Σε μια άνευ προηγουμένου υποκρισία και σε ανοιχτό εμπαιγμό όσων στενάζουν κάτω από την τοκογλυφική πολιτική των τραπεζών ενδέχεται να καταλήξει η όλη φιλολογία για τα "πανωτόκια". Αν πιστέψει, μάλιστα, κανείς αυτά που "ιδιαιτέρως" εκμυστηρεύονται οι τραπεζίτες, το πιο πιθανό είναι να δημοσιοποιηθεί με τυμπανοκρουσίες μία απόφαση του Αρείου Πάγου που θα καταγγέλλει τα "πανωτόκια" ως παράνομα, αλλά η επιβολή τους θα συνεχίσει να βασιλεύει στις τραπεζικές συναλλαγές! Τι συμβαίνει λοιπόν με την ιστορία της επιβολής τόκων στους τόκους; Πώς αντιμετωπίζουν οι τράπεζες το θέμα των τόκων υπερημερίας, που σε ορισμένες περιπτώσεις μεταλλάσσουν την οικονομική καταστροφή και την απόγνωση δεκάδων χιλιάδων πελατών των τραπεζών σε υπέρμετρη αύξηση των τραπεζικών υπερκερδών; Ποια η ακριβής αξία των αποφάσεων που αναμένεται να πάρει το ανώτατο δικαστήριο; Είναι δικαιολογημένες οι προσδοκίες που δημιουργούνται ότι οι πελάτες των τραπεζών θα απαλλαγούν από το βραχνά της επίσημης τοκογλυφίας;

Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά μέχρι σήμερα, ο Αρειος Πάγος εξετάζει τώρα - μετά δηλαδή από 18 χρόνια - αν είναι ή όχι συνταγματική η απόφαση της Νομισματικής Επιτροπής της Τράπεζας της Ελλάδας και η σχετική Πράξη του διοικητή της, με αριθμό 289, που είχε εκδοθεί και υπογραφεί στις 30 του Οχτώβρη του 1980. Με την Πράξη αυτή, η τότε διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας, με τις ευλογίες της τότε κυβέρνησης, έδινε στις τράπεζες το δικαίωμα (ισχύει ακόμη και σήμερα) να επιβάλλουν μονομερώς τόκους επί των τόκων των ανεξόφλητων δανείων, όποτε αυτές έκριναν πως είναι σκόπιμο, χωρίς να προειδοποιούν και χωρίς να έχουν τη συναίνεση των πελατών τους.Χωρίς να επεισέλθει κανείς σε τεχνικές λεπτομέρειες, η απόφαση αυτή ικανοποιούσε μία αξίωση των τραπεζιτών να υπολογίζουν και να καταλογίζουν τόκους, με αυξημένο μάλιστα επιτόκιο (επιτόκιο υπερημερίας), στους τόκους που περιέχονται στις ληξιπρόθεσμες οφειλές από δάνεια, με πρόσχημα την απρόσκοπτη εξόφληση των δανείων και την κάλυψη της τράπεζας από κακοπληρωτές. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια καλοστημένη κομπίνα νομιμοποίησης της επίσημης τοκογλυφίας, που όλα τα επόμενα χρόνια λειτούργησε ευεργετικά για τα υπερκέρδη των τραπεζών. Μια κομπίνα που στήθηκε και ισχύει από το 1980!

Από την άποψη αυτή και με δεδομένο ότι από το 1981, με μικρά διαλείμματα, στην κυβέρνηση είναι το ΠΑΣΟΚ, αποτελούν, τουλάχιστον, πρόκληση οι εκτιμήσεις που όλους τους τελευταίους μήνες διατυπώνουν κυβερνητικά στελέχη, που τώρα δείχνουν να αποδέχονται τον τοκογλυφικό χαρακτήρα του μέτρου. Η αλήθεια είναι ότι από το 1980 μέχρι σήμερα πολλές φορές έχει απασχολήσει τα δικαστήρια - μεταξύ τους και τον Αρειο Πάγο - το θέμα των "πανωτοκίων". Μάλιστα, κι αυτό αποτελεί απάντηση σε όσους σήμερα κομπορρημονούν εκ του πονηρού, το 1988 η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, εξετάζοντας ακριβώς τη συνταγματικότητα της Πράξης της Νομισματικής Επιτροπής, είχε αποφανθεί ότι τα πανωτόκια δεν αποτελούσαν αντισυνταγματική πρακτική. Παρενθετικά, καλό είναι, για να κατανοήσει κανείς την όλη εξέλιξη και στο συγκεκριμένο θέμα, να έχει υπόψη του ορισμένες σημαντικές διαφορές στις εξεταζόμενες περιόδους, όπως για παράδειγμα ότι:

• Το 1980, η λειτουργία των τραπεζών καθοριζόταν με σχετικά αυστηρούς όρους και κριτήρια που αποφασίζονταν από την εκάστοτε κυβέρνηση και τη διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας.
• Το 1988 βρισκόμασταν σε περίοδο που άρχισαν να προωθούνται οι διαδικασίες "απελευθέρωσης" των τραπεζών, ενώ τώρα το καθεστώς πλήρους απελευθέρωσης είναι δεδομένο.
• Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80 τα επιτόκια των δανείων - που σήμερα είναι γύρω και κάτω από το 15% - ήταν μέχρι και το 1995 πάνω από 20%.

Δύο ήταν οι εξελίξεις στο συγκεκριμένο θέμα από εκείνη την εποχή μέχρι σήμερα: Πρώτον, δεκάδες χιλιάδες πελάτες τραπεζών καταστράφηκαν οικονομικά στα γρανάζια των τραπεζικών "πανωτοκίων". Δεύτερον,οι τράπεζες αξιοποίησαν το χρόνο που είχαν τη διάθεσή τους ώστε να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση. Πώς; Συμπεριέλαβαν στους όρους των συμβολαίων τους ότι οι χορηγήσεις δανείων γίνονται με την προϋπόθεση ότι οι πελάτες τους αποδέχονται τον καταλογισμό τόκων υπερημερίας, σε περίπτωση που καθυστερήσει κάποια δόση πληρωμής δανείου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα τυποποιημένα συμβόλαια της Κτηματικής Τράπεζας (ανάλογοι είναι και οι όροι που περιλαμβάνονται στα συμβόλαια των άλλων τραπεζών) στο 4ο κιόλας άρθρο σημειώνεται με έμφαση: "Σε περίπτωση καθυστερήσεως καταβολής των απλών τόκων ή οποιασδήποτε δόσης του δανείου, ή μέρους αυτής, συμφωνείται ρητώς ότι ο οφειλέτης θα χρεώνεται αυτοδικαίως για τα καθυστερούμενα ποσά, από την ημέρα της καθυστέρησης και χωρίς όχληση, με τόκους υπερημερίας, οι οποίοι θα υπολογίζονται με επιτόκιο ίσο προς το εκάστοτε τρέχον επιτόκιο χορήγησης από την Τράπεζα δανείων, προσαυξημένο μέχρι το εκάστοτε επιτρεπόμενο ανώτατο όριο εκατοστιαίων μονάδων υπερημερίας".

Οπως αντιλαμβάνεται ο καθένας, την παραπάνω συμβατική υποχρέωση αναλαμβάνει ο κάθε πελάτης της Τράπεζας που θέλει να πάρει δάνειο. Σε αντίθετη περίπτωση, ο... δρόμος είναι ανοιχτός. Από αυτή την άποψη έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο η τελική απόφαση του Αρείου Πάγου, όσο και η συγκεκριμένη διατύπωσή της. Αν δηλαδή, με απλά ελληνικά ο Αρειος Πάγος καταλήξει σε απόφαση που θα κρίνει αντισυνταγματική τη μέθοδο της μονομερούς και χωρίς σύμφωνη γνώμη των πελατών των τραπεζών επιβολή τόκων υπερημερίας, τότε η απόφαση αυτή δε θα έχει καμιά απολύτως αξία για όλους τους ενδιαφερόμενους, αφού οι τράπεζες εκ των προτέρων πλέον και μέσω συμβολαίων εξασφαλίζουν αυτό το δικαίωμα.

Σε κάθε περίπτωση η μοναδική απόφαση του Αρείου Πάγου που είναι δυνατόν να αποκαταστήσει τη στοιχειώδη νομιμότητα και να περιορίσει την τοκογλυφία των τραπεζών σε ό,τι αφορά τα "πανωτόκια", είναι η πλήρης κατάργησή τους και η απαγόρευση επιβολής τους με όποια, άμεση ή έμμεση, μορφή, τώρα και στο μέλλον.Μια τέτοια διατύπωση έχει την αξία της, ιδιαίτερα στο φόντο των μεθόδων που χρησιμοποιούν πολλές τράπεζες και στην υπόλοιπη ΕΕ, όπου υποτίθεται ότι δεν επιτρέπεται η επιβολή "πανωτοκίων", αλλά οι τραπεζίτες βρίσκουν διάφορα "παράθυρα" για να ξεφεύγουν από την απαγόρευση.

Από τα παραπάνω εξαρτάται το αντίκρισμα της τελικής απόφασης του Αρείου Πάγου. Από εκεί και πέρα βέβαια εγείρονται μια σειρά ζητήματα που έχουν σχέση με την αναδρομικότητα της όποιας απόφασης παρθεί. Βέβαια είναι πολύ πρόωρο - ενδεχόμενα και ανυπόστατο - να καλλιεργούνται ψευδαισθήσεις ότι είναι δυνατόν οι τράπεζες να επιστρέψουν τα αμέτρητα δισεκατομμύρια που έχουν πάρει ως "πανωτόκια" από τους πελάτες τους. Οπως εξηγούν αρμόδιοι παράγοντες κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στο τραπεζικό σύστημα συνολικά. Οι ίδιοι όμως χαρακτηριστικά συμπληρώνουν ότι... "γι' αυτό υπάρχουν οι κυβερνήσεις", υπονοώντας ότι το όλο θέμα μπορεί να κλείσει για πάντα με μια σχετική νομοθετική ρύθμιση, που θα απαλλάσσει τους τραπεζίτες για αναδρομική επιστροφή "πανωτοκίων".

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ

Ιδιαίτερα αποκαλυπτικός για τον τρόπο που "λειτουργούν" τα "πανωτόκια", είναι ο σχετικός πίνακας που δείχνει τι πρόκειται να συμβεί αν κάποιος πελάτης μιας τράπεζας, για λόγους σαφώς ανωτέρας βίας, δεν καταφέρει να πληρώσει - ας πούμε - έξι δόσεις του στεγαστικού του δανείου.

Ο "πελάτης" του παραδείγματός μας θεωρούμε ότι έχει πάρει στεγαστικό δάνειο 12.000.000 δραχμών, το Γενάρη του 1987. Υποθέτουμε επίσης ότι έχει πάρει το δάνειο για 10 χρόνια, με επιτόκιο 24%, (όπως περίπου ίσχυε εκείνη την εποχή) και είχε συμφωνήσει να το πληρώνει με ισόποσες μηνιαίες δόσεις. Η σύναψη ενός τέτοιου δανείου προβλέπει την καταβολή 120 μηνιαίων δόσεων των 264.500 δραχμών. Υποθέτουμε ακόμη, ότι μέχρι και την 72η δόση του - δηλαδή το Δεκέμβρη του 1992 - ο άνθρωπος ήταν απολύτως εντάξει στις υποχρεώσεις του και ότι κάποιο ανυπέρβλητο πρόβλημα (όπως αυτά που ο καθένας μπορεί να αντιμετωπίσει όταν τα βγάζει πέρα τσίμα τσίμα), τον ανάγκασε να φανεί ασυνεπής, με αποτέλεσμα να μην μπορέσει, τον Γενάρη του 1993, να πληρώσει την 72η και ακόμα 5 συνεχόμενες δόσεις.

Ιδού λοιπόν το αποτέλεσμα:

Από τη στιγμή που άρχισε να "τρέχει" ο χρόνος μη πληρωμής της τακτικής δόσης των 264.500 δραχμών, η τράπεζα θεωρεί το ποσό αυτό ληξιπρόθεσμο χρέος και αυτόματα ενεργοποιεί τη δυνατότητα που έχει για την επιβολή τόκων υπερημερίας. Χάριν ευκολίας, υπολογίζουμε το σχετικό επιτόκιο μόνο κατά 2,5 εκατοστιαίες μονάδες μεγαλύτερο από το συμβατικό, δηλαδή 26,5%. Για το παράδειγμά μας αυτό σημαίνει μέσα σε ένα μήνα τόκο 5.841 δραχμές, ποσό που από κοινού με την απλήρωτη δόση αποτελεί (στήλη 8) το ληξιπρόθεσμο χρέος για τη μη πληρωμή μίας και μόνο δόσης.

Στη δεύτερη σειρά της στήλης 2 φαίνεται πώς το ληξιπρόθεσμο χρέος του ενδιαφερόμενου διαμορφώνεται την παραμονή που πρέπει να πληρώσει την επόμενη 74η δόση του δανείου του. Επειδή δεν την πληρώνει στις 276.182 δραχμές, προστίθεται ακόμα μία φορά το ποσό των 264.500 δραχμών, με αποτέλεσμα το ληξιπρόθεσμο χρέος να διαμορφώνεται τώρα στις 540.682 δραχμές (δεύτερη σειρά στήλης 2). Επί αυτού του ποσού υπολογίζονται οι νέοι τόκοι υπερημερίας κ.ο.κ.

Τον έκτο μήνα των δυσκολιών του, όταν πλέον δεν πληρώνει και την 78η δόση, το σύνολο του ληξιπρόθεσμου χρέους γίνεται 1.720.317 δραχμές! Από εκεί και πέρα δύο πράγματα μπορούν να συμβούν. Είτε... να κερδίσει το λαχείο και να εξοφλήσει το ληξιπρόθεσμο αυτό χρέος και να συνεχίσει για τα επόμενα τρία χρόνια να πληρώνει κανονικά τις δόσεις του ή να κατακρεουργηθεί από τα "πανωτόκια". Μια, όμως, λεπτομέρεια πρέπει πάντα να την έχουμε υπόψη μας: Από τη στιγμή που υπάρχει ληξιπρόθεσμη οφειλή, οποιοδήποτε ποσό και αν καταβληθεί στην τράπεζα, αυτό πηγαίνει για την εξόφληση πρώτα απ' όλα της ληξιπρόθεσμης οφειλής. Οσο αυτή δεν εξοφλείται πλήρως, τα "πανωτόκια" τρέχουν...

Την περίοδο που πρέπει να πληρώσει την 79η δόση του δανείου του φαίνεται πολύ χαρακτηριστικά ο φαύλος κύκλος του οποίου γίνεται θύμα ο "πελάτης". Παρά το γεγονός ότι είναι σε θέση να δώσει το ποσό της δόσης που αναλογούσε στο κανονικό δάνειο, τις 264.500 δραχμές της τακτικής δόσης, η δόση αυτή προστίθεται στη ληξιπρόθεσμα οφειλή και επί του νέου διαμορφωμένου χρέους(1.984.817 δρχ. στήλη 4), υπολογίζεται ο τόκος υπερημερίας των 43.666 δρχ. (στήλη 5).

Από το νέο σύνολο των 2.028.483 δραχμών (στήλη 6) αφαιρούνται οι 264.500 δραχμές (στήλη 7) με αποτέλεσμα (στήλη 8) παρά το ότι έχει δώσει 264.500 δραχμές το ληξιπρόθεσμο χρέος να είναι μεγαλύτερο από ό,τι τον προηγούμενο μήνα.

Ετσι ακριβώς γίνεται και όλους τους επόμενους μήνες. Το τελικό αποτέλεσμα, στην καλύτερη περίπτωση, είναι το εξής: Οταν συμπληρώνεται η δεκαετία, στην 120ή δόση, για τις 6 δόσεις που είχε καθυστερήσει (1.587.000 δραχμές), να εξακολουθεί να χρωστά ακόμα 4.702.679 δραχμές. Η ουσία είναι ότι όσο χρόνο κι αν εξακολουθεί να πληρώνει την αρχική μηνιαία δόση στην Τράπεζα, ποτέ δε θα εξοφληθεί το χρέος!Εκεί αρχίζουν οι διάφοροι εκβιασμοί και οι κομπίνες των τραπεζών, που - όταν απευθύνονται σε απλούς εργαζόμενους που έχουν πάρει στεγαστικά δάνεια ή κάποιους μικρούς επαγγελματοβιοτέχνες - με τη μέθοδο των "αναδιαπραγματεύσεων" των δανείων, οδηγούν πολλές φορές σε οικονομική - και όχι μόνο - καταστροφή τους πελάτες τους.

Για την ιστορία αξίζει να αναφέρουμε ότι το χρέος των 4.702.679 δραχμών, για τη συγκεκριμένη περίπτωση του δανείου των 12 εκατομμυρίων υπάρχει παρά το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος στα 10 χρόνια, έχει ήδη πληρώσει στην Τράπεζα πάνω από 31 εκατομμύρια δραχμές.

Κ.