Πώς μπορεί από μια απλή μαθητική απορία να ξεκινήσει έρευνα τριών χρόνων, που κινητοποίησε την τοπική κοινωνία και κατέληξε σε ένα καλαίσθητο λεύκωμα για τα παραδοσιακά επαγγέλματα "που πέρασαν ή περνούν στην ιστορία"; Στην "Οδύσσεια" οι μαθητές βρήκαν το ρήμα "κλώθω" και άρχισαν οι ερωτήσεις. "Τι είναι το "κλώθω";". ""Γνέφω", αργαλειός". "Και τι είναι αργαλειός, δεν το έχουμε δει".

Κάπως έτσι, σαν παραμύθι, ξεκίνησαν οι μαθητές του 4ου Γυμνασίου του Χαϊδαρίου με συμπαραστάτη και καθοδηγητή τη φιλόλογό τους Αγγελική Γκανά - Ρηγάκη."Είχε ξεκινήσει σαν περιβαλλοντική εργασία με θέμα τα παραδοσιακά επαγγέλματα στο Χαϊδάρι", μας λέει η καθηγήτρια. "Φάνηκε το ενδιαφέρον που έδειξαν τα παιδιά και το καλλιεργήσαμε να προχωρήσει σαν συλλογή υλικού και ενημέρωσης πάνω στα παραδοσιακά επαγγέλματα".

"Κινηθήκαμε πέρα από το Χαϊδάρι, για να βρούμε το κατάλληλο υλικό και να πληροφορηθούν τα παιδιά. Παρακολουθήσαμε εκπαιδευτικά προγράμματα, πήγαμε στο μουσείο λαϊκής τέχνης, πήραμε ορισμένες μουσειοσκευές από την αρχαία εποχή, για να δούμε τι υπάρχει, για παράδειγμα, στο θέμα της υφαντικής. Παρουσιάστηκε το πρώτο μέρος σαν περιβαλλοντική εργασία της πρώτης γυμνασίου, και από κει και πέρα τα παιδιά προχώρησαν μόνα τους. Διάβασαν βιβλία λογοτεχνίας, βρήκαμε φωτογραφίες από διάφορες πηγές. Μέχρι και τη μητέρα μου φωτογράφισα στο χωριό σε παραδοσιακή εργασία".

Τι είναι αυτό που μένει από αυτή τη δουλιά; "Πιστεύω ότι ο ενθουσιασμός μεταδίδεται και όταν έχεις τα παιδιά από την πρώτη τάξη, τα πλάθεις. Τους δίνεις το ερέθισμα και αν θέλουν πιάνει. Και έπιασε. Είχαν συμμετοχή. Ακόμη και για να μαζέψουμε χρήματα. Η εργασία μας στοίχισε 500.000 δραχμές. Πήραμε 70.000 από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Χαϊδαρίου. Τα υπόλοιπα βγήκαν με κινήσεις των παιδιών. Κάναμε δύο ημερολόγια και μια λαχειοφόρο αγορά και μαζέψαμε τα χρήματα. Και αυτό ήταν συμμετοχή. Κάποιο παιδί μπορεί να μην ήθελε να ασχοληθεί με τη βιβλιογραφία, αλλά δούλεψε για να πουλήσει ημερολόγια. Δούλεψαν περίπου 90 παιδιά. Επί το πλείστον τα "πρωτάκια", αλλά ενδιαφέρθηκαν και μεγαλύτερα".

Τα παιδιά συνάντησαν αγγειοπλάστες, τσαγκάρηδες, γιαουρτάδες, κεραμοποιούς. "Ολες αυτές οι συναντήσεις ήταν εκτός ωρών διδασκαλίας. Και είχαν και το φόρτο των φροντιστηρίων. Τους άρεσαν οι εναλλαγές παραστάσεων. Οι γονείς συνεργάστηκαν, άλλος με πληροφορίες, άλλος βοηθώντας την εκδήλωση. Ο παππούς ενός μαθητή, που ήταν παλιά πραματευτής, μίλησε για τη δουλιά του στα παιδιά. Πράγματα που άκουγε για πρώτη φορά και το εγγόνι του. Ηρθαν οι γιαγιάδες με στολές. Μια μάλιστα από τη Λευκάδα μάς έφερε μια παλιά στολή και μας είπε να την προσέχουμε, γιατί την έχει για ενθύμιο, δεν τη δείχνει όπου κι όπου, αλλά την έφερε να τη δείξουν στην εκδήλωση".

Αλλά και οι μαζικοί φορείς έδειξαν ενδιαφέρον, ειδικά σύλλογοι δημοτών της πόλης που κατάγονται από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και ανταποκρίθηκαν με υλικό. Απόν, δυστυχώς, το υπουργείο Παιδείας.

Οι πρωταγωνιστές, βέβαια, είναι οι μαθητές. "Από την πρώτη γυμνασίου που κάναμε Ομήρου Οδύσσεια φτάσαμε σε κάποιο σημείο σε ένα επάγγελμα που βρήκαμε το ρήμα "κλώθω"", μας λέει η Δέσποινα Ριγάκη."Ετσι αποφασίσαμε να ψάξουμε περισσότερο και για άλλα παλιά επαγγέλματα. Μαζέψαμε πληροφορίες, διαβάζαμε βιβλία και αποφασίσαμε στο τέλος να κάνουμε αυτό το βιβλίο. Η ομαδική δουλιά μάς βοήθησε να αναπτύξουμε τη συνεργασία μεταξύ μας και η συγκεκριμένη εργασία μάς έμαθε για τα προβλήματα της παλιάς εποχής. Μακάρι όλα τα σχολεία και όλοι οι καθηγητές να έχουν την αγάπη για τέτοια πράγματα για να βοηθούν τα παιδιά".

"Μου άρεσε πολύ το θέμα", λέει η Χρυσάνθη Σελέκου."Πρέπει να μαθαίνουμε την ιστορία του λαού μας. Μου άρεσε η συνεργασία με τα άλλα παιδιά και μαθαίνεις καινούρια πράγματα. Είμαι ευχαριστημένη, επίσης, γιατί καταφέραμε να βάλουμε τους κόπους μας σε ένα βιβλίο".

Ο Παναγιώτης Δαβράδος δεν ενθουσιάστηκε στην αρχή "αλλά μετά άρχισε να μου αρέσει το γεγονός ότι συνεργαζόμασταν μεταξύ μας. Είδαμε καινούρια πράγματα, πήγαμε σε έναν παλιό ξυλουργό, σε ένα αγιογράφο, μιλήσαμε με τη γυναίκα ενός παλιού φωτογράφου, που πλέον δε ζει. Ετσι συνέχισα. Μαθαίνουμε να δουλεύουμε σαν ομάδα και να ανοιγόμαστε στην κοινωνία".

"Συμμετείχα, γιατί μου άρεσε το θέμα. Προσπαθήσαμε και φτιάξαμε ένα όμορφο βιβλίο. Θα ήθελα να γίνεται αυτό σε κάθε σχολείο", εκφράζει την ευχή του και ο Παναγιώτης Καραγιαννόπουλος.Αυτό ελπίζουμε κι εμείς Παναγιώτη.

Οταν ακόμη και η Διεύθυνση Αρχιτεκτονικού του Δήμου Αθηναίων περιμένει μια μαθητική εργασία για να μάθει για τα νεοκλασικά, έστω και μιας συνοικίας της Αθήνας, τότε κάποιοι θα πρέπει να ανησυχήσουν. Οχι βέβαια για την ποιότητα της δουλιάς των παιδιών, που είναι πράγματι εντυπωσιακή, αλλά για τις αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες υποτίθεται ότι θα ήταν αυτές που θα έπρεπε να βοηθούν τέτοιες προσπάθειες.

Οι καθηγήτριες του 63ου Λυκείου Μαρία Παπαϊωάννου,κοινωνιολόγος και Σοφία Αντωνιάδου,φιλόλογος, ξεκίνησαν την εργασία μαζί με τα παιδιά τον Οκτώβρη. Βρήκαμε την πρώτη και μιλήσαμε μαζί της. "Είπαμε να δραστηριοποιηθούμε με τα παιδιά, να κάνουμε κάτι για το περιβάλλον. Το θέμα που τους ενδιέφερε περισσότερο ήταν τα νεοκλασικά. Τα παιδιά δεν ήξεραν τι σημαίνει "νεοκλασικό". Τους άρεσαν τα παλιά σπίτια της περιοχής και ήθελαν να δουν τι συμβαίνει με αυτά. Στην αρχή είχαμε αρκετές δυσκολίες. Το ενδιαφέρον είναι ότι τα παιδιά μπήκαν πολύ γρήγορα στο νόημα και εγώ με την άλλη τη συνάδελφο απλά τα συντονίζαμε. Χρειάστηκε να επισκεφθούν την περιοχή τρεις τέσσερις φορές. Κατέγραψαν όλα τα παλιά σπίτια της περιοχής, συντάξαμε ερωτηματολόγια για να μαζέψουμε στοιχεία".

"Αυτό, συνεχίζει, δεν αρκούσε. Τα παιδιά έπρεπε να συνδεθούν με το περιβάλλον τους, να μάθουν ποια είναι τα προβλήματα της περιοχής τους, κατά συνέπεια έπρεπε να δώσουμε και κάποια άλλα στοιχεία, ιστορικά, πώς δημιουργήθηκε ο Βοτανικός κήπος για παράδειγμα. Επισκεφτήκαμε το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο κ.ά. Αφού επιλέξαμε ποια σπίτια είναι τα πιο αξιόλογα - κάπως αυθαίρετα, γιατί δεν είμαστε ειδικοί - τα παιδιά τα φωτογράφισαν, έφτιαξαν κείμενα, τα συνδέσαμε και τα παρουσιάσαμε φέτος".

Η καθηγήτρια θεωρεί σημαντικό, ότι "τα παιδιά συνδέθηκαν καλύτερα με την περιοχή τους, μάθανε την ιστορία τους και το πιο σπουδαίο, αποτύπωσαν με αυτό το τρόπο την παλιά ομορφιά του σπιτιού της περιοχής. Αναδείχτηκε έτσι ένα κομμάτι της ομορφιάς που χάνεται, αλλά και τα παιδιά που ζουν πλέον σε μια άσχημη περιοχή, γνώρισαν αυτή την ομορφιά. Χαρήκανε αυτή την προσπάθεια".

Το κόστος της εργασίας ήταν 150.000 δραχμές και υποτίθεται ότι καλύπτεται από ειδικό Ταμείο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας. Τελικά το Ταμείο έδωσε 50 χιλιάδες, άλλες 50 χιλιάδες δόθηκαν από το σχολείο και τα υπόλοιπα από τις τσέπες των καθηγητών. Είπε κανείς τίποτα περί "εκσυγχρονισμού";..

Μερικοί από τους μαθητές που συμμετείχαν στην εργασία μας δίνουν τη δική τους άποψη: "Διαλέξαμε τα σπίτια που μπορούσαν να προβληθούν στην περιβαλλοντική, τα φωτογραφήσαμε, μάθαμε γι' αυτά, συμπληρώσαμε τα ερωτηματολόγια. Ηταν διασκεδαστική δουλιά", λέει η Ειρήνη Βαμβακούση."Ηρθαμε σε επαφή με κόσμο, ρωτήσαμε να μάθουμε πληροφορίες. Μου άρεσε το ψάξιμο, η δράση. Εκφράστηκα μέσα από αυτή τη δουλιά. Ασχολήθηκα με τα ερωτηματολόγια. Μερικοί δε μας μίλαγαν καν, μάλλον μας πέρασαν για εφοριακούς. Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά πράγματα να διορθωθούν στο Βοτανικό. Είναι μια καλή περιοχή αρκεί να την προσέξουμε".

Η Αναστασία Γιοχάλα ήταν ο φωτογράφος της παρέας. "Φωτογράφισα ορισμένα κτίρια, συμμετείχα στο ερωτηματολόγιο. Από όλη αυτή τη δουλειά γνωρίσαμε καλύτερα την περιοχή μας, μάθαμε για τα νεοκλασικά. Υπάρχουν πολλά νεοκλασικά στην περιοχή μας που είναι ανεκμετάλλευτα. Αν προσπαθήσουμε όλοι, κάτι μπορεί να γίνει. Εγώ νιώθω κερδισμένη".

"Πηγαίναμε στις γειτονιές και ρωτούσαμε τον κόσμο", μας λέει η Ξανθίππη Ηλιοπούλου."Τα νεοκλασικά χαραμίζονται. Δεν τα προσέχουν καθόλου. Ηταν μια πολύ καλή εμπειρία. Εμαθα πράγματα που ούτε καν είχα φανταστεί. Συγκεντρωνόμασταν σε ώρες εκτός μαθήματος και ήταν επιλογή μου να συμμετάσχω σε αυτό. Πρέπει να γίνονται απ' όλους τέτοιες προσπάθειες. Πρέπει να ενημερωθούν οι υπεύθυνοι για να κάνουν κάτι γι' αυτές τις περιοχές. Γιατί εδώ, ενώ υπάρχει τόση ομορφιά, είναι υποβαθμισμένη η περιοχή και δε φαίνεται".

Να σημειωθεί ότι την προσπάθεια των παιδιών εξήρε και ο επικεφαλής της "Αγωνιστικής Συνεργασίας για την Αθήνα" και δημοτικός σύμβουλος Λεων. Αυδής που επισκέφτηκε πρόσφατα το σχολείο.

Η εργασία περιλαμβάνει ιστορικά στοιχεία για το Βοτανικό, αλλά και για το ρεύμα του νεοκλασικισμού, στατιστικά στοιχεία για τα νεοκλασικά, για τον Βοτανικό κήπο και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, καθώς και υπέροχες φωτογραφίες. Ηδη το σχολείο έχει απευθυνθεί για το πέτρινο κτίριο του ΟΣΚ, για το οποίο γράψαμε πρόσφατα, στην Εισαγγελία Αθηνών, τη Διεύθυνση Υγιεινής της Νομαρχίας, το Δήμο Αθηναίων, την αστυνομία της περιοχής και βέβαια τον ΟΣΚ. Την εργασία τους την έστειλαν πρόσφατα στη Διεύθυνση Αρχιτεκτονικού του Δήμου Αθηναίων, το ΥΠΕΧΩΔΕ και το υπουργείο Παιδείας. Ας ελπίσουμε ότι αυτή τη φορά οι αρμόδιοι θα ευαισθητοποιηθούν.

Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ