Η νέα φάση της κρίσης στα Βαλκάνια, που εκδηλώθηκε τις τελευταίες μέρες με αφορμή τα γεγονότα στο Κοσσυφοπέδιο, υπογραμμίζει για μια ακόμη φορά την απειλή που διαγράφεται για την ειρήνη στην περιοχή από τη δράση στο βαλκανικό χώρο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, κυρίως των ΗΠΑ και της Γερμανίας. Ο κίνδυνος μιας γενικευμένης πολεμικής ανάφλεξης, μέσα από την προώθηση σχεδίων παραπέρα διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας, είναι ορατός όσο ποτέ άλλοτε.

Ασφαλώς το πρόβλημα είναι παλιό και ξεκινά τουλάχιστον από την αρχή της δεκαετίας που διανύουμε, όταν ανατράπηκαν τα σοσιαλιστικά καθεστώτα και ξεκίνησε, μεταξύ άλλων, η επιχείρηση διαμελισμού της άλλοτε ενιαίας μεγάλης Γιουγκοσλαβίας. Συνεπώς, η στιγμή στην οποία βρισκόμαστε επιβάλλει έναν, έστω σύντομο, απολογισμό, μια αποτίμηση της πολιτικής της χώρας και των πολιτικών δυνάμεών της γύρω από το θέμα. Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα κρίνονται, κυρίως, όχι από το αν καιροσκόπησαν στο παρελθόν πάνω στο πρόβλημα με αξιοθαύμαστη πολιτική ευλυγισία, αλλά από το αν είχαν την ικανότητα να προβλέψουν τις εξελίξεις και να χαράξουν πολιτική μακροπρόθεσμη υπέρ των συμφερόντων του ελληνικού λαού. Κι ασφαλώς, ο λογαριασμός για τα άλλα κόμματα, το ΠΑΣΟΚ, τη ΝΔ αλλά και τα μικρότερα, που δεν αμφισβήτησαν τους δεσμούς της χώρας με τον ιμπεριαλισμό, αλλού περισσότερο κι αλλού λιγότερο, δεν είναι θετικός. Αντίθετα, το ΚΚΕ - κι αυτό, μπροστά στους κινδύνους που μας απειλούν, καλύτερα να μην είχε συμβεί - δικαιώθηκε πλήρως στις προβλέψεις του και στη βασική του εκτίμηση, πως η απειλή του γενικευμένου πολέμου θα είναι πάντοτε ορατή, ενώ τα προβλήματα στα Βαλκάνια δεν πρόκειται να λυθούν όσο θα σκιάζει την περιοχή η "ομπρέλα" της Νέας Τάξης Πραγμάτων, όσο η αναζήτηση διεξόδου δε θα απομακρύνεται από το έδαφος των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών για δημιουργία σφαιρών επιρροής και κατάκτηση νέων αγορών.

Ολοι ασφαλώς θυμούνται πως το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα, το οποίο κατήγγειλε ανοιχτά την πολιτική διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας, που προωθήθηκε με τον πιο επίσημο τρόπο, με απόφαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΟΚ στις 16 Δεκέμβρη του 1991. Οι άλλες πολιτικές δυνάμεις της χώρας θριαμβολόγησαν τότε για τους περίφημους τρεις όρους αναγνώρισης της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας - που, ας σημειωθεί, πολύ γρήγορα η ιστορία τούς έστειλε στο καλάθι των αχρήστων - είτε εθελοτυφλώντας, είτε γιατί δεν αντιλαμβάνονταν το μέγεθος του προβλήματος που δημιουργήθηκε, έχοντας δουλική προσήλωση και εμπιστοσύνη στην πολιτική των "συμμάχων". Ετσι, περιόρισαν το θέμα σε μια αντιπαράθεση με τα Σκόπια, στην ονοματολογία και στα περιβόητα συλλαλητήρια, όπου διάφοροι πολιτικοί και πολιτικάντηδες καβαλούσαν το άλογο του εθνικισμού και του σοβινισμού, το οποίο ονόμαζαν Βουκεφάλα, ενώ οι ίδιοι παρίσταναν στη ράχη του τον Μέγα Αλέξανδρο. Να σημειωθεί δε πως, συντηρώντας την κρίση με τα Σκόπια, οι άλλες πολιτικές δυνάμεις έδειχναν να μην αντιλαμβάνονται ότι ενέπλεκαν άμεσα την Ελλάδα στη γιουγκοσλαβική κρίση, παρά το γεγονός ότι το ΚΚΕ επισήμανε από την αρχή έναν τέτοιο κίνδυνο. Σήμερα η πληγή αυτή, αν και έχουν πέσει οι τόνοι της αντιπαράθεσης, παραμένει ανοιχτή και οι τότε επισημάνσεις του ΚΚΕ αποκτούν δραματική επικαιρότητα.

Σε κείνες τις συνθήκες της άκρατης πατριδοκαπηλίας και του εθνικιστικού παροξυσμού, το ΚΚΕ, ψύχραιμα και εμπεριστατωμένα, βγήκε με πολιτικές θέσεις συνολικά για τα Βαλκάνια, τις οποίες και δημοσιοποίησε πλατιά. Στη σχετική συνέντευξή της η ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, Αλ. Παπαρήγα, σημείωσε ότι η κρίση στα Βαλκάνια με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας είναι προϊόν της πολιτικής των ΗΠΑ και της ΕΟΚ, τόνισε την ύπαρξη ορατού κινδύνου ενός γενικευμένου βαλκανικού πολέμου και της εμπλοκής της Ελλάδας σ' αυτόν, διατύπωσε την κατηγορηματική αντίθεση του Κόμματος στον εθνικισμό και το σοβινισμό και υπογράμμισε:

- Την ανάγκη διατήρησης των συνόρων όπως αυτά διαμορφώθηκαν μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

- Την ανάγκη σεβασμού στα δικαιώματα των μειονοτήτων.

- Την ανάγκη απεγκλωβισμού της Ελλάδας από την πολιτική του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ.

- Την εξάντληση όλων των δυνατοτήτων ώστε να μη διαλυθεί η Γιουγκοσλαβία αλλά να παραμείνει ενιαία (Βλέπε: "Ρ" 30/1/1992).

Στις αναλυτικές θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για τα Βαλκάνια (Βλέπε: "Ρ" 4/2/1992 και "Από το 14ο στο 15ο Συνέδριο του ΚΚΕ - Ντοκουμέντα", σελ. 37 - 50) υπογραμμίζεται με σαφήνεια ότι ένοχος για τη βαλκανική κρίση είναι η πολιτική των ΗΠΑ και της ΕΟΚ, κυρίως της Γερμανίας, ο μεταξύ τους ανταγωνισμός για δημιουργία σφαιρών επιρροής και κατάκτηση νέων αγορών. "Η υποκινούμενη αποδυνάμωση και ο κατακερματισμός της πρώην Σοβιετικής Ενωσης - σημειώνεται μεταξύ άλλων στις θέσεις -, της Γιουγκοσλαβίας σήμερα, αύριο ίσως της Τσεχοσλοβακίας, όχι μόνο δεν εξασφαλίζει την εθνική ανεξαρτησία, το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, αλλά αντίθετα, οι νέες χώρες μετατρέπονται σε εξαρτημένα αδύναμα κράτη - δορυφόρους γύρω από τους ισχυρούς της ΕΟΚ και των ΗΠΑ". Ποιος έχει αντίρρηση ότι η θέση αυτή διατηρεί ατόφια την αξία της και ότι επιβεβαιώνεται συνεχώς από τις εξελίξεις με τραγικό τρόπο;

Αξιοπρόσεκτη στο προαναφερόμενο ντοκουμέντο είναι και η επισήμανση της ΚΕ του Κόμματος ότι "η "μικρή Γιουγκοσλαβία" δεν αποτελεί βιώσιμη λύση", επειδή προφανώς - στο πλαίσιο των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων - θα επρόκειτο για ένα κράτος με όλα εκείνα τα αδύνατα σημεία που είχε και η μεγάλη Γιουγκοσλαβία, τα οποία αξιοποίησε ο ιμπεριαλισμός για να τη διαμελίσει. "Στη διαφαινόμενη προσπάθεια διαμόρφωσης της "μικρής Γιουγκοσλαβίας", δηλαδή μιας κρατικής οντότητας που θα προσπαθήσει να συμπεριλάβει τις υπόλοιπες Δημοκρατίες, αντιτάσσονται η Αλβανία, που δημιουργεί πρόβλημα στους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου, οι μουσουλμάνοι της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και τα Σκόπια", εκτιμούσε τότε η ΚΕ του ΚΚΕ. Οι μετέπειτα εξελίξεις στη Βοσνία, αλλά και οι τωρινές στο Κόσσοβο επιβεβαιώνουν την ορθότητα αυτής της επισήμανσης και της πρόβλεψης τότε με τη συγκεκριμένη εκτίμηση, όπως επίσης και της θέσης του Κόμματος ότι η διέξοδος βρισκόταν στην πάλη - κόντρα στα συμφέροντα των ισχυρών της Ευρώπης και των ΗΠΑ - για τη διατήρηση του ενιαίου της παλιάς Γιουγκοσλαβίας.

Σε κείνες τις θέσεις του το ΚΚΕ σημείωνε επίσης την ανάγκη να αποτελέσουν οι μειονότητες γέφυρα φιλίας μεταξύ των λαών και όχι μέσο διχασμού τους. Τόνιζε ότι η συνέχιση διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας θα μεταφέρει τον πόλεμο στο νότο και θα αποσταθεροποιήσει τα Βαλκάνια συνολικά και υπογράμμιζε ότι είναι μονόδρομος για τα συμφέροντα των βαλκανικών λαών μια πολιτική απόκρουσης των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων στην περιοχή. Ακόμη πρότεινε υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις και μέσα στα πλαίσια του σεβασμού των μεταπολεμικών συνόρων, οι βαλκανικές χώρες να προχωρήσουν σε διάσκεψη όπου μόνες τους θα αναζητήσουν και θα βρουν λύσεις στα προβλήματα που υπάρχουν. Ποιος άραγε σήμερα - ύστερα απ' όσα συνέβησαν και συμβαίνουν - μπορεί να αμφισβητήσει την ορθότητα αυτής της πολιτικής;

Το ΚΚΕ συνέχισε όλα αυτά τα χρόνια να διαμορφώνει την πολιτική του απέναντι στις εξελίξεις πάνω στο στέρεο έδαφος των συμφερόντων των λαών της Βαλκανικής χερσονήσου και της ανάγκης για αντιιμπεριαλιστική πάλη. Αντιτάχθηκε στο εμπάργκο κατά της Σερβίας, κατήγγειλε τη ΝΑΤΟική επέμβαση στον πόλεμο της Βοσνίας, αποκάλυψε ότι η διαβόητη Συμφωνία του Ντέιτον σήμαινε πόλεμο και όχι ειρήνη, τάχθηκε ενάντια στην παρουσία ξένων στρατευμάτων, ΝΑΤΟικών και άλλων, στην Αλβανία, στη Βοσνία, στην ΠΓΔΜ κ.α. Δυστυχώς όμως, οι κυρίαρχες πολιτικοκοινωνικές δυνάμεις στη χώρα μας, οι δυνάμεις που διαμορφώνουν και εφαρμόζουν την επίσημη εξωτερική πολιτική ακολούθησαν τον αντίθετο δρόμο απ' αυτόν που το ΚΚΕ υπέδειχνε. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Υστερα από τις τελευταίες εξελίξεις στο Κόσσοβο - με ό,τι αυτές μπορούν να σημαίνουν - η υποταγή στην PAX AMERIKANA, η υποταγή στα συμφέροντα της ΝΑΤΟικής συμμαχίας στα Βαλκάνια και οι ελπίδες στην περιβόητη κοινή εξωτερική πολιτική της ΕΕ αποτελούν πια τα συντρίμμια της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας που απειλούν να την καταπλακώσουν. Καιρός είναι ο ελληνικός λαός να αφυπνιστεί και να αποτρέψει τη μοίρα που του ετοιμάζουν οι διαχειριστές του συστήματος στη χώρα, οι "φίλοι" και οι "σύμμαχοι".

Γ. Π.

Προς τα πού πάει η κατάσταση στο Κόσσοβο; Πιθανότατα προς την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης και στον διαμελισμό της ΝΟ Γιουγκοσλαβίας. Αυτό τουλάχιστον προοιωνίζεται από τις διπλωματικές εξελίξεις της περασμένης βδομάδας με βασικά τα τρία ακόλουθα "κεντρικά" γεγονότα: τις αποφάσεις της "Ομάδας Επαφής", την άρνηση των αλβανόφωνων να προσέλθουν στο τραπέζι διαλόγου με τους Σέρβους με βάση συνομιλιών ένα "ευρύ" καθεστώς αυτονομίας, αλλά και τις μόνιμες πιέσεις της λεγόμενης διεθνούς κοινότητας κατά του Βελιγραδίου.

Μια πρόγευση των όσων σχεδιάζονται σε βάρος της ΝΟ Γιουγκοσλαβίας δόθηκε την περασμένη Δευτέρα από το πλαίσιο αποφάσεων της εξαμελούς "Ομάδας Επαφής" (ΗΠΑ, Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία) που συνεδριάζοντας στο Λονδίνο αποφάσισε:

- Να προταθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ η επιβολή στρατιωτικού εμπάργκο κατά του Βελιγραδίου.

- Να μην πωληθεί υλικό εξοπλισμού στη ΝΟ Γιουγκοσλαβίας, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις καταστολής αντιδράσεων στο εσωτερικό της χώρας. Να απαγορευτεί η έκδοση βίζας προς τους ανώτερους Γιουγκοσλάβους και Σέρβους αξιωματούχους, που αναμείχθηκαν στην καταστολή των επεισοδίων της περασμένης βδομάδας στο Κόσσοβο.

Επίσης, πλην της Ρωσίας, οι υπόλοιποι πέντε αποφάσισαν:

- Την άμεση επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά του Βελιγραδίου και "πάγωμα" των περιουσιακών στοιχείων της γιουγκοσλαβικής και σερβικής κυβέρνησης στις 25 Μάρτη, εάν ο Πρόεδρος Μιλόσεβιτς δεν αλλάξει στάση. Ειδικότερα, αποφασίστηκε η άμεση απαγόρευση των εξαγωγών - με κυβερνητικά εγγυημένες εξαγωγικές πιστώσεις - που αποσκοπούν στη στήριξη του εμπορίου, των επενδύσεων και των ιδιωτικοποιήσεων στη Σερβία.

Ολα αυτά αποφασίστηκαν ενώ δεν είχε περάσει μήνας από τις κατευναστικές υποσχέσεις του Αμερικανού απεσταλμένου στη ΝΟ Γιουγκοσλαβίας, Ρόμπερτ Γκέλμπαρντ προς τον Πρόεδρο Μιλόσεβιτς, περί υποτιθέμενης άρσης των - προ των αποφάσεων του Λονδίνου - κυρώσεων για τη βελτίωση του κλίματος στη νότια επαρχία του Κόσσοβου. Και σ' αυτή την περίπτωση, η αμερικανική διπλωματία υιοθέτησε τη δίγλωσση τακτική "του καρότου και του μαστίγιου". Δεν περιορίστηκε, όμως, μόνον σ' αυτό!

Ο ίδιος Αμερικανός απεσταλμένος συναντήθηκε μεσοβδόμαδα με τον ηγέτη της "Δημοκρατικής Ενωσης Κόσσοβου", Ιμπραϊμ Ρουγκόβα στην Πρίστινα. Μετά το τέλος της συνάντησής του δήλωσε χαρακτηριστικά πως "συμφώνησε σε όλα" στη διάρκεια της συζήτησής του με τον αλβανόφωνο ηγέτη. Δεν παρέλειψε, μάλιστα, να καλέσει τη σερβική κυβέρνηση να "σταματήσει αμέσως τη βία", υποστηρίζοντας πως "καθήκον" του Βελιγραδίου "είναι να πάρει μέτρα για να σταματήσει τη βία, η οποία θα πρέπει να σταματήσει και από τις δυο πλευρές". Πολύ ωραία! Τι το μεμπτόν σε μία τέτοια συνάντηση; Εάν κρίνουμε από τις δηλώσεις που ακολούθησαν, τίποτε. Εάν κρίνουμε, όμως, από τα όσα επακολούθησαν αυτής, τότε... πολλά και σημαντικά συνέβησαν! Τι εννοούμε; Ενα μόλις 24ωρο μετά τη συνάντησή του με τον Ρ. Γκέλμπαρντ, ο συνήθως "μετριοπαθής" Ιμπραϊμ Ρουγκόβα ύψωσε αίφνης τους τόνους, για να δηλώσει πως δε θα συνομιλήσει με τους αξιωματούχους της σερβικής κυβέρνησης, αφού ζητούμενο είναι η ανεξαρτητοποίηση της περιοχής. Και αυτό, μολονότι λίγες ώρες πριν ο αντιπρόεδρος της γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης Ζόραν Λίλιτς είχε δηλώσει, σύμφωνα με το ΤΑΝΓΙΟΥΝΓΚ, πως "θα μπορούσαν Σέρβοι και Αλβανόφωνοι να κάνουν διάλογο ακόμη και στη βάση ενός καθεστώτος ευρείας αυτονομίας"! Από αυτή τη διόλου "ευκαταφρόνητη" εξέλιξη, θα ήταν άραγε κανείς υπερβολικά καχύποπτος εάν συμπέραινε πως διά στόματος Γκέλμπαρντ η Ουάσιγκτον έδωσε στην αλβανόφωνη ηγεσία το "πράσινο φως" να διεκδικήσει όχι, όπως είχε κάνει αρχικά, καθεστώς αυτονόμησης του Κόσσοβου αλλά ανεξαρτησία; Πώς θα μπορούσε ειδάλλως να ερμηνευτεί η αιφνιδιαστική ταυτότητα απόψεων της διαπραγματευτικής (; ) "τακτικής", της κατά πολλούς "ετερόφωτης", πολιτικής της "Δημοκρατικής Ενωσης Κόσσοβου" του Ι. Ρουγκόβα με εκείνην του Αντέμ Ντεμάτσι, ηγέτη του "σκληροπυρηνικού" "Κοινοβουλευτικού Κόμματος Κόσσοβου";

Βέβαια, από την άλλη πλευρά, η ξαφνική αλλαγή στην πολιτική του Βελιγραδίου έναντι του Κόσσοβου δε θα πρέπει να ξαφνιάζει κανέναν. Ούτε η απίθανη "συγνώμη" της σερβικής κυβέρνησης για τους δεκάδες νεκρούς Αλβανόφωνους (μεταξύ των οποίων και γυναικόπαιδα) θα πρέπει να εντυπωσιάζει αφού, η σκληρή στάση της διεθνούς κοινότητας απέδειξε στον Μιλόσεβιτς πως αυτό που προέχει είναι να αποφευχθεί το χειρότερο! Και σ' αυτή την περίπτωση το λιγότερο κακό είναι η παροχή καθεστώτος αυτονόμησης του Κόσσοβου. Οσο, για το μεγαλύτερο κακό; Αυτό διαφαίνεται πως ξεπερνά τα σενάρια για διαμελισμό της ΝΟ Γιουγκοσλαβίας φθάνοντας στο ξέσπασμα ενός τρίτου αιματηρού Βαλκανικού Πολέμου... Βέβαια, σ' αυτό το σημείο των εξελίξεων, το Βελιγράδι κόπτεται να λύσει το θέμα Κόσσοβο χωρίς την παρέμβαση ξένων παραγόντων, για να αποφύγει τα χειρότερα. Μπορεί; Εάν θεωρήσει κανείς ως "δεδομένη" τη στάση της Ουάσιγκτον έναντι των Αλβανόφωνων, τότε μάλλον θα πρέπει κανείς να είναι απαισιόδοξος και να θωρεί ορισμένα πράγματα ως de facto "δρομολογημένα".

Οσο για τη στάση των υπολοίπων ξένων δυνάμεων έναντι της κρίσης, αυτή, όπως φαίνεται, θα παραμείνει "ευέλικτη" έναντι του Βελιγραδίου, αφού οποιαδήποτε εξέλιξη και εάν παρουσιαστεί, ο "ένοχος", που έχει φωτογραφηθεί και επικηρυχτεί εκ των προτέρων, θεωρείται πλέον "καμένο χαρτί". Γι' αυτό και οι ασθενείς αντιδράσεις της Μόσχας, ή η αποστασιοποιημένη στάση του Πεκίνου δε φαίνονται αρκετές - προς το παρόν τουλάχιστον - να ανατρέψουν την κατάσταση. Στην περίπτωση του Κόσσοβου, οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού είναι "άλλοι"...

Δ. ΟΡΦΑΝΑΚΗ

***

Η συνεχώς αυξανόμενη εγκληματικότητα της πείνας μειοψηφικής μερίδας των Αλβανών οικονομικών μεταναστών έπρεπε να μην φτάνει στα αυτιά της ελληνικής κοινής γνώμης, η οποία επηρεάζεται από αυτό το γεγονός. Ανακοινώθηκε, μάλιστα, η νομιμοποίηση των οικονομικών μεταναστών με τη διαδικασία χορήγησης πράσινης κάρτας. Η διαδικασία αυτού του μέτρου φαίνεται να έπεσε στο κενό εφόσον, σύμφωνα μ' επίσημη ανακοίνωση, μόνο εκατόν πενήντα χιλιάδες λαθρομετανάστες έχουν κάνει αίτηση για την απόκτησή της, εκ των οποίων περίπου οι μισοί είναι Αλβανοί. Το γεγονός αυτό δείχνει τόσο την πραγματική ποιότητα αυτού του μέτρου, όσο και την ποιότητα του ανεξέλεγκτου μεταναστευτικού προβλήματος στην Ελλάδα, που σύμφωνα με ανεπίσημες πηγές αντιστοιχεί στο 10 - 15% του ελληνικού πληθυσμού.

***

Αντώνης ΔΑΜΙΓΟΣ