Μετά από είκοσι πέντε χρόνια, ένα μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Χιλής επανεκλέγεται στην προεδρία της Κεντρικής Ενωσης Εργαζομένων (CUT), της μοναδικής στη χώρα. Η λίστα των κομμουνιστών πέτυχε την πλειοψηφία στις εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν στις 3 Δεκεμβρίου του περασμένου χρόνου, για την ανάδειξη του νέου Εθνικού Εκτελεστικού Συμβουλίου. Το Κομμουνιστικό Κόμμα έλαβε το 35,5% των ψήφων και 17 από τα 45 μέλη του Συμβουλίου. Από την επανίδρυσή της, το 1988, η CUT διοικούνταν από μέλη του κυβερνητικού συνασπισμού της "Συναίνεσης". Ο Ετιέλ Μοράγα είναι ο νέος πρόεδρος της CUT. Μπροστά σ' αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα, τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού της "Συναίνεσης" - με την αξιοθρήνητη "σοδειά" του 17,4% και 8 μέλη στο Εθνικό Εκτελεστικό Συμβούλιο που "έδρεψε" το Σοσιαλιστικό Κόμμα και το 8,8% και 4 συμβούλους που πέτυχε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα, συνολικά τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού έλαβαν 15 συμβούλους - απαίτησαν να επαναληφθούν οι εκλογές. Ακόμα, πολιτικά και συνδικαλιστικά στελέχη του κυβερνητικού συνασπισμού της "Συναίνεσης" αναφέρθηκαν στη δυνατότητα να διασπάσουν την ενότητα του χιλιανού εργατικού κινήματος - που είχε επιτευχθεί το Φεβρουάριο του 1953 - καθώς και στη δημιουργία μιας νέας οργάνωσης, εφόσον το Κομμουνιστικό Κόμμα επιμείνει να αναγνωριστεί μια νίκη που χαρακτηρίζουν "αμφίβολη", μια και είχαν καταγγελθεί "ανωμαλίες".

Η κομμουνιστική λίστα απαίτησε σεβασμό στη θέληση που εκφράστηκε στις κάλπες από 7.226 συνδικαλιστικά στελέχη 2.113 οργανώσεων σε εκπροσώπευση των σχεδόν 500.000 μελών της Κεντρικής Ενωσης Εργαζομένων (CUT), το 12% των Χιλιανών εργαζομένων. Ο Χοσέ Ορτίς, μέλος του ΚΚ Χιλής - μέχρι πριν τις εκλογές της 3ης Δεκεμβρίου, αντιπρόεδρος της CUT και υπεύθυνος της Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας για τη Λατινική Αμερική - κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι θέλει να "μποϊκοτάρει τη διαδικασία" και συμπλήρωσε ότι "όταν χάνεται μια εκλογική μάχη θα πρέπει να γίνει σεβαστή η ετυμηγορία των ψηφοφόρων". Κατά την άποψή του "υπήρχε μια συμμετοχή γύρω στο 80% και θα πρέπει να σεβαστούμε την προσπάθεια των εργαζομένων για προσέλευση στις κάλπες".

Ακόμα, ο Γκιγιέρμο Σαλίνας, υπεύθυνος για εθνικά συνδικαλιστικά ζητήματα του Κομμουνιστικού Κόμματος, τόνισε ότι η επιδίωξη του Κομμουνιστικού Κόμματος να βρεθεί στην προεδρία της CUT είναι "νόμιμη γιατί ανταποκρίνεται στην εκλογική στήριξη που έλαβε". Η νίκη του ταξικού συνδικαλισμού εκφράστηκε και με τον θρίαμβο του Χοσέ Ορτίς - όπως προαναφέραμε, υπεύθυνος της Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας για τη Λατινική Αμερική - στην επαρχία της Κονσεπσιόν, περιοχή μεγάλης εργατικής παράδοσης, απέναντι στον απερχόμενο πρόεδρο της Κεντρικής Ενωσης Εργαζομένων, τον σοσιαλιστή Ρομπέρτο Αλαρκόν.

Μ' αυτήν την επιτυχία, οι Χιλιανοί κομμουνιστές συνεχίζουν να επεκτείνουν την παρουσία τους στα σημαντικότερα κοινωνικά κινήματα: τον Οκτώβριο κέρδισαν τις εκλογές στο Σύλλογο των Καθηγητών με ποσοστό 64% και η Κομμουνιστική Νεολαία πέτυχε, για τρίτη συνεχή φορά, την πλειοψηφία στην Ενωση Φοιτητών του Πανεπιστημίου της Χιλής. Τελικά, απ' ό,τι φαίνεται μόνο ο ληστρικός εκλογικός νόμος, που επέβαλε το δικτατορικό καθεστώς του Πινοτσέτ, κρατάει κλειστές τις πόρτες του Κοινοβουλίου στους κομμουνιστές. Να σημειώσουμε εδώ, ότι σ' αυτήν τη χώρα,που "απολαμβάνει" μια οικονομική ανάπτυξη πάνω από 6%, εδώ και μια δεκαετία, τα δικαιώματα και οι συνθήκες ζωής χιλιάδων μισθωτών έχουν υποχωρήσει σε επίπεδα που υπήρχαν στις αρχές του αιώνα. 1,5 εκατομμύριο εργαζομένων απασχολείται σε ανεπίσημες εργασίες (κυρίως πλανόδιοι πωλητές), ενώ η παιδική εργασία είναι ένα όλο και πιο ανησυχητικό φαινόμενο, παρά το γεγονός ότι η Χιλή έχει υπογράψει το 1992 τη Σύμβαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Εργασίας με την οποία απαγορεύεται η παιδική εργασία. Το επίδομα ανεργίας είναι κάτω των 10.000 δρχ. το μήνα και ο μέσος όρος εργατικών ωρών ετησίως είναι 2.400 (1.900 στη Δυτική Ευρώπη), ενώ σε μερικές εργασίες φτάνει τις 16 ώρες ημερησίως.

Ακόμα, 6.500.000 εργαζόμενοι λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό, που τους καταδικάζει στην εξαθλίωση, ένα εκατομμύριο έχει προσωρινή σύμβαση, το 20% των μισθωτών δεν έχουν καν σύμβαση, ενώ το 22% δεν έχει κοινωνική ασφάλιση. Αντίθετα, το 2% των Χιλιανών επιχειρήσεων ελέγχει το 76% των πωλήσεων της χώρας και υπάρχουν επιχειρηματίες που κερδίζουν 70.000.000 δρχ. ημερησίως (!)

Με μεγάλη συμμετοχή κόσμου και κοινωνικών οργανώσεων, γιορτάστηκε, στις 12 Φεβρουαρίου, η 46η επέτειος της ίδρυσης της Κεντρικής Ενωσης των Εργαζομένων, όπου παρουσιάστηκε και η "Καντάτα της CUT, ιστορία των Χιλιανών εργαζομένων", έργο των Οσκαρ Αγκιλέρα και Μανουέλ Λόπες, ως φόρος τιμής στη συνδικαλιστική οργάνωση, φυσική κληρονόμο των αγωνιστικών παραδόσεων της Εργατικής Ομοσπονδίας της Χιλής, που είχε ιδρύσει ο Λουίς Εμίλιο Ρεκαμπάρεν και της Συνομοσπονδίας Εργαζομένων της Χιλής (CTCH).

Στην εκδήλωση απηύθυναν χαιρετισμό διάφορες κοινωνικές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων, η Εθνική Συνομοσπονδία Οικοδόμων, το Διοικητικό Εθνικό Συμβούλιο της Κεντρικής Ενωσης των Συνταξιούχων, η Εθνοσυνέλευση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το Χιλιανό Παράρτημα της Διεθνούς Αμνηστίας, συγγενείς των πολιτικών κρατουμένων, ο πρώην διευθυντής της Κεντρικής Ενωσης Εργατών Βολιβίας, Εντγκαρ Ταπία, ο υπεύθυνος του τμήματος πολιτισμού του υπουργείου Παιδείας, Κλαούντιο Ντι Χιρόλαμο, καθώς και η υποψήφια της Αριστεράς για τις προεδρικές εκλογές και Γενική Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Χιλής, Γκλάντις Μαρίν.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της CUT, Ετιέλ Μοράγα, ο οποίος τόνισε μεταξύ των άλλων: "... Η ίδρυση της CUT αποτελεί ένα γεγονός ιστορικής σημασίας για όλους τους Χιλιανούς εργαζόμενους, καθώς και για το σύνολο της κοινωνίας...".

"... Μιλώντας για την CUT, μιλάμε για μια ιστορία αγώνων των εργατικών οργανώσεων - για τις εκατοντάδες άντρες και γυναίκες που οικοδόμησαν το χιλιανό συνδικαλιστικό κίνημα, που έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους για την οργάνωση των εργαζομένων - αγώνες που μας κάνουν περήφανους για την Ενωσή μας. Σήμερα, αν και το πεδίο δράσης είναι διαφορετικό, τα προβλήματα παραμένουν τα ίδια. Αυτή η επέτειος αποκτά μεγάλη σημασία μπροστά στην κρίση που περνούν οι παγκόσμιες οικονομίες, που η κυβέρνηση προσπαθεί να φορτώσει στους εργαζόμενους μέσω ιδιωτικοποιήσεων και απολύσεων. Μπροστά σε αυτή την αστάθεια, η Ενωσή μας έχει μια και μόνο θέση: δεν πρέπει να πληρώσουμε εμείς τα λάθη του οικονομικού μοντέλου που επέβαλε ο κυβερνητικός συνασπισμός της "Συναίνεσης". Η ενότητά μας και η αδελφοσύνη είναι η μόνη απάντηση στην κρίση...".

Κλείνοντας την ομιλία του ο πρόεδρος της CUT απευθυνόμενος στους εργαζόμενους της χώρας, είπε: "Χαιρετώ όλους τους Χιλιανούς εργαζόμενους και τους λέω με μεγάλη πεποίθηση ότι πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη στην Ενωση και στη διοίκησή της, γιατί θα ξέρουμε να αξιοποιήσουμε την ιστορική κληρονομιά που οδήγησε στην ίδρυση της CUT, να θέσουμε, πέρα από οποιαδήποτε διαφορά, τα μεγάλα προβλήματα της εργατικής τάξης και του λαού, καθώς και να ανοίξουμε τις πύλες μας σε όλους τους δημοκρατικούς κοινωνικούς τομείς που είναι υπέρ της αλλαγής της σημερινής κατάστασης της χώρας".

Γ. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗ

Η συμφωνία ΕΕ - MERCOSUR (Βραζιλία, Αργεντινή, Ουρουγουάη, Παραγουάη και Χιλή ως συνδεδεμένο μέλος), που ήρθε για συζήτηση και ψήφιση και στην Ελληνική Βουλή, αποτελεί επιπλέον μια καλή αφορμή για μια συνολικότερη σχετικά ματιά στον ανταγωνισμό ΗΠΑ - ΕΕ στη Λατινική Αμερική. Οι πρόσφατες εξελίξεις κατά την ιμπεριαλιστική επίθεση ΗΠΑ - Βρετανίας στο Ιράκ, η συζήτηση για το μέλλον του ΝΑΤΟ και της ΔΕΕ, ο ολοφάνερος ανταγωνισμός ΗΠΑ - Γαλλίας στην Αφρική είναι μερικά από τα στοιχεία που δείχνουν ότι οξύνονται βαθμιαία οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και ειδικότερα αυτές ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην ΕΕ. Χαρακτηριστικές είναι από την άποψη αυτή και οι εξελίξεις στη Λατινική Αμερική. Η τελευταία υπήρξε για πολλές δεκαετίες, τουλάχιστον από τη διακήρυξη του Δόγματος Μονρόε και έπειτα, πεδίο αποκλειστικό για τις ΗΠΑ, η "πίσω αυλή τους", όπως χαρακτηριστικά έχει εκφραστεί ο Μπρεζίνσκι.

Τα τελευταία χρόνια όμως και ιδίως μετά το 1990, οπότε εξέλιπε σε ένα βαθμό η απειλή του αντίπαλου σοσιαλιστικού δέους, η ΕΕ έχει κάνει σοβαρά βήματα στην οικονομική πρώτα απ' όλα διείσδυση στη Λατινική Αμερική. Πλευρές αυτής είναι η συμφωνία με την τελωνειακή ένωση MERCOSUR, η οποία αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο οικονομικό δυναμικό της Λ. Αμερικής και έχει ως ηγέτιδες δυνάμεις τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Νότιας Αμερικής, τη Βραζιλία και την Αργεντινή. Παρόμοιο χαρακτήρα έχει και η συνέχιση της συνεργασίας της ΕΕ με τις 15 χώρες της Καραϊβικής στο πλαίσιο της Λομέ. Υπάρχουν μάλιστα σκέψεις για δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών ανάμεσα στις χώρες αυτές και στην ΕΕ.

Η ΕΕ δεν παραλείπει να διευρύνει την οικονομική συνεργασία και με το Μεξικό, το νότιο γείτονα των ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι το Μεξικό είναι η χώρα που έχει ιδιαίτερους οικονομικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ, τόσο λόγω γειτνίασης όσο και λόγω της συμμετοχής της στη Βορειοαμερικανική Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA). Τέθηκε μάλιστα σε ισχύ το 1998 η Ενδιάμεση Συμφωνία ΕΕ - Μεξικού, που προσβλέπει στη δημιουργία ζώνης ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα στα δύο μέρη.

Βέβαια, πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι ζώνες ελεύθερου εμπορίου ευνοούν φυσικά το ισχυρότερο μέρος και ειδικότερα τις πολυεθνικές. Από την άλλη, με δεδομένους τους οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς των χωρών της Λ. Αμερικής με τις ΗΠΑ μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να αξιοποιηθούν από τις τελευταίες, αν θα έχουν την οικονομική δύναμη, για παραπέρα διείσδυση στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αυτή όμως είναι μια δευτερεύουσα και αμφισβητούμενη πλευρά, ενώ η κύρια συνίσταται στο ότι η ΕΕ διεκδικεί ένα κομμάτι παραδοσιακής επιρροής των ΗΠΑ.

Σε αυτήν την κατεύθυνση χρησιμοποιείται από την ΕΕ το ισπανικό όχημα. Η Ισπανία διαθέτει ιστορικούς δεσμούς με τη Λ. Αμερική, κοινή γλώσσα και έχει σχετικές οικονομικές δυνατότητες και βλέψεις να αναπτύξει τις δραστηριότητές της εκεί τόσο προς ίδιον όφελος όσο και ως πολιορκητικός κριός της ΕΕ. Πρόκειται, τηρουμένων των αναλογιών, για ένα είδος ιστορικής ρεβάνς έναντι των ΗΠΑ. Οι τελευταίες διαδέχτηκαν την ισπανική ηγεμονία στην περιοχή μετά τις ανολοκλήρωτες εθνικοαπελευθερωτικές επαναστάσεις του προηγούμενου αιώνα στη Λ. Αμερική.

Οπως είναι φυσικό, η ΕΕ δεν μπορεί να περιορίζεται στην άσκηση οικονομικής μόνο παρέμβασης. Προσπάθεια καταβάλλεται και στο πολιτικό πεδίο. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να ερμηνευτεί το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας για τις πολιτικές εξελίξεις στο Μεξικό και για την προσπάθειά της να κολακέψει και να αφομοιώσει ιδεολογικο-πολιτικά το κίνημα των Ζαπατίστας με τα πήγαινε - έλα της Ντανιέλ Μιτεράν, του Ρεζί Ντεμπρέ και εκατοντάδων άλλων επώνυμων και ανώνυμων.

Στην ίδια λογική βρίσκεται και η υπόθεση Πινοσέτ. Η πρωτοβουλία του Ισπανού δικαστή Γκαρθόν να ζητήσει την έκδοση του ματοβαμμένου Χιλιανού δικτάτορα, μπορεί να ικανοποιεί με μια έννοια τα αισθήματα της δημοκρατικής κοινής γνώμης, ωστόσο τα κίνητρά της είναι σίγουρα πιο σκοτεινά. Με τον τρόπο αυτό η ΕΕ προσπαθεί να εμφανιστεί στα μάτια των λαών της Λ. Αμερικής ως καλός Σαμαρείτης, ως "δημοκρατική υπερδύναμη" σε αντίθεση με τους δυνάστες Βορειοαμερικανούς. Η ευθύνη των ΗΠΑ για τις δικτατορίες, τους εμφυλίους και τα εγκλήματα στη Λ. Αμερική είναι πασίγνωστη και άμεση, ενώ της ΕΕ έμμεση και αφανής. Ετσι, η ΕΕ επιχειρεί, εκ του ασφαλούς, τώρα που ο κίνδυνος των επαναστάσεων έχει υποχωρήσει, να κερδίσει πόντους.

Οι ΗΠΑ αντέδρασαν στην αίτηση για έκδοση του Πινοσέτ όχι τόσο γιατί δε θέλουν να κάψουν ένα συνεργάτη τους, όσο γιατί αντιλαμβάνονται ότι το άνοιγμα μιας τέτοιας προοπτικής σημαίνει παραπέρα αποκάλυψη σε ένα βαθμό, αλλά και υπενθύμιση του ρόλου των ΗΠΑ σε χιλιάδες αποτρόπαια εγκλήματα. Αυτό θα αποβεί, εκτός των άλλων, σε όφελος και της ΕΕ. Πολύ περισσότερο που ο Ισπανός δικαστής έχει θέσει ανάλογο ζήτημα και για τους πρώην πραξικοπηματίες της Αργεντινής.

Οι ΗΠΑ δε μένουν βέβαια με σταυρωμένα χέρια. Ο Κλίντον πραγματοποίησε το 1997 μια μεγάλη περιοδεία στη Λ. Αμερική. Η προηγούμενη ανάλογη ήταν του Προέδρου Ρήγκαν το 1982, ο οποίος είχε προσπαθήσει έτσι να περάσει τη γραμμή της σκληρής αντιπαράθεσης με τα επαναστατικά κινήματα στην υποήπειρο. Τον Απρίλη του 1998 πραγματοποιήθηκε στο Σαντιάγκο της Χιλής η 2η Συνάντηση Κορυφής των ηγετών της Αμερικής (πλην Κούβας που δεν προσκλήθηκε), που επικύρωσε τη δημιουργία για το 2005 της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικής (AFTA). Πρέπει να σημειωθεί ότι στη συνάντηση αυτή ακούστηκαν, σε διπλωματική, αλλά ξεκάθαρη γλώσσα, φωνές Λατινοαμερικανών ηγετών που έκαναν λόγο για ανάγκη ισότιμων σχέσεων με τις ΗΠΑ. Αυτές οι επισημάνσεις προσπαθούσαν με υποκριτικές κορόνες να πείσουν τους λαούς ότι τάχα οι σχέσεις με τις ΗΠΑ δεν είναι πλέον σχέσεις υποτέλειας. Είχαν όμως παράλληλα την έννοια της υπενθύμισης στον Κλίντον ότι οι ολιγαρχίες της Λ. Αμερικής είναι περισσότερο τώρα απαιτητικές ως προς τις ΗΠΑ, μια και μπορούν να παίζουν με τον ανταγωνισμό ΗΠΑ - ΕΕ στην περιοχή.

Στο ίδιο πνεύμα βρισκόταν η διακήρυξη των χωρών της "ομάδας του Ρίο" λίγο νωρίτερα, στον Αύγουστο του 1997. Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν όλες οι χώρες του MERCOSUR και επιπλέον το Μεξικό, η Βενεζουέλα (πρώτη τροφοδότρια των ΗΠΑ σε πετρέλαιο), η Κολομβία, το Περού, η Βολιβία, ο Παναμάς και το Εκουαδόρ.

Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν ευρύτατα και τις πολιτικές πιέσεις για να εξασφαλίσουν τη συνέχιση της ηγεμονίας τους. Ετσι, είναι κοινό μυστικό ότι υποθάλπουν τις αντιθέσεις ανάμεσα στη Βραζιλία και στην Αργεντινή, οι οποίες αποτελούν τον πυρήνα της MERCOSUR.

Ενας άλλος μοχλός σύσφιξης των σχέσεων είναι η στρατιωτική συνεργασία με τα λατινοαμερικανικά κράτη. Η εκπαίδευση στρατιωτικών και παρακρατικών, ιδιαίτερα για την κατάπνιξη των λαϊκών κινημάτων και των ανταρτών, συνεχίζεται απρόσκοπτα στις γνωστές και άγνωστες σχολές του Πενταγώνου και της CIA. Σχετική είναι εξάλλου η πρόταση των ΗΠΑ για "στρατηγική στρατιωτική συνεργασία εκτός ΝΑΤΟ". Παράλληλα, οι ΗΠΑ προχώρησαν στην άρση της απαγόρευσης πώλησης όπλων, η οποία είχε αποφασιστεί επί προεδρίας Κάρτερ.

Προς το παρόν, οι ΗΠΑ παραμένουν ο κυρίαρχος στη Λ. Αμερική παρά τις προσπάθειες της ΕΕ, αλλά και της Ιαπωνίας, η οποία σε μικρότερη κλίμακα δραστηριοποιείται επίσης. Χαρακτηριστικό γι' αυτό το τελευταίο είναι οι σχέσεις της Ιαπωνίας με το Περού όπου κυβερνά με δικτατορικό τρόπο ο ιαπωνικής καταγωγής Πρόεδρος Φουχιμόρι.

Στο μέλλον ο ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός θα οξυνθεί δίχως άλλο. Ηδη οι συναλλαγές της ΕΕ με τη MERCOSUR έχουν τριπλασιαστεί σε σχέση με το 1989. Η ΕΕ αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο ξένο επενδυτή στη Νότια Αμερική με το 35% των άμεσων ξένων επενδύσεων έναντι της πρωτιάς των ΗΠΑ με το 40%. Παράλληλα, η τελευταία αυτή συμφωνία ΕΕ - MERCOSUR έχει βαρύνουσα σημασία, καθώς η MERCOSUR αντιπροσωπεύει το 46% του πληθυσμού της Λ. Αμερικής και την 4η σε μέγεθος οικονομική ζώνη στον κόσμο.

Από την άλλη, οι ΗΠΑ μπλόκαραν προσωρινά τη δημιουργία της παναμερικανικής ζώνης ελεύθερου εμπορίου μετά από σχετική απόφαση του Κογκρέσου κάτω από το φόβο των κοινωνικών επιπτώσεών της στις ίδιες τις ΗΠΑ ή και κάτω από το φόβο ότι θα υπάρξει ευρωπαϊκή διείσδυση. Η μήπως οι ΗΠΑ παραχωρούν εθελοντικά ένα μέρος της πίτας στη Λ. Αμερική, παίρνοντας σαν αντάλλαγμα από τις ευρωπαϊκές πολυεθνικές ένα άλλο σε άλλο, πιο ζωτικό σημείο του πλανήτη;

Από την άλλη πλευρά, οι λαοί της περιοχής θα συνεχίσουν να υποφέρουν. Αυτοί βέβαια θα πουν και την τελευταία λέξη.

Δημήτρης ΚΑΛΤΣΩΝΗΣ