Μια φορά και έναν καιρό ήταν μια παρέα από παιδιά που γέμιζαν με φωνές και γέλια τους δρόμους της γειτονιάς, παίζοντας κρυφτό και κυνηγητό, παραβιάζοντας τα μικρά τους "απαγορεύεται". Παίζοντας σ' αυτά τα δρομάκια η Ρούλα "έφαγε" το πρώτο χαστούκι από τον κυρ - Πέτρο, επειδή πέταξε το παγωτό της στο παράθυρό του, ο Αντώνης ένιωσε το πρώτο καρδιοχτύπι για τη Μαρία, ο Σπύρος απέκτησε ένα μικρό σημάδι στο χέρι από την πέτρα που του έριξε η Γεωργία, ενώ ο Τάσος γνώρισε το Γιώργο με τον οποίο είναι φίλοι μέχρι σήμερα.

Η παρέα ενηλικιώθηκε στις γειτονιές, δέθηκε, ωρίμασε, αγάπησε, πλήγωσε και πληγώθηκε, έζησε έντονα. Αραγε τα παιδιά του σήμερα, τι αναμνήσεις θα έχουν από την πιο ξένοιαστη περίοδο της ζωής τους; Οταν ο Γιώργος, η Μαρία και η φιλία αντικαθίσταται από τον βίαιο "Ακσιον Μαν" και τον εξωγήινο "Κάσπερ" της μικρής οθόνης, τότε είναι βέβαιο πως η πνευματική και ψυχολογική ισορροπία του παιδιού κλονίζεται.

Η έντονη αμφιβολία για την ποιότητα των παιδικών τηλεοπτικών εκπομπών επιβεβαιώθηκε από τη νοσηλεία 700 παιδιών, στις 16 του Δεκέμβρη, σε νοσοκομεία της Ιαπωνίας μετά την παρακολούθηση παιδικού προγράμματος στην τηλεόραση. Η ιαπωνική σειρά κινουμένων σχεδίων "Πόκεμον",η οποία βασίζεται στο ομώνυμο βιντεο-παιχνίδι "Νιτέντο",έρχεται πρώτη στις προτιμήσεις των μικρών φίλων. Παρ' όλα αυτά ο δημοφιλής "Πόκεμον" στάθηκε η αιτία για να μεταφερθούν τα 700 παιδιά σε νοσοκομεία, με συμπτώματα επιληψίας, αναπνευστικά προβλήματα, έντονους σπασμούς, ναυτία και ερεθισμούς στα μάτια.

Ολα ξεκίνησαν όταν σε κάποια σκηνή του συγκεκριμένου επεισοδίου, ο ήρωας μπαίνει σ' ένα κομπιούτερ για να πολεμήσει τους ιούς - εχθρούς και ανοιγοκλείνοντας τα μάτια του εμφανίζονται στην οθόνη φωτιές και πολύχρωμες εκρήξεις μεγάλης διάρκειας. Μετά το τέλος της σκηνής, εμφανίστηκαν στα παιδιά τα πρώτα συμπτώματα. Αρχικά τα παιδιά έχασαν την όρασή τους κι αργότερα παρουσίασαν επιληπτικούς σπασμούς.

Η κατάσταση στην ελληνική τηλεόραση είναι εξίσου "εκρηκτική" και επικίνδυνη. "Σήμερα τα παιδιά παρακολουθούν στην τηλεόραση πάρα πολλά σκουπίδια",λέει η παιδοψυχολόγος Μαριέττα Ρήγα.Ισως δεν υπάρχει ευστοχότερος χαρακτηρισμός για τον ατσάλινο και σκληρό "Ρόμποκοπ",ο οποίος εξολοθρεύει τους αντιπάλους του με το ατσάλινο όπλο. Οπως δεν υπάρχει ευστοχότερος χαρακτηρισμός για τους Λαϊονό,Τάιγκρα,Πάνθρο και Τσιτάρα,τους τέσσερις πολεμιστές - δολοφόνους της παιδικής εκπομπής "Θάντερκατς".Οι τέσσερις "πολεμιστές" φορούν στολές ζώων, είναι οξύθυμοι, εξοντώνουν το "κακό" με σπαθιά, μαστίγια, ξύλα και όπλα, πηδώντας και κραυγάζοντας. "Παιδικές εκπομπές", δηλαδή, που προσφέρουν άφθονο αίμα, βία και τρόμο...

Παρακολουθώντας κανείς τηλεόραση διαπιστώνει πως τα περισσότερα παιδικά προγράμματα αφορούν το διάστημα, ενώ η θεματολογία τους είναι αδύνατο να προσαρμοστεί στο γήινο χώρο, να βρει αντίκρισμα στην κοινωνική πραγματικότητα. Προβάλλονται μύθοι βίας, οι οποίοι αφορούν τόσο την επιβολή κάποιας ομάδας τερατόμορφων, όσο και την επιβολή πλανητών σε άλλους πλανήτες. Πουθενά δεν υπάρχει το ανθρώπινο στοιχείο.

"Οι γονείς "εγκαταλείπουν" τα παιδιά τους τις περισσότερες φορές μπροστά στην τηλεόραση, χωρίς να εξηγούν, να κωδικοποιούν, να διαχωρίζουν το φανταστικό από το πραγματικό και το σωστό από το λάθος, αγνοώντας ή αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Το παιδί δυσκολεύεται έτσι να υιοθετήσει στοιχεία ανθρώπινης συμπεριφοράς",υπογραμμίζει η Μ. Ρήγα. Επισημαίνει πως τα παιδιά, μέσα απ' την τηλεόραση, επηρεάζονται από χώρους που δε βιώνουν και ούτε πρόκειται να ζήσουν. "Η φαντασία τους δεν καλλιεργείται σε ρεαλιστικό επίπεδο. Αυτά τα παιδιά αποκλείεται να γίνουν κάποτε δημιουργοί",υπογραμμίζει.

Ομως οι συνέπειες δε "χτυπούν" μόνο τον πνευματικό, αλλά και τον ψυχολογικό κόσμο των παιδιών. "Τόσο η μορφή όσο και η δράση των ηρώων, οι οποίοι πρωταγωνιστούν στις παιδικές σειρές, κεντρίζουν το φόβο", τονίζει η Μ. Ρήγα. Το παιδί φοβάται το κινούμενο σχέδιο, ο φόβος συρρικνώνεται μέσα στην προσωπικότητά του. Δεν μπορεί όμως να αντιμετωπίσει τις φοβίες του, γιατί ο τρόπος αντιμετώπισης δεν έχει αναπτυχθεί στο υποσυνείδητό του. Κι όταν ένα παιδί είναι εγκλωβισμένο στο φόβο, τότε οι εμπειρίες, η ελευθερία, η αγάπη και η ζωή είναι γεύσεις που δε θα απολαύσει ποτέ. "Κι όλα αυτά, είναι βέβαιο πως θα εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της εφηβείας, με τη μορφή εξτρεμιστικής ή αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς",λέει η παιδοψυχολόγος.

Σε ό,τι αφορά το ρόλο της τηλεόρασης ως μέσου επικοινωνίας, η Μ. Ρήγα επισημαίνει: "Οι γονείς, η γιαγιά και ο παππούς αποτελούν τον ανιδιοτελή πομπό του μύθου. Η τηλεόραση στηρίζεται στην κερδοσκοπία. Ετσι το παιδί γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, ταυτίζεται με την αδράνεια και την παθητικότητα"...

Δύσκολο να είσαι παιδί, την εποχή της απρόσωπης "αντικατάστασης". Σήμερα ο καλύτερος φίλος ενός παιδιού δεν είναι ο συμμαθητής του, αλλά ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του. Τα μεσημέρια τρώει παρέα με την "Μπάρμπι", αφού τις περισσότερες φορές εργάζονται και οι δύο γονείς. Δεν ακούει πια παραμύθια από τη γιαγιά και τον παππού, γιατί τώρα βλέπει εκείνη την "παιδική" εκπομπή στην τηλεόραση, στην οποία τα καρτούν φορούν μάσκες, κραυγάζουν, πετούν ψηλά, έχουν όπλα, δίνουν γροθιές, σκοτώνουν τον αντίπαλο. Εκπομπές για παιδιά...

Ανησυχητικά τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποίησαν κατά το σχολικό έτος 1996-1997 σε μαθητές, ηλικίας 7-12 ετών, δημόσιων (94%) και ιδιωτικών (6%) σχολείων το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και η Ενωση Καταναλωτών Ποιότητας Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ). Από την έρευνα προέκυψε πως μόλις το 0,4% των παιδιών δε βλέπει καθόλου τηλεόραση,πως το 27% κοιμάται πάντοτε αργά το βράδυ για να παρακολουθήσει τηλεόραση,πως μόλις το 3% προτιμά να διαβάζει σε βιβλίο την αγαπημένη του ιστορία, σε αντίθεση με το 36% που προτιμά να τη βλέπει στην τηλεόραση.

Συγκεκριμένα, από την έρευνα προέκυψε πως το 10,3% των ερωτηθέντων παιδιών βλέπει "πάρα πολύ" τηλεόραση, το 17,9% "πολύ",το 42,1% "αρκετά",το 28,3% "λίγο" και μόλις το 0,4% "καθόλου".Οι ερευνητές, συσχετίζοντας τα ποσοστά της τηλεθέασης με τη σχολική επίδοση και την κοινωνικότητα των μαθητών, διαπίστωσαν πως οι μαθητές με τις χαμηλότερες επιδόσεις και τα αντικοινωνικά, επιθετικά και μη συνεργάσιμα παιδιά παρουσιάζουν συγκριτικά μεγαλύτερα ποσοστά τηλεθέασης, με μεγαλύτερη προτίμηση στις αθλητικές εκπομπές και στις ταινίες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις των παιδιών στην ερώτηση "γιατί βλέπουν τηλεόραση". Γύρω στα 900 παιδιά απάντησαν πως παρακολουθούν τηλεόραση γιατί "τους αρέσει", 573 γιατί "μαθαίνουν πράγματα", 396 γιατί "δεν έχουν τι άλλο να κάνουν", 383 "από συνήθεια", 261 "χαζεύουν", ενώ μόνο ένα μικρό ποσοστό παιδιών "παρασύρεται και βλέπει επειδή το κάνουν οι άλλοι στο σπίτι".

Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών δηλώνουν πως επιλέγουν μόνα τους το χρόνο και το είδος της τηλεθέασης, το 49% του δείγματος συζητάει αυτά που βλέπει με τους φίλους του, ενώ το 46% τα συζητάει με τους γονείς του. Πάντως, η αγαπημένη συνήθεια των παιδιών τα πρωινά του Σαββατοκύριακου είναι η παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών (49%).

Στις προτιμήσεις των τηλεοπτικών προγραμμάτων προηγούνται οι εκπομπές κινουμένων σχεδίων (1.039 ψήφοι), οι ελληνικές (943) και ξένες (783) ταινίες, τα τηλεπαιχνίδια (714), τα ντοκιμαντέρ (690), οι αθλητικές εκπομπές (668), τα δελτία ειδήσεων (344), οι διαφημίσεις (208) και οι συζητήσεις (82). Μεταξύ των ηρώων, ο τηλεοπτικός Ηρακλής συγκεντρώνει το 52% των προτιμήσεών τους, η Ζίνα το 57%, ενώ στη δεύτερη θέση έρχονται ο Ταρζάν και η Αλίκη Βουγιουκλάκη με 2% και ο Ρομποκόπ με 1,3%.

Παράλληλα σε άλλη έρευνα, αυτή τη φορά της AGB Hellas,αναζητήθηκαν οι τηλεοπτικές συνήθειες παιδιών ηλικίας 6-12 ετών (όπως τις αποδίδουν οι γονείς - ερωτώμενοι). Από την έρευνα προέκυψε πως οι συνήθειες τηλεθέασης της οικογένειας επηρεάζονται από τις επιθυμίες των παιδιών. Το 53% των γονέων απάντησαν πως βλέπουν τις εκπομπές που αρέσουν στα παιδιά συχνά ή και πάντα, ακόμα και αν προτιμούσαν να δουν κάτι άλλο.

Από τη διερεύνηση των απόψεων για την τηλεόραση, φαίνεται ότι πηγή ανησυχίας είναι η προβαλλόμενη βία, την οποία εντοπίζουν τόσο στα παιδικά προγράμματα, όσο και σε άλλες εκπομπές, τις ώρες που τα παιδιά παρακολουθούν τηλεόραση. Οσον αφορά το επίμαχο θέμα των απαιτήσεων των παιδιών ως αποτέλεσμα της τηλεοπτικής διαφήμισης, οι περιπτώσεις διχάζονται. Στο 45% δημιουργείται πρόβλημα από τις απαιτήσεις αυτές, ενώ στο υπόλοιπο 55% κάτι τέτοιο συμβαίνει σπάνια ή ποτέ.

Πάντως ιδιαίτερη σημασία φαίνεται πως έχει η ύπαρξη κανόνων στην οικογένεια σχετικά με την τηλεοπτική συμπεριφορά του παιδιού. Σημαντικό ποσοστό (24%) διαπραγματεύεται κάθε φορά το θέμα, ενώ όπου υπάρχουν κανόνες φαίνεται ότι τηρούνται αρκετά συχνά ή και πάντα (50%). Το θέμα των συζητήσεων για την τηλεόραση αφορά το πόση ώρα θα δει το παιδί, αλλά και το τι θα δει (44%).

"Μου αρέσει να βλέπω κινούμενα σχέδια ή ταινίες στις οποίες ο πρωταγωνιστής ρισκάρει τη ζωή του για το καλό των ανθρώπων και να θυσιάζεται γι' αυτούς. Στις περισσότερες ταινίες όμως, οι πρωταγωνιστές σκοτώνουν πολύ εύκολα και χωρίς λόγο...".

Με αυτό τον απλό τρόπο ο 12χρονος Αλέξης Χρυσικόπουλος κριτικάρει τα παιδικά προγράμματα, τα οποία προβάλλονται από την ελληνική τηλεόραση. Αραγε θα μπορούσε να έχει διαφορετική άποψη;

Οι περισσότερες παιδικές εκπομπές προβάλλονται τα πρωινά του Σαββάτου και της Κυριακής. Μερικές απ' αυτές είναι το "Φαντάστικ Φορ", "Χελώνες Νίντζα εν δράσει", ακόμα και το θρίλερ "Ανατριχίλες", το οποίο περιλαμβάνεται στο παιδικό πρόγραμμα! Η πλειοψηφία των κινούμενων σχεδίων έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς την "εξόντωση" των αντιπάλων, με πρόσχημα την επικράτηση του καλού και του δικαίου.

"Αν και μου αρέσουν οι ιστορίες περιπέτειας", συνεχίζει ο Αλέξης, "βαριέμαι να βλέπω τις σειρές δράσης που δείχνει η τηλεόραση. Οι περισσότερες είναι εξωπραγματικές, είναι ψεύτικες. Βέβαια και ο Μπαγκς Μπάνυ είναι ψεύτικος, αλλά κάνει γκάφες με αθώο τρόπο, με κάνει να γελάω". Ο Αλέξης απαντάει εξίσου αυθόρμητα στο τι θα ήθελε να δει και τι αποφεύγει στη μικρή οθόνη. "Πρέπει να δείχνουν συχνότερα τσίρκο, ταχυδακτυλουργούς, κλόουν κ. ά. Επίσης θα ήθελα να δω μια ταινία, η οποία να έχει διαφορετική υπόθεση. Η δράση και το περιεχόμενο της ταινίας να είναι πραγματική ή τουλάχιστον να μοιάζει αληθινή. Ακόμα και οι ειδήσεις μου φαίνεται ότι είναι υπερβολικές. Δεν μπορώ να βλέπω συνέχεια δυστυχία και ανθρώπους να πεθαίνουν".

Τελικά ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για την ψυχαγωγία και τη σωστή διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός παιδιού; Ο μικρός Αλέξης λέει: "Προτιμώ να βγαίνω έξω και να παίζω με τους φίλους μου. Παίζουμε παιχνίδια της φαντασίας μας, βάζουμε τους δικούς μας όρους. Με αυτό τον τρόπο γελάμε, δημιουργούμε, είμαστε ελεύθεροι".

• Η τηλεόραση να βρίσκεται στο σαλόνι. Ετσι ελέγχετε καλύτερα την ποιότητα και ποσότητα των προγραμμάτων.
• Διαμορφώστε οικογενειακό πρόγραμμα τηλεόρασης, λαμβάνοντας υπόψη το φόρτο εργασίας του παιδιού.
• Παρακολουθήστε τηλεόραση μαζί με τα παιδιά σας, ώστε η παθητική τηλεθέαση να μετατρέπεται σε οικογενειακή δραστηριότητα.
• Ασκήστε κριτική για ό,τι παρακολουθείτε στη μικρή οθόνη.
• Δημιουργήστε τους δικούς σας αντι-ήρωες, επαινώντας το καλό και στιγματίζοντας το κακό.
• Ας γίνει το τηλεοπτικό πρόγραμμα αφορμή να ανατρέξουν τα παιδιά σε κάποιο βιβλίο ή εγκυκλοπαίδεια.
• Κριτικάρετε την ποιότητα και την ποσότητα των ειδήσεων.
• Ενημερωθείτε για τις διαφημίσεις και κάντε κριτική, ώστε να μην είναι παραπλανητικές.
• Εξηγήστε στο παιδί ότι δεν πρέπει να παρακολουθεί σκηνές βίας και τρόμου.
• Παροτρύνετε το παιδί να παίξει με τους φίλους του ή να πάει στον παιδότοπο.
• Μην ανταμείβετε το παιδί με περισσότερη τηλεόραση!
• Οσο αυξημένες και αν είναι οι υποχρεώσεις σας, μην ξεχνάτε το παιδί μπροστά στη μικρή οθόνη. Μπορεί να αποδειχθεί ένας πολύ κακός φίλος του...

"Θα προτιμούσα η τηλεόραση να έδειχνε πιο αληθινά πράγματα. Ακόμα και οι ειδήσεις είναι υπερβολικές", λέει ο 12χρονος Αλέξης

Με το τηλεκοντρόλ στα χέρια μεγαλώνει σήμερα η πλειοψηφία των μικρών παιδιών

Το παιχνίδι στη γειτονιά δυστυχώς έχει αντικατασταθεί από την τηλεόραση. Τα αποτελέσματα αυτής της αντικατάστασης οδυνηρά...

Ο κλασικός Πινόκιο δε μεγαλώνει πια τα παιδιά. Τώρα το ρόλο της "ψυχαγωγίας" έχουν αναλάβει οι "Χελώνες Νίντζα" και οι "Πάουερ Ρέιτζερς". Αυτοί που σκοτώνουν στο όνομα του καλού και του δικαίου