Στο ΔΑΡΑ, ένα χωριουδάκι της Πυλίας, στο δρόμο προς το Μανιάκι, στην Κατοχή από τις 105-110 φαμελιές του, οι 90 περάσανε στο ΕΑΜ. Τελειώνοντας η κατοχή και ο εμφύλιος, μέτρησε στο λογαριασμό του 30 ένοπλους εφεδροΕΛΑΣίτες, 20 ΕΛΑΣίτες αντάρτες, 7 κατατρεγμένους που κατέφυγαν στο δεύτερο αντάρτικο. Και μαζί 13 νεκρούς και 2 βαριά τραυματισμένους, χώρια οι φυλακισμένοι, οι βασανισμένοι και οι εκτοπισμένοι του. Περίσσευαν λοιπόν οι λόγοι για να γραφόταν ένα ακόμα βιβλίο για την Αντίσταση. Αυτό το επιχείρησε ο Ηλίας Τριανταφυλλόπουλος, που σαν "Αετόπουλο" έζησε έστω τον απόηχο των γεγονότων, που καταγράφει το βιβλίο με τίτλο "Το Δάρα υποδέχεται την Αντίσταση". Και υπότιτλο "Στο δρόμο που ανηφορίζει για το Μανιάκι".

Ωστόσο, ούτε η ξεχωριστή περίπτωση του χωριού του, ούτε ο συγγραφέας του "ευθύνονται" για το γεγονός ότι μας χάρισαν ένα υποδειγματικό αντιστασιακό βιβλίο, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πρότυπο στο είδος του. Οπως ταίριαζε στο θέμα του και στη μνήμη των αγωνιστών, που τον πατριωτισμό, την αυτοθυσία τους και τα πάθη τους καταγράφει. Και που δε χρειαζότανε να είχε γίνει τίποτα περισσότερο και στα άλλα χωριά μας για να είχε μείνει ζωντανή και αθάνατη η Αντίσταση.

Αυτή την πραγματικά ευχάριστη εξαίρεση κι έκπληξη, όπως μας πληροφορεί με μετριοφροσύνη ο Ηλίας Τριανταφυλλόπουλος, την οφείλουμε κατά πρώτο λόγο στον συμπατριώτη του, γνωστό λογοτέχνη Δημ. Κανελλόπουλο, αφού, όπως σημειώνει: "Χωρίς τις δικές του υποδείξεις και παρεμβάσεις θα ήταν δύσκολο να επιλέξω, να αξιολογήσω και να παρουσιάσω το υλικό του βιβλίου, έτσι που να βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τους στόχους που είχα βάλει...". Οπως σημειώνει στον προλογισμό του και ο εκδότης Βασ. Γιαννίκος (Ζωοδόχου Πηγής 1 και Κιάφας 8 Αθήνα 10678, τηλ. 3824.786) αυτό "... αναδείχνει αυτό το βιβλίο, σε μια πρότυπη αντιστασιακή μαρτυρία που γι' αυτό δεν ανήκει πλέον μονάχα στους Δαρέους, αλλά και σε όλους τους Ελληνες".

Ν. Κ. Α.

Ο ΠΟΛΥΧΡΟΝΗΣ ΓΚΡΟΖΟΥΔΗΣ,από τα Βρυσικά Διδυμότειχου, μαζί με το παρακάτω γράμμα του, μας έστειλε και μια σελίδα της εφημερίδας "Δημοκρατικός Εβρος", με τραγούδια, απ' τα οποία δημοσιεύουμε μερικούς στίχους.

"Αγαπητοί σύντροφοι, ο "Ριζοσπάστης" κάνει αφιέρωμα στην ιστορία του ΔΣΕ. Η προσπάθεια είναι άξια επαίνου και θα πρέπει να συνεχιστεί όσο θα υπάρχουν ακόμα στη ζωή αυτόπτες μάρτυρες από εκείνα τα δύσκολα και ηρωικά χρόνια.

Σας στέλνω ορισμένα τραγούδια εκείνης της εποχής, που τραγουδήθηκαν στον Εβρο, γιατί τα θεωρώ μέρος του αγώνα του ΔΣΕ και του λαού μας και αξίζει τον κόπο.

Μάνα μου δώσ' μου την ευχή αντάρτης για να γίνω/να πάρω δίπλα τα βουνά, δίπλα τα κορφοβούνια/και να σφυρίζω αντάρτικα να σμίξω τους συντρόφους/κει στα λημέρια τα παλιά, ΕΛΑΣιτών ταμπούρια/. Δεν ημπορώ να κάθομαι να βλέπω να μας σφάζουν.

Συνάχτηκαν τ' αντάρτικα στις Γκίμπινας τα μέργια/κατέβηκαν μέσ' τη Δαδιά, μαζεύουν παλικάρια. /Μαζώνουν κόρες σα δρουσιά, μαζώνουν και τη Βέργω. /Ρούχα αντάρτικα φουρούν κι τ' άρματά τους ζώνουν. /Στο Γράμμο - Βίτσι πήγανε, το φασισμό να διώξουν.

Η Βέργω ήταν μια ηρωίδα. Γλίτωσε, βρέθηκε στην ξενιτιά. Αλλά ο καρκίνος της κλείνει τα μάτια.

Με μια ψιλή βροχούλα, με σκοτεινή βραδιά/μπήκανε αντάρτες μέσα στο Σαψί/ Ω! Ω! μέσα στο Σαψί. /Κάψανε την τράπεζα κι όλα τα χαρτιά/για να ξεχρεώσουνε τη φτωχολογιά. / Ω! Ω! τη φτωχολογιά.

Το τραγούδι αυτό βγήκε το 1947 προς τα τέλη Φλεβάρη ή αρχές Μάρτη, όταν τμήματα του Εβρου και της Ροδόπης χτύπησαν το Σαψί. Μας έκαμε τότες μεγάλη εντύπωση το πώς γεννιούνται τα τραγούδια, όπου έχουν και τον ομαδικό χαρακτήρα δημιουργίας.

Στου Εβρου τα ψηλά βουνά, μέσ' τις βαθιές χαράδρες/Εβρίτισσες, των ανταρτών μανάδες, βγήκαν/ν' αγωνιστούν για της σοδειάς τη μάχη.

Να ξασφαλίσουν το ψωμί, να τρώνε τα παιδιά τους/να τρέφουν και τ' αντάρτικο που πολεμάει στο Γράμμο/ενάντια στο φασισμό και τους Αγγλοαμερικάνους.

Δεν το 'λπιζα μανούλα μου/τ' αδέρφια να με φάνε/μέσ' στην Αλεξανδρούπολη/τον τάφο να μου κάμουν. /Μην κλαις μανούλα μου/μονάχη σου δεν είσαι/είναι χιλιάδες σαν εσέ μανούλες μαυροφόρες.

Αυτό το τραγούδι ο Π Γκροζούδης μάς το στέλνει τώρα και το δημοσιεύουμε για πρώτη φορά.

Γράφει ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΑΣ,Μακρονησιώτης, ανάπηρος, από το Βύρωνα.

Πέρασε μισός αιώνας από τη δημιουργία του κολαστηρίου της Μακρονήσου. Είναι έξω από κάθε περιγραφή το φοβερό πογκρόμ που εξαπολύθηκε μετά την υπογραφή, στις 12 Φλεβάρη του 1945, της Συμφωνίας της Βάρκιζας και την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ. Το δόλιο σχέδιο των Αγγλων είχε πετύχει και μια καινούρια αιματοβαμμένη περίοδος άρχιζε για την ήδη τσακισμένη πατρίδα μας, πιο φοβερή, πιο τραγική. Ηταν η περίοδος που προετοίμαζε τον Εμφύλιο σπαραγμό. Κατά τις επίσημες δηλώσεις του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Κ. Ρέντη, ο συνολικός αριθμός των διωκόμενων και κρατούμενων αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης στο τέλος του 1945 ανερχόταν σε 80.000.

Σηματοδοτούμενος από το Δεκέμβρη του 44, τότε που ο Σκόμπι αιματοκύλησε την Αθήνα, ξεκίνησε το Μάρτη του 1946 ο Εμφύλιος Πόλεμος υποκινούμενος τώρα και από νέους πάτρωνες τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές, που πήραν τη σκυτάλη από τους Αγγλους συνεταίρους τους.

Ετσι το 1947 στήνεται στη Μακρόνησο ο νέος "Παρθενώνας", όπως τον αποκάλεσαν, που θα "αναμορφώσει" χιλιάδες αγωνιστές και θα γράψει μια σελίδα από τις πλέον μελανές στην ιστορία του τόπου μας.

Καραβιές ολόκληρες στείλανε στο Μακρονήσι πάνω από 100.000 αγωνιστές, που πολλές εκατοντάδες από αυτούς δε γύρισαν πίσω, αλλά άφησαν για πάντα εκεί τα κόκαλά τους, από τα φοβερά και ανείπωτα βασανιστήρια που τράβηξαν στη σύγχρονη αυτή κόλαση από τους δημίους τους. Δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους με πόση βαρβαρότητα, μίσος και πάθος έγιναν όλα αυτά τα εγκλήματα, πάνω σ' αυτό τον ξερό και ανεμοδαρμένο βράχο.

Οι ήρωες αυτοί, που πέρασαν από το Μακρονήσι, εμπροσθοφυλακή του λαϊκού μας κινήματος, αναμετρήθηκαν με την οργανωμένη βία. Νίκησαν και δε νικήθηκαν, η ανθρώπινη αξία νίκησε το σκοτάδι και οι αρχιτέκτονες του νέου "Παρθενώνα", πέρασαν στα περιθώρια της ιστορίας. Γκρεμίστηκαν τα σχέδιά τους στην ακατάβλητη δύναμη της λαϊκής ψυχής που σύντριψε το σκοτάδι της μακρονησιώτικης νύχτας.

Τα παρακάτω Παραρτήματα της ΠΕΑΕΑ διοργανώνουν εκδηλώσεις προς τιμήν της επετείου των 54 χρόνων της ΕΠΟΝ:

• ΛΑΜΙΑΣ,σήμερα στις 5.30 μμ, στα γραφεία του Παρ/τος, Καποδιστρίου 5, 4ος όρ. Θα κοπεί και η πρωτοχρονιάτικη πίτα.
• ΔΑΦΝΗΣ,αύριο Σάββατο 22-2-97, στις 8 μμ,στα γραφεία του Παρ/τος, Ελευθερίου Βενιζέλου 25. Θα ακολουθήσει συνεστίαση.
• ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ,την Κυριακή 23-2-97, στις 10.30 πμ,στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου του δήμου. Επίσης θα κοπεί και η πρωτοχρονιάτικη πίτα.
• ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ και η Τοπική ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΡΗΝΗΣ,την Κυριακή 23-2-97, στις 8.30 μμ,συνεστίαση στο κέντρο "Το κουτούκι του Αποστόλη", Τερψιθέας 3, στα σύνορα Ν. Σμύρνης και Αμφιθέας.
• Ο Δήμος ΙΛΙΟΝ (Ν. Λιόσια) και το Παρ/μα ΠΕΑΕΑ, συνδιοργανώνουν εκδήλωση την Κυριακή 23-2-97 με μνημόσυνο στις 9.30 πμ, στην εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης για τους πεσόντες ΕΠΟΝίτες και στη συνέχεια κατάθεση στεφανιών στο Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης, στην ομώνυμη πλατεία. Η γιορτή θα συνεχιστεί στις 6 μμ στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου(Αίαντος) με καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Θα ακολουθήσει δεξίωση για τους προσκεκλημένους.
• ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ,την Κυριακή 23-2-97, στις 10 πμ στα γραφεία του Παρ/τος (Χρυσ. Σμύρνης 29). Ταυτόχρονα, θα πραγματοποιηθεί και η Γενική Συνέλευση.
• ΑΓΡΙΝΙΟΥ,την Κυριακή 23-2-97 το βράδυ,στο Δημοτικό Πάρκο.
• Κάτω ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ,την Κυριακή 23-2-97, στις 11 πμ,στα γραφεία του Παρ/τος, θα γίνει η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας.
• ΣΕΡΡΩΝ,την Κυριακή 23-2-97 θα πραγματοποιηθεί συνεστίαση με πρόγραμμα καλλιτεχνικό, στο κέντρο "ΤΣΕΛΙΟΣ".
• ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ, Μαγνησίας την Κυριακή 23-2-97 στο Ηρώο της περιοχής, στην πλατεία Γέφυρας.
• ΠΙΕΡΙΑΣ τη Δευτέρα 24-2-97 στις 8 μμ

Το Παράρτημα ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ την Κυριακή 23-2-97, στις 10.30 πμ,στην αίθουσα του Α ΚΑΠΗ, Αλεξιουπόλεως 27, πραγματοποιεί εκδήλωση προς τιμήν των 50 χρόνων της συγκρότησης του ΔΣΕ. Θα επακολουθήσει το κόψιμο της πρωτοχρονιάτικης πίτας.

• Το Παράρτημα ΑΙΓΑΛΕΩ την Κυριακή 23-2-97, στις 8.30 μμ,διοργανώνει συνεστίαση στο κέντρο "ΑΜΑΖΟΝΑ", Κηφισού και Λάρνακος (τηλ.: 590.9678) με καλλιτεχνικό πρόγραμμα.
• Το Παράρτημα ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΣΥΝΟΙΚΙΩΝ Θεσσαλονίκης πραγματοποιεί την Κυριακή 23-2-97, στις 9 μμ, την ετήσια συνεστίασή του, στο κέντρο"ΑΧΙΛΛΕΑΣ".
• Η Νομαρχιακή Επιτροπή ΠΙΕΡΙΑΣ της ΠΕΑΕΑ τη Δευτέρα 24-2-97 στις 8 μμ οργανώνει συνεστίαση στο κέντρο "ΕΛΙΑ", αφιερωμένη στα 54χρονα της ΕΠΟΝ και τα 50χρονα του ΔΣΕ.

Το Παράρτημα ΑΧΑΡΝΩΝ - ΒΑΘΗΣ,σήμερα στις 5 μμ,στα γραφεία του (Αχαρνών 152 Β), πραγματοποιεί το τέταρτο κατά σειρά Σεμινάριο Εθνικού και Αντιστασιακού Πολιτισμού, με θέμα "Το κοινωνικό και εθνικό περιεχόμενο της Εθνικής μας Αντίστασης". Το θέμα θα αναλύσει ο συγγραφέας - ερευνητής του - ΚΜΕ και μέλος του Παρ/τος, Γ. Νικολόπουλος.

Οι αντιστασιακοί με τις οικογένειες και φίλους τους γέμισαν ασφυκτικά, την Τετάρτη το βράδυ 12/2/97, την αίθουσα του κέντρου "Νησιώτικα" στα Πατήσια, σε μια πετυχημένη συνεστίαση που διοργάνωσε η Κεντρική Διοίκηση της ΠΕΑΕΑ.

Πολλές γειτονιές της Αθήνας, μέσω των Παραρτημάτων της Ενωσης, από νωρίς έδωσαν το "παρών" τους. "Εδώ είναι το Δουργούτι, η Καλλιθέα, τα Σφαγεία, το Χαλάνδρι, το Κερατσίνι κ. ά." ανήγγειλε, προσφωνώντας με τα παλιά τους ονόματα ορισμένες συνοικίες, ο συγγραφέας Βασίλης Λιόγγαρης - που άνοιξε την εκδήλωση - δίνοντας έτσι έναν τόνο από τα παλιά...

Σύντομο χαιρετισμό έκανε ο Πρόεδρος της Ενωσης Νίκος Τερζόγλου.Στη συνέχεια ακούστηκαν από αντιστασιακούς ποιήματα αφιερωμένα στην Αντίσταση, που συγκίνησαν τους παρευρισκομένους.

Το μουσικό πρόγραμμα άρχισε με το νεανικό συγκρότημα "Νέα Ιωνία", που έπαιξε αντάρτικα τραγούδια και τραγούδια των Θεοδωράκη και Λοϊζου, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στον κόσμο να "ζωντανέψει" και ν' αρχίσει το χορό.

Παρευρέθηκαν στην εκδήλωση από το ΚΚΕ το μέλος του ΠΓ της ΚΕ Ορέστης Κολοζώφ,το μέλος της ΕΣΗΕΑ και πρόεδρος των Αντιστασιακών Δημοσιογράφων Νίκος Καραντηνός,ο Πρόεδρος των Πολιτικών Προσφύγων Γρηγόρης Φώτου και πολλοί αντιπρόσωποι ΕΑΜογενών Οργανώσεων. Το γλέντι κράτησε μέχρι τις μικρές ώρες, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους αντιστασιακούς και τους φίλους τους να περάσουν μια όμορφη βραδιά.

Στη φωτογραφία του Γ. Λιονάκη στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

Την Κυριακή στις 11.00 το πρωί, οι παλιοί ΕΠΟΝίτες θα καταθέσουν στεφάνι στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη, με αφορμή τα 54 χρόνια από την επέτειο της ίδρυσης της ΕΠΟΝ. Την εκδήλωση διοργανώνουν ο Σύνδεσμος Φίλων του Μουσείου της ΕΠΟΝ, η ΠΕΑΕΑ, η ΠΕΑΦΕ, η ΠΟΑΕΑ, η ΠΣΑΕΑ και η ΕΜΑΕ.