"Εάν προσέθεσα κάτι εις το παρελθόν των Αθηνών, τούτο οφείλεται εις την προς αυτάς αγάπην μου και δεν υπάρχει μεγαλυτέρα δύναμις από αυτήν".

Αυτές οι λίγες φράσεις, χαραγμένες στον τάφο του Δημήτρη Γρ. Καμπούρογλου στο Α Νεκροταφείο, υποδηλώνουν το μεγάλο πάθος που τον κατέτρωγε και στο οποίο αφιέρωσε τη ζωή του. Λιθαράκι ακόμα κι αν ήταν κι είχε το παραμικρό να προσφέρει στην Ιστορία της Αθήνας, γινόταν αντικείμενο έρευνας και οπωσδήποτε αναφοράς.

"Οι Ιστορίες από την Παλιά Αθήνα", συλλογή από 22 διηγήματα, σ' αυτό συντελούν. Μικρά λιθαράκια, ψήγματα αδιόρατα από το μη εξασκημένο μάτι, είτε πρόκειται για κάποιο έθιμο, ένα όνομα ή επώνυμο, μια παράδοση, που το καθένα τους, όμως, προσφέρει τον όβολόν του στην αναστήλωση του παρελθόντος. Κι από εκεί μέσα ξεπηδούν αριστοτεχνικά πορτρέτα ανδρών και γυναικών, στολισμένα με τα χαρίσματα ή αντιχαρίσματα του χαρακτήρα τους, έτσι που υψώνεται εμπρός μας ένας αξιοθαύμαστος στιλίστας.

Τα θέματά του περιρρέονται από άκακο χιούμορ, που δεν τον εγκαταλείπει ποτέ και περισσεύει μάλιστα στα "Θρύψαλά" του, συλλογή από δικά του αποφθέγματα. Καθώς ήταν και δεινός πεζοπόρος και φυσιολάτρης, δεν παραλείπει πού και πού να ρίξει και μερικά διαμάντια από την πανώρια κάποτε αττική γη: "Η φύσις, που εστόλισε με τόσα θέλγητρα την κοιλάδα των Αθηνών, ετοποθέτησε καταλλήλως και διάφορα υψώματα διά τους θαυμαστάς της. Από αυτά ημπορεί να καμαρώνει κανείς όλων των αμπελιών τη βλάστησιν, που χύνουν την καταπράσινη δροσιά των προς τον Κολωνόν, και που εκτείνουν ακόμη παρακάτω, διά να συναντήσουν τον θρυλικόν Ελαιώνα των Αθηνών και τον θρυλικόν αγριόδυοσμον, που λούζεται εις τας αϋπνους κρήνας του Κηφισσού".

Ομορφή μου Αθήνα

πού 'ν' τα χρόνια εκείνα...

Ο Γ. Βαρλάμος έδωσε την ψυχή της εποχής εκείνης με το σχέδιο του εξωφύλλου.

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

"... Τη νιώθω παντού, ακόμα και στο κατώφλι της σκοτεινής μου κατοικίας να παίζει, να παφλάζει, να ωρύεται, να χαϊδεύει, να γεννάει τέρατα και νεράιδες μέσα στο ταραγμένο μυαλό μου, τη θάλασσα... ", εξομολογείται στο βιβλίο της η δημοφιλής τραγουδοποιός Αρλέτα, που η ευγένεια της μελωδικής φωνής της βρίσκει δρόμους καρδιάς για να μας επισκεφθεί στις ώρες της μοναξιάς και να γλυκάνει τη σκέψη μας.

Στο βιβλίο αυτό, με την άρτια τυπογραφική επιμέλεια, και τα θαυμάσια σχέδια της ίδιας - η Αρλέτα είναι απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών- η θάλασσα είναι πανταχού "παρούσα". Φτάνει ο αντίλαλός της ή πλάσματά της:"... Οι Σειρήνες όπως πάντα καλλίφωνες... " Η: "... Τ' αγριοπούλια του πελάγου δε χάθηκαν... " Και: "Το τραγούδι σου ανεβάζω σαν κοράλι απ' τους βυθούς... ".

Τα κείμενά της, πεζά ή έμμετρα, σαν κύματα απλώνονται στις σελίδες και αντιλαλούν αισθήματα και καημούς, αγάπες και εμμονές, όνειρα, έρωτες και αγώνες, σιωπές, ανθισμένα δέντρα και φεγγαρίσια μονοπάτια, προδοσίες, απώλειες. Το άγχος και το άχθος των μεγαλουπόλεων με τους σκλάβους καταναλωτές και τα εγκλωβισμένα παιδιά. Τόσα, όσα χωρά η ψυχή του σκεπτόμενου ανθρώπου - όσα χωρά η ζωή. Για την Αρλέτα, όχι σπάνια, η ζωή είναι συνεπής: "Είπες πως θα 'ρθεις, άγια μνήμη του παιδιού που κάποτε ήμουν, και δε με γέλασες. Από πολύ βαθιά αναδύθηκες, από πολύ μακριά, με πληγωμένα γόνατα κι ένα κλαράκι ανθισμένη νερατζιά στο χέρι... ".

Μέσω του εντελώς προσωπικού λόγου της, που τον πλαισιώνουν και τον συμπληρώνουν, τα θαρρείς παλλόμενα από αγωνία και ασφαλώς εντυπωσιακά σχέδια, η Αρλέτα έδωσε μια κατάθεση ψυχής. Και μαζί στίχους γλυκόπικρους, όμοιους με βλέμματα που εισχωρούν στο βάθος των σημερινών πραγμάτων. Και στις αιτίες των παθημάτων: "Στο πεζοδρόμιο/ στη νησίδα/ στη λεωφόρο πλέω. / Μόνη απομένουσα/ πρωτόπλαστη. "

Η σκέψη που γεννούν και τροφοδοτούν τα θερμά, πάντοτε νεανικά και φρέσκα αισθήματα, δεν καταβάλλεται, συνεχώς προσμένει. Αυτό είναι το θαύμα της ζωής.

"... Και τι σημασία έχει αν μοναχή μου πια οσμίζομαι την άνοιξη και τρελαίνομαι/ να τη νιώθω να 'ρχεται, όσο σύντομη, όσο επώδυνα σύντομη και να 'ναι... ".

(Εκδόσεις "Καστανιώτης").

Ελένη ΣΑΡΑΝΤΙΤΗ

Ο Αλέξανδρος Ν. Βαρόπουλος, καθισμένος στα "Παγκάκια", βλέπει κατάματα τη ζωή και το θάνατο "λίγο πιο πέρα" απ' το αδιάφορο εγώ μας, με την ελπίδα και την αγωνία ν' αφυπνίσει συνειδήσεις. Βλέπει αυτό που θα 'θελε να δούμε όλοι: "Κοιτάζω τον άνεμο/ με τις κηλίδες των οξειδίων του/ που σέρνεται τραυματισμένος στο χώμα". Κοιτάζει το αόρατο καλό, που γίνεται ορατό μέσα απ' το κακό. Μα, κι όπου το καλό ή το ωραίο είναι ορατό, συμβολίζει και πάλι τις πληγές μας: "Τα χελιδόνια/ που μας έχουν φέρει την άνοιξη/ συνωστίζονται τώρα/ στα καράβια των ιστίων/ χωρίς να ξέρουν τον προορισμό τους/ σαν τους αρρώστους στα εξωτερικά ιατρεία".

Σύμβολο ανέσεων, οι μηχανές και η άσφαλτος. Ομως, η αλόγιστη χρήση τους οδηγεί σε πολυάριθμους θανάτους. Ετσι, "Η άσφαλτος/ έχει μεσογειακή αναιμία/ κάθε τόσο/ χρειάζεται μετάγγιση αίματος".

Βλέπει κι άλλα πολλά ο ποιητής, καθισμένος στα "παγκάκια" της αρρωστημένης ή θανατερής καθημερινότητας: "Παγκάκια απόμερα/ σταυρωμένα με δύο - τρία αγριόξυλα/ σαν τα φέρετρα των απόρων/ στα χρόνια του λιμού". Και λυπάται για τους ομότεχνούς του, που, καθισμένοι σ' αυτά, αντί να βλέπουν όπως κι ο ίδιος τη γύρω τους σκληρή πραγματικότητα, φλυαρώντας περί ανέμων και υδάτων, "αποκοιμήθηκαν στη ρίζα ενός θαυμαστικού" (Αλεξ. Νικ. Βαρόπουλος Δαγκλή 12 - 30100 Αγρίνιο. Τηλ. 0641 - 33.672).

Στους ποιητές άγρυπνοι που 'ναι, αντί "άδοξοι", όπως θα 'λεγε ο Καρυωτάκης, συγκαταλέγεται ο Σταύρος Μίχας. "Το δέντρο" του - μια πλακέτα που αποτελείται από "ένα ποίημα σε πέντε μέρη" - πέμπει αφυπνιστικά θροϊσματα:"Ξύπνα και θυμήσου/ τους έρωτες στο γλυκό δάσος/ τον καιρό που έκλαιγες με τ' άλογα/ τον καιρό που μάζευες τ' αστέρια απ' το ποτάμι". Και αλλού:"Παγιδεύσαμε τους εαυτούς μας/ σε ψυχρά δωμάτια/ διαπράξαμε ένα πράσινο έγκλημα/ σκοτώσαμε την ομορφιά".

Ωστόσο, μια σειρά συμβόλων, απ' το Διόνυσο ως τον Αρη Βελουχιώτη, είναι "πολύφωτα που κρέμονται στον ουρανό" πάνω απ' τις ερήμους, να φωτίζουν την επιστροφή μας στο χρόνο του "εγκλήματος". Εκεί, που το όραμα της Ανάστασης δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει (εκδ. "Μανδραγόρας").

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

Υπάρχει ένα στάδιο κατάκτησης της ποιητικής γραφής, που το χαρακτηρίζουν "ποίηση διάθεσης". Μια βαθμίδα πριν την πραγματωμένη ποίηση: Μπορεί να υπάρχει και καλός στίχος, πνοή, φαντασία, αλλά ο ποιητής που προσπαθεί να πει όσα ήθελε να πει, μένει στη διάθεση. Ελλειψη αρκετής άσκησης, αμετουσίωτος, βιωματικός συνήθως υποκειμενικός, αμφισβητήσιμα γνωστικά στοιχεία, θεωρητικισμός, ή... "δογματισμός", που δεν καλύπτουν το ποιητικό κενό. Και, νοηματικά, ακροβασίες και γρίφοι. Ο ρόλος της ποίησης είναι να κάνει και τα πιο δυσπρόσιτα ή μύχια ανάγλυφα. Υπάρχει, ωστόσο, στους ποιητές αυτούς λίγο ή πολύ χρυσάφι.

"Μοναξιά", "σιωπή", "Θλίψη", "απελπισία", "απόγνωση": Αναφορές ή περιγραφές γενικές, αφηρημένες, άψυχες. Ωραίοι στίχοι, ωραίες εικόνες, που χάνονται σε ένα "φορμαλισμό": "Δέντρα με φόντο τη θλίψη μου. / Δέντρα που τα φυσά η σιωπή μου", "Μόνον η απόγνωση διακλαδίζεται ωραία/ είπε το δέντρο","Χαρά και απελπισία μου αγγίζονται". Και γρίφοι: "Ανάμεσα κεραίες στέρεες/ παρκαρισμένος ουρανός" (αμετακίνητος;). Αντίθετα, στα "Εφτά χορικά" στην κορούλα του: "Το παιχνίδι μας να σου κλέβω/ γελάκια (...)", "Το άλλο κόκκινο που ακούς είναι τα παιδιά. / Με φως του ήλιου έχουν φτιάξει τύμπανα. / Τρέχουν πάλι και παρασύρουν το μέλλον/ έξω από την κρυψώνα του (...)" (εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 1997).

Η νεαρή ποιήτρια ξαφνιάζει με τη θερμή ερωτική φωνή της. Εχει ειλικρίνεια, αμεσότητα, πάθος, φαντασία, αλλά με αφαίρεση υπερβολική και εξεζητημένη συχνά εικονοπλασία, που εκτρέπουν την ποιητική της διάθεση. Αν αποσυμφορούσε τον καλλιεργημένο λόγο της και τον έκανε πιο λιτό, θα είχε καλύτερο αποτέλεσμα. Αξίζουν ιδιαίτερη υπογράμμιση οι στιγμές της: "Και προσπαθούσαμε να κρατήσουμε βουβά/ τη συνέχεια του κονσέρτου στ' αδύναμα μάτια μας (...) / Ενα παλιό παιχνιδάδικο/ κι εκείνος ο φούρνος/ Ποιος άνεμος τάχα να ζήλεψε τη νιότη μας (...)". Και κάποιες εξάρσεις: "Μπροστά μου βλέπω καθαρά τη σκλαβιά και το σκοτάδι/ που θα ζήσουν οι άλλοι/ αργότερα" (εκδ."Μανδραγόρας").

Μανώλης ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ

• Από το θίασο "Πράξη" κυκλοφόρησε μια συλλογή με τίτλο "16 νέοι Ελληνες ποιητές",στα πλαίσια των ποιητικών εκδηλώσεών του στο "Θέατρο οδού Κεφαλληνίας" και τον ποιητικό διαγωνισμό του 1997.
• Από τις εκδόσεις "Bell" στη σειρά "Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη" κυκλοφόρησαν: Νίκος Κάσδαγλης" "Κεκαρμένοι" (μυθιστόρημα). Μπεν Οκρι "Επικίνδυνη αγάπη" (μυθιστόρημα του Νιγηριανού συγγραφέα, μετάφραση Βικτωρίας Τράπαλη,εξώφυλλο Εύης Κώτσου).
• Από τις εκδόσεις "Ιδμων" (Τ.Θ. 48030, ΤΚ 13231 Πετρούπολη, τηλ. 50.15.550) κυκλοφόρησαν τα ιστορικά βιβλία του Γιώργου Δεληγιάννη "Η ανταλλαγή των πληθυσμών και η εγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων της Καππαδοκίας στη Μακεδονία" και "Η αιχμαλωσία - Εξοδος από τη Σμύρνη (μαρτυρίες)".
• Από τον "Μίνωα" κυκλοφόρησε ένα εικονογραφημένο, επιστημονικό, αλλά απευθυνόμενο στα παιδιά βιβλίο, με τίτλο "Το σώμα και τα μυστικά του",και στην ίδια σειρά τα βιβλία "Γη και Διάστημα","Αλυτα μυστήρια" και "Μεγάλες καταστροφές".
• "Η Δεξαμενή", περιοδικό λόγου και Τέχνης (τεύχος 2ο 12/97), με πολλές συνεργασίες για λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά θέματα.
• "Διαβάζω" (τεύχος 380) με πολλά θέματα, μεταξύ των οποίων ένα κείμενο του Νάνου Βαλαωρίτη για την ελληνική μεταπολεμική λογοτεχνία.
• "Αιολικά Φύλλα", περιοδικό λόγου και τέχνης (τεύχος 47, 10/97).
• "Ελληνική Διεθνής Γλώσσα" (περιοδικό για την ελληνική γλώσσα. Τεύχος 3 (31) 7 - 9/97 με αφιέρωμα στους Ελληνόφωνες της Καλαβρίας και τεύχος 4 (32) 10 - 12/97, με αφιέρωμα στον ελληνικό αθλητισμό.
• "Κασταλία", περιοδικό της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Λογοτεχνών (τεύχος 127).
• "Τριφυλιακή Εστία", περιοδικό του Συλλόγου Κυπαρισσίων "Η Αρκαδία" (τεύχος 100).
• "Κουάριος", περιοδικό λόγου και Τέχνης (τεύχος 9 - 10).