Μια φωτεινή μορφή του εργατικού κινήματος, ένας άξιος κομμουνιστής, ένας ακούραστος μαχητής του δίκιου του εργάτη, ένα γνήσιο πρότυπο για τις νεότερες γενεές των αγωνιστών και των συνδικαλιστών - ο μπάρμπα - Κώστας Παπανικολάου - πέθανε προχθές το βράδυ σε ηλικία 86 ετών, αφήνοντας πίσω του"μια ζωή χωρίς ανάσα",όπως ο ίδιος την όρισε.

Αν μια τέτοια ζωή μπορεί να αποδοθεί σ' ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα, θα έγραφε τα εξής: Ο Κώστας Παπανικολάου γεννήθηκε το 1911. Αρχισε τη συνδικαλιστική του δράση το 1936. Το 1941 προσχώρησε στο Εργατικό ΕΑΜ. Εγινε μέλος του ΚΚΕ το 1942. Το 1946 πιάστηκε και εξορίστηκε. Το 1947 δικάστηκε και φυλακίστηκε μέχρι το 1951. Από το 1951 μέχρι το 1967 πιάστηκε και φυλακίστηκε πολλές φορές. Η χούντα τον συνέλαβε την πρώτη μέρα και τον εξόρισε στα Γιούρα και στη συνέχεια στη Λέρο, μέχρι το 1974.

Το σωματείο του - το σωματείο σερβιτόρων - ήταν από τα ιδρυτικά της συνδικαλιστικής κίνησης των "115". Από το 1954, ήταν - στην αρχή - γενικός γραμματέας και στη συνέχεια πρόεδρος του σωματείου σερβιτόρων μέχρι τη συνταξιοδότησή του.

Είχε εκλεγεί πολλές φορές αντιπρόσωπος στα συνέδρια της ΓΣΕΕ από την Ομοσπονδία Επισιτισμού, δίνοντας μάχη ενάντια στον εργατοπατερισμό, την εργατοκαπηλία, τους αποκλεισμούς, τον αντικομμουνισμό. Ηταν μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΣΑΚ από το 1975 μέχρι τη συνταξιοδότησή του. Υπήρξε, επίσης, γραμματέας της ΤΕ Αθήνας της ΕΣΑΚ.

Οι εργάτες και ειδικότερα οι σερβιτόροι, που επί δεκαετίες τον τιμούσαν με την ψήφο τους, βρήκαν στο πρόσωπο του τον τίμιο, τον ασυμβίβαστο, τον ακούραστο εκπρόσωπό τους, που - ακόμα όταν και τα πόδια του δεν τον "κρατούσαν" - έπαιρνε "σβάρνα" τα μαγαζιά, γιατί έτσι έμαθε αυτός τον συνδικαλισμό: "κοντά στον εργαζόμενο". Οι νεότεροι γνώρισαν σ' αυτόν έναν τρυφερό πατέρα, έναν σεμνό, πολύτιμο και πάντα γελαστό δάσκαλο, που ποτέ δεν κουράστηκε να επαναλαμβάνει: "Τα προβλήματα παιδιά! Βάρος στα προβλήματα! Και κοντά στον κόσμο! Κοντά!". Και οι αντίπαλοι βρήκαν απέναντί τους έναν"βράχο", που ποτέ δεν έκανε πίσω και γι' αυτό έχαιρε καθολικής εκτίμησης και γενικού σεβασμού.

Μέχρι τα στερνά του, ο μπάρμπα - Κώστας έδινε το "παρών" σε κάθε προσκλητήριο αγώνα. Παρών σε κάθε συγκέντρωση, σε κάθε εκδήλωση. Παρών και στην τελευταία Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στο Σύνταγμα μουσκεμένος ως το κόκαλο από τη βροχή, να απαντάει στις συντροφικές παρατηρήσεις που του έλεγαν να φύγει: "Μπόρα είναι, θα περάσει"!

Η ΕΕ της ΕΣΑΚ,σε ανακοίνωσή της, εξαίρει την αγωνιστική δράση του Κώστα Παπανικολάου, ο οποίος - όπως τονίζει - διακρίθηκε για την αντοχή και την προσήλωσή του στα ιδανικά της εργατικής τάξης, παρά τις εξορίες, τις φυλακίσεις και τις διώξεις της εργοδοσίας και του κράτους. "Εμείς οι ΕΣΑΚίτες συνδικαλιστές - καταλήγει - υποσχόμαστε στην εργατική τάξη ότι θα συνεχίσουμε στον ίδιο φωτεινό δρόμο που βάδισε ο σ. Κώστας στις νέες συνθήκες επίθεσης του κεφαλαίου και των κυβερνήσεων, για τα ιδανικά της εργατικής τάξης".

Η ολομέλεια της διοίκησης του Εργατικού Κέντρου Αθήνας,με ανακοίνωσή της, εκφράζει τη βαθιά θλίψη της για τον θάνατο του Κώστα Παπανικολάου και τονίζει: "Η ζωή και η δράση του παλαίμαχου συνδικαλιστή ήταν παράδειγμα προς μίμηση για όλους τους νεοτέρους του. Το συνδικαλιστικό κίνημα θα θυμάται με σεβασμό τη δράση και τους αγώνες του αγαπητού "μπάρμπα - Κώστα"". Η ολομέλεια ομόφωνα αποφάσισε να συμμετάσχει αντιπροσωπεία του στην κηδεία.

"Μια ζωή χωρίς ανάσα", έτσι όρισε τη ζωή που πέρασε σε φυλακές, εξορίες και συνεχείς - μέχρι τα στερνά του - αγώνες, ο μπάρμπα - Κώστας Παπανικολάου σε συνέντευξη που έδωσε στο "Ριζοσπάστη" το Μάρτη του 1994, καταθέτοντας κάτι από την πολύτιμη μακρά εμπειρία σε έρευνα της εφημερίδας με τίτλο: "Τα συνδικάτα σήμερα".

Να τι έλεγε, μεταξύ άλλων, σε εκείνη τη συνέντευξή του, ως ακριβή παρακαταθήκη για τους νεότερους συνδικαλιστές: "Οι αγώνες οργανώνονται με βάση την προβολή του δίκαιου των αιτημάτων, την ενημέρωση και τη συνεχή επαφή των συνδικαλιστών με τους εργάτες. Να το προσέξουν αυτό οι νέοι και κυρίως οι κομμουνιστές, γιατί αυτοί είναι υποχρεωμένοι να μπούνε πάλι στην πρώτη γραμμή. Ο,τι και να γίνει, ο κόσμος θα αλλάξει και τότε θα πάψουν πια να υπάρχουν πεινασμένοι. Η ζωή η ίδια γεννάει αγώνες. Εργάτη δε χαρίζουμε κανέναν".

Μην κρύβοντας την ανησυχία του για την πορεία του συνδικαλιστικού κινήματος σήμερα, σημείωνε με αγωνία: "Οι εργάτες είναι στα σωματεία; Τα σωματεία είναι στους εργάτες;".Ειδικότερα, για τον κλάδο του, τον κλάδο του επισιτισμού - τουρισμού, έλεγε: "Είναι μεγάλη η ευθύνη των συνδικαλιστών, γιατί αυτός ο κλάδος από το 1925 που ιδρύθηκε το σωματείο των σερβιτόρων, έδωσε αγώνες και έχασε άξιους ανθρώπους".

14ο ΜΕΡΟΣ

Ασυνήθιστα θυελλώδης ήταν η συνεδρίαση του Σοβιέτ της Πετρούπολης στις 30 (17) του Οχτώβρη, που την παρακολούθησα κι εγώ και που κράτησε όλη τη νύχτα. Ηρθαν όλοι οι "μετριοπαθείς", σοσιαλιστές - διανοούμενοι, οι αξιωματικοί, τα μέλη των στρατιωτικών επιτροπών και τα μέλη της ΚΕΕ. Ενάντιά τους μιλούσαν απλά, αλλά με πάθος, οι εργάτες, οι αγρότες και οι απλοί στρατιώτες.

Ενας αγρότης μίλησε για τις ταραχές στο Τβερ, που, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, προκλήθηκαν από τη σύλληψη των αγροτικών επιτροπών. "Αυτός ο Κερένσκι μόνο τους τσιφλικάδες υποστηρίζει, φώναζε. Οι τσιφλικάδες ξέρουν πως η Συντακτική Συνέλευση θα τους πάρει οπωσδήποτε τη γη και γι' αυτό θέλουν να τη ματαιώσουν!".

Ενας μηχανικός από το εργοστάσιο του Πουτίλοφ μίλησε για το πώς η διεύθυνση έκλεινε το ένα ύστερα από τ' άλλο τα τμήματα, με το πρόσχημα ότι δεν υπάρχουν καύσιμα και πρώτες ύλες. Η εργοστασιακή επιτροπή, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ανακάλυψε τεράστια αποθέματα κρυμμένα.

"Αυτό είναι προβοκάτσια, συνέχισε. Θέλουν να μας πεθάνουν από την πείνα ή να μας εξαναγκάσουν να καταφύγουμε στη βία!".

Ενας απ' τους στρατιώτες άρχισε έτσι: "Σύντροφοι! Σας φέρνω χαιρετισμούς από κείνη τη θέση, όπου οι άνθρωποι σκάβουν τους τάφους τους και τους ονομάζουν χαρακώματα!".

Κατόπιν σηκώθηκε ένας ψηλός, αδύνατος, νεαρός στρατιώτης, με ξαναμμένα μάτια. Τον δέχτηκαν με ενθουσιώδη χειροκροτήματα. Ηταν ο Τσουντνόβσκι, που θεωρούνταν σκοτωμένος στην επίθεση του Ιούλη και τώρα ήταν σαν να νεκραναστήθηκε.

"Η μάζα των στρατιωτών δεν έχει πια εμπιστοσύνη στους αξιωματικούς της. Μας προδίνουν ακόμα κι οι στρατιωτικές επιτροπές. Αρνούνται να συγκαλέσουν συνεδρίαση του Σοβιέτ μας... Η μάζα των στρατιωτών ζητά να γίνει η Συντακτική Συνέλευση ακριβώς στην προθεσμία που καθορίστηκε κι όποιος δοκιμάσει να τη ματαιώσει, θα είναι καταραμένος και καταραμένος όχι μόνο πλατωνικά, γιατί ο στρατός διαθέτει ακόμα πυροβόλα...".

Αφηγήθηκε με πόση λύσσα έγιναν στην 5η Στρατιά οι εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση. "Οι αξιωματικοί, ιδιαίτερα οι μενσεβίκοι κι οι εσέροι, προσπαθούν σκόπιμα να στείλουν τους μπολσεβίκους καταπάνω στις σφαίρες. Δεν επιτρέπουν να κυκλοφορούν οι εφημερίδες μας στα χαρακώματα, πιάνουν τους ομιλητές μας!..".

"Γιατί δε μιλάτε για την έλλειψη ψωμιού;", φώναξε κάποιος στρατιώτης.

"Δε ζει μόνο με ψωμί ο άνθρωπος", απάντησε αυστηρά ο Τσουντνόβσκι.

Αμέσως ύστερα απ' αυτόν μίλησε ένας αξιωματικός, μενσεβίκος - αμυνίτης, αντιπρόσωπος του Σοβιέτ του Βίτεμπσκ.

"Η ουσία δε βρίσκεται στο ποιος είναι στην εξουσία. Το κακό για μας δε βρίσκεται στην κυβέρνηση, μα στον πόλεμο... Πριν όμως από κάθε αλλαγή είναι ανάγκη να κερδίσουμε τον πόλεμο...". Κραυγές, ειρωνικά χειροκροτήματα. "Αυτοί οι μπολσεβίκοι προπαγανδιστές, είναι δημαγωγοί!". Η αίθουσα τραντάζεται από τα χάχανα. "Ας ξεχάσουμε για λίγο καιρό την ταξική πάλη...". Δεν τον άφησαν περισσότερο να μιλήσει. Μια κραυγή από κάποια θέση: "Ναι, αυτό θα το θέλατε πολύ!".

Εκείνες τις μέρες η Πετρούπολη παρουσίαζε ένα αλλόκοτο θέαμα. Στα εργοστάσια, τα γραφεία των επιτροπών γέμισαν με όπλα. Εμπαιναν κι έβγαιναν οι σύνδεσμοι, εκπαιδευόταν η Κόκκινη Φρουρά... Σ' όλους τους στρατώνες, μέρα και νύχτα, γίνονταν συλλαλητήρια, ατέλειωτες και ζωηρές συζητήσεις. Στους δρόμους, στο πηχτό νυχτερινό σκοτάδι, μαζεύονταν πυκνά πλήθη λαού. Σαν κύματα παλίρροιας, κινούνταν πάνω - κάτω στη λεωφόρο Νέφσκι. Οι εφημερίδες παίρνονταν με μάχη... Οι ληστείες έφτασαν σε τέτοιο βαθμό, που ήταν επικίνδυνο να περάσει κανείς από απόμερους δρόμους... Μια μέρα είδα στην οδό Σαντόβαγια, πως μια μάζα από εκατοντάδες ανθρώπους έδερνε αλύπητα ένα στρατιώτη, που πιάστηκε να κλέβει... Κάτι μυστηριώδη πρόσωπα γύριζαν γύρω από τις ουρές που σχηματίζονταν στους φούρνους και τα γαλακτοπωλεία και ψιθύριζαν στις δύστυχες γυναίκες, που έτρεμαν κάτω από την κρύα βροχή, πως οι Εβραίοι κρύβουν τα τρόφιμα κι ότι ενώ ο λαός πεινά, τα μέλη του Σοβιέτ ζουν μέσα στην πολυτέλεια.

Στο Σμόλνι, στην κύρια είσοδο και στις εξώπορτες στέκονταν αυστηροί σκοποί, που ζητούσαν απ' όλους τους διερχόμενους άδεια. Τα γραφεία των επιτροπών, ολόκληρα εικοσιτετράωρα, βούιζαν σαν κυψέλες, εκατοντάδες στρατιώτες κι εργάτες κοιμούνταν κάτω στο πάτωμα, πιάνοντας όλο τον άδειο χώρο. Κι απάνω χιλιάδες άνθρωποι συνωστίζονταν στην πελώρια αίθουσα, όπου συνεδρίαζε θυελλώδικα το Σοβιέτ της Πετρούπολης.

Οι χαρτοπαικτικές λέσχες δούλευαν πυρετώδικα από χαραυγή σε χαραυγή, η σαμπάνια έτρεχε ποτάμι, το ποντάρισμα έφτανε μέχρι διακόσιες χιλιάδες ρούβλια. Τις νύχτες, στο κέντρο της πόλης, γύριζαν στους δρόμους και γέμιζαν τα καφενεία κοινές γυναίκες, φορώντας διαμάντια και πολύτιμες γούνες...

Μοναρχικές συνωμοσίες, Γερμανοί πράκτορες, ιλιγγιώδη σχέδια κερδοσκόπων και λαθρεμπόρων...

Κάτω από την κρύα διαπεραστική βροχή, κάτω από το γκρίζο βαρύ ουρανό, η τεράστια ανήσυχη πόλη τραβούσε όλο και πιο γοργά ν' ανταμώσει... Ποιον;

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 15ο ΜΕΡΟΣ