεκε Ιωαννάτου, εκπρόσωπος του Γυναικείου Τμήματος του ΚΚΕ, και τόνισε ότι είναι σημαντικό να αλλάξουν οι μηχανισμοί που δημιουργούν όλο και περισσότερες ανισότητες. Η ισονομία που υπάρχει, θα πέσει θύμα της πραγματικότητας που αλλάζει, γιατί οι θεσμοί αναπροσαρμόζονται σύμφωνα με αυτά που συμβαίνουν στη βάση της κοινωνίας. Ποιος έχει αλήθεια στα χέρια του τις νέες τεχνολογίες;