Απ' όσους μελέτησαν τη μάχη της Κρήτης δεν υπάρχει δεύτερη γνώμη ότι το νησί μπορούσε να κρατηθεί αν η Αγγλία ενίσχυε όπως χρειαζόταν την άμυνά του. Κι όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αυτό και μόνο το γεγονός φανερώνει ότι η υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ανεξαρτησίας κάθε άλλο παρά μπορεί να αναζητείται στις συμμαχίες με τις διάφορες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ιδιαίτερα μ' αυτές που κάθε φορά αναλαμβάνουν το ρόλο του κηδεμόνα της χώρας. Στην πραγματικότητα, τέτοιες δυνάμεις, όπως η Αγγλία τότε και οι ΗΠΑ σήμερα, δεν ενδιαφέρονται για τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από την εξυπηρέτηση των δικών τους στενών και ευρύτερων, άμεσων και μακροπρόθεσμων συμφερόντων.

Ενα δεύτερο συμπέρασμα που βγαίνει, όχι μόνο από τη μάχη της Κρήτης αλλά από ολόκληρη τη μάχη της Ελλάδας κατά του φασισμού, είναι πως υπάρχει πλήρης διάσταση συμφερόντων ανάμεσα στον ελληνικό λαό και στην ολιγαρχία που στις δύσκολες στιγμές γίνεται απόλυτα φανερή. Μια ολιγαρχία που σε μη πολεμικές περιόδους πουλάει "πατριωτική" ιδεολογία για να αποκοιμίζει τις μάζες και να τις ξεζουμίζει καλύτερα, ενώ όταν έρχονται τα δύσκολα "παίρνει το καπελάκι της" και φεύγει εκτός πεδίου μαχών, αφήνοντας το λαό να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά.

Το τρίτο συμπέρασμα αφορά την ιδεολογία της υποτέλειας και των μηχανισμών που την προωθούν, τη νοοτροπία των Κουίσλιγκς και όσους την ασπάζονται. Πριν ακόμη δοθεί η μάχη της Κρήτης ο Τύπος στην Αθήνα δεν έκανε τίποτε άλλο από το να διατυμπανίζει σε όλους τους τόνους αυτή την ιδεολογία κι αυτή τη νοοτροπία, βαφτίζοντάς τες μάλιστα πράξη πατριωτισμού. "Ο πόλεμος - έγραφε η "ΕΣΤΙΑ" στις 29/4/1941 - ετελείωσε και διά την Ελλάδα (... ). Διά την πραγματικήν ειρήνευσιν (... ) χρειάζεται και η ψυχική αποστράτευσις των Ελλήνων". Στο ίδιο πνεύμα, η "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" στις 30/5/1941 έκανε ένα βήμα μπροστά γράφοντας: "Με την ψυχικήν αποστράτευσιν θα εσθανθώμεν τη λύτρωσιν από τον εφιάλτην του πολέμου και θα αγωνισθώμεν διά να αναδείξωμεν την παραγωγήν μας και τον πολιτισμόν μας". Τέλος, το "ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ" στις 2/5/1941 διαπίστωνε ότι "με τον τερματισμό του πολέμου ήρθησαν πλέον οι φραγμοί οι οποίοι εχώριζαν τον ελληνικόν λαόν με τους αντιπάλους του".

Η άρχουσα τάξη μέσω των μηχανισμών που έλεγχε διατυμπάνιζε σε όλους τους τόνους την υποταγή, την ώρα που ο λαός της Κρήτης ήταν έτοιμος να ματώσει, να τα δώσει όλα, να αντισταθεί μέχρι εσχάτων. Ο πόλεμος είχε τελειώσει για τους μεγιστάνες του πλούτου, αλλά και του Τύπου, ή αλλιώς, το συμφέρον της Ελλάδας γι' αυτούς ήταν η υποταγή στον κατακτητή, επειδή "ήρθησαν πλέον οι φραγμοί οι οποίοι εχώριζαν τον ελληνικόν λαόν με τους αντιπάλους του", αλλά και "διά να αναδείξωμεν την παραγωγήν μας και τον πολιτισμόν μας". Δε θυμίζουν άραγε όλα αυτά το σημερινό σλόγκαν "πρώτα η Ελλάδα" που ακούμε ως απάντηση στους αντιιμπεριαλιστικούς αγώνες τους λαού μας με αφορμή τη ΝΑΤΟική επέμβαση στη Γιουγκοσλαβία; Τι διαφορά άραγε έχουν όσα έγραφε τότε ο Τύπος απ' αυτό που ο γνωστός και μη εξαιρετέος Γ. Πρετεντέρης θέλησε να μας διδάξει τελευταία γράφοντας στο "ΒΗΜΑ" στις 25/4/1999: "Ποια είναι η διαφορά του πολέμου απ' την μπάλα; Στην μπάλα υποστηρίζεις την ομάδα σου, στον πόλεμο είσαι υποχρεωμένος να υποστηρίξεις το νικητή" (!!! );

Σήμερα που ο πόλεμος είναι στη γειτονιά μας, σήμερα που όπως και στις αρχές της δεκαετίας του '40 είμαστε αντιμέτωποι με την προσπάθεια της βίαιης επιβολής μιας νέας βάρβαρης ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων, σήμερα που η εθνική μας ανεξαρτησία, η εδαφική μας ακεραιότητα, η λευτεριά και το μέλλον μας ως λαός και χώρα δέχονται φανερές απειλές, σήμερα, τώρα, όσο ακόμη είναι καιρός, χρειάζεται να σκεφτούμε και να διδαχτούμε από την ιστορία. Γιατί όποιος δε διδάσκεται από το παρελθόν δεν έχει δικαίωμα στο μέλλον.

Γίνεται αντιληπτό τι ήταν εκείνο που παρακίνησε τη Γερμανία να επιχειρήσει την κατάληψη της Κρήτης και την Αγγλία να διαθέσει δυνάμεις, ώστε να την υπερασπιστεί, αν και αυτές οι δυνάμεις - όπως θα φανεί στη συνέχεια - κάθε άλλο παρά ικανές ήταν στρατιωτικά, ώστε να κρατήσουν το νησί. Οι Βρετανοί, άλλωστε, γνώριζαν πως ο Χίτλερ δεν ήταν διατεθειμένος να συνεχίσει μαζί τους τον πόλεμο στην Ανατολική Μεσόγειο κι έτσι προτίμησαν να διαθέσουν αλλιώς τις δυνάμεις τους κι όχι στο κρητικό πεδίο μαχών.

Η μάχη της Κρήτης άρχισε με τη Γερμανική επίθεση στις 20 Μαϊου 1941 και τελείωσε στις 31 του ιδίου μήνα με την κατάληψη του νησιού από τις ναζιστικές δυνάμεις και την αποχώρηση των τελευταίων αγγλικών τμημάτων που έφυγαν για την Αίγυπτο. Ο συσχετισμός των δυνάμεων που αναμετρήθηκαν αναλύεται ως εξής:

Συμμαχικές δυνάμεις: α) Ελληνες: 474 αξιωματικοί και 10.997 οπλίτες. β) Βρετανοί: 1.512 αξιωματικοί και 29.970 οπλίτες. Δηλαδή σύνολο συμμαχικών δυνάμεων: 1.986 αξιωματικοί και 40.947 οπλίτες (πηγή: "Η Μάχη της Κρήτης", έκδοση Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού"). Οι 43.000 περίπου Ελληνοβρετανοί αντιμετώπισαν την έφοδο 23.000 Γερμανών. Κι όμως παρά τη διπλάσια, σχεδόν, αριθμητική τους δύναμη δεν μπόρεσαν να νικήσουν. Πού άραγε οφειλόταν αυτό; Οφειλόταν στο γεγονός ότι οι γερμανικές δυνάμεις ήταν πολύ πιο άρτια εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες, έχοντας απέναντί τους ένα στρατό, αποτελούμενο σε μεγάλο μέρος από αγύμναστους και με ανεπαρκή εξοπλισμό (Σ. Γρηγοριάδη:"Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", τόμος 1ος, σελ. 61. Γι' αυτό το γεγονός κορυφαίες ήταν οι ευθύνες της Αγγλίας, η οποία ενδιαφερόταν μεν για τη διατήρηση της Κρήτης αλλά - όπως προαναφέραμε - δεν είχε καμία όρεξη να θυσιάσει και πολλές δυνάμεις, ώστε να την κρατήσει. Οπως ευστόχως έχει σημειωθεί "η οργάνωση της άμυνας της Κρήτης παρουσίαζε όλα τα μειονεκτήματα μιας εσπευσμένης προσπάθειας με ανεπαρκή μέσα, σε άνδρες αλλά κυρίως σε πολεμικό υλικό. Η ευθύνη της Αγγλίας για την άμυνα της μεγαλονήσου ήταν τεράστια και ανάλογη με το μέγεθος της καταστροφής. Την εγκληματική σχεδόν παραμέληση της αμυντικής οργανώσεως δεν μπορούσε να αναπληρώσει η γενναιότητα των ανδρών, που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τη φοβερή γερμανική επίθεση που εξαπολύθηκε από την ηπειρωτική Ελλάδα" ("Ιστορία του Ελληνικού Εθνούς", Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΕ, σελ. 452).

Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι η άμυνα της Κρήτης στηρίχτηκε πρωτίστως στον πατριωτισμό των Ελλήνων, στον ηρωισμό των κατοίκων του νησιού και όσων είχαν φτάσει ως εκεί με την πρόθεση να πολεμήσουν έστω και για μια σπιθαμή λεύτερης ελληνικής γης. Τέτοια, βεβαίως, πρόθεση δεν είχε ο βασιλιάς Γεώργιος και η κουστωδία του που τρεις μέρες μετά την έναρξη της επίθεσης εγκατέλειψαν το νησί και με τη βοήθεια των Εγγλέζων αποβιβάστηκαν στην Αίγυπτο. Αντιθέτως, προς τους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης, οι κομμουνιστές που βρίσκονταν στο νησί - ή που εκείνο το διάστημα μπόρεσαν να αποδράσουν από τους τόπους εξορίας τους και βρέθηκαν εκεί - πρωταγωνίστησαν για την υπεράσπισή του. Χαρακτηριστικό της στάσης των κομμουνιστών είναι το άρθρο του Μιλτιάδη Πορφυρογέννη - μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, βουλευτή του Παλλαϊκού Μετώπου και αποδράσαντος από το στρατόπεδο εξορίστων της Κιμώλου - που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Κρητικά Νέα" στις 16/5/1941 και καλούσε το λαό σε αντίσταση κατά της προετοιμαζόμενης επίθεσης:

"Ο φασισμός - έγραφε μεταξύ άλλων ο Μ. Πορφυρογέννης - γερμανικός και ιταλικός ανέλαβε μια πρωτόφαντη σε ένταση και έκταση εκστρατεία, για να υποδουλώσει ολόκληρο τον κόσμο στο ζυγό της φασιστικής κτηνωδίας και βαρβαρότητας (... ). Στην καινούρια αυτή φάση του τιτάνιου αγώνα της Ελλάδας μας, όπου η Κρήτη γίνεται ο προμαχώνας της ελευθερίας, καθήκον του κάθε Ελληνα είναι να σταθεί άξιος στρατιώτης του μεγάλου και ιστορικού αυτού αγώνα, που οι συνέπειές του για το μέλλον του ελληνικού λαού θα 'ναι τεράστιες. Το ίδιο καθήκον πέφτει και πάνω στους κομμουνιστές (... ). Στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, που είναι αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι κομμουνιστές πρέπει να 'ναι στις πρώτες γραμμές... " (Π. Ρούσου: "Η μεγάλη Πενταετία", τόμος Α, σελ. 53 - 54 και "Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης - Δοκίμιο", εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σελ. 49).

Ο ελληνικός λαός, ο λαός της Κρήτης, άνδρες, γυναίκες, ακόμη και παιδιά, αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση και αυτοθυσία. Γι' αυτό και οι κατακτητές - παρά το γεγονός ότι κατέλαβαν το νησί - προέβησαν σε πρωτοφανείς ωμότητες. Μέχρι τον Αύγουστο του 1941 υπολογίζεται ότι εκτέλεσαν πάνω από 2.000 πατριώτες, ενώ ξεθεμελίωσαν ολόκληρα χωριά και κωμοπόλεις, όπως η Κάνδανος, επειδή οι κάτοικοί τους είχαν αντισταθεί στη φασιστική επιδρομή.

Μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα, την κατάληψη της Αθήνας στις 27 Απριλίου του 1941 και της Πελοποννήσου λίγες μέρες αργότερα, η μόνη ελεύθερη περιοχή της χώρας παρέμενε η Κρήτη. Στην Κρήτη κατέβαιναν όλες οι ένοπλες ελληνικές και βρετανικές δυνάμεις που υποχωρούσαν κάτω από την πίεση του εχθρού και επιθυμούσαν να συνεχίσουν την αντίσταση. Εκεί κατέφυγε και ο βασιλιάς Γεώργιος με την κυβέρνησή του υπό τον τραπεζίτη Εμμ. Τσουδερό. Οχι βεβαίως για να συνεχίσουν τον αγώνα - τον οποίο άλλωστε ουδέποτε έκαναν - αλλά γιατί χρόνια ολόκληρα διαπαιδαγωγημένοι ως υποτελείς στην Αγγλία, δεν μπορούσαν να τραβήξουν διαφορετικό δρόμο απ' αυτόν που ακολουθούσαν τα βρετανικά στρατεύματα.

Ο αγώνας του ελληνικού λαού για την υπεράσπιση της Κρήτης ήταν αυτονόητος. Ομως γιατί αυτό το νησί είχε σημασία για τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής και ειδικότερα για την Αγγλία και τη Βρετανία; Η απάντηση δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Για τους Βρετανούς η Κρήτη ήταν μια αξιόλογη αεροναυτική βάση που κάλυπτε τα πλευρά τους στο βορειοαφρικανικό μέτωπο και χρησίμευε στην προστασία των θαλάσσιων συγκοινωνιών τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Η κατοχή της, επέτρεπε επιθέσεις εναντίον των δυνάμεων κατοχής στις ελληνικές ακτές και σε όλο το Αιγαίο ενώ αποτελούσε και σοβαρή απειλή για τις ρουμανικές πετρελαιοπηγές, τις οποίες εκμεταλλευόταν ο άξονας, αφού απείχε από αυτές 700 μίλια. Για τη Γερμανία και γενικότερα για τις δυνάμεις του άξονα, η Κρήτη είχε την ακριβώς αντίστροφη σημασία. Με δυο λόγια η κατοχή της από τους Γερμανούς, μετέτρεπε το Αιγαίο σε αξονική θάλασσα και αποτελούσε ισχυρή βάση για εξορμήσεις των γερμανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, στο Σουέζ, στην Αίγυπτο και σ' όλη τη Βόρεια Αφρική, ενώ αποσοβούσε τον πιθανό κίνδυνο για τις ρουμανικές πετρελαιοπηγές.