Η εκτίμηση που διατυπώθηκε την προηγούμενη βδομάδα και σύμφωνα με την οποία το δολάριο του Χονγκ Κονγκ είναι υπερτιμημένο σε σχέση με την πραγματική του αξία, ήταν αρκετή για να προκληθεί τέτοια αναστάτωση στα διεθνή χρηματιστήρια; Η πτώση των τιμών στην οδό Σοφοκλέους είναι απόηχος των διεθνών εξελίξεων; Γιατί στην Ελλάδα η κρίση στο Χρηματιστήριο συνοδεύτηκε και από μεγάλες πιέσεις προς τη δραχμή; Πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση;

Δεν είναι λίγες οι φορές που ακόμα και ειδικοί όλες αυτές τις μέρες αδυνατούν να απαντήσουν με ακρίβεια σε τέτοιου είδους και άλλα παρόμοια ερωτήματα και περιορίζονται σε διάφορες εκδοχές ερμηνειών και παραλλαγές απόψεων. Πρόκειται για κάτι λογικό, αν αναλογιστούμε το μέγεθος της πολυσυνθετότητας των χρηματοοικονομικών μηχανισμών σε παγκόσμια κλίμακα και το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς που θεωρούνται ειδικοί, από απολογητική σκοπιά προσεγγίζουν το όλο θέμα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η άποψη που συγκεντρώνει την ομοφωνία όσων εξετάζουν τα γεγονότα, δείχνει να συγκλίνουν στο εξής: Συγκεκριμένα κερδοσκοπικά συμφέροντα, αξιοποιούν κάποιες υπαρκτές καταστάσεις, με στόχο να βγουν κερδισμένα ανεξάρτητα από την έκβαση που θα υπάρξει στις αγορές.

Βέβαια, υπό το γενικό όρο "κερδοσκοπικά συμφέροντα", στην πραγματικότητα δημιουργείται μία τεράστια ομπρέλα κάτω από την οποία χωρούν (και κυρίως κρύβονται) οι πάντες (!). Οσοι, με δυο λόγια, ασχολούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τις λεγόμενες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Από τον Ελληνα μικροαποταμιευτή της Κοζάνης που αγόρασε μια μετοχή πριν δυο μήνες και τώρα την πούλησε αποκομίζοντας κέρδη της τάξης του 30 και 40%, μέχρι την εταιρία χαρτοφυλακίου της Bank of America, που τζιράροντας αέρα κερδίζει καθημερινά μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια στις διεθνείς χρηματαγορές.

Ας ξεμπερδεύουμε ευθείς εξαρχής με το ποιοι είναι αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να προκαλούν, να εκμεταλλεύονται, να ρυθμίζουν και να θησαυρίζουν από τις κρίσεις στα χρηματιστήρια και τις χρηματαγορές. Είναι οι λεγόμενοι διεθνείς "θεσμικοί επενδυτές". Μεταξύ αυτών, το χορό σέρνουν τα μεγάλα πολυεθνικά τραπεζικά συγκροτήματα, που διαθέτουν δεκάδες χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές εταιρίες, αμοιβαία κεφάλαια κλπ.Είναι κάποιες εταιρίες -κολοσσοί διαχείρισης επιχειρηματικών κεφαλαίων. Μερικές δεκάδες διεθνή χρηματιστηριακά γραφεία που έχοντας πελάτες της... υψηλής κοινωνίας "παίζουν" στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου. Χιλιάδες τράπεζες, εταιρίες διαχείρισης χαρτοφυλακίων, χρηματοασφαλιστικές και εταιρίες και τραπεζοασφάλειες, χρηματιστηριακά γραφεία που λειτουργούν κυρίως στα πλαίσια διαφόρων χωρών, έχοντας πάντα στους στόχους τους την εξάπλωσή τους και το παίξιμο στις "μεγάλες αγορές". Ολοι αυτοί, ανάλογα με την αγορά για την οποία γίνεται λόγος, αποτελούν τους κλασικούς κερδοσκόπους των χρηματαγορών και των χρηματιστηρίων. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τμήματα της διεθνούς άρχουσας τάξης και για εκπροσώπους της χρηματιστικής ολιγαρχίας, που μέσα από την εξέλιξη και τις κρατικομονοπωλιακές ρυθμίσεις, αποσπάστηκαν ολοκληρωτικά από την όποια παραγωγική δραστηριότητα και απασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με παρασιτικές μορφές αναπαραγωγής του κεφαλαίου και απόσπασης υπερκερδών.

Οι "τοποθετήσεις" κεφαλαίων που αποφασίζονται από τους εκπροσώπους της χρηματιστικής ολιγαρχίας, αυτούς δηλαδή που κινούν τα νήματα μέσω των "θεσμικών επενδυτών", γίνονται όπως είναι φυσικό με αποκλειστικό γνώμονα την αποκόμιση κέρδους. Μπορούν να γίνουν σε αγορές μετοχών επιχειρήσεων, τραπεζών και άλλων οικονομικών μονάδων σ' ολόκληρο τον κόσμο, σε εξαγορές μεγάλων επιχειρηματικών μονάδων, τραπεζών, γης κλπ. Επίσης, σε διάφορα διεθνή χρηματιστήρια αξιών, εμπορευμάτων και σε δανειστικές συμβάσεις. "Τοποθετήσεις" βεβαίως γίνονται σε κρατικούς τίτλους δανεισμού που εκδίδουν διάφορες κυβερνήσεις, σε διάφορα διεθνή νομίσματα κ.ο.κ.

Ο σωστός "θεσμικός", ο κερδοσκόπος δηλαδή των χρηματαγορών, αναζητά κάθε φορά το συνδυασμό και τις αναλογίες που θα του αποφέρουν τη βέλτιστη απόδοση των "τοποθετήσεών" του. Κανείς τους ποτέ δεν αποφασίζει να βάλει όλα του τα κεφάλαια σε μιας μορφής τοποθέτηση. Ποτέ δεν παίζουν σε ένα χρηματιστήριο. Ποτέ δεν εξαντλούνται σε μια παραλλαγή εναλλακτικών λύσεων. Συνήθως, το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων τους πηγαίνει στις σίγουρες αγορές, όπως οι κρατικοί τίτλοι διαφόρων χωρών και οι μετοχές των... δικών τους εταιριών. Ενα σημαντικό κομμάτι "τοποθετείται" στις καλές μετοχές των μεγάλων χρηματιστηρίων του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης. Ενα μέρος των κεφαλαίων τους τοποθετείται στις λεγόμενες "περιφερειακές", όπως η Ελλάδα ή αναδυόμενες αγορές όπως της Ασίας. Τέλος, υπάρχουν οι αγορές της "αρπαχτής", δηλαδή του μεγάλου ρίσκου. Εδώ, οι "θεσμικοί" προσβλέπουν σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστιαία κέρδη τριψήφιων αριθμών. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το... μείγμα των "τοποθετήσεων" είναι τέτοιο ώστε τα κέρδη να είναι εξασφαλισμένα. Με άλλα λόγια, αγοράζοντας και πουλώντας "χαρτιά", δηλαδή μετοχές και άλλους τίτλους αξιών, οι "θεσμικοί" έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους σε όλες τις χρηματαγορές, ελέγχοντας την κίνηση των τιμών, αλλά και ολόκληρες οικονομίες χωρών.

Ενδιαφέρον για το μηχανισμό δράσης τους είναι το γεγονός ότι κύριο χαρακτηριστικό όλων αυτών των "θεσμικών" είναι ότι μπορεί μεν να έχουν στην κατοχή τους συγκεντρωμένα κεφάλαια ύψους πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ωστόσο οι καθημερινές πράξεις που κάνουν στις διάφορες αγορές, πραγματοποιείται με "χαρτιά". Συμπληρωματικά, η... ιδιομορφία που παρουσιάζεται σε τέτοιου είδους συναλλαγές, ειδικά τα τελευταία χρόνια με την καθολική μηχανοργάνωση των χρηματαγορών και την εξάπλωση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, είναι ότι τα παρασιτικά - κερδοσκοπικά αυτά κεφάλαια, μπορούν ανά πάσα στιγμή της ημέρας και της νύχτας, να "κυκλοφορούν" με λογιστική μορφή σ' ολόκληρο τον πλανήτη.

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι τα κεφάλαια που υποτίθεται πως έχουν "τοποθετηθεί" σε μια αγορά (και τα οποία σε καθορισμένο χρόνο κάποιων εικοσιτετραώρων πρέπει να καταβληθούν), μέχρι να αποδοθούν, έχουν τη δυνατότητα να κάνουν αρκετές φορές το γύρο των διεθνών χρηματιστηρίων, προσκομίζοντας συμπληρωματικά κέρδη στους κατόχους τους. Με δυο λόγια, στην πραγματικότητα οι "θεσμικοί" ως κοινοί τζογαδόροι τις περισσότερες φορές "παίζουν" αέρα αποσπώντας τα γνωστά αστρονομικά τους κέρδη.

Η δημοσιοποίηση των απόψεων για το υπερτιμημένο του δολαρίου του Χονγκ Κονγκ, σε μια περίοδο που κατά γενική πεποίθηση οι τιμές των διαφόρων χρηματιστηρίων ήταν ήδη πολύ υψηλές, ήταν για τους θεσμικούς κερδοσκόπους μια καλή ευκαιρία. Οχι μόνο δεν έδειξαν "ψυχραιμία" όπως καλούν τον κάθε μικροεπενδυτή να επιδείξει, αλλά εκμεταλλεύτηκαν πλήρως την κατάσταση, προχωρώντας σε αθρόες πωλήσεις τίτλων στη συγκεκριμένη αγορά. Πρόσκαιρα χαμένοι από την ιστορία αυτή βγήκαν κάποιες επιχειρήσεις που αναγκάστηκαν να αγοράσουν δικές τους μετοχές, τράπεζες της χώρας και ορισμένοι τοπικοί "θεσμικοί επενδυτές". Απαξ διά παντός χαμένοι χιλιάδες μικροεπενδυτές που είχαν μετατρέψει τις οικονομίες τους σε μετοχές και υπό την πίεση του πανικού έσπευσαν να απαλλαγούν από τα "καταραμένα χαρτιά" όσο - όσο. Οι διεθνείς "θεσμικοί", οι πειρατές δηλαδή των διεθνών χρηματιστηρίων, σε επίπεδο στιγμιαίων συναλλαγών είχαν οπωσδήποτε κάποιες απώλειες στα χαρτοφυλάκιά τους. Ωστόσο, μόλις οι τιμές έπεσαν σε σημαντικά ποσοστά, με τα ποσά που είχαν αποκομίσει από τις ρευστοποιήσεις των προηγούμενων ωρών και ημερών, κατάφεραν να αγοράσουν πολλαπλάσια "χαρτιά", δρομολογώντας έτσι το νέο κύκλο κερδοσκοπίας, που ξεκινά μετά από κάθε σημαντική διακύμανση των τιμών.

Επειδή όμως έστω και στιγμιαία υπήρχαν ζημιές, αλλά σε κάθε περίπτωση υπήρξε ρευστοποίηση των "τοποθετήσεων" στη συγκεκριμένη αγορά, προχώρησαν αναγκαστικά και σε ρευστοποιήσεις σε άλλες χρηματαγορές, προκειμένου να διατηρηθούν οι αναλογίες της βέλτιστης απόδοσης των τοποθετήσεων. Γι' αυτό ακριβώς το λόγο και ακολούθησαν οι κλυδωνισμοί στα υπόλοιπα χρηματιστήρια.Τέθηκε δηλαδή σε εφαρμογή το σχέδιο "αναδιάρθρωσης των χαρτοφυλακίων", όπως το διατύπωσε την Πέμπτη που μας πέρασε ο Γ. Παπαντωνίου,δίνοντας ουσιαστικά άφεση αμαρτιών στα αρπακτικά των χρηματαγορών.

Η συμμετοχή των περιβόητων ξένων επενδυτών στο ελληνικό χρηματιστήριο, εκτιμάται ότι κυμαίνεται περίπου στο 30% των συνολικών συναλλαγών. Από αυτή την άποψη μπορεί να είναι σωστός ο ισχυρισμός ότι οι δικές τους κινήσεις επιδρούν σημαντικά στο δείκτη τιμών της οδού Σοφοκλέους, ωστόσο φαίνεται να έχουν δίκαιο εκείνοι που με πείσμα υποστηρίζουν πως η συνεχής πτώση του Γενικού Δείκτη, συνδέεται και με τη δραστηριότητα των ντόπιων "θεσμικών επενδυτών". Λόγος γίνεται για τις τράπεζες και μεγάλες εταιρίες χαρτοφυλακίων, εκπρόσωποι των οποίων εδώ και καιρό εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους για την αλματώδη αύξηση των τιμών που σημειώθηκε μέσα στο χρόνο.

Η ιδιομορφία βέβαια της κρίσης, όπως εκδηλώθηκε στην Ελλάδα, προσέλαβε περισσότερο τα χαρακτηριστικά της συναλλαγματικής κρίσης και της πίεσης προς τη δραχμή. Ομως και εδώ παρόντες είναι οι διάφοροι "θεσμικοί" και κυρίως οι διαχειριστές ξένων χαρτοφυλακίων. Αξιοποιώντας τα μεγάλα μεγέθη του εξωτερικού δανεισμού της χώρας και το γεγονός ότι αυτοί οι ίδιοι διαθέτουν στην κατοχή τους σημαντικά πακέτα τίτλων του ελληνικού δημοσίου, έσπευσαν να αξιοποιήσουν την κρίση με πολλαπλούς στόχους. Ανάμεσα σ' αυτές που σημειώνουν οι αρμόδιοι, είναι η επιδίωξη να "ισοφαριστούν" κάποιες ζημιές από άλλα χρηματιστήρια.

Η άσκηση πίεσης, για τη διατήρηση υψηλών επιτοκίων (ακόμα και αύξησης) του κρατικού δανεισμού, μια και η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί "παράδεισο" για τέτοιες τοποθετήσεις, στόχο που σ' αυτή τη φάση τον εξασφάλισαν σε κάποιο βαθμό, αφού ήδη τα επιτόκια "τσίμπησαν" 1,8 μονάδες και πήγαν στο 11,3%. Η ρευστοποίηση τίτλων του ελληνικού δημοσίου, προκειμένου να "παίξουν" με την ισοτιμία του δολαρίου που αυτή την περίοδο βρίσκεται σε κάμψη, αλλά εκτιμάται ότι σύντομα θα ανακάμψει.

Πολλοί είναι οι λόγοι στους οποίους οι "ειδικοί" μπορούν να αποδώσουν τα αίτια της εξελισσόμενης κρίσης. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ουσία της δε βρίσκεται απλώς και μόνο στους μηχανισμούς που οδηγούν σε αναταράξεις των χρηματαγορών. Αυτό είναι το αποτέλεσμα. Η πραγματική ουσία, που σχεδιασμένα αποκρύπτεται προτάσσοντας αποκλειστικά παράγωγα φαινόμενά της, βρίσκεται στην ίδια τη βάση της σύγχρονης καπιταλιστικής οικονομίας. Μια οικονομία που ενώ μαστίζεται από διευρυνόμενη κρίση, η οποία αβίαστα προκύπτει (αν μη τι άλλο) από τη συνεχή υποβάθμιση και την καταστροφή όλο και μεγαλύτερου μέρους του παραγωγικού της δυναμικού, οι κρατούντες την καμουφλάρουν πίσω από τις κερδοφόρες επιδόσεις των πλέον παρασιτικών μορφών του κεφαλαίου. Την κρύβουν για να κρύψουν μαζί τη βίαιη προσπάθεια της παγκόσμιας άρχουσας τάξης να προσδέσει στο άρμα της ανασυγκρότησης των παραγωγικών καπιταλιστικών σχέσεων, τους λαούς και τις οικονομίες των διαφόρων χωρών, με μοναδικό στόχο την παραπέρα λεηλασία των αγορών τους.

Σε τελευταία ανάλυση, αυτό φαίνεται να είναι η περιβόητη διεθνοποίηση. Η δυνατότητα που έχουν οι πολυεθνικοί χρηματοοικονομικοί κολοσσοί να ελέγχουν ανά πάσα στιγμή τις οικονομίες των χωρών, οι κυβερνήσεις των οποίων δέχονται να χορεύουν στο ρυθμό τους. Αυτοί, σύμφωνα με τα συμφέροντά τους, υπαγορεύουν τους όρους και ορίζουν τις προϋποθέσεις, αυτοί οι ίδιοι πάλι, ανά πάσα στιγμή μπορούν να τους μεταβάλουν.

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ

Φοροδιαφυγή μεγαλοσχημόνων, η οποία ξεπερνά τα 400 δισ. δραχμές, διέγραψε μέσω "νομοθετικής ρύθμισης" η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, στα πλαίσια των υπόγειων και αδιαφανών σχέσεων που έχει δημιουργήσει η νέα ηγετική κυβερνητική ομάδα με την οικονομική ολιγαρχία της χώρας.

Σε μια εποχή φορολογικής - και όχι μόνο - επέλασης της κυβέρνησης κατά των λαϊκών στρωμάτων, σε μία εποχή που κατέχουμε την "τιμητική" δεύτερη θέση ως χώρα με τους περισσότερους φτωχούς (σε αναλογία πληθυσμού) μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έφτασε μέχρι και συνεργός φοροφυγάδων να γίνει. Και μάλιστα, τι φοροφυγάδων; Μεταξύ τους, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, περιλαμβάνονται και τα "αφεντικά" από γνωστά ιδιωτικά κανάλια, "Αντέννα", ΣΚΑΪ, "Νιου Τσάνελ" κλπ., κατασκευαστικές εταιρίες Η τάξης, που αναλαμβάνουν δημόσια έργα, όπως οι εταιρίες των αξιοτίμων κ. κ. Μπόμπολα και Σαραντόπουλου, διαφημιστικές εταιρίες, γνωστή γαλακτοβιομηχανία κλπ. Το απάνθισμα δηλαδή του κοινωνικού μας ιστού. Αν και τα τελευταία 15 χρόνια τα σκάνδαλα διαδέχονται το ένα το άλλο, ίσως δίκαια ορισμένοι παράγοντες του υπουργείου Οικονομικών, με αφορμή την απαλλαγή των φοροφυγάδων, κάνουν αυτές τις μέρες λόγο για σκάνδαλο 10 φορές μεγαλύτερο του σκανδάλου Κοσκωτά.

Η υπόθεση ξεκινά από παλιά, από τότε που οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών έφτασαν στο σημείο να μην μπορούν να "κλείνουν τα μάτια" (όπως με τον πλέον προκλητικό τρόπο έκαναν όταν οι κυβερνήσεις αδιαφορούσαν για τα ελλείμματα και υπήρχαν δυνατότητες μεγάλης κλιμάκωσης της φορολογικής επιβάρυνσης των μισθωτών και συνταξιούχων) σε μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές φοροδιαφυγής, όπως είναι αυτή της έκδοσης και λήψης, μεταξύ των επιχειρηματιών, πλαστών και εικονικών τιμολογίων. Παράγοντες του υπουργείου μάλιστα δεν κρύβουν πλέον ότι όλα τα τελευταία χρόνια υπάρχει "επιδημία" έκδοσης και λήψης πλαστών και εικονικών τιμολογίων, με αποτέλεσμα τη φοροδιαφυγή δεκάδων ή και εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δραχμών. Και τα φαινόμενα αυτά λαμβάνουν χώρα σε μία περίοδο εφαρμογής των "σταθεροποιητικών" προγραμμάτων λιτότητας, που οδήγησαν σε ληστρική φορολογική αφαίμαξη τα λαϊκά στρώματα, στην απορύθμιση του "κράτους πρόνοιας" και στην προσπάθεια αντιδραστικής μετάλλαξης των εργασιακών σχέσεων και του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος. Και μέσα στις συνθήκες εκτεταμένης βαρβαρότητας, που χαρακτηρίζει ειδικά τη δεκαετία του '90, η συμβολή του "επιχειρηματικού κόσμου" στην πορεία προς την ΟΝΕ και το κοινό νόμισμα, ήταν η ένταση της φοροδιαφυγής, η απόκρυψη φορολογητέας ύλης, η παράνομη είσπραξη ΦΠΑ και ό,τι άλλο μπορεί να διανοηθεί κανείς πως γίνεται στο θαυμαστό κόσμο των επιχειρηματιών.

Κατά καιρούς, τις χρονιές 1994 - 1995 και 1996, είδαν το φως της δημοσιότητας και κατάλογοι με ονόματα επιχειρήσεων που είχαν διωχτεί για φοροδιαφυγή. Αν και οι λόγοι, που εξανάγκασαν την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών να προβεί σε τέτοιες "ακραίες" πράξεις, κινούνταν στη λογική, θυσιάζω ορισμένα γνωστά ονόματα για παραδειγματισμό της "φορολογικής μάζας", ο ελληνικός λαός πληροφορήθηκε ότι στο άθλημα της φοροδιαφυγής επιδίδονται ο κ. Μπόμπολας, ο κ. Σαραντόπουλος, η "Αττικατ", όλοι μεγάλοι κατασκευαστές, θυγατρικές τραπεζών όπως η ΕΤΒΑ Λίζινγκ και ΑΛΦΑ Λίζινγκ (όμιλος Πίστεως) ο Ολυμπιακός κλπ. Ευυπόληπτοι δηλαδή πολίτες. Βέβαια ήταν φανερό ότι τα στοιχεία αυτά δεν ήταν παρά η κορυφή του παγόβουνου, που ακούει στο όνομα επώνυμη φοροδιαφυγή. Η περίπτωση της φοροδιαφυγής των καναλιών όμως "θάφτηκε" στα υπουργικά συρτάρια και αποτέλεσε ένα θαυμάσιο όπλο στα χέρια της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ να διαπραγματεύεται με τους καναλάρχες... κατά το δοκούν. Ηταν η εποχή που ορισμένα "γαλάζια" κανάλια, με προτιμήσεις μάλιστα στη βασιλοχουντική Δεξιά, άρχισαν να "πρασινίζουν".

Αλλά έπρεπε να τακτοποιηθούν και ορισμένες εκκρεμότητες. Γιατί είχαν γίνει φορολογικοί έλεγχοι, είχαν βγει αποφάσεις καταλογισμού προστίμων, υπήρξαν υποθέσεις σε διοικητικά και ποινικά δικαστήρια και, όπως καταλαβαίνει κανείς, υπήρχε σοβαρός κίνδυνος να σπιλωθούν υπολήψεις...

Η λύση δόθηκε με το νόμο για το νέο ποινολόγιο, που ψηφίστηκε τον προηγούμενο Σεπτέμβρη στη Βουλή. Με τη ρύθμιση αυτή η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, ο Γ. Παπαντωνίου και ο Γ. Δρυς, πήραν την ευθύνη και έφεραν προς ψήφιση το άρθρο 19, σύμφωνα με το οποίο "όποιος εκδίδει πλαστά ή εικονικά φορολογικά στοιχεία, καθώς και όποιος αποδέχεται εικονικά φορολογικά στοιχεία (εδώ απάλειψαν το αξιόποινο της λήψης πλαστών) τιμωρείται με ποινή φυλάκισης κλπ...". Οι νομοθέτες δε θεωρούσαν ποινικό αδίκημα τη λήψη πλαστών φορολογικών στοιχείων, με το φοβερό επιχείρημα ότι ο λήπτης του στοιχείου δεν έχει ευθύνη να γνωρίζει ότι το στοιχείο που λαμβάνει δεν είναι γνήσιο.

Γνώριζαν βέβαια το έωλο του επιχειρήματός τους. Οπως γνώριζαν ότι με την πράξη αυτή παρέδιδαν "λευκούς" στην κοινωνία επώνυμους φοροφυγάδες, παρά το γεγονός ότι η κατηγορία που τους βάρυνε ήταν πολύ συγκεκριμένη και τους καταλογιζόταν ευθύνη ότι είχαν χρησιμοποιήσει πλαστά τιμολόγια συνολικής αξίας 400 δισ. δραχμών. Τόσο φαίνεται πως αποτιμήθηκε η "κάθαρση", ενώ πληροφορίες κάνουν λόγο για κατάλογο 385 "καυτών ονομάτων", που εξιλεώθηκαν. Μόνο ο ΦΠΑ που δεν απέδωσαν (εικονικές εισροές) ανέρχεται σε 72 δισ. δραχμές!

Για το ΠΑΣΟΚ είναι το δεύτερο εγχείρημα "κάθαρσης των διαπλεκομένων". Είχε προηγηθεί η διαγραφή τόκων υπερημερίας 200 δισ. δραχμών που όφειλαν οι εφοπλιστές Βαρδινογιάννης - Λάτσης στο δημόσιο, κάτι που έγινε αρχές του '96.

Η έκδοση πλαστών και εικονικών τιμολογίων γίνεται με διάφορους τρόπους, που εξαρτώνται βέβαια από τις... ανάγκες της αγοράς.

Από τις πιο συνήθεις περιπτώσεις, σαν αυτή που κατηγορείται ότι χρησιμοποίησε γνωστή γαλακτοβιομηχανία, είναι αυτή των τριγωνικών συναλλαγών. Στη μία δηλαδή κορυφή του τριγώνου βρίσκεται ένα ανύπαρκτο νομικό η φυσικό πρόσωπο, το οποίο όμως έχουν καταφέρει και έχουν εφοδιάσει με θεωρημένα φορολογικά στοιχεία (τιμολόγια, αποδείξεις, δελτία αποστολής κλπ.). Το μη υπαρκτό αυτό πρόσωπο "συναλλάσσεται" με μία υπαρκτή εταιρία, την οποία - υποτίθεται - ότι προμηθεύει διάφορα εμπορεύματα. Εχουμε δηλαδή εικονική συναλλαγή με εικονικά φορολογικά στοιχεία. Στη συνέχεια η εταιρία αυτή "προμηθεύει" εμπορεύματα και υπηρεσίες σε τρίτη εταιρία, σ' αυτήν δηλαδή που έχει στήσει και την όλη δουλιά. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση έχουμε έκδοση πλαστών φορολογικών στοιχείων, τα οποία και αν ακόμα αποκαλυφθούν, σύμφωνα με την "εκσυγχρονιστική" λογική τύπου Γ. Δρυ, η εταιρία - αποδέκτης, ο εγκέφαλος δηλαδή, δε φέρει καμία ευθύνη. Στην καλύτερη, δηλαδή, των περιπτώσεων να την πληρώσει η εταιρία - "βαποράκι". Ουσιαστικά έχουμε νομιμοποίηση από την πλευρά της κυβέρνησης της βιομηχανίας έκδοσης πλαστών και εικονικών τιμολογίων.

Οι δύο άλλες περιπτώσεις που θα αναφέρουμε έχουν δημοσιοποιηθεί στους καταλόγους του υπουργείου Οικονομικών.

Σύμφωνα με την πρώτη οι κατασκευαστικές εταιρίες ΕΥΡΩΚΑΡ, ΛΕΓΕΚ και ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ έλαβαν τιμολόγια ύψους (μαζί με ΦΠΑ) 102 εκατ. η πρώτη, 29,5 εκατ. η δεύτερη και 8,1 εκατ. η τρίτη από την εταιρία "Βήχος Θεοφάνης ΕΠΕ", η οποία όμως αποδείχτηκε... ανύπαρκτη, ή μάλλον κατασκεύασμα των τριών εταιριών.

Στη δεύτερη περίπτωση ο Δ. Καραμανλής (ο οποίος αποδείχτηκε ζητιάνος) εμφανιζόταν ως χονδρέμπορος ελαιολάδου και την περίοδο 1991 - 1994 εξέδωσε τιμολόγια χονδρικής πώλησης ελαιολάδου αξίας μεγαλύτερης των 4 δισ. δραχμών. Φυσικά επρόκειτο για εικονικές πωλήσεις, ενώ η εταιρία "ελαιολάδου" είχε συσταθεί από τους Κ. Βαμβακούλα και Η. Ανδρεούλη, εναντίον των οποίων ασκήθηκε δίωξη.

Το πρόβλημα της φοροδιαφυγής βέβαια δεν μπορεί παρά να το βλέπει κανείς στα πλαίσια του φορολογικού συστήματος που ισχύει, του ρόλου που αυτό παίζει ως εργαλείο αναδιανομής των εισοδημάτων. Μάλιστα, η μεγάλη φοροδιαφυγή στις περισσότερες περιπτώσεις αφορά εκείνες τις κοινωνικές ομάδες οι οποίες ευνοούνται γενικότερα από ένα συγκεκριμένο φορολογικό σύστημα, σαν ομάδες που στηρίζονται από τους κυβερνώντες στις διαδικασίες κατανομής των εισοδημάτων. Στην προκειμένη περίπτωση εκείνο που μπορεί να σημειώσει κανείς είναι ότι η εκτεταμένη φοροδιαφυγή του μεγάλου κεφαλαίου στη χώρα μας αποτελεί στην πραγματικότητα ακόμα ένα μηχανισμό αφανούς προσπορισμού εισοδημάτων, σε βάρος βέβαια των εργαζομένων και των μικρομεσαίων στρωμάτων, που έχουν αναλάβει το μεγάλο βάρος των φορολογικών εσόδων. Είναι κατανοητό ότι όταν κάποιος φοροδιαφεύγει (με τις πλάτες μάλιστα της κυβέρνησης) κάποιοι άλλοι θα ξεζουμιστούν περισσότερο, για να εισπραχθούν τα δημόσια έσοδα. Πρέπει να επισημάνουμε επίσης ότι όταν οι κρατούντες κάνουν λόγο για φοροδιαφυγή, έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα ταξικό λόγο. Οι υπουργοί Οικονομικών γνωρίζουν ότι όχι μόνο θα πρέπει να... ανεχθούν την επώνυμη φοροδιαφυγή, αλλά όταν οι περιστάσεις το απαιτούν θα πρέπει και να την καλύψουν. Αντίθετα, όλο το νομικό και φοροεισπρακτικό οπλοστάσιο είναι στραμμένο προς τα λαϊκά στρώματα αλλά και προς τα μεσαία εκείνα στρώματα, που δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης προς την κεντρική εξουσία. Και όταν ο Σπράος ζητά να ισχύσει το αυτόφωρο για τις περιπτώσεις υπεξαίρεσης φόρου, είναι εμφανές ότι δε θα χάσουν όλοι οι παραβάτες τον ύπνο τους σε περίπτωση υιοθέτησης του μέτρου.

Σε ό,τι αφορά τη βιομηχανία πλαστών και εικονικών τιμολογίων, η οποία συνεχώς εξαπλώνεται, προκύπτει για μία ακόμη φορά το συμπέρασμα ότι τη μόνη ηθική που ασπάζονται οι μεγαλοεπιχειρηματίες, είναι η "ηθική" του κέρδους και ό,τι ανήθικο αυτή υπαγορεύει. Από τη στιγμή όμως που τα πλαστά μεγέθη μετρούνται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ή και σε τρισεκατομμύρια, αναδύεται η πλαστότητα του ίδιου του συστήματος και μεγάλου μέρους της οικονομικής δραστηριότητας. Με δυο λόγια, έχουμε πλαστούς ισολογισμούς επιχειρήσεων, πλαστές αποδόσεις, πλαστό ΦΠΑ, πλαστές (φουσκωμένες) εισπράξεις ΦΠΑ, πλαστή φορολογία επιχειρήσεων. Προκύπτει δηλαδή το γενικότερο συμπέρασμα ότι σε τελευταία ανάλυση το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι τόσο τα ίδια τα πλαστά παραστατικά, αλλά ότι έχουμε κυβέρνηση και κοινωνικές δυνάμεις εξουσίας με πλαστική συνείδηση, που την πλάθουν κατά πώς ταιριάζει στα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

Τι συμβαίνει λοιπόν με τη δραχμή, τα επιτόκια και το Χρηματιστήριο; Ποιοι είναι εκείνοι που σέρνουν το χορό της επίθεσης στη συναλλαγματική ισοτιμία της δραχμής και για ποιους λόγους; Είναι μόνο κερδοσκόποι ή παίζονται και πολιτικά παιχνίδια; Για πόσο καιρό ακόμη θα συνεχιστεί η αβεβαιότητα για την τύχη της δραχμής, που άρχισε να δέχεται σοβαρές πιέσεις από τις αρχές της περασμένης βδομάδας; Και το πιο σημαντικό: Τι επιπτώσεις θα έχει στην τσέπη των εργαζομένων και την ελληνική οικονομία γενικότερα, ο τρόπος με τον οποία αντιμετώπισε η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδας τη νέα κερδοσκοπική επίθεση σε βάρος της δραχμής;

Τα παραπάνω, είναι μερικά από τα ερωτήματα που απασχόλησαν όλη τη βδομάδα που πέρασε την κοινή γνώμη και όπως φαίνεται θα συνεχίσουν να την απασχολούν για πολύ καιρό ακόμη. Κι αυτό, γιατί ενώ όλα δείχνουν ότι μπορεί να πέρασε η μπόρα, κανείς δεν αποκλείεται να έχουμε στο επόμενο διάστημα καταιγίδα.Κάτι τέτοιο, δεν το απέκλεισε ούτε ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ο οποίος την Παρασκευή, αφού χαρακτήρισε τη συντονισμένη επίθεση των κερδοσκόπων ενάντια στη δραχμή σαν "σεισμό" και έκανε λόγο για "μετασεισμικές δονήσεις", δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο και για νέο "σεισμό". Στο ίδιο μήκος κύματος, κορυφαία πηγή της Τράπεζας της Ελλάδας, που σημείωνε ότι "δεν είναι δυνατό να προβλεφτεί το τέλος της επίθεσης των κερδοσκόπων εναντίον της δραχμής".Η μείωση ή όχι - από αύριο Δευτέρα - των επιτοκίων στη διατραπεζική αγορά από το ύψος των 150% και 170% που τα ανέβασε προχτές η Τράπεζα της Ελλάδας, έλεγε η συγκεκριμένη πηγή, θα εξαρτηθεί από τον αν συνεχιστεί η όχι πίεση στη δραχμή.

Πριν επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα, ας δούμε συνοπτικά το ιστορικό, που εκδηλώθηκε - αυτή τη φορά - η πίεση στη δραχμή. Η δραχμή άρχισε να δέχεται τις πρώτες πιέσεις από την Πέμπτη 23 του Οκτώβρη, μετά την εκδήλωση της συναλλαγματικής και νομισματικής κρίσης που προκάλεσαν οι κερδοσκόποι στο Χονγκ Κονγκ. Οι πιέσεις εντάθηκαν από την περασμένη Τετάρτη 29 του Οκτώβρη - που άνοιξαν οι τράπεζες και το Χρηματιστήριο μετά την αργία της Τρίτης λόγω της επετείου της 28ης Οκτωβρίου - με τις μαζικές πωλήσεις κρατικών τίτλων και μετοχών στο Χρηματιστήριο από ξένους (κυρίως) θεσμικούς επενδυτές. Ετσι, μέσα στο διάστημα μιας βδομάδας (από την Πέμπτη 23 του Οκτώβρη μέχρι την Πέμπτη 30 του Οκτώβρη) εξαργυρώθηκαν από θεσμικούς επενδυτές (κυρίως ξένους) μετοχές και κρατικά ομόλογα αξίας περίπου 800 δισ. δραχμών και το αντίστοιχο ποσό μετατράπηκε σε συνάλλαγμα.Οι μαζικές πωλήσεις κρατικών ομολόγων και μετοχών, αποδίδονται στο φόβο των ξένων (και όχι μόνο) θεσμικών επενδυτών ότι βρίσκονται εκτεθειμένοι στο συναλλαγματικό κίνδυνο (ενδεχόμενο υποτίμησης - διολίσθησης της δραχμής). Με πρόσχημα, λοιπόν, ότι αν υποτιμηθεί η δραχμή θα μειωθεί και η αξία των δραχμικών κρατικών τίτλων που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους, οι θεσμικοί επενδυτές προχώρησαν σε μαζικές πωλήσεις των μετοχών και των ομολόγων. Τις δραχμές που συγκέντρωσαν από τις πωλήσεις ομολόγων και μετοχών τις ξαναπούλησαν - δηλαδή τις μετέτρεψαν σε δολάρια, μάρκα, ECU κλπ. - προσδοκώντας έτσι άμεσα οφέλη (κέρδη) και εν γνώση τους ότι έτσι προκαλούν σημαντικές πιέσεις στη δραχμή. Μεταξύ αυτών που μετείχαν στις μαζικές πωλήσεις μετοχών και ομολόγων, είναι κυρίως ξένες τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα, οι οποίες είχαν προδικάσει υποτίμηση της δραχμής και είχαν συστήσει στους πελάτες να "παίξουν" τώρα για να ωφεληθούν... αύριο.

Να σημειωθεί, ότι η Τράπεζα της Ελλάδας ξόδεψε για τη στήριξη της δραχμής σημαντικά ποσά. Συγκεκριμένα, αντάλλαξε 700 - 840 δισ. δραχμές με συνάλλαγμα αξίας ισότιμου με 2,5 - 3 δισ. δολάρια. Το ποσό των δραχμών που μετατράπηκε σε συνάλλαγμα, δε φυγαδεύτηκε όλο στο εξωτερικό, ούτε μειώθηκαν κατά το αντίστοιχο ποσό τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας. Αντίθετα, όπως εξηγούσε αρμόδια πηγή της Τράπεζας της Ελλάδας, το μεγαλύτερο μέρος των δραχμών που μετατράπηκαν σε συνάλλαγμα, παραμένει στην Ελλάδα και ειδικότερα στις τράπεζες που μεσολάβησαν για την εξαργύρωση των δραχμών και τη μετατροπή τους σε συνάλλαγμα.Θα πρέπει μάλιστα εδώ να αναφερθεί, ότι η Τράπεζα της Ελλάδας θεωρεί πως από τα συναλλαγματικά διαθέσιμα που διέθετε η χώρα στο τέλος του 1996, ποσό ύψους 3,5 - 4 δισ. δολάρια είναι κερδοσκοπικά κεφάλαια.

Επιχειρώντας να ανακόψει την κερδοσκοπική επίθεση στη δραχμή, η Τράπεζα της Ελλάδας αποφάσισε - με τη σχετική έγκριση της κυβέρνησης - να αυξήσει τα διατραπεζικά επιτόκια. Η απόφαση αυτή πάρθηκε την Παρασκευή 31 του Οκτώβρη επειδή - όπως εξηγούσε αρμόδιος παράγοντας της Τράπεζας της Ελλάδας - συνεχιζόταν μέχρι και την Πέμπτη το βράδυ οι κερδοσκοπικές πιέσεις και ενώ παράλληλα είχαν ενταθεί στο εξωτερικό οι αβεβαιότητες για τη συναλλαγματική ισοτιμία της δραχμής. Κάτω από το βάρος αυτών των εξελίξεων, και ενώ είχε προηγηθεί η αύξηση των επιτοκίων κρατικών τίτλων κατά 2 περίπου ποσοστιαίες μονάδες (περιορίζοντας έτσι τη ρευστότητα στην αγορά), η Τράπεζα αύξησε την περασμένη Παρασκευή 31 του Οκτώβρη τα δύο βασικά επιτόκια στη διατραπεζική αγορά. Ανέβασε στο 150% το επιτόκιο overnight για δάνεια (διάρκειας 24 ωρών) από την Τράπεζα της Ελλάδας προς τις εμπορικές τράπεζες, από 11 - 13% που ήταν την περασμένη βδομάδα. Επίσης, αύξησε το επιτόκιο για υπεραναλήψεις δανείων των τραπεζών από την Τράπεζα Ελλάδας - για το ποσό των νέων δανείων - στο 170%.

Με την αύξηση των επιτοκίων κρατικών τίτλων κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες περιορίστηκε σημαντικά η ρευστότητα, ενώ με την αύξηση των επιτοκίων στη διατραπεζική αγορά η "φτηνή" δραχμή έγινε ακριβότερη. Συγκεκριμένα, με την αύξηση των επιτοκίων κρατικών τίτλων κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες περιορίστηκε σημαντικά η μάζα των δραχμών που κυκλοφορούν στην αγορά (από τις δύο δημοπρασίες και τη νέα έκδοση εντόκων γραμματίων το υπουργείο Οικονομικών εισέπραξε συνολικά πάνω από 800 δισ. δραχμές). Παράλληλα, με τη μεγάλη αύξηση των επιτοκίων στη διατραπεζική αγορά, έγινε ασύμφορος ο δανεισμός δραχμών από εκείνους που θα επιθυμούσαν να παίξουν - χωρίς ρίσκο - κερδοσκοπικά παιχνίδια με τη δραχμή. Γιατί, είναι άλλο πράγμα να δανειστείς 100 εκατ. δραχμές με επιτόκιο 11 - 12% για να αγοράσεις με το δάνειο αυτό συνάλλαγμα (μάρκα, δολάρια κλπ.), προσδοκώντας οφέλη από μια ενδεχόμενη υποτίμηση της δραχμής και άλλο πράγμα να δανειστείς για τον ίδιο λόγο με επιτόκιο 150%.

Κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδας, θεωρούν ότι με τα μέχρι σήμερα μέτρα που πήραν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τους κερδοσκόπους. Μετά το "στέγνωμα" της αγοράς με τον δραστικό περιορισμό της ρευστότητας, η Τράπεζα της Ελλάδας θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει τους κερδοσκόπους με την προσφορά δραχμών μόνο για τις συναλλαγές οβερνάιτ και για καμιά άλλη διάρκεια. Σε σχετική ερώτηση, αν οι τράπεζες αναγκαστούν και αυτές να αυξήσουν τα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων - λόγω του ότι τα δάνεια σε δραχμές από τη διατραπεζική έγιναν ακριβότερα - παράγοντας της Τράπεζας της Ελλάδας έλεγε ότι αυτό θα εξαρτηθεί από το εύρος και τη διάρκεια των πιέσεων στη δραχμή.Πρόσθετε μάλιστα με νόημα, πως "αν θέλουν οι τράπεζες να βρουν δραχμές, να αποφύγουν δηλαδή το δανεισμό δραχμών από τη διατραπεζική με τα υψηλά επιτόκια, τότε ας φέρουν συνάλλαγμα για δραχμοποίηση στην Ελλάδα".

Η νέα κερδοσκοπική επίθεση σε βάρος της δραχμής, δεν ήταν χωρίς κόστος. Απεναντίας, είχε μια σειρά ορατές και αόρατες επιπτώσεις. Από τις ορατές επιπτώσεις, σημειώνουμε τις εξής:

• Η αύξηση των επιτοκίων στους κρατικούς τίτλους κατά 2 περίπου μονάδες που αποφάσισε το υπουργείο Οικονομικών, για την κάλυψη των δανειακών αναγκών του κράτους, συνεπάγεται πρόσθετη δαπάνη για τόκους ύψους τουλάχιστον 16 δισ. δραχμών (χωρίς να υπολογίσουμε τις έξτρα προμήθειες που έδωσε το υπουργείο Οικονομικών στους τραπεζίτες για την αγορά ή διακίνηση κρατικών τίτλων). Αυτό σημαίνει ότι το φετινό έλλειμμα θα μεγαλώσει κατά, τουλάχιστον, 16 δισ. δραχμές, ποσό το οποίο θα κληθούν να πληρώσουν οι φορολογούμενοι το 1998 και τα επόμενα χρόνια.
• Αξιόλογη είναι και η επιβάρυνση που προκάλεσε στα ταμεία της Τράπεζας της Ελλάδας. Το γεγονός ότι σε μια βδομάδα η Τράπεζα της Ελλάδας έριξε στην αγορά 2,5 - 3 δισ. δολάρια για τη στήριξη της δραχμής, είχε συγκεκριμένο κόστος, καθώς πούλησε το συνάλλαγμα στους κερδοσκόπους σε τιμή χαμηλότερη από την τιμή που το εξαργύρωσε ή θα το εξαργυρώσει όταν οι κερδοσκόποι το ξαναφέρουν για δραχμοποίηση στην Ελλάδα. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι η Τράπεζα της Ελλάδας πούλησε το ECU με 109 δραχμές και το εξαργύρωσε ή θα το εξαργυρώσει με πάνω από 111 δραχμές, σημαίνει κόστος.
• Η αύξηση του επιτοκίου των κρατικών τίτλων στο 11,3%, θα επηρεάσει αρνητικά το συνολικό δημόσιο χρέος, καθώς είναι βέβαιο ότι θα περάσει αρκετός χρόνος ώσπου να ξαναδούμε το επιτόκιο κρατικών τίτλων κάτω από 10%.
• Η αύξηση των επιτοκίων κρατικών τίτλων καθώς και των επιτοκίων με τα οποία θα δανείζει η Τράπεζα της Ελλάδας δραχμές τις εμπορικές τράπεζες, δεν αποτελούν μόνο ανακοπή της πτωτικής πορείας των τραπεζικών επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων, αλλά είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν και άνοδο.
• Το ενδεχόμενο ανόδου των τραπεζικών επιτοκίων, θα προκαλέσει ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό και ο φαύλος κύκλος της οικονομίας συνεχίζεται.

Ομως, αυτά είναι τα... αγαθά της "απελευθερωμένης" οικονομίας και της ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων, που επιτάσσει η Συνθήκη του Μάαστριχτ με το Διευθυντήριο των Βρυξελλών και υλοποιεί με ευλαβική συνέπεια η κυβέρνηση. Και με δεδομένη τη μέχρι σήμερα εμπειρία, που λέει πως όσο πιο απελευθερωμένη είναι η οικονομία, τόσο πιο άνετα κερδοσκοπούν το πολυεθνικό κεφάλαιο και οι κάθε είδους ρεντιέρηδες,είναι σχεδόν βέβαιο το εξής: Οσο θα πλησιάζει η ημερομηνία που θα κριθούν οι χώρες για την ένταξη στην πρώτη φάση της ΟΝΕ (άνοιξη του 1998), τόσο πιο συχνά θα εκδηλώνονται νομισματικές κρίσεις και αναταραχές στις χώρες - μέλη της Κοινότητας, τις διεθνείς χρηματαγορές κλπ., με μεγάλα θύματα τα ασθενέστερα εθνικά νομίσματα, μεταξύ των οποίων και η δραχμή.

Λάμπρος ΤΟΚΑΣ

Κ.