"Αντί να δίνουμε απαντήσεις στα νέα προβλήματα αναγκαζόμαστε για τρίτη φορά τα τρία τελευταία χρόνια να επανερχόμαστε στο ίδιο πρόβλημα: Το πρόβλημα των θεραπευτών", έλεγε στις 19.1.1999 ο Αχιλλέας Κρυστάλλης, διευθυντής της Μονάδας Απεξάρτησης του "18 Ανω" σε συνέντευξη Τύπου.

Τελικά, ο αγώνας των παιδιών, των θεραπευτών, των γονιών και η καταπληκτική αλληλεγγύη έφερε τα πρώτα θετικά αποτελέσματα: Την Παρασκευή (29/1) η πρόεδρος του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου έστειλε στην κοινότητα απόφαση με την οποία παρατείνει για οχτώ ακόμα μήνες τη θητεία των 14 θεραπευτών.

Είναι ένα βήμα μπροστά στο θεραπευτικό αδιέξοδο που είχε δημιουργηθεί αλλά και στην ανεδαφική πρόταση του υπουργείου για προκήρυξη μέσω του ΑΣΕΠ, καθώς - πέρα απ' τη χρονοβόρα διαδικασία - μια απ' τις βασικές προϋποθέσεις για να πάρει κανείς μέρος στο διαγωνισμό, πρέπει να είναι άνεργος τουλάχιστον ένα χρόνο.

Ηδη υπάρχει μια πρωτοβουλία της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής για τα ναρκωτικά, που επεξεργάζεται νομοθετική ρύθμιση του προβλήματος.

Αντί λοιπόν η κυβέρνηση να σπεύσει να προλάβει προβλήματα στις θεραπευτικές κοινότητες, με την απρονοησία της δημιουργεί πρόσθετα. Και τα δημιουργεί όταν έχει αποδεδειγμένα θετικό και αποτελεσματικό μέτρο.

Το "18 Ανω" προσφέρει ημερησίως υπηρεσίες σε 500 άτομα, ενώ η αποτελεσματικότητά του περιλαμβάνεται σε μελέτη της ψυχολόγου Ευδ. Μισσουρίδου,η οποία εργάζεται ως ερευνήτρια σε ειδικό κέντρο της Αγγλίας. Η Μελέτη έγινε σε 68 χρήστες ηρωίνης, εκ των οποίων οι 54 είχαν ολοκληρώσει τη θεραπεία και οι 14 την είχαν εγκαταλείψει στην τρίτη φάση, που είναι η τελική.

Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, το 84% των ατόμων που ολοκλήρωσαν τη θεραπεία τους απείχαν σταθερά απ' τη βασική ουσία εξάρτησης την ηρωίνη (αποχή μεγαλύτερη από έξι μήνες) ή ήταν σε θεραπευτική διαδικασία κατά τη συλλογή των στοιχείων. Με μια πιο συντηρητική προσέγγιση της αποχής, κατά την οποία ακόμα και μία χρήση ηρωίνης θα αρκούσε να εξαιρεθεί κάποιο άτομο από τους απέχοντες, τότε το ποσοστό της αποχής κατεβαίνει στο 67% για όλη την περίοδο από την ολοκλήρωση της θεραπείας μέχρι τη συλλογή των δεδομένων.

"Τα εντυπωσιακά αυτά ποσοστά αποχής, σημειώνει η ερευνήτρια, είναι από τα υψηλότερα που έχουν ποτέ αναφερθεί σε έρευνες μετά από θεραπεία για εξάρτηση στο εξωτερικό και μπορούν να συγκριθούν μόνο με αυτά των Deleon et al" (σ.σ. αμερικάνικο θεραπευτικό πρόγραμμα).

Οι ερωτηθέντες, που υποβλήθηκαν και σε ειδικό έλεγχο ούρων, ήταν ηλικίας 22-49 ετών. Το 25% έχει τελειώσει το Δημοτικό σχολείο, το 25% έχει απολυτήριο Γυμνασίου, το 40% έχει τελειώσει το Λύκειο ή κάποια τεχνική σχολή και ένα 10% έχει πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατά μέσο όρο η πρώτη χρήση ηρωίνης έγινε στο 21ο έτος της ηλικίας τους, ενώ η χρήση ουσιών γενικότερα έγινε στο 17ο έτος. Η διάρκεια της χρήσης ηρωίνης ήταν κατά μέσο όρο 8,2 χρόνια, ενώ ουσιών γενικότερα 12,3 χρόνια. Η βασική ουσία εξάρτησης ήταν για όλους η ηρωίνη.

Τα συμπεράσματα της έρευνας δείχνουν ότι το 87% απείχε από τη χρήση ηρωίνης τρεις μήνες μετά το τέλος της θεραπείας, το 80% απείχε ένα εξάμηνο μετά τη θεραπεία, ενώ το ποσοστό σταθεροποιήθηκε στο 69% δύο χρόνια μετά την έξοδο από το πρόγραμμα. Το 84% των ατόμων που ολοκλήρωσαν τη θεραπεία, απείχαν σταθερά από τη βασική ουσία εξάρτησης, δηλαδή την ηρωίνη, για μεγαλύτερο διάστημα των έξι μηνών. Το ποσοστό αυτό "πέφτει" στο 67% για τα τρία χρόνια που ακολουθούν, δηλαδή από την ολοκλήρωση της θεραπείας τους μέχρι τη συλλογή των στοιχείων.

Οι περισσότεροι από τα άτομα που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έχουν στενή σχέση με το τσιγάρο, την κάνναβη και μικρότερη με το αλκοόλ. Το 97% έχει κάνει χρήση αλκοόλ μετά τη θεραπεία, αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων δεν ξεπερνά τα δύο ποτά ή τα δύο ποτηράκια κρασί μετά το μεσημεριανό φαγητό. Τα 2/3 των ατόμων έχουν κάνει χρήση κάνναβης μία φορά μετά τη θεραπεία. Απ' αυτούς, το 65% έκανε χρήση κάνναβης το πρώτο εξάμηνο.

Μελέτες που έγιναν στη χώρα μας δείχνουν ότι διπλασιάζεται η πιθανότητα παράβασης του Ποινικού Κώδικα στους χρήστες ναρκωτικών. Αυτό οφείλεται, κατ' αρχάς, στην προσπάθεια που κάνουν για εξεύρεση της δόσης τους και δευτερευόντως στην επήρεια της ναρκωτικής ουσίας. Σύμφωνα με ξένους ερευνητές, η χρήση κοκαϊνης και αλκοόλ οδηγούν στα πιο βίαια εγκλήματα.

Στην ημερίδα που έγινε προχτές με θέμα "Παραβατική συμπεριφορά και χρήση ουσιών", ο διευθυντής του Τμήματος Αποκατάστασης Εξαρτημένων του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Χρ. Ρογκότης παρουσίασε στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι το 60% των χρηστών που προσέφυγαν στο Νοσοκομείο δεν είχε δικαστική εμπλοκή, ενώ το 40% διώκονταν για διάφορες παραβάσεις του Ποινικού Κώδικα.

Μελέτες του αν. καθηγητή Ι. Λιάππα δείχνουν ότι σε σημαντικό ποσοστό χρηστών η παραβατική συμπεριφορά προϋπήρχε της χρήσης, ενώ η χρήση και η παραβατικότητα φαίνεται να αυξάνονται παράλληλα. Επίσης, οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών εμφανίζουν σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό συλλήψεων από τους χρήστες οινοπνεύματος. Σύμφωνα με στοιχεία από την ετήσια έκθεση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία, που διευθύνει η αν. καθηγήτρια Α. Κοκκέβη,το 1973 συνελήφθησαν, σε όλη τη χώρα, για παραβάσεις ναρκωτικών 411 άτομα. Το 1987 ο αριθμός αυτός "ανέβηκε" στα 2.557 άτομα και το 1997 στα 6.040 άτομα. Για το 1998, σύμφωνα με στοιχεία της Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλονίκης, έχουμε μόνο στη Θεσσαλονίκη 1.630 συλλήψεις, από τις οποίες σχηματίστηκαν 250 δικογραφίες για κακουργήματα και 720 για πλημμελήματα.

Ο Χρ. Ρογκότης αναφέρθηκε στον τρόπο απονομής δικαιοσύνης στα άτομα που διέπραξαν ποινικά αδικήματα το διάστημα που έκαναν χρήση ναρκωτικών ουσιών. Μεγαλύτερο ποσοστό από 40% των φυλακισμένων στη χώρα μας είναι στη φυλακή για υποθέσεις ναρκωτικών. "Η επιμέτρηση ποινής για την ίδια παράβαση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (προανάκριση, περιρρέουσα ατμόσφαιρα, σύνθεση δικαστηρίου και πολλές φορές αυτό που λέμε γενικά "καλό δικηγόρο") - συνέχισε ο Χρ. Ρογκότης.Η βραδύτητα στην εκδίκαση των υποθέσεων είναι ο κανόνας, ο οποίος προσθέτει άγχος στους κατηγορούμενους και στους μάρτυρες και επιπλέον αμοιβές στους συνηγόρους υπεράσπισης. Εδώ μπαίνει το θέμα οργάνωσης υπηρεσιών νομικής βοήθειας στις μονάδες που ασχολούνται με τη θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτημένων".

Καταλήγοντας ο Χρ. Ρογκότης μίλησε για μία από τις χιλιάδες περιπτώσεις παιδιών που διέπραξαν αδικήματα όταν ήταν χρήστες ναρκωτικών ουσιών. Παιδιά που εντάχθηκαν σε πρόγραμμα, απεξαρτήθηκαν και όταν με μεγάλο κόπο κατάφεραν να επανενταχθούν στην κοινωνία, η πολιτεία τους "χτύπησε πισώπλατα".

"Πριν από τέσσερα χρόνια ο Στέργιος Κ. ήρθε στο τμήμα μας, δήλωσε ότι είναι εξαρτημένος και ζήτησε τη βοήθειά μας - άρχισε την αφήγησή του ο Χρ. Ρογκότης.Στις δικαστικές εκκρεμότητες ανέφερε δικαστήριο για κατοχή, χρήση και κλοπή σε ημερομηνία που δεν είχε ακόμη προσδιοριστεί. Μπήκε στο πρόγραμμά μας και μετά από την πρώτη προσπάθεια που απέτυχε, κατάφερε να βγάλει το πρόγραμμα με επιτυχία. Το Νοσοκομείο τον προσέλαβε σε θέση θεραπευτή στην επανένταξη και του αναθέσαμε υπευθυνότητα στο εργαστήρι αγιογραφίας της θεραπευτικής κοινότητας. Για περισσότερο από ένα χρόνο ο Στέργιος ήταν υπόδειγμα υπαλλήλου μέχρι πριν από δύο μήνες, όταν ύστερα από τέσσερις αναβολές για τις οποίες δεν είχε καμία ευθύνη, το Τριμελές Πλημμελειοδικείο του επέβαλε εξαγοράσιμη ποινή. Ο Στέργιος δεν μπήκε φυλακή, χρειάστηκε όμως ένα ποσό 2.500.000 δραχμών, το οποίο εξασφάλισε πουλώντας ό,τι είχε και δεν είχε μένοντας στο τέλος χρεώστης σε φίλους του. Από το ποσό αυτό, 1.000.000 δραχμές ήταν η αμοιβή του δικηγόρου και μάλιστα χωρίς απόδειξη. Ο Στέργιος δεν είναι σήμερα μαζί μας. Υποτροπίασε όπως το λέμε "επιστημονικά"".