Τις ημέρες που βρισκόμασταν στην Αγκυρα, αναμένονταν οι προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης. Μιας κυβέρνησης συνασπισμού τριών κομμάτων, του Κόμματος Δημοκρατικής Αριστεράς (DSP), του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης(MHP) και του Κόμματος Μητέρας Πατρίδας (ANAP). Τι μπορεί να ελπίζει κανείς από αυτήν;

Βουλευτής αντιπολιτευομένου κόμματος, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ προσπαθεί να είναι και ευγενής και όχι ιδιαίτερα αισιόδοξος.

"Ελπίζω ότι θα επιτύχουν", μας λέει. "Αλλά δεν έχω εμπιστοσύνη ότι θα το κάνουν. Μήπως, άραγε, το DSP και το ANAP δεν κυβερνούσαν τη χώρα τα δυόμισι τελευταία χρόνια; Δε βλέπω να επέτυχαν πολλά και σπουδαία πράγματα, αντίθετα είναι οι αίτιοι για πολλά από τα σημερινά προβλήματα. Γιατί, λοιπόν, να πιστέψω ότι θα επιτύχουν τώρα;".

Ο ίδιος λέει καθαρά ότι πιστεύει πως οι νέες εκλογές "δεν είναι τόσο μακριά".

Ο Ολγκούν Ντελίκανλι, εκπρόσωπος του ODP, δεν είναι καθόλου αισιόδοξος."Οι αντιδραστικές δυνάμεις", λέει, "κυριαρχούν στο νέο Κοινοβούλιο. Πιστεύουμε ότι θα προσπαθήσουν να κλείσουν κάθε δυνατό ή πιθανό δημοκρατικό άνοιγμα".

Δεν πιστεύει ότι μόνο μερικά επί μέρους νομοθετικά μέτρα μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της χώρας.

"Εκείνο που πρέπει να γίνει είναι ένας γενικός εκδημοκρατισμός του κρατικού και νομικού καθεστώτος, η κατάργηση των εμποδίων στην ελευθερία σκέψης και έκφρασης", λέει.

Για μια χώρα όπου οι φυλακές φιλοξενούν πολλούς για ό,τι έγραψαν ή είπαν, μια υπόδειξη που δεν πρέπει να υποτιμηθεί.

Ο Αϊντεμίρ Γκιουλέρ, εκπρόσωπος του SIP, έχει μια γενικότερη άποψη της κατάστασης. Κατ' αυτόν, η Τουρκία βρίσκεται στη βάση της "Παλινόρθωσης". Παλινόρθωσης τίνος ακριβώς πράγματος;

"Η κυρίαρχη τάξη της Τουρκίας βρίσκεται τώρα σε προσπάθεια αναστήλωσης της πολιτικής της κυριαρχίας σε νέες συνθήκες. Η κεντρική κατεύθυνση είναι η αναδημιουργία της πολιτικής ζωής μετά την εξολοθρευτική παρέμβαση του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτέμβρη 1980. Εννοείται ότι η αναστήλωση αυτή έχει, στα μάτια της, έννοια (και αξία) μόνο εφ' όσον εκπροσωπεί και στηρίζει τα συμφέροντά της. Εκείνο που, στην ουσία, γίνεται είναι μια προσπάθεια απαλλαγής από κρισιακούς παράγοντες που προκαλούν αστάθεια.

Κεντρικό όργανο και φορέας της προσπάθειας αυτής είναι ο Στρατός.

Εχουμε δύο φαινομενικά αντιφατικές διαδικασίες. Η μια είναι η διαδικασία της "αναγέννησης". Η άλλη είναι η διαδικασία του περιορισμού, γιατί η κυρίαρχη τάξη θέλει μεν την "αναγέννηση", αλλά μόνο όσο τη βολεύει αυτήν. Και δεν είναι πάντα εύκολο να διαπιστωθεί αν και πόσο τη βολεύει.

Ετσι, σήμερα στην Τουρκία μπορεί κανείς να δει:

- Μια "κεμαλιστική αναγέννηση" ενάντια στο μουσουλμανικό ιντεγκρισμό.

- Μια "αναγέννηση" φασιστικού και ρατσιστικού τύπου ενάντια στους Κούρδους.

- Μια "φιλελεύθερη αναγέννηση" ενάντια στην "αντιανταρτική οργάνωση", δηλ. μια οργάνωση που δημιουργήθηκε μέσα στο κράτος και όχι χωρίς ξένη παρέμβαση, αλλά που πήρε τέτοια έκταση ώστε να απειλεί να ξεφύγει από τον έλεγχο και της κυρίαρχης τάξης, απειλώντας τη με χαώδεις εξελίξεις.

Η πολύπλοκη αυτή κατάσταση σηματοδοτεί τα εξής:

1) Οξείες αντιθέσεις μέσα στην ίδια την κυρίαρχη τάξη, όπου ο Στρατός είναι η κυρίαρχη, αλλά όχι η μόνη τάση. Οι αντιθέσεις αυτές φάνηκαν, π.χ., όταν το Κόμμα Ευημερίας (ΚΕ) ήρθε στην εξουσία. Αυτό οφειλόταν στην εύνοια του Στρατού. Ωστόσο, η εύνοια αυτή χάθηκε όταν το ΚΕ αρνήθηκε να εγκαταλείψει την κυβέρνηση όταν έλαβε την εντολή αυτή. Τότε, διώχτηκε με ένα πραξικόπημα, άλλοτε παρασκηνιακό και άλλοτε ανοιχτό.

2) Αδυναμία της μιας τάσης να εξαλείψει την άλλη. Οι αντιθέσεις - καμιά φορά και ιδιαίτερα βίαιες - δε σημαίνουν ότι οι φορείς τους δεν ανήκουν όλοι στην ίδια κυρίαρχη τάξη, πράγμα που, συχνά, το ανακαλύπτουν και οι ίδιοι με τρόπο αρκετά οδυνηρό. Ετσι, ο Στρατός δεν μπορεί, π.χ., να εξαλείψει το ιντεγκριστικό κίνημα, όσο και αν προσπαθεί, δεν μπορεί, μάλιστα, ούτε να προσπαθήσει από ένα σημείο και πέρα, γιατί είναι σαν να χτυπά τον εαυτό του. Για τον ίδιο λόγο, ο Στρατός δεν μπορεί να εξαλείψει το MHP, παρ' όλο που πολλοί στρατηγοί δεν είναι καθόλου ήσυχοι ότι θα ακολουθεί πάντα τις εντολές τους.

Δεν είναι άσχετη με όλη την παραπάνω αντιφατική κατάσταση, που, στην ουσία, ανοίγει την πόρτα για μελλοντικές και, ίσως, άμεσα μελλοντικές κρίσεις, η προσπάθεια ισχυρών τμημάτων της αστικής τάξης να ομογενοποιήσουν τα αστικά πολιτικά κόμματα στη βάση του νεοφιλελευθερισμού".

Από τη δική του πλευρά, ο Σεφκέτ Γιαχνιτζί στέκεται ιδιαίτερα στο ότι η χώρα ζημίωσε πολύ γιατί, στις διάφορες επαφές της με το εξωτερικό και ιδιαίτερα με τους οικονομικούς οργανισμούς, είχε κάθε φορά άλλη κυβέρνηση. Γιατί, όπως λέει, δεν μπορεί το ΔΝΤ, που έχει πάντα την ίδια πολιτική, να έχει απέναντί του κυβερνητικές αντιπροσωπείες με διαφορετική κάθε φορά πολιτική. Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι, εδώ, έχουμε μια καθαρή "οδηγία προσαρμογής" στον ιμπεριαλισμό, που έρχεται σε ωμή αντίθεση με την εθνικιστική προπαγάνδα και τις ιδέες που υποβάλλουν η σειρά των εορτασμών για τα 700 χρόνια της ίδρυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι προτομές ή και οι σειρές προτομών των διαφόρων σουλτάνων και χαγάνων κλπ. Αλλά αυτά, στις ημέρες μας, είναι ψιλά γράμματα. Νέα Τάξη έχουμε, τι διάβολο, και στις δυο όχθες του Αιγαίου. Στις απαντήσεις του, αντιληφθήκαμε πολύ συχνά τη λέξη "ISTIKRARLIK" (=σταθερότητα). Υπόσχεση "εξάντλησης της τετραετίας" ή έκφραση προσανατολισμού προς μόνιμη κυβέρνηση;

Δεν είναι μυστικό για κανέναν ότι τα προβλήματα της εξωτερικής πολιτικής κατέχουν σήμερα στην Τουρκία σοβαρή και, συχνά, πρωτεύουσα θέση. Συνεπώς, καμία συζήτηση δεν μπορούσε να τα αφήσει EXTRA MUROS.

Ενα από τα πρώτα τέτοια προβλήματα είναι οι σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ.

Ο Αμπντουλάχ Γκιουλ τάσσεται υπέρ της ένταξης στην ΕΕ και, όπως λέει, "όχι μόνο λόγω οικονομικών υπολογισμών, αλλά και λόγω του ότι έτσι θα βελτιωθούν τα δημοκρατικά επίπεδα".

Ο Σεβκέτ Γιαχνιτζί φαίνεται λιγότερο ενθουσιασμένος. Παραπονείται γιατί "χώρες που, ως τώρα, βρίσκονταν πίσω από την Τουρκία στην υποψηφιότητα για την ΕΕ, τώρα βρίσκονται μπροστά της". Διαμαρτύρεται, επίσης, επειδή η ΕΕ κάνει μερικά σχόλια για την πολιτική κατάσταση της Τουρκίας, τα οποία η τελευταία δεν μπορεί να δεχθεί. Εκτός των παραπάνω, επιμένει ότι, ενώ η Τουρκία εξεπλήρωσε όλα τα υπεσχημένα στον τομέα της Τελωνειακής Σύνδεσης, η ΕΕ δεν τήρησε τις δικές της υποσχέσεις. Λέτε να είχε δίκιο ο κ. Παπαγιαννάκης, ο οποίος έλεγε, κατά μήνα Μάρτιον του σωτηρίου έτους 1995, ότι "δεν μπορούσε να καταλάβει πώς οι Τούρκοι υπέγραψαν ένα τέτοιο χαρτί";Παράλληλα, ο Σεφκέτ Γιαχνιτζί κάνει σαφή δυο πράγματα:

1) Η Τουρκία "δεν πρόκειται να μετακινηθεί από τη θέση της, να πάει στην Ανατολή ή στη Δύση. Η Τουρκία θα μείνει εκεί όπου βρίσκεται. Ισως, άλλοι έρθουν σε μας".

2) Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν αλλάζει με τις αλλαγές των κυβερνήσεων, "γιατί οι κυβερνήσεις έρχονται και φεύγουν, ενώ το κράτος μένει και συνεχίζει".

Το τελευταίο μπορεί κανείς να μην το βρίσκει τόσο πειστικό, αφού είναι γνωστό το ότι οι τελευταίες αναταραχές στην Τουρκία είχαν σαν μια από τις πιο σημαντικές αιτίες τους σοβαρά προβλήματα εξωτερικής πολιτικής.

Ο Αϊντεμίρ Γκιουλέρ θεωρεί ότι οι κυρίαρχοι κύκλοι της Τουρκίας ακολουθούν σήμερα μια πολιτική, η οποία αποσκοπεί στην αναβάθμιση του ρόλου τους απέναντι στις μεγάλες δυνάμεις και την επιρροή τους. Κύριος τρόπος της προσπάθειας αυτής είναι η επίδειξη της "φυσικής δύναμης" της Τουρκίας.

"Αυτό έγινε πρόσφατα με τη Συρία, αυτό έγινε με το Β. Ιράκ, με την τακτοποίηση διαφόρων θεμάτων με το Ιράν", μας λέει.

Θα μπορούσε, άραγε, να γίνει και με την Ελλάδα; Ενα ερώτημα καθόλου εκτός πραγματικότητας, καθώς, ακριβώς τις ημέρες που είμαστε εκεί, ακούσθηκαν πολλά για γκρίζες ζώνες που δεν είναι πια γκρίζες γιατί αποτελούν τουρκικά εδάφη εξ οθωμανικής κληρονομίας και το Αγαθονήσι ("Γαϊδουρονήσι", κατά τους Τούρκους) βγήκε από την προαιώνια ησυχία της απομακρυσμένης του γεωγραφικής θέσης και πέρασε σε μια επικίνδυνη διεθνή διασημότητα.

Ετσι, δεν υπάρχει τρόπος να αποφευχθεί το μόνιμο πρόβλημα: Τι γίνεται με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις;

Ο Αμπντουλάχ Γκιουλ πιστεύει ότι είναι ένας τομέας, που θέλει πολύ μεγάλη προσοχή στο χειρισμό του.

"Είμαστε γείτονες", μας λέει. "Αυτό δεν είναι στην εξουσία μας ούτε να το διαλέξουμε ούτε να το αλλάξουμε. Το να δημιουργούμε προβλήματα είναι εύκολο. Εκείνο που μας χρειάζεται, είναι η ικανότητα να τα λύνουμε. Αλλωστε, βρισκόμαστε στα Βαλκάνια. Οποιος ξέρει τι θα πει αυτό, καταλαβαίνει ότι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός".

Ο Σεφκέτ Γιαχνιτζί είναι πιο κυριολεκτικός και συγκεκριμένος. Αφού διαπιστώνει ότι "στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, υπάρχουν πολλά προβλήματα", τα απαριθμεί με μια ανάσα:

"Το Κυπριακό, τα 12 μίλια, η υφαλοκρηπίδα, ο εναέριος χώρος, η Δυτική Θράκη".

Δε δέχεται καθόλου την παρατήρησή μας ότι η Κύπρος είναι ανεξάρτητο κράτος και, συνεπώς, το Κυπριακό δεν είναι διμερές πρόβλημα. Τότε, ρωτά, είναι ένα πρόβλημα ανάμεσα στην Τουρκία και σε ποιον; Χωρίς να μιλήσουμε για το ότι, από χρόνια, η Ελλάδα καταφέρεται σε διεθνείς οργανισμούς ενάντια στην Τουρκία αναφέροντας ακριβώς το Κυπριακό. Αφού, συνεχίζει, "στο Νότο της Κύπρου, κατοικούν Ελληνες και στο Βορρά, Τούρκοι", το Κυπριακό είναι διμερές πρόβλημα που πρέπει, μάλιστα, να λυθεί σύντομα. Σε ερώτησή μας σε τι συνίσταται το πρόβλημα της Δυτικής Θράκης, η απάντησή του είναι σαφής:

"Στην καταπίεση ενάντια στην τουρκική και μουσουλμανική μειονότητα στην Ξάνθη και την Κομοτηνή".

Ο αντιπρόσωπος Τύπου του MHP βρίσκει ανεξήγητο και περίεργο το ότι "η Ελλάδα και η Τουρκία διαπληκτίζονται για ένα βράχο". Θα μπορούσε κανείς να συμφωνήσει με την άποψή του. Ωστόσο, από τη μια μεριά, οι βράχοι αυτοί φαίνεται να μην είναι μόνο ένας και, από την άλλη, πώς εξηγείται το ότι γίνονται αντικείμενο διεκδίκησης;

Κατά την άποψη του εκπροσώπου του ODP, οι δυο πλευρές πρέπει να βρουν λύση στο Κυπριακό και στο Αιγαίο, χωρίς στρατιωτικά μέσα και στρατιωτικές απειλές και τηρώντας τις ως τώρα διεθνείς συνθήκες. Σχετικά με το Κυπριακό, ακούμε εδώ και μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα, την οποία, ομολογουμένως, δεν ακούμε συχνά:

"Και τι θα γίνει με τις δυο βρετανικές βάσεις; Δε θα πρέπει κάποτε να κλείσουν;".

Μια επίσκεψη στην Τουρκία είναι πάντα ενδιαφέρουσα. Εκτός από το τουριστικό ενδιαφέρον, μεγάλο, που παρουσιάζει μια τέτοια επίσκεψη, υπάρχουν, δυστυχώς, και άλλοι λόγοι που το αυξάνουν. Δυστυχώς; Ασφαλώς δυστυχώς, αν σκεφθεί κανείς το ότι οι σχέσεις των δυο χωρών μας απέχουν πολύ από το καλύτερο σημείο όπου θα μπορούσαν να βρίσκονται.

Πέρα από τους μονίμους, υπάρχουν και οι συγκυριακοί "δυστυχείς" παράγοντες. Δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς τον σημερινό τέτοιο παράγοντα: Η δίκη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν.

Πολλά έχουν ήδη λεχθεί για τη δίκη αυτή και δε θα επανέλθουμε σ' αυτά. Η οργάνωση των υπηρεσιών Τύπου ήταν πολύ καλή. Ισως υπερβολικά καλή, τόσο καλή ώστε ήταν πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να έχει κανείς μια άμεση εντύπωση, πέρα από τα Δελτία Τύπου. Η ατμόσφαιρα ήταν επίσης βαριά από τη συγκέντρωση στη σχετικά μικρή πόλη των Μουδανιών πολλών συγγενών των θυμάτων του πολέμου στη ΝΑ Τουρκία, ο οποίος, αν πιστέψουμε τις, τώρα επίσημες, ανακοινώσεις, πρέπει να είναι πολύ αιματηρός. Οπως είπαμε και σε άλλες ευκαιρίες, συμπεριλαμβανομένου και του τουρκικού Τύπου, πιο δύσκολα μπορούμε να καταλάβουμε τι θα κερδίσει η Τουρκία από μια συνέχιση του πολέμου και την επιδείνωση των εξ αυτού μνησικακιών, αντί να αναζητήσει μια λύση έστω συμβιβαστική.

Ευτυχώς, ενάντια σε τέτοια κακά συναπαντήματα υπάρχει η ασπίδα που είχε και χρόνο αλλά και άφθονες ευκαιρίες να στερεωθεί στη θέση της: Ο επαγγελματικός κυνισμός. Στο κάτω κάτω, η "στενή" κατάσταση δεν είναι λόγος για να παραλείψει κανείς μια τουριστική περιήγηση στην πόλη όπου, μεταξύ άλλων, υπογράφηκε, σε ένα κτίριο που εξακολουθεί να υπάρχει στην είσοδο της παλιάς πόλης, και η ανακωχή που έθεσε τέρμα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1920 - '22.

Ακριβώς επάνω στη μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας αυτή στιγμή, εμφανίζεται και ο από βορρά κίνδυνος. Πιο σωστά, ο από βορρά πειρασμός. Μια ομάδα συναδέλφων από την Θεσσαλονίκη έχουν συλλάβει το σχέδιο ότι, αφού ήρθαμε ως εδώ, και, αφού εδώ δε φαίνεται σωτηρία, γιατί να μην την αναζητήσουμε αλλού; Στην Αγκυρα, π.χ., όπου θα μπορούσαμε να συναντήσουμε και επισήμους ή και κυβερνητικούς εκπροσώπους.

Οταν το πνεύμα είναι πρόθυμον ακόμη και όταν η σαρξ είναι ασθενής, είναι φανερό ότι η απόφαση είναι ακόμη ευκολότερη όταν δεν υπάρχουν και τέτοια εμπόδια. Ετσι, δεν είναι παράξενο αν, σε λίγο, το λεωφορείο της γραμμής Προύσας - Αγκυρας έχει την τιμή να μεταφέρει μια ομάδα εκπροσώπων του ελληνικού Τύπου.

Στην επίσκεψή μας αυτή, η Τουρκία δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα πολύ. Οι εντυπώσεις μας είναι οι ίδιες. Η ίδια προσπάθεια εκσυγχρονισμού των υποδομών. Η ίδια κοινωνία από ένα πληθυσμό βασικά σχετικά ή και πολύ νέο. Η ίδια κρίση ταυτότητας. Κρίση ταυτότητας που δεν είδαμε μόνο στο ίδιο τσεκούρι που φαίνεται να κόβει στη μέση το γυναικείο πληθυσμό σε εκείνο το τμήμα που φορά στενά (συχνά, εντελώς στενά) BLUE JEANS και σε εκείνο που φορά το γνωστό μουσουλμανικό ένδυμα και κεφαλόδεσμο. Αλλωστε, το θέμα επανήλθε ακόμη και στο παγκόσμιο προσκήνιο με ίσως κάπως υπερβολικό θόρυβο με την βουλευτή Κωνσταντινούπολης Μερβέ Καβακτσί, που εμφανίστηκε στο Κοινοβούλιο την ημέρα της ορκωμοσίας ντυμένη απρεπώς, δηλ. υπερβολικά ευπρεπώς. Το οδικό ταξίδι μάς επέτρεψε να δούμε και την κύρια αιτία της κρίσης αυτής: Την ανάπτυξη του καπιταλισμού, με ρυθμούς συχνά εντυπωσιακούς, στις διάφορες πλευρές του (εκβιομηχάνιση, τουρισμός κλπ.) σε στενή εξάρτηση, οικονομική, πολιτική και ιδεολογική, από τον ιμπεριαλισμό - αλλά σ' αυτό θα επανέλθουμε. Και, μια και το 'φερε η κουβέντα, ας μην ξεχάσουμε και τον ίδιο πληθωρισμό. Πράγματι, η λίρα φαίνεται να μην έχει πια συγκρατημό στην ελεύθερη πτώση της. Πάνε πια οι παλιές καλές ημέρες της ακόμη πρόσφατης προηγουμένης επίσκεψής μας, όταν το δολάριο στοίχιζε 180.000 λίρες. Τώρα, απαιτούνται ήδη 410.000 για την απόκτησή του. Με τόση κουβέντα που γίνεται τώρα για "δολαριοποίηση", η Τουρκία βρίσκεται ίσως στην πρωτοπορία. Πάντως, δεν είναι περίεργο που οι διαφημίσεις πολλών τραπεζών κάνουν λόγο για "ημερήσιο τόκο".

Η πρωτεύουσα της Δημοκρατίας της Τουρκίας μας υποδέχεται ενώ αναμένονται οι προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης. Προσπαθήσαμε, με την αναντικατάστατη βοήθεια της ελληνικής πρεσβείας της Αγκυρας, να αποκτήσουμε επαφή με τον επίσημο κόσμο της Τουρκίας και να έχουμε μια συζήτηση μαζί του. Η προσπάθειά μας δεν έμεινε χωρίς επιτυχία. Είχαμε χρήσιμες συναντήσεις με τον εκπρόσωπο του Κόμματος Αρετής (FP) και φημολογούμενο σαν "σκιώδη υπουργό Εξωτερικών" της κυβέρνησης Ερμπακάν, αντιπρόεδρο του κόμματος και βουλευτή Καισαρείας Αμπντουλάχ Γκιουλ, καθώς και με τον Σεβκέτ Γιαχνιτζί, ηγετικό στέλεχος και εκπρόσωπο Τύπου του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) και βουλευτή Αγκυρας. Είχαμε επίσης και όχι λιγότερο χρήσιμες συναντήσεις με εκπροσώπους μικρών κομμάτων της Αριστεράς που βρίσκονται τώρα εκτός Κοινοβουλίου και, συγκεκριμένα, με εκπροσώπους του Κόμματος Ελευθερίας και Αλληλεγγύης (ODP) και του Κόμματος Σοσιαλιστικής Εξουσίας (SIP). Μέσα στα σχετικά πολύ στενά χρονικά πλαίσια που είχαμε, προσπαθήσαμε να πληροφορηθούμε όσο περισσότερο μπορούσαμε για θέματα όπως η οικονομική κατάσταση της Τουρκίας, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και οι πολιτικές προοπτικές της χώρας.

Εκείνο που μας έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η ομοφωνία όλων όταν επρόκειτο να αναφερθεί ότι στην Τουρκία υπάρχει σοβαρή οικονομική κρίση.

Ο Αμπντουλάχ Γκιούλ είναι κατατοπιστικός:

"Η οικονομία μας δεν πάει καθόλου καλά. Βλέπετε, η οικονομία είναι ο μόνος τομέας όπου δεν μπορείς να κάνεις τεχνάσματα. Υπάρχουν συγκεκριμένα μετρήσιμα αποτελέσματα, δείκτες κλπ. Και αυτοί ακριβώς οι δείκτες δεν πηγαίνουν καθόλου καλά. Τι να αναφέρω; Τον πληθωρισμό; Την ανεργία;".

Και ποιος φταίει; Ο βουλευτής Καισαρείας είναι σαφής:

"Η εξάπλωση της κερδοσκοπίας. Στην Τουρκία, αυτή την στιγμή υπάρχουν κερδοσκοπικές εταιρίες που κινούν σκιώδη κεφάλαια και από τις οποίες συντηρείται ένας πολύ μικρός αριθμός ατόμων. Οι υπόλοιποι γίνονται θύματα της πιο σκληρής εκμετάλλευσης. Τι κάνει το κράτος; Δε θα πρέπει να τους προστατεύσει;".

Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να υπενθυμίσει τον ταξικό χαρακτήρα του κράτους κλπ. και θα ήταν πράγματι ενδιαφέρον να μάθουμε τι σκέπτεται για όλα αυτά ένας βουλευτής του Κόμματος Αρετής. Δυστυχώς, δεν έχουμε καιρό για τέτοια συζήτηση. Τουλάχιστον, ο βουλευτής έχει συναίσθηση της παρασιτικής στροφής του καπιταλισμού και της "επιστημονικής" βάσης που έχουν θεωρίες όπως ο "ελεύθερος ανταγωνισμός" και άλλα τέτοια κολοκύθια τούμπανα.

Ο Σεβκέτ Γιαχνιτζί, αν και εκπρόσωπος νεόκοπου κυβερνητικού κόμματος, δε μασά ούτε αυτός, από την πλευρά του, τα λόγια του:

"Στην Τουρκία υπάρχουν πολύ σοβαρά οικονομικά προβλήματα και το κυριότερο είναι ο πληθωρισμός και η ακρίβεια της ζωής. Οι κοινωνικές συνέπειες είναι επίσης σοβαρές. Ενώ μερικοί πλουτίζουν μέσα από τις διαδικασίες αυτές, άλλοι γίνονται όλο και πιο φτωχοί. Πρέπει να μπει μια τάξη, να επανεξεταστούν οι νόμοι περί φορολογίας, των οποίων η πρόσφατη αλλαγή δεν αποδείχτηκε αρκετά αποτελεσματική, και να ψηφιστεί νέος νόμος για τις τράπεζες. Χρειάζονται ασφαλείς μηχανισμοί ελέγχου".

Ακόμη μερικά πλήγματα στην αφελή εμπιστοσύνη στον "ελεύθερο ανταγωνισμό". Αλλά ποιος φταίει για όλα αυτά; Νάτος:

"Το μαύρο χρήμα έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και απειλεί να αποδιαρθρώσει τα πάντα. Εχει φθάσει να είναι ίσης αξίας με το νόμιμο. Η απειλή αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί".

Ακούστε, μάλιστα, και αυτό που προσθέτει:

"Με τις ιδιωτικοποιήσεις, έχουν γίνει πολλά σκάνδαλα. Συχνά, τα χρήματα που ξοδεύονται για κάθε επιχείρηση που ιδιωτικοποιείται είναι περισσότερα από όσα εισπράττονται κατά την πώληση".

"Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα"! Ενας Τούρκος είχε τουλάχιστον την εντιμότητα να το αποκαλύψει. Ενας Ελληνας θα το έκανε, άραγε;

Οι εξ αριστερών απόψεις δεν είναι λιγότερο ενδιαφέρουσες.

"Η κατάσταση είναι όντως πολύ σοβαρή", μας λέει ο Ολγκούν Ντελίκανλι, εκπρόσωπος του Κόμματος Ελευθερίας και Αλληλεγγύης. "Και δεν οφείλεται μόνο σε απλούς οικονομικούς λόγους, όπως μερικοί ισχυρίζονται. Είναι στενά δεμένη με την κατάσταση της Νέας Τάξης και με τις εντολές που κατά καιρούς παίρνει η Τουρκία ή που επιβάλλονται στην Τουρκία. Αυτό ισχύει περισσότερο ακόμη για ένα πρόβλημα που σπάνια αναφέρεται: Το πρόβλημα του εξωτερικού χρέους, που έχει πάρει καταθλιπτικές διαστάσεις. Αν δείτε την οικονομία της Τουρκίας σε βάθος και από όλες της τις πλευρές, εύκολα θα διαπιστώσετε το εξής: Πρόκειται για ένα μεγάλο και όχι πάντα εύρυθμο οργανισμό, με ένα μόνο στόχο - τον προσπορισμό όλο και μεγαλυτέρων κερδών από τους πλουσίους και το μεγάλο κεφάλαιο και το φόρτωμα όλο και μεγαλυτέρων βαρών στους φτωχούς και στους εργαζομένους".

Δε βλέπουμε τουρκική αποκλειστικότητα, πρέπει να παραδεχτούμε.

Ο Αϊντεμίρ Γκιουλέρ, εκπρόσωπος του Κόμματος Σοσιαλιστικής Εξουσίας, προσθέτει και μια άλλη ενδιαφέρουσα πλευρά:

"Τα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας της Τουρκίας είναι πολλά. Ενα από τα πιο σοβαρά είναι το εξωτερικό χρέος, που συνοδεύει τη χώρα από την τελική περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παρά τη διαφορά των ιστορικών συνθηκών, η ουσία του φαινομένου είναι η ίδια και στις δυο περιπτώσεις: Η εξάρτηση και η ένταση της εξάρτησης από τον ιμπεριαλισμό. Είναι ένας φαύλος κύκλος. Από την μια, η υπερχρέωση δίνει κάποια υλικά μέσα για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών που παρατηρήσατε. Από την άλλη, επιβαρύνει την οικονομία, εμποδίζοντας τον εκσυγχρονισμό. Πάρτε το παράδειγμα της υφαντουργίας, του μεγαλυτέρου κλάδου, αυτή την στιγμή, της βιομηχανίας της Τουρκίας. Αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση και μεγάλα εμπόδια ανταγωνισμού με κύρια προσπάθεια αντιμετώπισής τους όχι τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων αλλά τις χαμηλές αμοιβές. Προσωπικά, πιστεύω ότι ένα σοβαρό οικονομικό πρόβλημα της Τουρκίας βρίσκεται αλλού: Καθώς άλλη λύση δε φαίνεται από πουθενά, υπάρχουν σοβαρές προοπτικές (και σοβαρές συγκεκριμένες προσπάθειες) στροφής προς την πολεμική βιομηχανία. Είναι έστω αυτό λύση; Οι προοπτικές είναι αντιφατικές. Από τη μια μεριά, ο τουρκικός στρατός είναι πολύ μεγάλος, ο μεγαλύτερος του ΝΑΤΟ μετά από εκείνον των ΗΠΑ. Ετσι, είναι από μόνος του μια μεγάλη αγορά. Από την άλλη μεριά, στον τομέα αυτό είναι όχι μόνο πολύ μεγάλος ο ανταγωνισμός αλλά και ιδιαίτερα μεγάλες οι δυνατότητες εξωοικονομικής επιβολής. Ετσι, υπάρχει ο εξής διπλός κίνδυνος: Και η στροφή στην πολεμική βιομηχανία να μην αποδειχθεί οικονομικά σωτήρια (και, ίσως, ούτε βιώσιμη) και να έχουμε ένα κύμα στρατιωτικοποίησης της πολιτικής, κοινωνικής και ιδεολογικής ζωής ακόμη μεγαλύτερο από αυτό που ήδη έχουμε".

Η καταστολή από πλευράς του κράτους είναι πανταχού παρούσα: στη φωτογραφία, ένας άνδρας αιμόφυρτος μετά από επέμβαση αστυνομικών για να διαλύσουν μια παλιότερη διαδήλωση υπέρ των δικαιωμάτων των κρατουμένων στις φυλακές

Από παλιότερα επεισόδια μεταξύ φοιτητών και αστυνομικών στην Κωνσταντινούπολη. Ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας και του στρατού βρίσκονται μονίμως στο εσωτερικό των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για να αποτρέπουν "διαδηλώσεις ανατρεπτικών στοιχείων" - δηλαδή αριστερών

ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΚΥΡΙΑΚΗ

Το πρόβλημα των Προβλημάτων - Παρελθόν ή μέλλον;

Κείμενα: Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ