Σε μια άνευ προηγουμένου υποκρισία και σε ανοιχτό εμπαιγμό όσων στενάζουν κάτω από την τοκογλυφική πολιτική των τραπεζών ενδέχεται να καταλήξει η όλη φιλολογία για τα "πανωτόκια". Αν πιστέψει, μάλιστα, κανείς αυτά που "ιδιαιτέρως" εκμυστηρεύονται οι τραπεζίτες, το πιο πιθανό είναι να δημοσιοποιηθεί με τυμπανοκρουσίες μία απόφαση του Αρείου Πάγου που θα καταγγέλλει τα "πανωτόκια" ως παράνομα, αλλά η επιβολή τους θα συνεχίσει να βασιλεύει στις τραπεζικές συναλλαγές! Τι συμβαίνει λοιπόν με την ιστορία της επιβολής τόκων στους τόκους; Πώς αντιμετωπίζουν οι τράπεζες το θέμα των τόκων υπερημερίας, που σε ορισμένες περιπτώσεις μεταλλάσσουν την οικονομική καταστροφή και την απόγνωση δεκάδων χιλιάδων πελατών των τραπεζών σε υπέρμετρη αύξηση των τραπεζικών υπερκερδών; Ποια η ακριβής αξία των αποφάσεων που αναμένεται να πάρει το ανώτατο δικαστήριο; Είναι δικαιολογημένες οι προσδοκίες που δημιουργούνται ότι οι πελάτες των τραπεζών θα απαλλαγούν από το βραχνά της επίσημης τοκογλυφίας;

Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά μέχρι σήμερα, ο Αρειος Πάγος εξετάζει τώρα - μετά δηλαδή από 18 χρόνια - αν είναι ή όχι συνταγματική η απόφαση της Νομισματικής Επιτροπής της Τράπεζας της Ελλάδας και η σχετική Πράξη του διοικητή της, με αριθμό 289, που είχε εκδοθεί και υπογραφεί στις 30 του Οχτώβρη του 1980. Με την Πράξη αυτή, η τότε διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας, με τις ευλογίες της τότε κυβέρνησης, έδινε στις τράπεζες το δικαίωμα (ισχύει ακόμη και σήμερα) να επιβάλλουν μονομερώς τόκους επί των τόκων των ανεξόφλητων δανείων, όποτε αυτές έκριναν πως είναι σκόπιμο, χωρίς να προειδοποιούν και χωρίς να έχουν τη συναίνεση των πελατών τους.Χωρίς να επεισέλθει κανείς σε τεχνικές λεπτομέρειες, η απόφαση αυτή ικανοποιούσε μία αξίωση των τραπεζιτών να υπολογίζουν και να καταλογίζουν τόκους, με αυξημένο μάλιστα επιτόκιο (επιτόκιο υπερημερίας), στους τόκους που περιέχονται στις ληξιπρόθεσμες οφειλές από δάνεια, με πρόσχημα την απρόσκοπτη εξόφληση των δανείων και την κάλυψη της τράπεζας από κακοπληρωτές. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια καλοστημένη κομπίνα νομιμοποίησης της επίσημης τοκογλυφίας, που όλα τα επόμενα χρόνια λειτούργησε ευεργετικά για τα υπερκέρδη των τραπεζών. Μια κομπίνα που στήθηκε και ισχύει από το 1980!

Από την άποψη αυτή και με δεδομένο ότι από το 1981, με μικρά διαλείμματα, στην κυβέρνηση είναι το ΠΑΣΟΚ, αποτελούν, τουλάχιστον, πρόκληση οι εκτιμήσεις που όλους τους τελευταίους μήνες διατυπώνουν κυβερνητικά στελέχη, που τώρα δείχνουν να αποδέχονται τον τοκογλυφικό χαρακτήρα του μέτρου. Η αλήθεια είναι ότι από το 1980 μέχρι σήμερα πολλές φορές έχει απασχολήσει τα δικαστήρια - μεταξύ τους και τον Αρειο Πάγο - το θέμα των "πανωτοκίων". Μάλιστα, κι αυτό αποτελεί απάντηση σε όσους σήμερα κομπορρημονούν εκ του πονηρού, το 1988 η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, εξετάζοντας ακριβώς τη συνταγματικότητα της Πράξης της Νομισματικής Επιτροπής, είχε αποφανθεί ότι τα πανωτόκια δεν αποτελούσαν αντισυνταγματική πρακτική. Παρενθετικά, καλό είναι, για να κατανοήσει κανείς την όλη εξέλιξη και στο συγκεκριμένο θέμα, να έχει υπόψη του ορισμένες σημαντικές διαφορές στις εξεταζόμενες περιόδους, όπως για παράδειγμα ότι:

• Το 1980, η λειτουργία των τραπεζών καθοριζόταν με σχετικά αυστηρούς όρους και κριτήρια που αποφασίζονταν από την εκάστοτε κυβέρνηση και τη διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας.
• Το 1988 βρισκόμασταν σε περίοδο που άρχισαν να προωθούνται οι διαδικασίες "απελευθέρωσης" των τραπεζών, ενώ τώρα το καθεστώς πλήρους απελευθέρωσης είναι δεδομένο.
• Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80 τα επιτόκια των δανείων - που σήμερα είναι γύρω και κάτω από το 15% - ήταν μέχρι και το 1995 πάνω από 20%.

Δύο ήταν οι εξελίξεις στο συγκεκριμένο θέμα από εκείνη την εποχή μέχρι σήμερα: Πρώτον, δεκάδες χιλιάδες πελάτες τραπεζών καταστράφηκαν οικονομικά στα γρανάζια των τραπεζικών "πανωτοκίων". Δεύτερον,οι τράπεζες αξιοποίησαν το χρόνο που είχαν τη διάθεσή τους ώστε να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση. Πώς; Συμπεριέλαβαν στους όρους των συμβολαίων τους ότι οι χορηγήσεις δανείων γίνονται με την προϋπόθεση ότι οι πελάτες τους αποδέχονται τον καταλογισμό τόκων υπερημερίας, σε περίπτωση που καθυστερήσει κάποια δόση πληρωμής δανείου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα τυποποιημένα συμβόλαια της Κτηματικής Τράπεζας (ανάλογοι είναι και οι όροι που περιλαμβάνονται στα συμβόλαια των άλλων τραπεζών) στο 4ο κιόλας άρθρο σημειώνεται με έμφαση: "Σε περίπτωση καθυστερήσεως καταβολής των απλών τόκων ή οποιασδήποτε δόσης του δανείου, ή μέρους αυτής, συμφωνείται ρητώς ότι ο οφειλέτης θα χρεώνεται αυτοδικαίως για τα καθυστερούμενα ποσά, από την ημέρα της καθυστέρησης και χωρίς όχληση, με τόκους υπερημερίας, οι οποίοι θα υπολογίζονται με επιτόκιο ίσο προς το εκάστοτε τρέχον επιτόκιο χορήγησης από την Τράπεζα δανείων, προσαυξημένο μέχρι το εκάστοτε επιτρεπόμενο ανώτατο όριο εκατοστιαίων μονάδων υπερημερίας".

Οπως αντιλαμβάνεται ο καθένας, την παραπάνω συμβατική υποχρέωση αναλαμβάνει ο κάθε πελάτης της Τράπεζας που θέλει να πάρει δάνειο. Σε αντίθετη περίπτωση, ο... δρόμος είναι ανοιχτός. Από αυτή την άποψη έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο η τελική απόφαση του Αρείου Πάγου, όσο και η συγκεκριμένη διατύπωσή της. Αν δηλαδή, με απλά ελληνικά ο Αρειος Πάγος καταλήξει σε απόφαση που θα κρίνει αντισυνταγματική τη μέθοδο της μονομερούς και χωρίς σύμφωνη γνώμη των πελατών των τραπεζών επιβολή τόκων υπερημερίας, τότε η απόφαση αυτή δε θα έχει καμιά απολύτως αξία για όλους τους ενδιαφερόμενους, αφού οι τράπεζες εκ των προτέρων πλέον και μέσω συμβολαίων εξασφαλίζουν αυτό το δικαίωμα.

Σε κάθε περίπτωση η μοναδική απόφαση του Αρείου Πάγου που είναι δυνατόν να αποκαταστήσει τη στοιχειώδη νομιμότητα και να περιορίσει την τοκογλυφία των τραπεζών σε ό,τι αφορά τα "πανωτόκια", είναι η πλήρης κατάργησή τους και η απαγόρευση επιβολής τους με όποια, άμεση ή έμμεση, μορφή, τώρα και στο μέλλον.Μια τέτοια διατύπωση έχει την αξία της, ιδιαίτερα στο φόντο των μεθόδων που χρησιμοποιούν πολλές τράπεζες και στην υπόλοιπη ΕΕ, όπου υποτίθεται ότι δεν επιτρέπεται η επιβολή "πανωτοκίων", αλλά οι τραπεζίτες βρίσκουν διάφορα "παράθυρα" για να ξεφεύγουν από την απαγόρευση.

Από τα παραπάνω εξαρτάται το αντίκρισμα της τελικής απόφασης του Αρείου Πάγου. Από εκεί και πέρα βέβαια εγείρονται μια σειρά ζητήματα που έχουν σχέση με την αναδρομικότητα της όποιας απόφασης παρθεί. Βέβαια είναι πολύ πρόωρο - ενδεχόμενα και ανυπόστατο - να καλλιεργούνται ψευδαισθήσεις ότι είναι δυνατόν οι τράπεζες να επιστρέψουν τα αμέτρητα δισεκατομμύρια που έχουν πάρει ως "πανωτόκια" από τους πελάτες τους. Οπως εξηγούν αρμόδιοι παράγοντες κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στο τραπεζικό σύστημα συνολικά. Οι ίδιοι όμως χαρακτηριστικά συμπληρώνουν ότι... "γι' αυτό υπάρχουν οι κυβερνήσεις", υπονοώντας ότι το όλο θέμα μπορεί να κλείσει για πάντα με μια σχετική νομοθετική ρύθμιση, που θα απαλλάσσει τους τραπεζίτες για αναδρομική επιστροφή "πανωτοκίων".

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ