-------------------------------------------------------------------------

Σαράντα μέρες πέρασαν χωρίς το Νικο Καλούδη,που έφυγε από κοντά μας στις 24 Φλεβάρη. Μεγάλο και δυσαναπλήρωτο το κενό, που άφησε πίσω του. Η πίστη του στο Κόμμα και τις αρχές του, η ανιδιοτελής προσφορά και η έμφυτη σεμνότητά του, η αστείρευτη αισιοδοξία και η πραότητά του θα μείνουν αξέχαστα για πάντα, φωτεινό παράδειγμα για όλους τους νεώτερους.

Σήμερα, στις 12 το μεσημέρι, στην εκκλησία του Κοιμητηρίου Καισαριανής,η οικογένειά του τελεί το 40ήμερο μνημόσυνό του. Ο "Ρ" τιμώντας τη μνήμη του αξέχαστου συντρόφου μας δημοσιεύει σήμερα τα σημειώματα δυο συντρόφων, του θανάση Ζαφειρόπουλου,αρχισυντάκτη του "Ρ" στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης και της συγγραφέα, Ιωάννας Καρατζαφέρη,θεωρώντας ότι σκιαγραφούν με επιτυχία την προσωπικότητα του Νίκου Καλούδη.

-----------------------------------------------------------------------

Του Θανάση ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ

Στην κονίστρα του ταξικού και επαναστατικού αγώνα ανταμώσαμε κάπως αργά με τον Ν. Καλούδη, στα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, 1974 - '78, όταν σαν αρχισυντάκτης του "Ριζοσπάστη" χρειάστηκε να συνεργαστούμε για την εφημερίδα. Πολλές φορές τύχαινε ο τότε διευθυντής του "Ρ" να απουσιάζει και ο Ν. Καλούδης, είτε σαν μέλος του ΠΓ της ΚΕ, είτε αργότερα σαν αναπληρωτής του Α' Γραμματέα του Κόμματος, μετείχε στις συνεδριάσεις της Συντακτικής Επιτροπής της εφημερίδας.

Εκεί μου δόθηκε η ευκαιρία να διαπιστώσω τις πλούσιες κομμουνιστικές του αρετές και αξίες, το οξύτατο πολιτικό του κριτήριο, την αίσθηση και τη σύλληψη της επικαιρότητας.

Προσηνής, ήρεμος, με πλήρη αυτοκυριαρχία, είχε το δικό του τρόπο να συνεργάζεται με τους συντρόφους του. Είχε το χάρισμα να συνδυάζει την κομμουνιστική επαναστατική έξαρση - με όσες αρετές και προτερήματα αυτή συνεπάγεται - με την αιγαιοπελαγίτικη φινέτσα και ευγένεια. Ηταν - ας μου επιτραπεί η έκφραση - ένας ευπατρίδης του Κόμματος.

***

Ο Νίκος Καλούδης είχε μια ιδιαιτερότητα. Είχε το δικό του τρόπο, όχι μόνο να καθοδηγεί, αλλά και να διδάσκει επικοινωνία και συνεργασία. Να εμπνέει σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Να πετυχαίνει το άπαν της απόδοσης των συνεργατών του. Να τους κάνει καλύτερους.

Για να δώσω τα καθοδηγητικά του προτερήματα, θα σας μεταφέρω τα λόγια στελέχους του Κόμματος, που τον γνώρισε περισσότερο και καλύτερα από μένα:"Για να καταλάβεις - μου είπε - τι είναι ο Καλούδης, θα σου αναφέρω τούτο: Εχεις μπροστά σου ένα μαραθωνοδρόμο, που μόλις - κατάκοπος - τερμάτισε, τρέχοντας 42 χιλιόμετρα. Τον παίρνει ο Καλούδης, του μιλάει για δέκα λεπτά και ο μαραθωνοδρόμος είναι έτοιμος να τρέξει αμέσως άλλον ένα μαραθώνιο".

***

Τίποτα δεν προμηνούσε το επερχόμενο τέλος του. Ηρεμος, όπως πάντα, με την ξεχωριστή ευγένεια και καλοσύνη, που τον διέκρινε. Μιλήσαμε για παλιές συνεργασίες, στα πρώτα δύσκολα, αλλά ωραία, χρόνια της επανέκδοσης του "Ριζοσπάστη" στα στενόχωρα και περιορισμένα γραφεία του, της οδού Μαυρομιχάλη.

"Ηταν μια συνάντηση - όπως λέει ο ποιητής -

μ' έναν από κείνους που κάποτε κίνησαν.

"Μα σε λίγο άλλοι έγιναν πρώτοι.

"Με τη δύναμη και την ορμή των πρώτων

"ξεπέρασαν τους πεθαμένους.

"Ετσι κατακτήθηκε η Κορυφή".

***

Η οδύνη από την απώλειά του ας γίνει δύναμη στον αγώνα - όπως είπε ο σ. Χ. Φλωράκης - για το χτίσιμο του αντιμονοπωλιακού δημοκρατικού μετώπου πάλης του λαού, που είναι το μήνυμα του καιρού μας.

Ομως, κριτική περιγραφή βασικών τάσεων του καπιταλισμού και των δεινών που επιφυλάσσει για τις λαϊκές μάζες, δεν πρωτοέγινε από τους Μαρξ και Ενγκελς. Δεν είναι αυτό το νέο που έφερε η μαρξιστική σκέψη. Οπως οι ίδιοι επισημαίνουν στο Μανιφέστο, οι μικροαστοί κριτικοί του καπιταλισμού απέδειξαν με αδιάψευστο τρόπο τα καταστροφικά αποτελέσματα των μηχανών και του καταμερισμού της εργασίας, τη συγκέντρωση των κεφαλαίων και της γαιοκτησίας, την υπερπαραγωγή, τις κρίσεις, τον αναγκαστικό αφανισμό των μικροαστών και των αγροτών, την αθλιότητα του προλεταριάτου, την αναρχία στην παραγωγή, την κραυγαλέα δυσαναλογία στη διανομή του πλούτου, τον εξοντωτικό βιομηχανικό πόλεμο ανάμεσα στα έθνη, τη διάλυση των παλιών εθίμων, των παλιών οικογενειακών σχέσεων, των παλιών εθνοτήτων. ("Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος", εκδ. "Σύγχρονη Εποχή", 1994, σελ. 56).

Αλλη είναι η καρδιά του ζητήματος. Ο Μαρξ ανακάλυψε τους νόμους κίνησης του συστήματος.Θεμελίωσε επιστημονικά, με όλο το έργο του, τις νομοτέλειες της επαναστατικής ανατροπής της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας για την οικοδόμηση του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού.Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι μαρξολογούντες των ημερών. Η πιο χαρακτηριστική ομολογία περιλαμβάνεται σε πρόσφατο σχετικό δημοσίευμα της "Ελευθεροτυπίας" (Θ. Γιαλκέτσης, 23/2/1998): "...γενικότερα στο έργο του Μαρξ δεν μπορούμε να βρούμε μια ολοκληρωμένη και πειστική εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό... Διαβάζοντας, ωστόσο, το Μανιφέστο, μπορούμε να διακρίνουμε το "κριτικό" από το "προγραμματικό" στοιχείο. Αν το δεύτερο δεν μπορεί να επαναπροταθεί στο παρόν, το πρώτο δικαιολογεί και γονιμοποιεί την αναφορά στη σκέψη του Μαρξ... δεν μπορούμε να συμμεριστούμε την ιδέα του κομμουνισμού ως αναπόφευκτης και τελικής έκβασης της ιστορίας".

Το έργο έχει πολυπαιχτεί. Δεν είναι πρωτότυπη ούτε η μεθοδολογία, ούτε η ουσία των επιχειρημάτων. Ο δόλιος εκλεκτικισμός στην προσέγγιση είναι ένα από τα "θεωρητικά" μεθοδολογικά όπλα του αντίπαλου, για να αναιρεθεί η εσωτερική ενότητα της επιστημονικής κοσμοθεωρίας. Ετσι, οι διάφορες στιγμές ανάπτυξης του μαρξιστικού έργου προβάλλονται ως "αντιφάσεις". Ο Ενγκελς παρουσιάζεται σε αντιπαράθεση με τον Μαρξ, πολύ περισσότερο ο Λένιν ενάντια και στους δυο.

Ο Λένιν, επισημαίνοντας το καίριο σημείο διαφοροποίησης του μαρξιστή από το δήθεν μαρξιστή, υποστήριζε ότι "μαρξιστής είναι μόνο εκείνος που επεκτείνει την αναγνώριση της πάλης των τάξεων ως την αναγνώριση της δικτατορίας του προλεταριάτου.Εδώ βρίσκεται η βαθύτερη διαφορά του μαρξιστή από το μικρό (μα, και μεγάλο) αστό της αράδας. Πάνω σ' αυτή τη λυδία λίθο, πρέπει να δοκιμάζουμε την πραγματική κατανόηση και παραδοχή του μαρξισμού" (Λένιν, "Απαντα", τ. 33, σελ. 34).

Αυτή η επισήμανση εναρμονίζεται απολύτως με την εκτίμηση του ίδιου του Μαρξ για το καινούριο που έφερε το έργο του, εκείνη τη συγκεκριμένη περίοδο, στην κατανόηση της ιστορικής κίνησης. Το 1852, τέσσερα χρόνια μετά την πρωτοδημοσίευση του Μανιφέστου, ο Μαρξ υπογράμμιζε πως δεν του ανήκει η τιμή της ανακάλυψης της ύπαρξης και πάλης των τάξεων στον καπιταλισμό. Αυτό το είχαν κάνει πριν από τον ίδιο αστοί ιστορικοί και οικονομολόγοι. "Ο,τι καινούριο έκανα εγώ ήταν να αποδείξω: 1) ότι η ύπαρξη των τάξεων συνδέεται απλώς με ορισμένες ιστορικές φάσεις ανάπτυξης της παραγωγής, 2) ότι η ταξική πάλη οδηγεί αναγκαστικά στη δικτατορία του προλεταριάτου, 3) ότι η ίδια αυτή η δικτατορία αποτελεί μονάχα το πέρασμα στην κατάργηση όλων των τάξεων και σε μιαν αταξική κοινωνία..." ("Διαλεχτά Εργα", τ. ΙΙ, σελ. 530)

Το κατ' εξοχήν επιχείρημα για τη συνηθισμένη κατάληξη των μαρξολογικών αναλύσεων, ότι δηλαδή ο καπιταλισμός, με όλα του τα δεινά, είναι το μόνο βιώσιμο σύστημα, είναι "η χρεοκοπία της σοβιετικής εμπειρίας". Ο κομμουνισμός, λοιπόν, ως "ένας κοινωνικός σχηματισμός που στηρίζεται στην κοινή (ή κοινωνική) ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής", δικαίως έχει εγκαταλειφθεί, ως θεωρητική προσέγγιση και στόχος, από τα "περισσότερα σύγχρονα σοσιαλιστικά και αριστερά ρεύματα (τα οποία) δε θέτουν πλέον το στόχο της κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας και έχουν επίσης απομακρυνθεί από την ιδέα της εξάλειψης της αγοράς και των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων" ("Ελευθεροτυπία" 23/2/98).

Στο Μανιφέστο τονίζεται ότι η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής είναι το βασικό ζήτημα του κινήματος. Μα, όπως παρατηρεί καυστικά ο Μαρξ στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του "Κεφαλαίου", ακόμη και για την υψηλή αγγλικανική εκκλησία, "Σήμερα κι αυτός ο αθεϊσμός είναι culpa levis (ελαφρύ αμάρτημα), σε σύγκριση με την κριτική των πατροπαράδοτων σχέσεων ιδιοκτησίας" ("Κεφάλαιο", εκδ. "Σύγχρονη Εποχή" τ. 1, σελ. 16).

Η επιτυχία της αντεπανάστασης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης προβάλλεται, αξιωματικά, σαν προφανής και αδιαμφισβήτητη απόδειξη της αποτυχίας των μαρξιστικών συμπερασμάτων για τις κοινωνικές νομοτέλειες. Σ' αυτό το σημείο, το ταξικό μίσος δεν μπορεί να κρυφτεί. "Απερίγραπτο και θλιβερό φιάσκο", "ολοκληρωτισμός", "εγκληματικά καθεστώτα", είναι μερικοί χαρακτηρισμοί από τον οχετό της ψευτιάς και της συκοφαντίας για την έφοδο του προλεταριάτου στον ουρανό, κατά τον 20ό αιώνα. Είναι φυσικό, η αστική απολογητική να είναι ανίκανη για στοιχειώδη επιστημονική προσέγγιση. Γιατί, βέβαια, ένα ιστορικό πισωγύρισμα, από μόνο του, δεν αποδείχνει απολύτως τίποτα. Ιστορικά ζιγκ - ζαγκ παρουσιάστηκαν με όλα τα κοινωνικοοικονομικά συστήματα, μέχρι την οριστική επικράτησή τους. Αυτό είναι μια τετριμμένη, πασίγνωστη αλήθεια. Για παράδειγμα, οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής ιστορικά πρωτοεμφανίστηκαν τον 14ο αιώνα σε ορισμένες πόλεις της Β. Ιταλίας, όμως, εκεί δεν μπόρεσαν να επικρατήσουν και εξαφανίστηκαν ("Κεφάλαιο", τ. Ι, σελ. 740 - 741).

Κάποιος, λοιπόν, που θέλει να αποδείξει την αστοχία του ιστορικού υλισμού, είναι υποχρεωμένος να φέρει αποδείξεις, βασισμένες σε μια έστω στοιχειώδη επιστημονική ανάλυση, για ιστορική εγγενή αδυναμία του σοσιαλισμού να επιβιώσει. Μόνο αφορισμούς έχουμε συναντήσει μέχρι σήμερα. Ωστόσο, η ανησυχία που εκφράζουν αστοί πολιτικοί, ακόμη και υψηλοί εκπρόσωποι ιμπεριαλιστικών οργανισμών για τον "κίνδυνο κοινωνικών εκρήξεων", τα μέτρα που παίρνουν για να αντιμετωπίσουν μελλοντικές "κοινωνικές αναταραχές", είναι μια απόδειξη ότι τα αστικά κέντρα εξουσίας γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν έχουν ξεμπερδέψει με το "φάντασμα". Το τι σερβίρουν οι ιδεολογικοί απολογητές του κεφαλαίου για πλατιά κατανάλωση, είναι μια εντελώς άλλη υπόθεση.

Ας δούμε, τέλος, για ποια κριτική του καπιταλισμού γίνεται λόγος, και για ποια προοπτική αντιμετώπισης των αντιθέσεών του: "Χρειάζεται να αναζωογονήσουμε την κριτική του καπιταλισμού ως συστήματος παραγωγής και διανομής που ταυτίζει την ολότητα των αγαθών με εμπορευματικά αγαθά" και "Δεν είναι, όμως, όλα τα αγαθά εμπορεύματα. Εκπαίδευση, εργασία, υγεία, περιβάλλον, δημόσιες υπηρεσίες δεν μπορούν να υποταγούν ολοκληρωτικά στη λογική και στους νόμους της αγοράς και του κέρδους" ("Ελευθεροτυπία", όπως παραπάνω). Πρόκειται για την παλιά καλή συνταγή του σοσιαλδημοκρατικού "κράτους πρόνοιας" σε μετριοπαθέστερη σύγχρονη έκδοση. Με μια τέτοια κριτική του καπιταλισμού θα μπορούσε να συμφωνήσει και η ΝΔ: "Είμαστε αντίθετοι με τον άκρατο καπιταλισμό, που δημιουργεί κοινωνική αδικία..." (Ιδεολογικές Αρχές της ΝΔ).

Αλλος αρθρογράφος, αναφερόμενος στη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση και στα καθήκοντα των "σοσιαλιστών", αφού οικτίρει το "κολοσσιαίο φιάσκο της σοβιετικής οικονομίας", υποστηρίζει, στα σοβαρά, ότι μόνο ο καπιταλισμός μπόρεσε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις της υλικής ευημερίας στον κόσμο. "Υπερβολικά παράλογα άνισα μοιρασμένη. Είναι όμως ευημερία" (Γ. Κατηφόρης, "Βήμα" 8/3/98). Τα 3 δισ. άνθρωποι που αργοπεθαίνουν με εισόδημα μόλις 2 δολάρια την ημέρα ("Καθημερινή" 24/9/97), όπως ομολογεί ο Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, απλά κατέχουν ένα μικρότερο κομμάτι από την πίτα της ευημερίας. Το ίδιο και οι λαϊκές μάζες στη Ρωσία, των οποίων ο μέσος όρος ζωής μειώθηκε κατά 5 χρόνια στην περίοδο του καπιταλιστικού παραδείσου (ΚΟΜΕΠ 5/97). Τα 20 εκατ. άνεργοι της ΕΕ ευημερούν και δεν το 'χουν καταλάβει. Τι φοβερή διαστροφή της πραγματικότητας, τι τρομερή περιφρόνηση της αλήθειας!

Προτεινόμενη λύση, ο "ελεγχόμενος καπιταλισμός" με "επαρκή ρύθμιση" μέσω των διακρατικών οργανισμών του ιμπεριαλισμού, σε αντιπαράθεση με τον, σχεδόν, "ανεξέλεγκτο" καπιταλισμό του νεοφιλελευθερισμού. Και η νεκρανάσταση του σκαλοπατιού: "Αν τα σύγχρονα σοσιαλιστικά κόμματα κατορθώσουν πρώτα να επιβάλουν τον ελεγχόμενο καπιταλισμό και ύστερα να τον διαχειριστούν ορθά, μπορούν να τον μετατρέψουν σε έναν προθάλαμο του σοσιαλισμού". Η δυνατότητα ελέγχου του καπιταλισμού, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να ξεπερνάει τους ανταγωνισμούς, προβλήθηκε στην αρχή του αιώνα. Ο Κάουτσκι, με τον "υπεριμπεριαλισμό" του, υπήρξε εξέχων εκπρόσωπος αυτής της αντίληψης. Εκτοτε, οι επαναλαμβανόμενες ισχυρές ή πιο αβαθείς καπιταλιστικές κρίσεις, οι δύο παγκόσμιοι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, το πλήθος τοπικών πολέμων και εστιών έντασης με την υποδαύλιση των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, η σημερινή έξαρση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και των κρισιακών φαινομένων διέψευσαν και διαψεύδουν ότι είναι δυνατός ο έλεγχος των αντιθέσεων του συστήματος. Τα φαινόμενα αυτά θα αναπαράγονται σε όλο και ανώτερο επίπεδο, όσο υπάρχει η πηγή τους, η βασική αντίθεση του καπιταλισμού: Κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής, ατομική καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της.

Στο πολιτικό επίπεδο, τη διάψευση υπογραμμίζει η χρεοκοπία του σοσιαλδημοκρατικού "μοντέλου". Δεν πρόκειται για αποτέλεσμα κάποιας ανικανότητας των πολιτικών της εκφραστών, αλλά για αναγκαιότητα προσαρμογής της πολιτικής της στις νέες συνθήκες, προκειμένου να υπηρετήσει τα κεφαλαιοκρατικά συμφέροντα. Το εγχείρημα της σοσιαλδημοκρατίας απέδειξε τον ταξικό χαρακτήρα και τα απολύτως περιορισμένα όρια της πολιτικής του "ελέγχου" του καπιταλισμού. Οι σχέσεις παραγωγής, οι σχέσεις της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσης καθορίζουν την κατάσταση των μαζών. Είναι οι ανάγκες συσσώρευσης του κεφαλαίου, που τελικά βάζουν τη σφραγίδα τους στο βιοτικό επίπεδο των λαών. Ετσι, με την όξυνση της κρίσης, την ένταση του ανταγωνισμού, στο φόντο της παγκόσμιας αρνητικής αλλαγής στο συσχετισμό δυνάμεων, αφαιρούνται με επιταχυνόμενους ρυθμούς οι όποιες κοινωνικές κατακτήσεις των εργαζομένων έχουν απομείνει.

Σ' αυτά τα πλαίσια, για να καθηλωθεί η εργατική τάξη και να ελεγχθεί, όχι ο καπιταλισμός, αλλά ο ταξικός αγώνας, η προβολή μιας "ανανεωμένης" σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης από έναν "αντινεοφιλελεύθερο" πόλο είναι ένα από τα όπλα του συστήματος, χωρίς, όμως, πια να διαθέτει τις ευνοϊκές προϋποθέσεις της μεταπολεμικής συγκυρίας, που στήριξαν τη σοσιαλδημοκρατική διαχείριση. Το τι σημαίνει πρακτικά η "αντινεοφιλελεύθερη" διαχείριση φαίνεται στην πολιτική των διάφορων "κεντροαριστερών" κυβερνήσεων ανά την Ευρώπη.

H γενίκευση των εμπειριών του ταξικού ανταγωνισμού, παγκόσμια και στη χώρα μας, καταδείχνει ότι δεν υπάρχει διέξοδος με την άμβλυνση της αντιπαράθεσης και τις αυταπάτες "ελέγχου" των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού. Η διέξοδος βρίσκεται στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης σε όλα τα πεδία, στη δημιουργία ενός πανίσχυρου μετώπου πάλης, ενάντια στα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό, στην προοπτική του σοσιαλισμού.

Ε. Κ.

Οταν αναφερόταν στο Νίκο, η φίλη μου και συγγραφέας Ελένη Παϊδούση στη Νέα Υόρκη, ήξερα ότι μιλούσε για το Νίκο Καλούδη.

Μου μιλούσε γι' αυτόν και τους αγώνες του στην Αμερική με τόσο θαυμασμό κι εμπιστοσύνη στον τρόπο της δουλιάς του, που με ξάφνιαζε.

Εκείνα τα χρόνια έβγαινε στην Αμερική και η εφημερίδα τους "Το Βήμα" όπου συνεργάζονταν με τον Χρήστο Νικολόπουλο, τη συγγραφέα Θεανώ Μάργαρη, ζούσε στο Σικάγο όπου είχε καταλήξει μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, βραβευμένη με Κρατικό Βραβείο για το βιβλίο της "Ενα δάκρυ για τον μπαρμπα - Τζίμη" και άλλους.

Για την Ελένη, ένας ήταν ο Νίκος κι ένας ο Αντώνης (Αμπατιέλος). Τα επίθετά τους ήταν περιττά.

Μέσα στο μυαλό μου σχηματίζονταν φυσιογνωμίες, αναστήματα, ρητορικές περικοκλάδες και παράνομοι μηχανισμοί, έστω και στην Αμερική. Η πραγματικότητα, αποδείχτηκε αργότερα ότι ήταν άλλη.

Κάποια νύχτα του Μάη του 1970 με ξύπνησε το τηλέφωνο, κάτι συνηθισμένο εκείνη την εποχή. Ηταν ο Χρήστος Κολύβας, ιδιοκτήτης του εβδομαδιαίου φύλλου "Ελληνικός ταχυδρόμος" που εκδίδετο στο Μόντρεαλ - Καναδά, και τον είχε θέσει ολοσχερώς κατά της χούντας του '67.

- Επιασαν κλιμάκιο του ΚΚΕ, μου είπε, και ανέφερε τα ονόματα, ανάμεσά τους και του Νίκου Καλούδη. Δες τι κινητοποίηση μπορείτε να κάνετε στη Νέα Υόρκη.

Η πρώτη μου κίνηση ήταν να ξυπνήσω με τη σειρά μου την Ελένη Παϊδούση. Νομίζω πως στη φιλία μας των δεκάδων χρόνων, ποτέ δεν την πίκρανα τόσο, όσο εκείνη τη νύχτα.

- Ερχομαι στο Μανχάταν, είπε μ' ένα αμετάκλητο τόνο στη φωνή της.

- Αγρια μεσάνυχτα;

Η Ελένη ήταν αδύνατο να μείνει σπίτι την υπόλοιπη νύχτα. Η ανησυχία της όχι μόνο ήταν έκδηλη, αλλά γεμάτη φόβο.

Δεν μπορούσα να την καταλάβω. Για έναν τέτοιον αγωνιστή!

Μετά τη δικτατορία, η πρώτη εντολή της Ελένης Παϊδούση όταν επέστρεψα στην Ελλάδα, ήταν να συναντήσω τον Νίκο.

Και τον συνάντησα.

Ο Νίκος Καλούδης ήταν ένας μειλίχιος, μετρίου αναστήματος άνθρωπος, που εκτιμούσε και τον χαιρετισμό που του απέδιδε κάποιος συνάνθρωπός του.

Ηταν ευγνώμων για τα χαιρετίσματα που του έφερνα από την Ελένη Παϊδούση και άλλους συντρόφους της Νέας Υόρκης.

Το καλοκαίρι του 1997 ο Παναγιώτης Τζίβας, γεννημένος στην Αμερική, με συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση, ποιητής και μουσικός, μου έδωσε από το αρχείο του δυο μεγάλες φωτογραφίες του Νίκου Καλούδη, ανάμεσα σε συντρόφους του στο συνδικάτο ναυτεργατών.

- Τόσο όμορφος! Μοιάζει με τον Τάιρον Πάουερ, είπα.

Ο Νίκος Καλούδης πήρε τις φωτογραφίες με μια νοσταλγία στο πρόσωπό του και με παρακάλεσε να φροντίσω για όσα υλικά θα μπορούσα να βρω από εκείνα τα χρόνια του στην Αμερική για το αρχείο του.

Η ιστορία δεν τελειώνει.

Ιωάννα ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗ