79ο ΜΕΡΟΣ

Μου αφηγήθηκε πολλές ζωντανές σκηνές. Μια φορά, μια γκρίζα κρύα μέρα, στεκόταν στη γωνιά της οδού Νικίτσκαγια, που βάλλονταν από πυρά πολυβόλων. Εκεί ακριβώς είχαν μαζευτεί μια γκρούπα αλήτες, που συνήθως πουλούσαν εφημερίδες. Αυτοί σοφίστηκαν ένα καινούριο παιχνίδι: περιμένοντας τη στιγμή που τα πυρά αραίωναν κάπως, άρχιζαν να τρέχουν πίσω - μπρος μέσα στο δρόμο. Ολη η παρέα βρισκόταν σε έξαψη και είχε συνεπαρθεί από το παιχνίδι. Πολλοί σκοτώθηκαν, οι υπόλοιποι όμως συνέχιζαν να πηδούν από πεζοδρόμιο σε πεζοδρόμιο, παρακινώντας ο ένας τον άλλον.

Αργά το βράδυ πήγα στο μέγαρο των Ευγενών, όπου οι μπολσεβίκοι της Μόσχας συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν την εισήγηση του Νόγκιν, του Ρίκοφ και των άλλων που είχαν παραιτηθεί από το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού.Η συνέλευση γινόταν στην αίθουσα του θεάτρου, όπου στην εποχή του παλιού καθεστώτος ερασιτεχνικοί όμιλοι παρουσίαζαν γαλλικές κωμωδίες στο κοινό, που αποτελούνταν από αξιωματικούς και φανταχτερά ντυμένες γυναίκες.

Στην αρχή είχαν μπει στην αίθουσα μόνο διανοούμενοι. Ολοι αυτοί κατοικούσαν στο κέντρο της πόλης. Μιλούσε ο Νόγκιν κι η πλειοψηφία του ακροατηρίου ήταν απόλυτα με το μέρος του. Οι εργάτες έφτασαν αργότερα. Κατοικούσαν στις συνοικίες και τα τραμ εκείνες τις μέρες δεν κυκλοφορούσαν. Κατά τα μεσάνυχτα άρχισαν ν' ανεβαίνουν τις σκάλες ομάδες - ομάδες από δέκα - δώδεκα άτομα. Ηταν μεγαλόσωμοι, γεροδεμένοι άντρες, με χοντροκομμένα ρούχα. Μόλις είχαν φύγει από το πεδίο της μάχης. Ολόκληρη βδομάδα μάχονταν σαν διαβόλοι, βλέποντας να πέφτουν γύρω τους οι σύντροφοί τους.

Μόλις η συνέλευση άνοιξε τυπικά, γέμισαν τον Νόγκιν με βροχή από ειρωνείες και άγριες κραυγές. Μάταια προσπάθησε να δώσει εξηγήσεις και να δικαιολογηθεί. Δεν ήθελαν να τον ακούσουν. Εγκατέλειψε το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού. Λιποτάχτησε από τη θέση του στο αποκορύφωμα της μάχης!.. Οσον αφορά τον αστικό Τύπο, εδώ στη Μόσχα, δεν υπήρχε πια. Ακόμα και το Δημοτικό Συμβούλιο διαλύθηκε. Στο βήμα ανέβηκε νευριασμένος ο φαρμακερός Μπουχάριν, που τα λόγια του κατάφερναν χτύπημα πάνω στο χτύπημα. Οι συγκεντρωμένοι τον άκουγαν με ανοιχτό το στόμα. Η απόφαση για την επιδοκιμασία της δράσης του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού συγκέντρωσε τη συντριπτική πλειοψηφία. Ετσι μίλησε η Μόσχα...

Αργά τη νύχτα περάσαμε από τους ερημωμένους δρόμους και περνώντας τις πύλες του Ιβερσκ βγήκαμε στην τεράστια Κόκκινη Πλατεία, προς το Κρεμλίνο. Στο σκοτάδι ξεχώριζαν θαμπά τα φανταχτερά σχήματα των ελικοειδών και σκαλιστών τρούλων της εκκλησίας του Βασίλι Μπλαζένιν, που ήταν βαμμένοι με έντονα χρώματα κι όπου δε φαίνονταν καθόλου σημάδια βλάβης. Στη μια πλευρά της πλατείας υψώνονταν οι σκοτεινοί πύργοι και τα τείχη του Κρεμλίνου. Στον ψηλό τοίχο έλαμπαν κόκκινες ανταύγειες από αόρατες φωτιές. Μέσα από ολόκληρη την τεράστια πλατεία έφταναν ως εμάς φωνές και χτύποι λοστών και φτυαριών. Διασχίσαμε την πλατεία.

Στα βάθρα των τοίχων ήταν στοιβαγμένα βουνά από χώμα και αμμοχάλικο. Σκαρφαλώνοντας πιο ψηλά, κοιτάξαμε κάτω κι είδαμε δύο τεράστιους λάκκους, δέκα - δεκαπέντε πόδια βάθος και πενήντα γιάρδες (1) πλάτος, όπου φωτιζόμενοι από μεγάλες φωτιές δούλευαν με φτυάρια εκατοντάδες εργάτες και στρατιώτες.

Ενας νεαρός φοιτητής μας μίλησε γερμανικά. "Αυτός είναι ο αδερφικός τάφος", είπε. "Αύριο θα θάψουμε εδώ πεντακόσιους προλετάριους, που έπεσαν για την επανάσταση".

Μας οδήγησε στο λάκκο, οι κασμάδες και τα φτυάρια δούλευαν πυρετώδικα και το βουνό του χώματος όλο και μεγάλωνε. Ολοι σώπαιναν. Πάνω μας ο ουρανός ήταν πυκνοσπαρμένος με άστρα και τα αρχαία τείχη του τσαρικού Κρεμλίνου χάνονταν κάπου ψηλά.

"Εδώ, σ' αυτό τον άγιο τόπο", είπε ο φοιτητής, "τον πιο άγιο σ' όλη τη Ρωσία, θα θάψουμε τους δικούς μας αγίους. Εδώ όπου βρίσκονται οι τάφοι των τσάρων, θα αναπαυθεί ο δικός μας ο τσάρος - ο λαός...". Το χέρι του ήταν δεμένο με επίδεσμο, είχε τραυματιστεί από σφαίρες στις οδομαχίες. Ο φοιτητής κοίταξε το χέρι του. "Εσείς, οι ξένοι", συνέχισε, "κοιτάζετε εμάς τους Ρώσους, από πάνω προς τα κάτω, επειδή εμείς τόσα χρόνια υποφέραμε τη μεσαιωνική μοναρχία. Ομως εμείς είδαμε πως ο τσάρος δεν ήταν ο μοναδικός τύραννος στον κόσμο. Ο καπιταλισμός είναι ακόμα χειρότερος, αφού αυτός προστάζει σ' όλο τον κόσμο, σαν πραγματικός αυτοκράτορας... Δεν υπάρχει επαναστατική ταχτική καλύτερη από τη ρωσική...".

Οταν φεύγαμε, οι εργάτες, που είχαν πια κουραστεί πολύ και ήταν μούσκεμα στον ιδρώτα, παρά το κρύο, άρχισαν αργά να βγαίνουν από τους λάκκους. Μέσα από την Κόκκινη Πλατεία ερχόταν κιόλας βιαστικά για να τους αντικαταστήσει μια άλλη μάζα ανθρώπων. Πήδησαν στους λάκκους, άρπαξαν τα φτυάρια και χωρίς να πούνε λέξη, άρχισαν να σκάβουν, να σκάβουν, να σκάβουν...

Ετσι, στη διάρκεια αυτής της μακρινής νύχτας, άνθρωποι του λαού άλλαζαν εθελοντικά ο ένας τον άλλον, μη σταματώντας ούτε λεπτό τη βιαστική τους δουλιά. Το κρύο πρωινό φως φώτισε στην τεράστια χιονισμένη πλατεία τους δύο ανοιχτούς καφετιούς λάκκους, του έτοιμου αδερφικού τάφου.

Σηκωθήκαμε πριν την ανατολή του ήλιου και τραβήξαμε βιαστικά μέσα από τους σκοτεινούς δρόμους για την πλατεία Σκόμπελεφ. Στην τεράστια πόλη δε φαινόταν ούτε ψυχή. Απ' όλες τις πλευρές όμως, από μακριά κι από κοντά, ακουγόταν σιγανός και υπόκωφος ο θόρυβος της κίνησης, ακριβώς έτσι όπως αρχίζει η ανεμοθύελλα. Στο ωχρό μισόφωτο του πρωινού, μπροστά στο κτίριο του Σοβιέτ, συγκεντρώθηκε μια μικρή ομάδα από άντρες και γυναίκες με ολόκληρο μπόγο κόκκινων σημαιών, με χρυσές επιγραφές. Ηταν σημαίες της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σοβιέτ της Μόσχας. Ξημέρωνε... Ο υπόκωφος θόρυβος που ερχόταν από μακριά δυνάμωνε, γινόταν πιο ισχυρός, μετατρεπόταν σε βουητό. Η πόλη σηκωνόταν στο πόδι. Βαδίσαμε προς τα κάτω από την οδό Τβερ, κρατώντας ψηλά τις σημαίες που κυμάτιζαν. Τα εκκλησάκια, από τα οποία περνούσαμε, ήταν κλειστά, βυθισμένα στο σκοτάδι. Κλειστό ήταν και το εκκλησάκι της Παναγίας του Ιβερσκ που παλιά το επισκεπτόταν κάθε νέος τσάρος, πριν από τη στέψη του στο Κρεμλίνο και το οποίο ήταν συνήθως ανοιχτό και γεμάτο κόσμο ολόκληρα εικοσιτετράωρα, λάμποντας από το φως των κεριών που άναβαν οι πιστοί και που αντανακλούσε στο χρυσάφι, στο ασήμι και στις πολύτιμες πέτρες των εικόνων του. Κι όπως μας βεβαίωναν, για πρώτη φορά τώρα, ύστερα από την επιδρομή του Ναπολέοντα, είχαν σβήσει τα κεριά στην εκκλησία.

...Η αγία ορθόδοξη εκκλησία έχασε την ευλογημένη της Μόσχα, που έγινε πια φωλιά των φαρμακερών φιδιών που τόλμησαν να βομβαρδίσουν το Κρεμλίνο... Οι εκκλησίες βούλιαξαν στο σκοτάδι, στη σιωπή και στο κρύο. Οι παπάδες εξαφανίστηκαν. Για τις κηδείες των κόκκινων δεν υπάρχουν παπάδες, δε θα διαβαστούν νεκρώσιμες ακολουθίες πάνω στους τάφους των ιερόσυλων, δε θα αναπεμφθούν κανενός είδους δεήσεις. Και πολύ σύντομα ο μητροπολίτης της Μόσχας, Τίχον, θ' αφορίσει τα Σοβιέτ!..

(1). Πόδι=30,5 εκατ. του μέτρου, γιάρδα = 91,5 εκατ. του μέτρου. Σύντ.

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 80ό ΜΕΡΟΣ

"Στο επίπεδο των συλλογικών πράξεων, οι δημοσιογραφικές ενώσεις αποκτούσαν ευρύτερη κοινωνική νομιμοποίηση, όταν οι δραστηριότητές τους αναδείκνυαν την πολιτιστική τους ταυτότητα, υπερέβαιναν τα στενά επαγγελματικά και επώδυνα προβλήματα και συνδέονταν με τα καθολικά αιτήματα των καιρών", επισήμανε ο πρόεδρος της Ενωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ), Αριστείδης Μανωλάκος, ανοίγοντας τη χτεσινή εκδήλωση ανακήρυξης πέντε κορυφαίων ανθρώπων του πνεύματος σε επίτιμα μέλη της ΕΣΗΕΑ.

Ο Σπύρος Μελετζής,ο φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης, η τραγωδός Αννα Συνοδινού,η συγγραφέας και δημοσιογράφος Διδώ Σωτηρίου που ήρθε από τα "Ματωμένα Χώματα", ο τραγουδοποιός των αγώνων Μίκης Θεοδωράκης και ο πολιτικός, επιστήμονας και συγγραφέας Αγγελος Βλάχος,ήταν οι τιμώμενοι.

Από την ίδρυσή της (1914), την ΕΣΗΕΑ λάμπρυναν εξέχουσες προσωπικότητες των Γραμμάτων και Τεχνών. Και όπως είπε ο Α. Μανωλάκος, "η εκδήλωση υποδηλώνει την επιθυμία της ΕΣΗΕΑ να συνδεθεί με την παράδοσή της και να συμβάλει στην αντιμετώπιση της πολιτιστικής υποβάθμισης".Η εκδήλωση θύμισε και μεγάλα αιτήματα της ζωής: Ελευθερία, Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, διαφύλαξη των Ανθρώπινων Αξιών. Εγινε αφορμή κριτικής στη σύγχρονη δημοσιογραφία, στη δημαγωγία, στη διαπόμπευση, στην κακοποίηση της γλώσσας.

"Στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς, που η ποιότητα σπανίζει, που οι αξίες κλονίζονται, που ο λαϊκισμός βασιλεύει και τα όνειρα προδόθηκαν, τώρα έχουμε ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλη φορά τους πνευματικούς ανθρώπους. Θέλουμε ν' ανασάνουμε δίπλα τους ό,τι είναι γνήσιο, καθαρό, τη δύναμη του έργου τους, που παρηγορεί και στάζει λάδι στις πληγές όλων", είπε ο γενικός γραμματέας της ΕΣΗΕΑ, Γιώργος Λεονταρίτης.

Και μ' αυτά τα λόγια απονεμήθηκαν οι τιμητικές διακρίσεις. Εναν - έναν, ανήγγειλε ο Αλέξης Κωστάλας. Ο Σπύρος Μελετζής παρέλαβε συγκινημένος το δίπλωμα από τον ταμία της ΕΣΗΕΑ, Νίκο Καραντηνό.Ο φωτογράφος - αγωνιστής, που απαθανάτισε σε εικόνες την Εθνική Αντίσταση, εξέφρασε τη συγκίνησή του με μία ιστορία του Περικλή και της αρχαίας Αθήνας. Μια ιστορία για τους δούλους και τους ελεύθερους, για την υπομονή και επιμονή της δημιουργίας.

Η Αννα Συνοδινού αποχώρησε από τον πολιτική μα ποτέ από τα κοινά: "Τώρα, με την τιμητική σας διάκριση, με ξαναβάζετε στο Χορό ενός καθημερινού νεο-ελληνικού δράματος της μοίρας της πατρίδας μας. Ηθελα να ησυχάσω, μακριά από την άμεση αγωνία της δημόσιας ευθύνης που δίνει κάθε λειτούργημα αφιερωμένο στα κοινά. Και η δημοσιογραφία είναι εξόχως πολιτική πράξη... Και ο νους μου "πετάει" στους δημοσιογράφους - θεατρικούς συγγραφείς, μέλη της ΕΣΗΕΑ".

Η Διδώ Σωτηρίου μπήκε μικρή στον κόσμο των εφημερίδων, δίπλα σε μεγάλες μορφές του επαγγέλματος, όπως οι Νίκος Καρβούνης, Κώστας Βιδάλης κ.ά., φανερά συγκινημένη, ευχαρίστησε την ΕΣΗΕΑ για την τιμή.

Απών ο Μίκης Θεοδωράκης,αλλά έστειλε μήνυμα: "Δυστυχώς, η κατάσταση της υγείας μου δεν είναι ακόμη σταθερή, με αποτέλεσμα να μη μου επιτρέπεται σήμερα να βρίσκομαι κοντά σας. Θα ήθελα να παρακαλέσω την Αννα Συνοδινού, με την οποία με συνδέει συνεργασία και βαθιά φιλία πολλών χρόνων, να παραλάβει εκ μέρους μου αυτή τη διάκριση".Προηγουμένως, ο γενικός γραμματέας της Ενωσης, Γ. Λεονταρίτης, είχε πει "Μίκη, μια ζωή δε φτάνει για να σ' ευχαριστήσουμε για όσα μας έδωσες".

Ο Αγγελος Βλάχος παρέλαβε την τιμητική διάκριση από τον Πάνο Σόμπολο, λέγοντας "οι νέοι μπορούν και πρέπει να έχουν φιλοδοξίες. Οι παλαιότεροι επιζητούν τιμές. Και οι τιμές αποδίδονται ως δώρο που απαλύνει τη μελαγχολία που φέρνει ο χρόνος".

Στη χτεσινή εκδήλωση παραβρέθηκαν από μέρους του ΚΚΕ ο Θόδωρος Τζιαντζής (μέλος του ΠΓ της ΚΕ) και ο Μάκης Κοψίδης (μέλος της ΚΕ και υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου της), άνθρωποι των Γραμμάτων, δημοσιογράφοι, κ.ά.

Από τη χτεσινή εκδήλωση της ΕΣΗΕΑ προς τιμήν των Α. Βλάχου, Α. Συνοδινού, Δ. Σωτηρίου, Σπ. Μελετζή και Μ. Θεοδωράκη, τους οποίους ανακήρυξε επίτιμα μέλη της