3ο ΜΕΡΟΣ

Η μεταπολεμική περίοδος έφερε σοβαρές αλλαγές στην Τουρκία.

Κατ' αρχήν, η πολιτική των κυβερνήσεων του ΡΛΚ είχε πια οδηγήσει στο αναπόφευκτο αποτέλεσμά της: Στη δημιουργία μεγάλων οικονομικών δυναστειών, οι οποίες βλέπουν με όλο και μεγαλύτερη αδημονία το κεμαλικό καθεστώς και τις περιοριστικές του πλευρές. Σοβαρές αλλαγές έχουν γίνει και στο συνασπισμό των κυρίαρχων τάξεων, όπου έχει προχωρήσει πολύ η διαδικασία συγχώνευσης του βιομηχανικού κεφαλαίου και των μεγάλων γαιοκτημόνων. Από την άλλη πλευρά, οι ωφέλιμες για το κεφάλαιο πλευρές του κεμαλικού καθεστώτος είναι πια φανερό ότι έχουν πια παγιωθεί και δεν μπορούν να απειληθούν. Παράλληλα, οι δεσμοί της μεγαλοαστικής τάξης της Τουρκίας με το παγκόσμιο μονοπωλιακό κεφάλαιο έχουν επίσης προχωρήσει. Εχουν δημιουργηθεί νέες διεθνείς συνθήκες που ενδιαφέρουν την Τουρκία, ιδιαίτερα όσον αφορά την ενσωμάτωσή της σε διεθνείς οργανισμούς του ιμπεριαλισμού.

Μέσα από μια πολύπλοκη διαδικασία, όλα αυτά οδηγούν σε αυτό, που, όχι απλώς υπερβολικά, αλλά μάλλον γελοιογραφικά ονομάστηκε "αναίμακτη επανάσταση": Στην εγκαθίδρυση του πολυκομματικού και κοινοβουλευτικού καθεστώτος. Το 1950, είχαμε και την ολοκλήρωση της "επανάστασης": Την εκλογική αντικατάσταση στην κυβέρνηση ενός κόμματος από ένα άλλο (συγκεκριμένα του ΡΛΚ από το Δημοκρατικό Κόμμα), για πρώτη φορά στην ιστορία της Τουρκίας.

Το "νέο" καθεστώς σήμαινε την άνοδο στην εξουσία μιας συμμαχίας των νεόπλουτων επιχειρηματιών και των συμμάχων τους μεγαλογαιοκτημόνων. Δεν είναι τυχαίο ότι πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαδικασία αυτή έπαιξε ο Αντνάν Μεντερές (1899 - 1961), πλούσιος μεγαλογαιοκτήμονας από τη Σμύρνη. Το νέο αυτό καθεστώς είχε έντονα τα σημάδια του "ιστορικού αναθεωρητισμού": Τα κυρίαρχα στρώματα της αστικής τάξης ήθελαν να καταργήσουν μερικά από τα, κατά τη γνώμη τους, υπερβολικά για τη νέα κατάσταση προστατευτικά μέτρα της κεμαλικής περιόδου. Εκτός αυτού, ήθελαν να συνδέσουν μόνιμα την Τουρκία με χαρακτηριστικούς διεθνείς οργανισμούς (π.χ., ΝΑΤΟ) και να αναμορφώσουν εκτεταμένα τις διεθνείς της σχέσεις και τους διεθνείς της δεσμούς.

Και μόνο αυτά περιέχουν μέσα τους το στοιχείο της αναθεώρησης της κεμαλικής πολιτικής στα θρησκευτικοεκκλησιαστικά ζητήματα. O νέος κυρίαρχος συνασπισμός έβλεπε την ανάγκη της σύσφιξης των δεσμών με την αγροτική ελίτ, η οποία, όπως και όλος ο αγροτικός πληθυσμός, είχε ως τότε μάλλον παραμεληθεί. Φυσικά, η ριζική αναμόρφωση της ζωής στην ύπαιθρο, ο πραγματικός εκδημοκρατισμός, η πραγματική αγροτική μεταρρύθμιση ήταν ιδέες απόλυτα ξένες γι' αυτόν. Σαν πιο ακίνδυνη μορφή προσέγγισης, είδε τη χαλάρωση μερικών αντικληρικαλιστικών μέτρων του κεμαλισμού. Ετσι, επεκτάθηκε η θρησκευτική εκπαίδευση, επανήλθε η αραβική γλώσσα στη μουσουλμανική προσευχή και επιτράπηκε η ίδρυση ιεροδιδασκαλείων. Η απαγόρευση, όμως, των δερβισικών ομίλων (είδους ανατολικών μοναστικών ταγμάτων) διατηρήθηκε. Είναι γεγονός ότι μερικά μέτρα παρόμοιας φύσης του κεμαλικού καθεστώτος δύσκολα μπορούσαν να δικαιολογηθούν και η κατάργησή τους επιβαλλόταν. Ωστόσο, στόχος των νέων κυριάρχων δεν ήταν ο εκδημοκρατισμός της κοινωνικής ζωής ούτε η ελευθερία της συνείδησης. Ηταν μάλλον μια προσπάθεια χρησιμοποίησης αναχρονιστικών στοιχείων για λογαριασμό τους, μέσω μιας αντιδραστικής και έντονα αντεπαναστατικής ερμηνείας των ισλαμικών κηρυγμάτων. Αυτό φάνηκε καθαρότατα σε ένα κραυγαλέο γεγονός: Οι διωγμοί εναντίον των δυνάμεων της Αριστεράς, όχι μόνο συνεχίστηκαν, αλλά και έγιναν ακόμη αγριότεροι. Είναι χαρακτηριστικό το ότι οι προσπάθειες δημιουργίας αριστερών ή σοσιαλιστικών κομμάτων, στα πλαίσια της εγκαθίδρυσης του πολυκομματισμού στα τέλη της δεκαετίας του '40, κατέληξαν σε αλλεπάλληλες απαγορεύσεις χωρίς περιφράσεις και προσχήματα.

Εκείνο που φαίνεται πως έγινε ήταν η προσπάθεια διαφόρων ηγετικών κύκλων της μεγαλοαστικής τάξης της Τουρκίας να δημιουργήσουν μια "δεύτερη γραμμή άμυνας" μέσω των μέτρων που προαναφέραμε. Αυτό έγινε ιδιαίτερα αισθητό μέσω μιας ενέργειας που έκανε μεγάλη εντύπωση: Το 1953, τα "Σπίτια του Λαού", ένα δίκτυο μορφωτικών εστιών που είχε επιτελέσει, με όλες τις αδυναμίες του, σημαντική εκπαιδευτική δουλιά, καταργήθηκαν.

Εκείνο που έχει ενδιαφέρον να τονίσουμε εδώ είναι ότι όλα αυτά τα γεγονότα δημιουργούν έντονη την εντύπωση και της ανάμειξης ξένων συμβούλων. Εντονη είναι η αίσθηση ότι, στην περίοδο αυτή, ισχυροί υπερατλαντικοί κύκλοι σκέπτονται τη δημιουργία ενός "ισλαμικού τόξου" σαν ανασχετικού παράγοντα διαφύλαξης των θέσεων και των συμφερόντων τους. Το βέβαιο είναι ότι η νίκη του ΔΚ στην Τουρκία το 1950 συνοδεύεται από μια θεαματική άνοδο της αμερικανικής επιρροής στη χώρα - ή, μήπως, τη συνοδεύει; Είναι χαρακτηριστικό ότι η Εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος - LAROUSSE - BRITANNICA" δεν αποκλείει σαν ένα από τους λόγους της νίκης του ΔΚ την "επιρροή των ΗΠΑ" (Τόμος 57, σελ. 416). Ο Αντνάν Μεντερές, χαρισματικός ηγέτης της νέας κυβέρνησης, υπόσχεται μετατροπή της Τουρκίας σε "μικρή Αμερική".

Οπως και αν έχει το πράγμα, στη δεκαετία του '50 και εξής, δημιουργείται ένας τύπος πόλου που δημιουργεί (και όχι πάντα με καλή πίστη ή ειλικρίνεια) το ρόλο του αμφισβητητή του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και της "ανασύστασης των ισλαμικών παραδόσεων". Για την ώρα, η στάση αυτή έχει τη μορφή κυρίως του υπονοούμενου. Οι εντυπωσιακές ενέργειες αποφεύγονται και απλώς δημιουργείται η εντύπωση, που όλο και περισσότερο εδραιώνεται, ότι ο πόλος αυτός "κάνει ό,τι μπορεί". Οι μαζικές του συμμαχίες δε στηρίζονται μόνο ούτε τόσο στην παράδοση: Τουλάχιστον εξίσου αποδοτική αποδεικνύεται η νέα πολιτική της μεγαλοαστικής τάξης, που ξαναστρέφεται στο χειμαρρώδη εξωτερικό δανεισμό, με τρόπο που θυμίζει έντονα την Οθωμανική Αυτοκρατορία.Δε χρειάζεται να αποδείξουμε ότι η παραπάνω εξέλιξη έχει όλα τα στοιχεία που στοιχειοθετούν μια γενική κατεύθυνση: Την ενίσχυση του ρόλου του "πολιτικού ισλάμ".

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

Αύριο το 4ο Μέρος: Νέα φάση - Η ταραγμένη δεκαετία

Με αφορμή την επέτειο των 80 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ και στα πλαίσια της Πολιτικής Εξόρμησης του Κόμματος για την ενημέρωση των εργαζομένων, όσον αφορά στα επίκαιρα και γενικότερα προβλήματα και τις θέσεις του ΚΚΕ, Κομματικές Οργανώσεις διοργανώνουν τις επόμενες μέρες τις παρακάτω εκδηλώσεις - συγκεντρώσεις - συνεστιάσεις:

• Οι ΚΟ Αγ. Βαρβάρας του ΚΚΕ οργανώνουν συγκέντρωση - συζήτηση στο Πνευματικό Κέντρο του δήμου "ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ" (πρώην "Κουκλάκι") στις 7.00 μ.μ. με ομιλήτρια την Φρόσω Κορτζίδου,μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.
• H Κομματική Οργάνωση Αμαρουσίου του ΚΚΕ προσκαλεί σε εκδήλωση που διοργανώνει, στα γραφεία της Επιτροπής Ειρήνης (Μιλτιάδου 4), με θέμα: "Ρατσισμός - ξενοφοβία, φαινόμενα του καπιταλισμού". Θα μιλήσει ο Μπάμπης Αγγουράκης,μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και βουλευτής του Κόμματος.
• Οι ΚΟ του 4ου Διαμερίσματος Αθήνας του ΚΚΕ διοργανώνουν συγκέντρωση - συζήτηση, ώρα 6.30 μ.μ. στο ξενοδοχείο "Στάνλεϊ" (Πλ. Καραϊσκάκη) με θέμα: "Οι πολιτικές εξελίξεις και οι θέσεις του ΚΚΕ". Θα μιλήσει ο Γιώργος Σκιαδιώτης,μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.
• Οι ΚΟ Χαϊδαρίου του ΚΚΕ διοργανώνουν συγκέντρωση - συζήτηση στα ΚΑΠΗ Κέντρου (Καρδίτσας 6) στις 7.00 μ.μ. με ομιλητή τον Γιάννη Σταυρόπουλο,μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.
• Οι ΚΟ Πετραλώνων του ΚΚΕ οργανώνουν συγκέντρωση στα γραφεία τους (Τρώων 45) ώρα 6.30 μ.μ. με θέμα: "Για μια Τοπική Αυτοδιοίκηση σύμμαχο στις λαϊκές διεκδικήσεις".
• Η Κομματική Επιτροπή Αρκάδων Αθήνας του ΚΚΕ καλεί τους συντρόφους και φίλους να πάρουν μέρος στη συγκέντρωση που γίνεται, ώρα 7 μ.μ. στα γραφεία της ΚΟΑ, με θέμα: "Τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις και δημοτικές εκλογές".
• Η ΚΟ Ελληνικού του ΚΚΕ διοργανώνει συγκέντρωση - συζήτηση στο Δημαρχείο Ελληνικού, ώρα 6.30 μ.μ., με θέμα: "Πολιτικές εξελίξεις". Θα μιλήσει στέλεχος του Κόμματος.

• Η ΚΟΒ Αϊ - Γιώργη Κοκκινιάς του ΚΚΕ καλεί σε σύσκεψη - συζήτηση που θα γίνει την Πέμπτη ώρα 7 μ.μ. στα γραφεία της (πλ. Αϊ - Γιώργη). Θέμα της συζήτησης είναι: "Η αντιλαϊκή λαίλαπα της κυβέρνησης. Θέσεις και προτάσεις του ΚΚΕ".
• Η ΚΟ ΔΕΗ καλεί τους εργαζόμενους να πάρουν μέρος σε συγκέντρωση αύριο Πέμπτη 9 Απρίλη ώρα 7.30 μ.μ. στην αίθουσα του Δήμου Πτολεμαϊδας με θέμα: "Οι εξελίξεις στις ΔΕΚΟ και στη ΔΕΗ και οι θέσεις του ΚΚΕ".Ομιλητής θα είναι ο Κώστας Σταμπολίδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.
• Οι ΚΟ Γιαννιτσών του ΚΚΕ διοργανώνουν εκδήλωση - συνεστίαση στο κέντρο "Πανόραμα" στο Πενταπλάτανο Γιαννιτσών την Παρασκευή 10 Απρίλη στις 9 μ.μ.Ομιλητής θα είναι ο Α. Χατζηκώστας, μέλος του Γραφείου Περιοχής Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ.
• Η Επιτροπή Ετεροδημοτών από τη Χίο προσκαλεί τα μέλη και τους φίλους του ΚΚΕ σε σύσκεψη που οργανώνει στα γραφεία της ΚΟΑ το Σάββατο 11 Απρίλη και ώρα 7 μ.μ.
• Στα πλαίσια της Πολιτικής Εξόρμησης η ΝΕ Μεσσηνίας του ΚΚΕ πραγματοποιεί τις παρακάτω εκδηλώσεις συσκέψεις:

Σήμερα Τετάρτη ώρα 7 μ.μ. γίνεται σύσκεψη με επαγγελματοβιοτέχνες στην Καλαμάτα (γραφεία της ΝΕ). Το Σάββατο 11.4 ώρα 8 μ.μ. στα Φιλιατρά στα γραφεία της ΚΟΒ. Την Κυριακή 12/4 ώρα 7 μ.μ. στο ΧΑΝΔΡΙΝΟ.Τη Δευτέρα 13/4 ώρα 7 μ.μ. στο ΠΕΤΑΛΙΔΙ και την Τρίτη 14/4 ώρα 8 μ.μ. στους ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΥΣ στα γραφεία της ΚΟΒ.

• Οι ΚΟ Αλίμου του ΚΚΕ διοργανώνουν συγκέντρωση - συζήτηση την Κυριακή 12.4.98 στις 11.00 π.μ. στο Πολιτιστικό Κέντρο Αλίμου (Ιωνίας 96) με θέμα: "Πολιτικές εξελίξεις".

Οι ΚΟ Καλλιθέας του ΚΚΕ διοργανώνουν συγκέντρωση τη Δευτέρα 13.4.98 στις 6.30 το απόγευμα στο Δημοτικό Θέατρο Καλλιθέας (Κρέμου και Φιλαρέτου). Σε ανακοίνωση - κάλεσμα τονίζεται ότι η πολιτική υποτίμησης του Λαού πρέπει να ανατραπεί, το σημερινό πολιτικό σκηνικό πρέπει ν' αλλάξει. Να βγει στο προσκήνιο το λαϊκό κίνημα με στόχο να ανατραπεί το κυρίαρχο μπλοκ δυνάμεων που στηρίζουν αυτή την πολιτική κτλ.