Συχνά ακούμε ότι η εποχή μας είναι εποχή των πληροφοριών, ότι το μέλλον των τηλεπικοινωνιακών και τηλεοπτικών υπηρεσιών βρίσκεται στην εξέλιξη των ευρυζωνικών δικτύων, καλωδιακών ή δορυφορικών. Στην Ελλάδα άρχισε ήδη ένας άγριος ανταγωνισμός ντόπιων και ξένων μονοπωλιακών συγκροτημάτων για το ποιος θα κυριαρχήσει και θα ελέγξει αυτό το μέλλον. Παράλληλα με την τεράστια έκρηξη στον τομέα των πληροφοριών και της επικοινωνίας έχουμε εξίσου μια πρωτοφανή αύξηση του ελέγχου της ροής και του περιεχομένου τους. Δε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Κι αυτό γιατί όλα τα περίφημα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα πραγματοποιούνται στο έδαφος μιας κοινωνίας που ως όρο επιβίωσής της έχει την παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης και χρήσης όλων των κατακτήσεων της ανθρώπινης σκέψης και τη μετατροπή τους σε εμπορεύματα.

Το "μυστικό" των νέων τεράστιων δυνατοτήτων που δίνει η επιστημονικοτεχνολογική πρόοδος στην επικοινωνία και την πληροφόρηση βασίζεται στα "Δίκτυα Ευρείας Ζώνης". Τα δίκτυα αυτά έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν τεράστιο όγκο δεδομένων σε υψηλές ταχύτητες, να παρέχουν αμφίδρομες υπηρεσίες, να διαχειρίζονται κάθε είδους πληροφορία. Στην αρχική μορφή τους, πριν από χρόνια χρησιμοποιήθηκαν στο εξωτερικό για τη μεταφορά συμβατικού τηλεοπτικού σήματος σε περιοχές που η λήψη του ήταν προβληματική. Στη συνέχεια αναπτύχθηκαν ακόμη περισσότερο, με τη χρησιμοποίηση της τεχνολογίας των ομοαξονικών καλωδίων, αλλά εκρηκτικές δυνατότητες τους δίνει η χρήση της τεχνολογίας των οπτικών ινών για τη μετάδοση του σήματος. Τα καλώδια των οπτικών ινών κατασκευάζονται από γυαλί και το μέρος που μεταφέρει το σήμα έχει το πάχος μιας ανθρώπινης τρίχας. Η πληροφορία δε που μεταφέρεται από τέτοια καλώδια έχει τη μορφή του φωτός κι όχι του ηλεκτρικού ρεύματος, όπως συνέβαινε παλιότερα. Αν και σήμερα το κόστος αποκλειστικής χρήσης των οπτικών ινών κρίνεται υψηλό, δε βρίσκεται μακριά η μέρα που αυτό θα γίνει γενικευμένη πραγματικότητα.

Τα "Δίκτυα Ευρείας Ζώνης" ως δυνατότητα δε μας επιτρέπουν απλώς να λαμβάνουμε υπηρεσίες ως παθητικοί δέκτες (π. χ. να παίρνουμε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα), αλλά και να λειτουργούμε ως πομποί (αμφίδρομη επικοινωνία), με την ταύτιση τηλεοπτικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Ο χρήστης ενός τέτοιου δικτύου πέραν του ότι θα μπορεί να έχει άριστες τηλεοπτικές και τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες (εικόνα, παροχή ψηφιακών υπηρεσιών ήχου, πλήθος τηλεοπτικών προγραμμάτων δορυφορικών και άλλων κτλ. ), θα είναι σε θέση σε ένα βάθος χρόνου - από την άποψη των δυνατοτήτων που του δίνει η τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη - να βελτιώσει σημαντικά τη ζωή του σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η κατάρτιση και ειδίκευση, η υγεία και οι υπηρεσίες πρόνοιας κ. ά. Ταυτόχρονα, θα δύναται να απαλλαγεί από μεγάλο όγκο γραφειοκρατικών εργασιών που του αφαιρούν πολύτιμο χρόνο (π. χ. θα δύναται να κανονίζει από το σπίτι ή το γραφείο του τραπεζιτικές του υποθέσεις, πληρωμές λογαριασμών ή ακόμη και να αποκτήσει ένα πιστοποιητικό που του χρειάζεται για κάποια δουλιά, να διευθετήσει φορολογικές του εκκρεμότητες κ. ο. κ.).

Φαίνεται λοιπόν ότι το μέλλον βρίσκεται στην ανάπτυξη των ευρυζωνικών δικτύων. Παράλληλα όμως με την έκρηξη που βιώνουμε όσον αφορά την πρωτοφανή αύξηση των δυνατοτήτων επικοινωνίας και πληροφόρησης, έχουμε και μια ταυτόχρονη πρωτοφανή αύξηση του ελέγχου πάνω τους.

Οι δυνατότητες που δίνει η εφαρμογή των Δικτύων Ευρείας Ζώνης είναι και η τηλεόραση (καλωδιακή) με πληρωμή ανά επιλογή, το VIDEO κατ' επιλογή, τα θεματικά και τοπικά προγράμματα, οι υπηρεσίες διαφήμισης και αγοράς προϊόντων (Telemarketing, Teleshopping), η τμηματοποίηση της αγοράς κτλ. Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς τι σημαίνει να έχει κάποιος τον έλεγχο της πηγής αυτών των υπηρεσιών και της χρήσης του δικτύου μέσα από το οποίο θα παρέχονται. Το ίδιο εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτός ο κίνδυνος του πιο στυγνού ελέγχου πάνω στον άνθρωπο, της αποξένωσής του από τον άμεσο συνάνθρωπό του. Να προσθέσουμε δε και τούτο: Οι ΗΠΑ που έχουν το προβάδισμα στην εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών, τις οποίες αρχικά εφάρμοσαν για στρατιωτικούς λόγους και στη συνέχεια τις επέκτειναν για ευρύτερη κοινωνική χρήση, δίπλα στους κατασκοπευτικούς δορυφόρους ανέπτυξαν και τους τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους ακρόασης, καθώς και επίγειους τηλεπικοινωνιακούς κόμβους, μέσω των οποίων μπορούν να υποκλέπτουν πλήθος πληροφοριών σε κάθε γωνιά της Γης, αλλά και να ελέγχουν τη ροή και το περιεχόμενο άλλων. Γενικά σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αναπτυχθεί έντονος προβληματισμός σε επιτελεία των κυβερνήσεων ισχυρών κρατών για την ανάπτυξη των τεχνολογικών μέσων που θα κάνουν εύκολο και αποτελεσματικό τον έλεγχο πάνω στα σύγχρονα δίκτυα επικοινωνιών και πληροφοριών. Κι ασφαλώς σε ό,τι αφορά το εμπορικό μέρος έχει αναπτυχθεί ένας ξέφρενος ανταγωνισμός μεταξύ των πολυεθνικών εταιριών για τον έλεγχο της χρήσης αυτών των δικτύων, αφού θα τους δίνει τη δυνατότητα κυριαρχίας στις εθνικές και στην παγκόσμια αγορά.

Συνοπτικά ο έλεγχος των Δικτύων Ευρείας Ζώνης και των πηγών διαμόρφωσης πληροφοριών δίνει τεράστια εξουσία σ' αυτόν που τον έχει, γιατί του παρέχει τη δυνατότητα να ελέγχει τις επικοινωνίες μεταξύ των ανθρώπων και να τις ρυθμίζει, να ελέγχει τη ροή και το περιεχόμενο πληροφοριών, όλο δηλαδή τον παρεχόμενο πλούτο της ανθρώπινης γνώσης, να παρεμβαίνει στην οικονομική και πολιτική ζωή μιας χώρας ή μιας περιοχής, να ρυθμίζει κοινωνικές, εργασιακές σχέσεις, να παρακολουθεί το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινής ζωής των πολιτών. Ολόκληρες κοινωνικές τάξεις και λαοί θα βιώνουν τον όλο και πιο ασφυκτικό έλεγχο της εξουσίας της ολιγαρχίας.

Στην Ελλάδα η παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών από φορείς καλωδιακής τηλεόρασης απελευθερώνεται από την 1/1/2003. Μέχρι τότε ο έλεγχος ανήκει στον ΟΤΕ, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο δεν προετοιμάζει την παρέμβασή του. Αντίθετα παρεμβαίνει δυναμικά, οι διάφορες μερίδες του ανταγωνίζονται σκληρά, με στόχο κάθε μία από αυτές να πάρει τον έλεγχο των εξελίξεων. Ηδη έχει και διά του Τύπου επισημανθεί το ενδιαφέρον επιχειρηματιών όπως ο Κόκκαλης, ο Κυριακού και άλλοι. Κι ασφαλώς δε θα λείψει από αυτή την ιστορία ο ξένος παράγοντας. Η κυβέρνηση δε από τη μεριά της αρκείται σ' ένα ρυθμιστικό ρόλο, σ' ένα ρόλο εγγυητή των δεδομένων που κάθε φορά θα διαμορφώνει ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός. Αντιλαμβάνεται συνεπώς κανείς τι τεράστιες επιπτώσεις θα έχει στη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού ο έλεγχος και χρήση Δικτύων Ευρείας Ζώνης στη χώρα μας από το μεγάλο ντόπιο και ξένο μονοπωλιακό κεφάλαιο. Και φυσικά δε χωράει αμφιβολία ότι η παρέμβαση του μαζικού κινήματος πρέπει να είναι άμεση για την προστασία των εργαζομένων και του λαού από τις εις βάρος τους συνέπειες.

Η ανακοίνωση από την κυβέρνηση για την ψηφιακή δορυφορική τηλεόραση άνοιξε και για τη χώρα μας.

Η προσφορά της κυβέρνησης απευθύνεται πριν απ' όλα στους ιδιοκτήτες των καναλιών και ραδιοφωνικών σταθμών με εθνική εμβέλεια με μια εν δυνάμει αγορά που με σημερινούς υπολογισμούς μπορεί να φτάσει τα 3 εκατομμύρια συνδρομητές. Χωρίς βέβαια να παραβλέπεται η δυνατότητα απόκτησης συνδρομητών και στο εξωτερικό και πριν απ' όλα στους Ελληνες της διασποράς.Η συμμετοχή των μεγαλοκαναλαρχών θα ισχυροποιήσει τη θέση τους, αφού θα τους εξασφαλίσει περισσότερα κέρδη και μεγαλύτερα έσοδα με την επίτευξη οικονομιών κλίμακας, αλλά με την είσπραξη των συνδρομών θα τους απαλλάξει από την "έγνοια" να στηρίζουν τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεών τους, μόνο στη διαφημιστική πίτα. Ταυτόχρονα, θα τους δώσει τη δυνατότητα για ανάπτυξη νέων θεματικών καναλιών, αλλά και άλλων προϊόντων (ηλεκτρονικό εμπόριο, τηλε-συναλλαγές κλπ.). Η συνιδιοκτησία του δικτύου DBS θα τους εξασφαλίσει και μειωμένο κόστος, αλλά και καλύτερη ποιότητα στη διανομή των ραδιοτηλεοπτικών προϊόντων τους με δορυφορικό ή επίγειο τρόπο, ιδιαίτερα σε περιοχές που υπάρχει προβληματική κάλυψη. Ποιο σημαντικό όμως είναι πως ως ιδιοκτήτες του δικτύου θα ελέγχουν ουσιαστικά και το περιεχόμενο που προσφέρεται στους συνδρομητές.

Ωφελημένη θα βγει και η βιομηχανία που θα συμμετάσχει στο εγχείρημα, αξιοποιώντας τη δυνατότητα να αναπτύξει τεχνολογία αιχμής και να εξαγάγει αυτήν την τεχνολογία και τα προϊόντα της στην ευρύτερη περιοχή (Βαλκάνια, χώρες Ανατολικής Ευρώπης).

Τι είναι, όμως, αυτή η περίφημη ψηφιακή πλατφόρμα, την οποία η κυβέρνηση ονομάζει και "εθνική", για ευνόητους λόγους;

Η ψηφιακή πλατφόρμα αποτελείται ουσιαστικά από δύο μέρη: Το κεντρικό σύστημα δημιουργίας και διαχείρισης υπηρεσιών και τον αποκωδικοποιητή, μαζί με το "πιάτο" που ανήκει στο συνδρομητή. Η κυβέρνηση αποφάσισε η ψηφιακή πλατφόρμα να είναι ενιαία για όλα τα δίκτυα που είναι δυνατόν να εγκατασταθούν, δηλαδή τα δορυφορικά, τα καλωδιακά και τα επίγεια ασυρματικά, και μέσω της οποίας ο συνδρομητής θα λαμβάνει υπηρεσίες ραδιοφώνου, τηλεόρασης και πολυμέσων. Ετσι, η επιλογή της πλατφόρμας, μέσω της οποίας θα "περάσουν" στο συνδρομητή τα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα, αλλά και οι υπηρεσίες πολυμέσων, είναι κρίσιμο ζήτημα για τον έλεγχο των συνδρομητών.

Σ' αυτό θα γίνεται η παραγωγή προγραμμάτων και υπηρεσιών πολυμέσων, η μετάδοσή τους, καθώς και η διαχείριση και χρέωση των συνδρομητών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το κόστος ενός πολυκαναλικού κέντρου προγραμμάτων και υπηρεσιών κυμαίνεται από 3,5 - 7,5 δισ. δραχμές, ανάλογα με τον αριθμό των καναλιών, το είδος των υπηρεσιών και την τεχνολογία που θα επιλεγεί. Υποστηρίζεται ότι και εγχώριες εταιρίες θα μπορούσαν να εμπλακούν στη σχεδίαση και εγκατάσταση ενός τέτοιου κέντρου, καθώς και στην κατασκευή εξειδικευμένου λογισμικού.

Σημαντικό κομμάτι του συστήματος αποτελούν και οι αποκωδικοποιητές που μαζί με την κεραία λήψης δίνουν τη δυνατότητα λήψης των προγραμμάτων, αλλά και τη χρήση άλλων αμφίδρομων υπηρεσιών μέσω της τηλεόρασης. Το κόστος του αποκωδικοποιητή μαζί με την κεραία λήψης και τα έξοδα εγκατάστασης - όπως τουλάχιστον παρουσιάστηκε από τους εκπροσώπους της NOVA σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου - είναι 200.000 δραχμές. Ομως, εκτιμάται ότι το κόστος μπορεί να είναι και μικρότερο, προκειμένου να προσελκυστούν περισσότεροι συνδρομητές. Πάντως, το γεγονός ότι η κυβέρνηση προχώρησε στη "λύση" του ίδιου αποκωδικοποιητή για όλους τους συνδρομητές φανερώνει ότι το παιχνίδι για τον έλεγχο της ψηφιακής - δορυφορικής τηλεόρασης θα είναι σκληρό και όσοι μείνουν εκτός του "φορέα", θ' αντιμετωπίσουν μεγάλες δυσκολίες επιβίωσης στην αγορά και πέραν των νομικών προϋποθέσεων. Αλλωστε, πληροφορίες φέρουν μεγάλη εγχώρια βιομηχανία να ενδιαφέρεται για τη σχεδίαση και κατασκευή ψηφιακών αποκωδικοποιητών, πολύ περισσότερο, που πρόθεση της κυβέρνησης είναι η στήριξη εγχώριων κατασκευαστών για την εξαγωγή του αποκωδικοποιητή, αλλά και συνολικά της πλατφόρμας και του δικτύου σε γειτονικές χώρες και αλλού.

Βέβαια, για να υπάρξει η επικοινωνία του συνδρομητή με το "κέντρο", παρεμβάλλεται ένα δίκτυο ευρείας ζώνης και εδώ ο ρόλος του ΟΤΕ είναι αναντικατάστατος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο 1998 - 2002, ο Οργανισμός έχει αποφασίσει να αναπτύξει το ευρυζωνικό δίκτυο, αρχικά με το δορυφορικό σύστημα DBS και αργότερα και με καλωδιακό δίκτυο HFC. Κάτι που θα του δώσει τη δυνατότητα να ξεπεράσει την καθυστέρηση στον τομέα αυτό, και ενώ ήδη ο ανταγωνισμός κρούει την πόρτα του. Οι συνολικές επενδύσεις του Οργανισμού στην ερχόμενη πενταετία για το ευρυζωνικό του δίκτυο προϋπολογίζονται στα 173 δισεκατομμύρια δραχμές. Για να λειτουργήσει ένα τέτοιο δίκτυο, είναι απαραίτητες οι υπηρεσίες δορυφόρου. Σήμερα γεωστατικοί δορυφόροι που εξασφαλίζουν πανευρωπαϊκή κάλυψη για κεραίες από 50 - 70 εκατοστά είναι οι σειρές Hotbird και W του Eutelsat (συμμετέχει και ο ΟΤΕ) και ο Sirius - 2 της General Electric. Το κόστος μίσθωσης ενός αναμεταδότη κυμαίνεται από 2,25 έως 3,5 εκατομμύρια δολάρια. Σε έναν αναμεταδότη μπορούν να χωρέσουν από 5 - 10 τηλεοπτικά προγράμματα, ανάλογα με το περιεχόμενο και την επιδιωκόμενη ποιότητα. Με δεδομένο ότι ο φορέας θα επιδιώξει να προσφέρει μερικές δεκάδες προγράμματα, το συνολικό ετήσιο μίσθωμα θα ανέρχεται σε μερικά δισεκατομμύρια δραχμές.

ΚΕΙΜΕΝΑ: Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Γιάννης ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ