Να αποτίσουμε φόρο τιμής στους αετούς των βουνών, τους τεχνίτες της παράνομης δράσης, τους αλύγιστους αγωνιστές στα κολαστήρια των φυλακών και της εξορίας, τις γυναίκες ηρωίδες. Να τιμήσουμε τη γενιά των απίστευτων στερήσεων και των άφθαστων ηρωισμών.

Η 3η Μεραρχία πάλεψε με αφάνταστο ηρωισμό με έναν πανίσχυρο αντίπαλο. Η έναρξη των επιχειρήσεων στις αρχές του 1949 εξελίχθηκε σε μια από τις πολύνεκρες μάχες του εμφυλίου. Μόλις 3.120 μαχητές της 3ης Μεραρχίας αντιμετώπισαν πάνω από 44.000 του κυβερνητικού στρατού, δηλαδή 1 προς 15. Εναν στρατό εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα μέσα της εποχής και με στρατιωτικούς ηγέτες που φιλοδοξούσαν να μοιάσουν του Ιμπραήμ σε αγριότητα.

Οι ηγέτες της, τα στελέχη της, οι μαχητές και οι μαχήτριες της πάλεψαν παλικαρίσια. Λαογέννητοι ηγέτες όπως είναι ο Γκιουζέλης, ο Ρογκάκος, ο Περκεζές, ο Πανούσης, ο Μπασακίδης, ο Κ. Κανελλόπουλος, ο Πέρδικας, ο Ξυδέας, ο Μουλόπουλος ηγετικές μορφές γυναικών όπως η Ασπασία Δασκαλοπούλου, η Αθηνά Μπενέκου και χιλιάδες άλλοι και άλλες που έδωσαν το αίμα τους και τη ζωή τους για «να ξημερώσουν καλύτερες μέρες για το λαό μας χωρίς πείνα και πόλεμο» δεν πεθαίνουν, δεν ξεχνιούνται. Περνάνε στο Πάνθεον των ηρώων του ελληνικού λαού. Το παράδειγμά, η θυσία τους είναι πηγή έμπνευσης και φρονηματισμού.

Αγωνιστές της Αντίστασης μπροστά στο μνημείο στην πλατεία της Αράχοβας. Ανάμεσά τους και μαχητές της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο

Οι νικητές και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και μετά, για ολόκληρες δεκαετίες, παρουσιάζουν τον αγώνα αυτό σαν πάλη της «ελληνικής φυλής» με «αλλόφυλους», με «σλαβοκίνητους», με «απάτριδες», με «άθεους» και «δόλιους» που «επιβουλεύονταν τα πεπρωμένα του Εθνους». Χρειάστηκαν μεγάλοι αγώνες και σε πολλά επίπεδα, χρειάστηκε ο ελληνικός λαός να πληρώσει πολύ ακριβά για να παραμεριστούν οι χονδροειδείς αυτές διαστρεβλώσεις.

Μόνιμο μέλημα της άρχουσας τάξης, για να εξασφαλίζει την εξουσία της, ως εκμεταλλεύτριας τάξης της πλειοψηφίας του λαού, είναι η ιδεολογική και πολιτική χειραγώγηση της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων. Κυρίαρχη θέση, στο ιδεολογικό και πολιτικό της οπλοστάσιο κατέχει η θεωρία της «εθνικής ενότητας», της «κοινωνικής συνοχής», της «κοινωνικής συναίνεσης», της «εθνικής ομοψυχίας» χάριν του εθνικού συμφέροντος.

Η συγκάλυψη των ταξικών κοινωνικών αντιθέσεων και η παρεμπόδιση των εργαζομένων να αποκτήσουν συνείδηση των συμφερόντων τους. Να συνειδητοποιήσουν ότι κάτω από την έννοια του έθνους υπάρχουν ασυμβίβαστα ταξικά συμφέροντα και όχι επιμέρους διαφορές, ήταν και είναι ένα από τα πιο ισχυρά ιδεολογικά όπλα της αστικής τάξης και των κομμάτων της, για να κρατάνε στο μαντρί της εκμετάλλευσης τους εργαζόμενους.

Ο κοινωνικός συμβιβασμός, η θεωρία της ταξικής συνεργασίας, σε συνδυασμό με τον απαραίτητο σεβασμό της έννομης τάξης και νομιμότητας, δηλαδή της εξουσίας της - αστικής τάξης ήταν και είναι οι αναγκαίοι όροι για τη διατήρηση και διαιώνιση των δομών της εξουσίας της. Κάτω από αυτό το πνεύμα κάθε αγώνας που αμφισβητεί αυτό το καθεστώς, που στηρίζεται στην εκμετάλλευση των πολλών από μια μικρή μειοψηφία, είναι για την άρχουσα τάξη, αγώνας αντικοινωνικός, αντεθνικός και τρομοκρατικός.

Κάτω ακριβώς από αυτό το πρίσμα, ο αγώνας του ΔΣΕ παρουσιάζεται σαν παρανομία, σαν έγκλημα κατά του έθνους, σαν τυχοδιωκτισμός.

Ας δούμε επιγραμματικά τις ιστορικές συνθήκες εκείνης της εποχής και την ουσία των γεγονότων που οδήγησαν τις πρωτοπόρες δυνάμεις του ελληνικού λαού στην ένοπλη πάλη.

Στο διεθνές σκηνικό, μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, επήλθαν ριζικές αλλαγές στον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων προς όφελος του σοσιαλισμού και σε βάρος του καπιταλισμού.

Από τα ιμπεριαλιστικά κράτη, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, εγκαινιάστηκε η πολιτική του «ψυχρού πολέμου» στις διεθνείς σχέσεις. Η Ελλάδα, χώρα με στρατηγική σημασία, βρέθηκε στο στόχαστρο των ιμπεριαλιστών ως προγεφύρωμα απέναντι στις νεαρές Λαϊκές Δημοκρατίες και τη Σοβιετική Ενωση. Στις εσωτερικές εξελίξεις, με την ισχυρή πολιτική παρουσία του ΚΚΕ και την ηγεμονία της εργατικής τάξης, είχε συγκροτηθεί μια ευρύτατη λαϊκή συμμαχία κάτω από το ΕΑΜ, που μετατράπηκε γρήγορα σε ένα ριζοσπαστικό αγώνα για την απελευθέρωση, ανέδειξε και εδραίωσε πρωτόγνωρες μορφές λαϊκής εξουσίας.

Η αστική τάξη απομονωμένη από το λαό και έντρομη μπροστά στον κίνδυνο να χάσει την εξουσία της, προετοιμασμένη και σε συνεργασία με τους Αγγλους, ανασυγκρότησε τις δυνάμεις της και πέρασε στην αντεπίθεση με αντικειμενικό στόχο τη συντριβή του κινήματος. Η στρατηγική του Τσόρτσιλ ήταν σαφής. Σύγκρουση με το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ με κέντρο την Αθήνα και με τρόπο άμεσο και αιφνιδιαστικό.

Η άρχουσα τάξη δεν υποτίμησε ούτε στιγμή τον επαναστατικό δυναμισμό του ΕΑΜικού κινήματος, σε αντίθεση με την ηγεσία του Κόμματος και του ΕΑΜικού κινήματος, που και τη δύναμη του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού υπερτίμησαν και τη δύναμη του οργανωμένου λαϊκού κινήματος υποτίμησαν. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες εξαπέλυσαν αμείλικτο διωγμό στους αγωνιζόμενους πατριώτες. Χιλιάδες αγωνιστές καταδικάστηκαν σε θάνατο δεκάδες χιλιάδες φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν, δολοφονήθηκαν. Από τη Συμφωνία της Βάρκιζας, 12 Φλεβάρη 1945 έως τις 31 Μάρτη 1946, διαπράχθηκαν οι παρακάτω ωμότητες: φόνοι 1.289, τραυματισμοί 6.671, βασανισμοί 31.632, συλλήψεις 84.931, λεηλασίες, καταστροφές 18.767, καταστροφές γραφείων του ΚΚΕ και του ΕΑΜ 677, βιασμοί γυναικών 509. Απόπειρες φόνων 165. Σε 206 έφτασαν οι συμμορίες που ξεπέρασαν σε θηριωδία τα όργανα της Γκεστάπο και των ΕΣ - ΕΣ.

Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ βρέθηκαν μπροστά στο δίλημμα: Να υποκύψουν και να υποταχτούν στον αγγλικό ιμπεριαλισμό και την ντόπια πλουτοκρατία που οδηγούσαν τη χώρα σε νέα κατοχή και υποδούλωση και τη μετέτρεπαν σε ιμπεριαλιστικό προγεφύρωμα ή να βαδίσουν ξανά στο δρόμο της αντίστασης.

Με ταλαντεύσεις και καθυστέρηση διάλεξαν το δρόμο του ένοπλου αγώνα. Εδώ όμως βρίσκεται και η κύρια αιτία της ήττας του ΔΣΕ.

Οι ταλαντεύσεις και η καθυστέρηση στην αποφασιστική οργάνωση του ένοπλου αγώνα, που εκμεταλλεύτηκε ο αντίπαλος για να περάσει στην αντεπίθεση και η αφθονία των οικονομικών και πολεμικών μέσων που εξασφάλισαν οι Εγγλέζοι και σε συνέχεια οι Αμερικανοί, επέδρασαν καθοριστικά στην τελική έκβαση του αγώνα σε εκείνη τη φάση.

Ταλαντεύσεις και καθυστερήσεις που έχουν τις ρίζες τους στην περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και έχουν να κάνουν με την έλλειψη σαφούς στρατηγικής σχετικά με το κύριο ζήτημα, το ζήτημα της εξουσίας.

Από δω πηγάζει και η έλλειψη ετοιμότητας να αντιληφθεί έγκαιρα η ηγεσία του κινήματος την αλλαγή συνθηκών του αγώνα. Ενώ στην πρώτη γραμμή αναδείχνεται τώρα η ανάπτυξη της ταξικής πάλης, με επίκεντρο την πάλη για την εξουσία, ως έπαθλο του λαού για τον εθνικοαπελευθερωτικό του αγώνα, κυριαρχεί η γραμμή της εθνικής συμφιλίωσης, της «νομιμότητας».

Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια ως προς τις αιτίες του Εμφυλίου Πολέμου και την ίδρυση του ΔΣΕ. Οι ρίζες του δε βρίσκονται ούτε στα Δεκεμβριανά, ούτε στο Λιτόχωρο, χάνονται στο βάθος του εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου.

Τα σπέρματα του Εμφυλίου Πολέμου βρίσκονται στο ξεκίνημα ακόμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Ποτέ η ελληνική άρχουσα τάξη και οι σύμμαχοί της, κυρίως οι Αγγλοι, δεν είδαν με καλό μάτι την οργάνωση της λαϊκής αντίστασης στους κατακτητές και μάλιστα με το όπλο στο χέρι.

Ούτε το γεγονός ότι το ΚΚΕ πρωτοστάτησε στην οργάνωση της αντίστασης ενάντια στους κατακτητές την άφηνε αδιάφορη. Ούτε πολύ περισσότερο η οργάνωση του λαού σε έναν τέτοιο αγώνα με το όπλο στο χέρι. Δεν την άφηνε αδιάφορη ακόμη και το γεγονός, ότι σε αυτόν τον αγώνα προσχωρούσαν σταδιακά πολλοί τίμιοι πατριώτες και ανάμεσά τους πολλοί αξιωματικοί του αστικού στρατού.

Αφού δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν ένα τέτοιο λαϊκό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, αφού δεν μπόρεσαν να το βάλουν χέρι και όταν ακόμα έγιναν εκ μέρους του πολλές παραχωρήσεις, χάριν του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, σχεδίασαν και οργάνωσαν τη συντριβή του.

Η έλλειψη στρατηγικού προσανατολισμού και σχεδιασμού και οι ιδεολογικοί πολιτικοί και στρατιωτικοί συμβιβασμοί έδωσαν στην άρχουσα τάξη τη δυνατότητα και την ευκαιρία να οργανώσει το μονόπλευρο εμφύλιο πόλεμο και να περάσει το κίνημα από την επίθεση στην άμυνα και τελικά στην ήττα το 1949.

Η ήττα του ΔΣΕ σε τίποτα δε μειώνει την αξία αυτού του ηρωικού αγώνα, που τόσο συκοφαντήθηκε και διαστρεβλώθηκε όχι μόνο από τους νικητές αλλά και κάθε λογής αποστάτες του κομμουνιστικού κινήματος.

Ηταν αγώνας δίκαιος, πατριωτικός, αντιιμπεριαλιστικός, ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση, την εξάρτηση και κηδεμονία της χώρας. Αναπόσπαστος κρίκος στην παγκόσμια αναμέτρηση ανάμεσα στις δυνάμεις της ειρήνης και του σοσιαλισμού με τον ιμπεριαλιστικό κόσμο.

Η πείρα των 10 χρόνων αυτού του αγώνα και ειδικά της περιόδου '46-'49 είναι πολύτιμη. Αναδείχνονται σημαντικά συμπεράσματα που έχουν γενικότερη σημασία για το σήμερα και για το αύριο. Είναι μια κληρονομιά που οφείλουμε να τη διατηρήσουμε, όχι ως μια απλή ιστορική παράδοση, αλλά ως πηγή πολιτικών διδαγμάτων για σταθερή πορεία στους σύγχρονους κοινωνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, στην ταξική πάλη. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ επιγραμματικά σε μερικά.

Το ΚΚΕ από την ίδρυσή του είχε πάντα και μόνιμα ως ένα από τα στοιχεία της πολιτικής του την υπεράσπιση, με αυτοθυσία, των συμφερόντων της εργατικής τάξης, των εργαζόμενων, της νεολαίας, των γυναικών, των απόμαχων της δουλιάς, των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας και του λαού από την αρπακτική φύση των καπιταλιστών και των ισχυρών καπιταλιστικών χωρών.

Οι κομμουνιστές όμως δεν ξεχνούν και δεν πρέπει ούτε στιγμή να ξεχνούν ότι ο κύριος σκοπός της αποστολής τους είναι και πολύ ουσιαστικός και πιο μακροπρόθεσμος και δεν περιορίζεται μόνο στην καταπολέμηση των συνεπειών, αλλά στρέφεται κατά κύριο λόγο στις ρίζες, στις αιτίες που προκαλούν τα βάσανα και τη δύσκολη ζωή για τους λαούς, τους πολέμους.

Παλεύουν για την πλήρη κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, παλεύουν για την κατάργηση των τάξεων και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας ελεύθερων ανθρώπων, τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική κοινωνία.

Οι κομμουνιστές θεωρούν ανάξιό τους να κρύβουν τις απόψεις και τις προθέσεις τους. Δηλώνουν ανοιχτά ότι οι σκοποί τους, που ταυτίζονται με τα συμφέροντα και τις επιθυμίες της εργατικής τάξης, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν παρά μόνο με την ανατροπή του σημερινού κοινωνικού καθεστώτος.

Είναι άλλο πράγμα να υπολογίζεις κάθε φορά προσεκτικά το συσχετισμό των δυνάμεων, να κάνεις τις λογικές ή και τις υποχρεωτικές παραχωρήσεις στην οικοδόμηση συμμαχιών για κοινά διακηρυγμένους σκοπούς και άλλο πράγμα να υποτάσσεις τους τελικούς σου σκοπούς στις δυσκολίες των συγκυριών ή στις αναπόφευκτες ταλαντεύσεις των συμμάχων.

Το Κόμμα μας σήμερα, αξιοποιώντας όσο μπορεί πιο δημιουργικά την ιστορική πείρα, παλεύει για την οικοδόμηση μιας ισχυρής κοινωνικοπολιτικής συμμαχίας ενάντια στα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό, αλλά δεν ξεχνά και δεν παραιτείται από την κύρια επιδίωξή του, την κύρια αποστολή του.

Η ιστορία ωστόσο του ΚΚΕ δείχνει ότι, στην πράξη, δεν είναι πάντα εύκολος αυτός ο συνδυασμός. Απαιτούνται μια σειρά προϋποθέσεις.

Μια από τις προϋποθέσεις, πέρα από τη γερή θεωρητική κατάρτιση του Κόμματος συνολικά και τη συνεχή, ανυποχώρητη πάλη για τη διεύρυνση των δεσμών του με την εργατική τάξη, το λαό, τη νεολαία, είναι και η δημιουργική μελέτη και αφομοίωση της πλούσιας πείρας του επαναστατικού κινήματος σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Είναι πολύ σημαντικό, επίσης, το συμπέρασμα ότι η αστική τάξη ποτέ δεν πρόκειται να παραιτηθεί από τα προνόμια της εξουσίας της, αλλά και δεν είναι πάντα στη δική της θέληση οι εξελίξεις. Ειδικά σήμερα, μπορεί ο ιμπεριαλισμός να εμφανίζεται πανίσχυρος, αλλά δεν είναι εξουσιαστής όλων των δεδομένων που καθορίζουν τις εξελίξεις. Τα αδιέξοδά του μεγαλώνουν, οι ρίζες του σαπίζουν, οι λαοί υποφέρουν, οι λαοί αφυπνίζονται, παλεύουν.

Το ιστορικό συμπέρασμα από την πείρα του δικού μας κινήματος είναι ότι ο λαός μπορεί να γίνει κυρίαρχος της μοίρας του και να αλλάξει τους συσχετισμούς, όταν έχει στα χέρια του ισχυρούς μοχλούς αγώνα.

Τότε με μοχλούς το ΚΚΕ, το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, την ΕΠΟΝ όρθωσε το ανάστημά του και δημιούργησε τα φύτρα της δικής του λαϊκής εξουσίας. Σήμερα με μοχλούς το ΚΚΕ, το ΠΑΜΕ, τις άλλες συσπειρώσεις που αναπτύσσονται, θα φτάσει να δημιουργήσει το δικό του λαϊκό Μέτωπο, απέναντι στο μέτωπο της εξουσίας των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού και θα κατακτήσει τη δική του εξουσία. Τη λαϊκή εξουσία.

Με μια όμως βασική προϋπόθεση. Θα παραμένει πάντα σταθερά ανοιχτό το ιδεολογικό μέτωπο απέναντι στη θεωρία της «εθνικής ομοψυχίας», της «κοινωνικής συναίνεσης», της «ταξικής συνεργασίας». Θα παραμένει πάντα ανοιχτό και αδιάλλακτο το μέτωπο πάλης ενάντια στη «νομιμότητα» που κηρύσσει η άρχουσα τάξη και εννοεί τη «νομιμότητα» και την «ελευθερία» της εξουσίας της να εξουσιάζει τη ζωή και τις τύχες του λαού με τη βία του νόμου και την πείνα.

Η ιστορία των εθνικοαπελευθερωτικών και ταξικών αγώνων μάς έχει δείξει ότι τα αστικά κόμματα, παρά τις όποιες διαφορές τους και συχνά τις οξύτατες αντιπαραθέσεις τους, ήταν πάντα συσπειρωμένα, και ειδικά σε κρίσιμες στιγμές, στην υπεράσπιση των συμφερόντων των κυρίαρχων δυνάμεων.

Και σήμερα ΠΑΣΟΚ και ΝΔ δε φεύγουν ούτε κεραία από τη γραμμή αυτή. Τη γραμμή υπεράσπισης και θωράκισης του βάρβαρου εκμεταλλευτικού συστήματος.

ΠΑΣΟΚ και ΝΔ μπροστά στους εφοπλιστές, μπροστά στο κεφάλαιο, στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν έχουν καμιά απολύτως διαφορά.

Μπροστά στο λαό, για να τον εξαπατήσουν, για να τον παγιδεύσουν, για να τον εμποδίσουν να ξεφύγει από τα πλοκάμια τους, μηχανεύονται κάθε τέχνασμα για να φανούν με διαφορετικά προσωπεία. Στο λιμάνι του Πειραιά πρόσφατα φάνηκε για άλλη μια φορά ακόμα η αλήθεια. Εκεί κρίθηκαν για άλλη μια φορά η φύση και ο χαρακτήρας της κάθε πολιτικής δύναμης.

Το ΚΚΕ, οι δυνάμεις του ΠΑΜΕ με αυτοθυσία και αταλάντευτα βρέθηκαν στο πλευρό των ναυτεργατών. Υπερασπίστηκαν χωρίς καμιά ταλάντευση και δισταγμό, παλικαρίσια το δικαίωμα της απεργίας, τα συμφέροντα των εργαζομένων.

Το ΠΑΣΟΚ, η ΝΔ βρέθηκαν επίσης αταλάντευτα στο πλευρό των εφοπλιστών, του πιο σκληρού πυρήνα του κεφαλαίου. Μπορεί αυτές οι δυνάμεις να έχουν στα χέρια τους τη δύναμη του κρατικού μηχανισμού. Μπορεί να απειλούν την εργατική τάξη, τους εργαζόμενους, με την τρομοκρατία των δικαστηρίων, των γκλομπς και την τρομοκρατία της πείνας και της ανεργίας. Μπορεί να έχουν τη στήριξη σε κρίσιμα ζητήματα δυνάμεων που θέλουν να εμφανίζονται ως αριστερές, όπως ο ΣΥΝ.

Ενα πράγμα όμως δεν μπορούν να καταφέρουν. Να κάμψουν το αγωνιστικό φρόνημα των πρωτοπόρων δυνάμεων του λαού μας και πρώτα απ' όλα του ΚΚΕ. Να κρύψουν το ταξικό τους πρόσωπο. Να εξαλείψουν το ταξικό μίσος χιλιάδων και χιλιάδων ανθρώπων του μόχθου από την απάνθρωπη πολιτική τους.

Το κύριο πολιτικό συμπέρασμα, από τη σύγκρουση στο λιμάνι του Πειραιά, οφείλουμε να το διαδώσουμε σε κάθε τόπο δουλιάς, σε κάθε γειτονιά, σε κάθε χωριό, σε κάθε εργαζόμενο, σε κάθε νέο και νέα. Να αποτελέσει ένα ακόμα κριτήριο στάσης και ειδικά κριτήριο ψήφου μπροστά στις τοπικές εκλογές που έρχονται.

Τιμώντας σήμερα τον αγώνα του ΔΣΕ, της ΙΙΙ Μεραρχίας, οφείλουμε, πέρα από την άντληση πολιτικών συμπερασμάτων, να διδαχθούμε και από ένα ακόμη ιστορικό στοιχείο που πλημμυρίζει και ξεχωρίζει το ΔΣΕ.

Τον απαράμιλλο ηρωισμό των μαχητών, την αυτοθυσία, την αφάνταστη αντοχή στις δυσκολίες του αγώνα με έναν πανίσχυρο αντίπαλο. Την ακλόνητη πίστη και αφοσίωση στα συμφέροντα των εργαζομένων, στο δίκιο τους.

Ας διδαχθούμε και ας οπλιστούμε από τη λαμπρή αυτή σελίδα της ιστορίας μας με νέες δυνάμεις και με την πεποίθηση ότι καμιά μάχη του λαϊκού κινήματος δεν πάει χαμένη.