Με πολλή ελαφρότητα απέναντι στην αποτελμάτωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας, το υπουργείο Υγείας προχώρησε χτες στη δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου που επιγράφεται "Για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας".

Το νομοσχέδιο αυτό θα οδηγούσε στην ανάπτυξη των υπηρεσιών της ψυχικής υγείας, αν αναστήλωνε τα ελάχιστα βήματα που έγιναν, κυρίως, στα πλαίσια του κανονισμού 815/84 της ΕΟΚ και αν προσανατολιζόταν στην υπέρβαση του ασύλου, όπως ζήτησαν τελευταία οι λειτουργοί της ψυχικής υγείας στο πανελλαδικό τους συνέδριο.

Αντίθετα - παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας για παρέμβαση μεγάλης σημασίας - πρόκειται για ένα σχέδιο που κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση και το διακρίνει η προχειρότητα. Στοιχεία που αποδεικνύουν την προχειρότητα είναι το γεγονός ότι δε συνοδεύτηκε από οικονομικά στοιχεία. Ο υπουργός Υγείας Κ. Γείτονας είπε ότι η οικονομική πλευρά του νομοσχεδίου διαμορφώνεται τώρα και ότι το νομοσχέδιο θα κατατεθεί σύντομα στη Βουλή με την οικονομική μελέτη του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Η δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου επισπεύστηκε - αν και ο Κ. Γείτονας το αρνήθηκε και μίλησε για τυχαίο γεγονός - με την έλευση την επόμενη βδομάδα του Επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ενωσης Π. Φλιν, που θα εξετάσει την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας.

Η αντίρροπη προς τις ανάγκες για την προώθηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα κατεύθυνση του νομοσχεδίου προκύπτει αβίαστα απ' το γεγονός ότι ανάγεται - και εντάσσεται ισότιμα στην τομεοποίηση - ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος παρουσιάζεται ανώδυνα ως μη κερδοσκοπικός. Επιπλέον ορισμένες παραγωγικές δραστηριότητες που αποτελούν θεραπευτικά μέσα - και έπρεπε να γίνει γι' αυτό η ανάλογη θεσμική παρέμβαση - αποτέλεσαν το βήμα για να αποτυπωθεί στο νομοσχέδιο μια ευρεία επιχειρηματική δραστηριότητα "οποιασδήποτε οικονομικής μορφής", όπως αναφέρει το νομοσχέδιο.

Ενα άλλο χαρακτηριστικό του νομοσχεδίου είναι ότι η συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού σε όλο αυτό το εγχείρημα αναφέρεται μόνο ως συγχρηματοδότηση των "Κοινωνικών Περιορισμών Περιορισμένης Ευθύνης" (ΚοιΣΠΕ) από την Ευρωπαϊκή Ενωση ή διεθνείς οργανισμούς. Οι πόροι των Μονάδων Ψυχικής Υγείας είναι είτε τα ειδικά νοσήλια που καθορίζονται με το νόμο 2519/97 είτε αυτά που προβλέπονται απ' το νομοσχέδιο.

Ενώ το νομοσχέδιο μιλά για ανάπτυξη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, εντούτοις προβλέπει τη συγχώνευση ή μεταφορά των υπαρχουσών δομών ψυχικής υγείας.

Ολο αυτό το δημιούργημα που προβλέπει το νομοσχέδιο έχει έτοιμες τις υποδοχές για την πρόσδεσή του σε "ευρωπαϊκούς ομίλους οικονομικού σκοπού σε εταιρείες ή επιχειρήσεις δημόσιου συμφέροντος" όπως αναφέρει το νομοσχέδιο. Το εγχείρημα και αυτού του νομοσχεδίου διαπνέεται από πνεύμα εθελοντικής αρωγής.

Το νομοσχέδιο αποτελείται από 16 άρθρα.

Στο άρθρο 1 υπάρχουν οι γενικές αρχές παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας και το άρθρο 2 προβλέπει τη συγκρότηση "Γραφείου και Επιτροπής Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές".

Το άρθρο 3 προβλέπει την τομεοποίηση. Ο υγειονομικές περιφέρειες διαιρούνται σε Τομείς Ψυχικής Υγείας και σε αυτούς εντάσσονται οι Μονάδες Ψυχικής Υγείας (ΜΨΥ).

Στο άρθρο 4 περιγράφονται όλες οι μορφές ΜΨΥ, ενώ προβλέπεται ότι με απόφαση του υπουργού Υγείας μπορεί να ορίζονται και λοιπές μορφές ΜΨΥ.

Με το άρθρο 5 ορίζονται τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας, τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα, τα Πολυδύναμα Ψυχιατρικά Ιατρεία και τα Πολυδύναμα Ιατροπαιδαγωγικά Ιατρεία, ενώ το άρθρο 6 αναφέρεται στις Υπηρεσίες Νοσηλείας και Ειδικής Φροντίδας Ψυχικής Υγείας κατ' οίκον.

Στη συνέχεια περιγράφονται οι Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας (άρθρο 7), τα Κέντρα Εξειδικευμένης Περίθαλψης (άρθρο 8) οι Μονάδες και τα Προγράμματα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (άρθρο 9) και τα Ειδικά Κέντρα Κοινωνικής Επανένταξης - Ειδικές Μονάδες Κοινωνικής Επανένταξης (άρθρο 10).

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει το άρθρο 11 που αναφέρεται στις "Μονάδες Ψυχικής Υγείας στον Ιδιωτικό μη Κερδοσκοπικό Τομέα". Τις μονάδες αυτές μπορεί να τις ιδρύσει ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και το αυτό νομικό πρόσωπο μπορεί να λειτουργήσει περισσότερες από μια μονάδες. Τα ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα εντάσσονται στον τομέα ψυχικής υγείας.

Το άρθρο 12, που αναφέρεται στους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης, είναι το μεγαλύτερο και προβλέπει μια σειρά από νομικές και παραγωγικές δραστηριότητες που είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφεί. Η πρώτη αίσθηση πάντως είναι ότι πρόκειται για μια αήθη ένταξη των ψυχικά αρρώστων στη χωρίς φραγμούς επιχειρηματική δραστηριότητα. Αυτό που παρουσιάζει το νομοσχέδιο φαίνεται να μην έχει καμιά σχέση με εκείνη τη νομοθετική ρύθμιση που ζητούσαν οι λειτουργοί της ψυχικής υγείας. Στη συνέχεια υπάρχουν οι Πόροι των Μονάδων Ψυχικής Υγείας (άρθρο 13), τα Κίνητρα Επανένταξης (άρθρο 14), η μετακίνηση του προσωπικού (άρθρο 15) και οι Μεταβατικές Διατάξεις (άρθρο 16).

Ενα σοβαρό εμπόδιο στα σχέδια της κυβέρνησης για την παράδοση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στην ασύδοτη επιχειρηματική δραστηριότητα, αποτελεί η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), σύμφωνα με την οποία οι γιατροί θα πρέπει να έχουν την πλειοψηφία των μετοχών στα ιδιωτικά Διαγνωστικά Κέντρα (ΔΚ) και άλλα πολυιατρεία πρωτοβάθμιας φροντίδας, τα οποία μπορούν να λειτουργούν ως εταιρίες.

Η απόφαση του ΣτΕ αποτελεί κόλαφο για την ηγεσία του υπουργείου Υγείας σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των ΔΚ, καθώς στο σχέδιο του ΠΔ που έστειλε στο ΣτΕ προβλεπόταν η χορήγηση άδειας λειτουργίας ιατρείων σε κεφαλαιουχικές και προσωπικές εταιρίες με καθαρό εμπορικό σκοπό και χωρίς κανέναν περιορισμό για την κατοχή των μετοχών.

Συγκεκριμένα, στο ΣτΕ κατατέθηκε για επεξεργασία σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για τους όρους, προϋποθέσεις, διαδικασία και προδιαγραφές για την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών φορέων παροχής υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ).

Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο με την υπ' αριθμό 396/1998 απόφασή του κατ' αρχάς έκρινε μεν ότι η παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας σε ιδιωτική βάση, στενά συνδεδεμένη με το δικαίωμα της ελεύθερης παροχής επιλογής γιατρού είναι συνταγματική, αλλά έκανε και σημαντικές παρατηρήσεις για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο χώρο της υγείας.

Στην ίδια απόφαση επισημαίνεται ότι η προστασία της υγείας αποτελεί βασικό καθήκον της πολιτείας, πράγμα που προβλέπεται από το άρθρο 5 του Συντάγματος και αυτό θα πρέπει να εκδηλώνεται με τη θέσπιση σχετικών κανόνων, χάριν του δημόσιου συμφέροντος.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η επισήμανση του ΣτΕ, όπου αναφέρεται ότι θα πρέπει να αποκλειστούν από τα ΔΚ οι αμιγώς κεφαλαιουχικές εταιρίες, τουλάχιστο, όπως αυτές ρυθμίζονται στο Εμπορικό Δίκαιο. Αντίθετα, το δικαστήριο επισημαίνει ότι είναι σύμφωνη προς το Σύνταγμα η προσαρμογή των κεφαλαιουχικών εταιριών προς τους κανόνες της ιατρικής δεοντολογίας και τη φύση του ιατρικού επαγγέλματος, δηλαδή, των ιατρικών ανωνύμων και λοιπών κεφαλαιουχικών εταιριών (ΕΠΕ) κλπ.

Οσον αφορά τη σχετική ρύθμιση του Προεδρικού Διατάγματος που προβλέπει την ομαδική άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος μόνο υπό τη μορφή αστικής εταιρίας, το ΣτΕ έκρινε ότι αυτή η διάταξη είναι νόμιμη, υπό την προϋπόθεση οι μέτοχοι ή συνέταιροι να είναι μόνο γιατροί.

Ενδιαφέρον έχουν οι επισημάνσεις του ΣτΕ για την υγεία, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: "Το δημόσιο συμφέρον έχει ανάγκη προστασίας από τη διαπιστωθείσα ισχυρά ροπή προς εμπορία των ιατρικών υπηρεσιών και τις εντεύθεν πολλαπλές παραβιάσεις των κανόνων της ιατρικής δεοντολογίας, από την ενδεχόμενη χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών, από την αυξημένη πλασματική ζήτηση εξειδικευμένων ιατρικών εξετάσεων και από τα συνεχώς διογκούμενα ελλείμματα των ασφαλιστικών φορέων. Αφετέρου, το υψηλό κόστος της σύγχρονης ιατρικής τεχνολογίας ενισχύει την τάση προς άσκηση ομαδικής ιατρικής".

Θυμίζουμε ότι η αρχική πρόβλεψη για το ΠΔ έγινε με το άρθρο 13 του νόμου 2071 της 15.7.1992 και επαναδιατυπώθηκε με το άρθρο 4 του νόμου 2254/94.

Εκτοτε δόθηκαν στη δημοσιότητα τέσσερα προσχέδια του ΠΔ (δύο απ' τις κυβερνήσεις της ΝΔ και δύο απ' τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ), ενώ άλλα δυο στάλθηκαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).

Το ΠΑΣΟΚ αρχικά παρουσίασε ένα προσχέδιο (21.4.1994) το οποίο σε σχέση με τα δύο προηγούμενα της ΝΔ είχε τη ρητή διάταξη ότι δικαιούχοι των αδειών ίδρυσης των ΔΚ είναι μόνο γιατροί, οι οποίοι και μπορούν να συστήσουν μεταξύ τους μόνο αστικές εταιρίες.

Μετά και την τελευταία απόφαση του ΣτΕ έρχεται ξανά στην επικαιρότητα η πρόταση της Πανελλήνιας Ενωσης Επαγγελματιών Γιατρών Εργαστηριακής Διάγνωσης Μικροβιολογίας, Κυτταρολογίας και Παθολογικής Ανατομίας (ΠΕΕΓΕΔΜΚΠΑ) για νομοθετική ρύθμιση του θέματος, που θα προβλέπει την εταιρική - ομαδική άσκηση της ιατρικής μέσα από ιατρικές εταιρίες, που θα συστήνουν μόνο γιατροί και θα ασκούν το επάγγελμά τους ομαδικά, σύμφωνα με το ΑΝ 1565/39 και την ισχύουσα ιατρική δεοντολογία. Η ΠΕΕΓΕΔΜΚΠΑ επικαλείται και τη σύσταση της ειδικής επιτροπής της Κομισιόν (15.10.1992) για τη διασυνοριακή άσκηση των ελευθερίων επαγγελμάτων, περιλαμβανομένου και του ιατρικού επαγγέλματος. Σύμφωνα λοιπόν με τη σύσταση της Κομισιόν, τα ελευθέρια επαγγέλματα δεν μπορούν να έχουν εμπορικό χαρακτήρα και γίνεται ιδιαίτερη μνεία στη γαλλική και τη βελγική νομοθετική ρύθμιση που είχαν γίνει μέχρι το 1992.

"Το σχέδιο νόμου "για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας", που προωθείται για ψήφιση από τη Βουλή, κινείται και αυτό στη λογική του περιορισμού και συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα, της προώθησης της ιδιωτικοποίησης, στη λογική της μετακύλησης της ευθύνης για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας στον ιδιωτικό τομέα και του κόστους στους ίδιους τους ασθενείς", τονίζει σε χτεσινή ανακοίνωσή του το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ.

"Και εδώ - συνεχίζει η ανακοίνωση - όπως και στο νόμο για την Υγεία, οι Μονάδες Ψυχικής Υγείας (ΜΨΥ) οργανώνονται και λειτουργούν ως Δίκτυα διά μέσου Προγραμματικών Συμβάσεων, δηλαδή με πόρους κυρίως εκτός της κρατικής επιχορήγησης. Μονάδες Ψυχικής Υγείας είναι, κατά το νομοσχέδιο, μαζί με τα δημόσια ιδρύματα και οι ιδιωτικές κλινικές, καθώς επίσης και οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης. Το έργο και οι αρμοδιότητες, που το σχέδιο νόμου προβλέπει γι' αυτούς, τους καθιστά επιχειρήσεις που σχεδόν καμία σχέση δεν μπορεί να έχουν με την πραγματική αποκατάσταση της ψυχικής υγείας των ασθενών".

Και η ανακοίνωση καταλήγει: "Το ΚΚΕ είναι αντίθετο με τη λογική και την κατεύθυνση αυτού του ψευδεπίγραφου νομοσχεδίου, που τιτλοφορείται εκσυγχρονιστικό, αλλά είναι βαθιά αντιλαϊκό και αναχρονιστικό. Δεν αντιμετωπίζει τις αναγκαίες στη σύγχρονη ψυχιατρική δημόσιες δομές και κρατικούς πόρους για την αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών, ενώ αντιμετωπίζει αρνητικά το ανθρώπινο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό στους ιδιαίτερα δύσκολους χώρους υπηρεσιών και φροντίδας της Ψυχικής Υγείας".

Πάνε εφτά χρόνια από τότε που τραβήχτηκε αυτή η φωτογραφία, όταν ο τότε υπουργός Υγείας Γ. Σούρλας είχε επισκεφτεί το "Δρομοκαϊτειο" ψυχιατρείο, όπου οι ψυχικά άρρωστοι είχαν αναπτύξει γεωργικές καλλιέργειες. Ο ψυχίατρος Γ. Αστρινάκης ανέπτυσσε, τότε, τη θεραπευτική φιλοσοφία αυτής της δραστηριότητας. Κι έπειτα από τόσα χρόνια ήρθε αυτό το νομοσχέδιο...