Η χτεσινή απόφαση προετοιμαζόταν μεθοδικά τους τελευταίους μήνες στα ανώτερα όργανα της ΕΕ.

Στις 21/9/2005 η Κομισιόν, διά του αντιπροέδρου της και Επιτρόπου Δικαιοσύνης Φράνκο Φρατίνι, παρουσίασε στις Βρυξέλλες «πρόταση» κοινοτικής οδηγίας περί παρακολούθησης τηλεπικοινωνιών. Προβλέπει την καταγραφή και διατήρηση για τουλάχιστον ένα έτος όλων των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και για τουλάχιστον έξι μήνες του συνόλου της δραστηριότητας των πολιτών στο Ιντερνετ, για κάθε χρήση, τόσο αστυνομικής όσο και εμπορικής φύσης, από περίπου κάθε ενδιαφερόμενο.

Η πρόταση ξεφεύγει από τη γνώριμη «καραμέλα» περί «καταπολέμησης της τρομοκρατίας» και καλύπτει κάθε ζήτημα «δημόσιας τάξης», αλλά και την εμπορική αξιοποίηση των στοιχείων, με μοναδική δικλείδα ασφαλείας την εμπλοκή των κατά κράτος «Συνηγόρων του Πολίτη». Με άλλα λόγια, αν μέχρι τούδε οι διωκτικές αρχές όφειλαν οι ίδιες να επιλέξουν τους «υπόπτους» και να τους θέσουν υπό παρακολούθηση, τώρα η παρακολούθηση προηγείται των υποψιών και αφορά το σύνολο του πληθυσμού. Σε αυτό, δε, προστίθεται η παράμετρος της ελεύθερης εμπορίας των στοιχείων αυτών.

Η Κομισιόν ορίζει ότι τα βασικά στοιχεία για το σύνολο των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, το ποιος επικοινώνησε με ποιον, πότε και πού, μέσω κινητού και σταθερού τηλεφώνου, συμπεριλαμβανομένων των μηνυμάτων, θα καταγράφονται και θα διατηρούνται στις βάσεις δεδομένων των τηλεφωνικών εταιριών για διάστημα έξι μηνών.

Αντιστοίχως καθολική είναι και η επιτήρηση της χρήσης του Ιντερνετ καθώς περιλαμβάνει, πολύ απλά, τα πάντα: Το κάθε τι που θα κάνει ο συνδρομητής από τη στιγμή που θα συνδεθεί με το Διαδίκτυο, η περιήγηση σε ιστοσελίδες, η ανταλλαγή αρχείων με άλλους χρήστες, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, η (ραγδαία αναπτυσσόμενη) τηλεφωνία μέσω Ιντερνετ ή κάθε άλλη χρήση του μέσου, θα καταγράφεται και θα διατηρείται από τις εταιρίες για διάστημα ενός έτους.

Το σκέλος «δημόσια τάξη» σημαίνει ότι πρόσβαση, χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες, σε όλα τα προαναφερθέντα θα έχουν όλες οι διάφορες διωκτικές και εισαγγελικές - δικαστικές αρχές των κρατών-μελών. Το για πόσο χρόνο ή... χρόνια θα μπορούν να διατηρούν αυτές τα στοιχεία που αντλούν από τις βάσεις δεδομένων των τηλεπικοινωνιακών εταιριών δεν αναφέρεται στην οδηγία και είναι κάτι που μάλλον αφήνεται στη διακριτική τους ευχέρεια, όπως στη διακριτική τους ευχέρεια είναι και η χρήση των δεδομένων.

Ωστόσο, τα ίδια στοιχεία θα μπορούν να αξιοποιήσουν, κατά βάση να πουλήσουν σε κάθε ενδιαφερόμενο, οι ίδιες οι εταιρίες τηλεπικοινωνιών, ώστε να καλύψουν έτσι μέρος του πρόσθετου κόστους που επιφέρει η καταγραφή και αποθήκευση των στοιχείων, ενώ προβλέπεται και μηχανισμός επιπλέον δημόσιας χρηματοδότησης του όλου μηχανισμού.

Στις 12/10/2005 η Κομισιόν ξαναχτυπά και δημοσιοποιεί «πρότασή» της που επιβάλλει ανταλλαγή πληροφοριών, μεταξύ των οποίων και ιδιαίτερα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, μεταξύ των «25» της ΕΕ, παρουσιάζοντας παράλληλα και ένα πλαίσιο στενότατης συνεργασίας με τρίτες χώρες και ιδιαίτερα τις ΗΠΑ.

Βασικός στόχος της οδηγίας είναι να καμφθούν οι όποιες ελάχιστες αντιδράσεις προβάλλονται από τα κράτη - μέλη στο θέμα της ανταλλαγής πληροφοριών, που αφορούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, ή δεν ικανοποιούν πλήρως τις απαιτήσεις της Κομισιόν και να υποχρεωθούν με νόμο πλέον οι εθνικές διωκτικές αρχές να κοινοποιούν τα στοιχεία που διαθέτουν και να μην είναι σε θέση να αρνηθούν την παροχή των στοιχείων, σε περίπτωση που αυτές τα ζητήσουν, στις υπηρεσίες των άλλων χωρών της ΕΕ.

Οι κατάλογοι με τα στοιχεία κάθε άλλο παρά φτωχοί είναι, καθώς δεν περιορίζονται στον δήθεν πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και τον έλεγχο των μεταναστών, που υπήρξαν και οι τυπικοί λόγοι δημιουργίας τους, αλλά επεκτείνονται και σε κάθε είδους «ποινική πράξη».

Δεδομένων των παραπάνω, στον κατάλογο των, υποχρεωτικώς παραδιδόμενων σε διωκτικές αρχές άλλων κρατών, στοιχείων, εκτός από τα βιομετρικά δεδομένα - δακτυλικά αποτυπώματα, γενετική ταυτότητα - και τα βαλλιστικά στοιχεία από τον τόπο του εγκλήματος, προστίθεται η απαίτηση για υποχρεωτική παροχή πληροφοριών για την οικογενειακή μερίδα των πολιτών στο ληξιαρχείο, για τις άδειες κυκλοφορίας των οχημάτων που έχουν στο όνομά τους, τους αριθμούς των τηλεφώνων τους, καθώς και «άλλα τηλεπικοινωνιακά στοιχεία», όπως αναφέρει πολύ γενικά η πρόταση και προφανώς περικλείουν κάθε στοιχείο των τηλεφωνικών κλήσεων ή διαδικτυακών ενεργειών των πολιτών. Το συγκεκριμένο «τηλεπικοινωνιακό προφίλ», δεδομένης και προηγούμενης νομοθετικής «πρωτοβουλίας» της ΕΕ - μετά από απαίτηση των κρατών - μελών, που ζητούσαν δικαιολογία για την επιβολή των μέτρων - εφεξής θα υπάρχει η υποχρέωση να περικλείει κάθε λεπτομέρεια των τηλεπικοινωνιών των πολιτών, η οποία θα πρέπει να αποθηκεύεται από τις εταιρίες και να αποδίδεται σε κάθε ενδιαφερόμενο.

Η νέα πρόταση δεν περιορίζεται σε αυτά, καθώς προχωρά και κάνει σαφές ότι η προηγούμενη δικαστική άδεια, που απαιτούνταν για την παροχή των στοιχείων αυτών δεν αποτελεί γενική προϋπόθεση, ενώ ακόμα και στις περιπτώσεις που απαιτείται σε πρώτη ανάγνωση, μπορεί να υπερσκελιστεί βάσει κάποιων - αδιευκρίνιστων πάλι - «κριτηρίων».

Την ίδια μέρα (12/10) συνεδριάζουν οι υπουργοί Δικαιοσύνης των «25», αλλά δεν καταφέρνουν να συμφωνήσουν - από τότε - στο σχέδιο της αποθήκευσης των δεδομένων από τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Υποστήριξαν όμως, σε πλειοψηφία, την προαναφερόμενη πρόταση της Κομισιόν για την αποθήκευση των δεδομένων από τηλεπικοινωνίες, συγκαταλέγοντάς το στα «αντιτρομοκρατικά μέτρα».

Ο λόγος που απέφυγαν τότε μια απόφαση μάλλον είχε να κάνει με τις όποιες αντιδράσεις εκδηλώθηκαν στο Ευρωκοινοβούλιο επί του ζητήματος της παρακολούθησης των τηλεπικοινωνιών. Πάντως στη σύνοδο των υπουργών η Δανή υπουργός Δικαιοσύνης Λένε Εσπερσεν, πολύ χαρακτηριστικά υποστήριξε με φανατισμό πως οι καυγάδες μεταξύ των οργάνων της Ενωσης δε θα πρέπει να εμποδίζουν την EE να καταπολεμά από κοινού την τρομοκρατία. «Πρέπει να αποφασίσουμε ποιον φοβόμαστε περισσότερο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή την τρομοκρατία», φέρεται να είπε η Εσπερσεν υπό τα χειροκροτήματα αρκετών συναδέλφων της.

Λίγες βδομάδες αργότερα - χτες συγκεκριμένα - το παζλ συμπληρώθηκε.

Σοβαρά ελαττώματα έχει η οδηγία της ΕΕ, για τα ελάχιστα πρότυπα που θα πρέπει να ισχύουν στους 25 για τη χορήγηση ασύλου, η οποία υιoθετήθηκε την Πέμπτη, από την Επιτροπή, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, που υπογραμμίζει ότι ενδέχεται να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο για τους πρόσφυγες, καλώντας παράλληλα τα κράτη - μέλη να προστατεύσουν τα δικαιώματα των ανθρώπων που ζητούν άσυλο.

Με γραπτή δήλωσή του ο Πίρκο Κούρουλα, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Γραφείου της Αρμοστείας, επισημαίνει ότι η επίμαχη οδηγία, «πιθανόν να καταστήσει δυσκολότερη την αρμόζουσα εξέταση των αιτήσεων προσφύγων στην Ευρώπη».

Σύμφωνα με την οδηγία επιτρέπεται στους 25 να καθορίζουν ασφαλείς τρίτες χώρες εκτός ΕΕ, όπου θα μπορούν να στέλνουν όσους ζητούν άσυλο χωρίς οι αιτήσεις τους να έχουν εξεταστεί σε κάποιο κράτος - μέλος της ΕΕ.

Σύμφωνα με δηλώσεις του εκπροσώπου Tύπου της Αρμοστείας, Ρον Ρέντμοντ, «η οδηγία δεν αναφέρει επίσης ρητά ότι όποιος ζητεί άσυλο δεν μπορεί να σταλεί πίσω στη χώρα προέλευσής του ενώ περιμένει το αποτέλεσμα της αίτησής του». Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες κάλεσε τα κράτη - μέλη να μην θέσουν στόχο τους να εφαρμόσουν στην εθνική νομοθεσία τους το κατώτερο κοινό επίπεδο που επιτρέπει η οδηγία και να προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν τις κατάλληλες εγγυήσεις και υψηλά κριτήρια στο θέμα της προστασίας των προσφύγων.