ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 12 Γενάρη 2003
Σελ. /32
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Μεγάλη προσφορά στη φιλολαϊκή ανάπτυξη της χώρας

Η συνεισφορά του περιοδικού ΑΝΤΑΙΟΣ και των προοδευτικών -κομμουνιστών ερευνητών και διανοούμενων στη δυνατότητα φιλολαϊκής ανάπτυξης της Ελλάδας μεταπολεμικά, αναδείχτηκε στην εκδήλωση για το περιοδικό ΑΝΤΑΙΟΣ και τον Ν. Κιτσίκη

Τιμητική εκδήλωση, αφιερωμένη στο περιοδικό ΑΝΤΑΙΟΣ, που εκδιδόταν την περίοδο 1945-1951 από τη μαρξιστική, ΕΑΜική και ευρύτερα αγωνιστική αριστερή διανόηση - και που επανεκδόθηκε πρόσφατα από το ΕΛΙΑ - αλλά και στον μεγάλο μαρξιστή επιστήμονα, τον κομμουνιστή Ν. Κιτσίκη, πραγματοποίησε το βράδυ της Πέμπτης στην Αίθουσα Λόγου και Τέχνης της Στοάς του Βιβλίου το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου, εκπροσώπων απ' όλα τα κόμματα της Βουλής, ανθρώπων της επιστήμης, των Γραμμάτων και των Τεχνών.

Στην εκδήλωση διαβάστηκε χαιρετισμός του προέδρου του ΤΕΕ, Κ. Παναγιωτόπουλου, και μήνυμα του ακαδημαϊκού Κ. Δεσποτόπουλου, που αναφέρθηκε στη συνεργασία του με τον ΑΝΤΑΙΟ και στη φιλία που τον συνέδεε με τον Ν. Κιτσίκη, τον οποίο χαρακτήρισε ηγετική προσωπικότητα που αντανακλούσε την ηθική ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης.

Για το περιοδικό ΑΝΤΑΙΟΣ και τον Ν. Κιτσίκη μίλησαν αναλυτικά ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ Ν. Μπατιστάτος, ο γραμματέας της ΠΕΑΕΑ, Φ. Τσέκερης, ο πρόεδρος του ΕΛΙΑ, Μ. Χαριτάτος, η Ελλη Παππά, οι ιστορικοί Φ. Ηλιού και Μ. Χαλκιαδάκης, ενώ σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο εκπρόσωπος του ΣΥΝ, Αλ. Φλαμπουράρης.

Ο Φ. Ηλιού αναφέρθηκε αναλυτικά στη συνεισφορά του ΑΝΤΑΙΟΥ και του Ν. Κιτσίκη στην αντιμετώπιση της θεωρίας της ψωροκώσταινας τονίζοντας: «Από τα χρόνια του Μεσοπολέμου η μαρξιστική Αριστερά και το ΚΚΕ, ήδη από το 1931, προωθούν αυτή την αντίληψη της αυτόνομης ανάπτυξης, της βιωσιμότητας της χώρας και της δυνατότητας ανάπτυξης βαριάς βιομηχανίας. Βαριά βιομηχανία-Βιώσιμη Ελλάδα-Εθνική ανεξαρτησία βρήκαν στον ΑΝΤΑΙΟ μία από τις καλύτερες εκφράσεις τους». Ο ομιλητής έκανε ειδική μνεία στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ, σημειώνοντας ότι το τρίπτυχο Βαριά βιομηχανία-Βιώσιμη Ελλάδα-Εθνική ανεξαρτησία βρίσκει ολοκληρωμένη έκφραση στην εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη, που - όπως είπε χαρακτηριστικά - «αποτελεί μνημείο της οικονομικής σκέψης στην Ελλάδα εκείνη την εποχή». Στο ίδιο πνεύμα η Ελλη Παππά στη δική της ομιλία αναφέρθηκε εκτενώς στο έργο του Ν. Κιτσίκη, όπως και στην προϊστορία του ΑΝΤΑΙΟΥ, ενώ ο Μ. Χαλκιαδάκης μίλησε για τον Ν. Κιτσίκη ως εκπρόσωπο του τεχνικού κόσμου της Ελλάδας του Μεσοπολέμου.

Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ
Απέδειξαν πως η Ελλάδα δεν είναι ψωροκώσταινα

Επίκαιρες και σήμερα ο θέσεις του «Ανταίου» και του Ν. Κιτσίκη για φιλολαϊκή ανεξάρτητη ανάπτυξη της χώρας μας

«Να πάρουμε τα μηνύματα του ΑΝΤΑΙΟΥ, του Νικ. Κιτσίκη και των άλλων αγωνιστών της εποχής του '40 και να αγωνιστούμε για παρόμοιους στόχους», κάλεσε στην παρέμβαση του ο Ν. Μπατιστάτος. Ο ομιλητής έθεσε ευθέως το ερώτημα αν οι θέσεις του περιοδικού «ΑΝΤΑΙΟΣ» και του Ν. Κιτσίκη παραμένουν επίκαιρες, αν δείχνουν το δρόμο για το καλό του λαού μας, για να απαντήσει «εμείς λέμε ναι».

«Σήμερα, όπως και τότε, συνέχισε, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για ανάπτυξη της χώρας μας προς όφελος του λαού μας, χωρίς ανεξαρτησία στις επιλογές που κάνουμε, υπακούοντας σε κάποιες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και εξυπηρετώντας τα συμφέροντα μεγάλων μονοπωλιακών συγκροτημάτων. Δεν μπορεί να υποβαθμίζονται παραγωγικές μας δυνατότητες (αγροτικές, βιομηχανικές κλπ.) γιατί έτσι επιθυμεί η ΕΕ που στηρίζουν μεγάλα οικονομικά συγκροτήματα. Δεν μπορεί να περιμένουμε ανάπτυξη όταν δεχόμαστε να συνεργαζόμαστε πολιτικά - οικονομικά και πολεμικά σε πολέμους εναντίον άλλων λαών (όπως Γιουγκοσλαβία, Αφγανιστάν, ενώ ετοιμαζόμαστε για Ιράκ και έπεται συνέχεια)».

Απελευθέρωση και φιλολαϊκή ανάπτυξη

Αναφερόμενος εν συντομία στο ιστορικό πλαίσιο που γέννησε τον «ΑΝΤΑΙΟ» και την επιστημονική δράση που παρουσιάστηκε από τις σελίδες του, ο ομιλητής θα πει:

«Πρέπει να τονιστεί, ότι στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στη χώρα μας, το ΕΑΜικό κίνημα, στο οποίο πρωταγωνιστούσε το ΚΚΕ, εκτός από τον έντονο αγώνα για την εθνική απελευθέρωση, προχώρησε και στη διερεύνηση πως η ελεύθερη πια Ελλάδα, θα μπορούσε να οικοδομήσει μια Ανεξάρτητη Ανάπτυξη, φιλολαϊκή, που θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του λαού μας. Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια δημιουργήθηκαν Ομάδες Μελέτης, που εξελίχθηκαν στην ΟΜΣΑ (στις Ομάδες Μελέτης υπεύθυνος ήταν στελέχη του ΚΚΕ (Γ. Ζέβγος και Ηλέκτρα Αποστόλου).

Μετά την Απελευθέρωση έγινε η ΕΠΑΝ (Επιστήμη - Ανοικοδόμηση) και άρχισε να κυκλοφορεί και το περιοδικό "Ανταίος". Σ' όλες αυτές τις προσπάθειες πρωτοστατούσαν μεγάλα ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Νικ. Κιτσίκης, ο Δ. Μπάτσης, κ.ά. που συμμετείχαν στο ΕΑΜικό κίνημα και είχαν σοσιαλιστικές ιδέες. Υπήρξαν σημαντικές εργασίες, όπως η "βαριά βιομηχανία" (του Δ. Μπάτση), για τους λιγνίτες, τις υδατοπτώσεις του ορυκτού πλούτου κλπ.

Η δουλιά που έγινε τότε, υπογράμμισε ο Ν. Μπατιστάτος, είναι και σήμερα επίκαιρη. Εδωσε αποδεικτικά στοιχεία πως η χώρα μας έχει αρκετές πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες που, αν απελευθερώνονταν από την εξάρτησή τους από τα ξένα μεγάλα μονοπωλιακά συμφέροντα, θα μπορούσε να αναβαθμίσουν τη ζωή του ελληνικού λαού. Βέβαια, αυτή τους την προσπάθεια την πλήρωσαν με τη ζωή τους (όπως ο Δ. Μπάτσης, που ουσιαστικά δολοφονήθηκε), ή με διωγμούς (όπως ο Νικ. Κιτσίκης, που απολύθηκε και διώχτηκε), αφού η Ελλάδα είχε μεν απελευθερωθεί από τους Γερμανο-ιταλούς, όμως είχε ξανά καταχτηθεί από τους Αγγλο-αμερικανούς»...

Η προσωπικότητα του Ν. Κιτσίκη

Ο Ν. Μπατιστάτος έκανε εκτενή αναφορά στη ζωή και τη δράση του κομμουνιστή επιστήμονα Ν. Κιτσίκη, τονίζοντας ανάμεσα σε άλλα:

«ο Νικ. Κιτσίκης ξεκίνησε από αστικές αντιλήψεις, όμως με πατριωτισμό και ενδιαφέρον για το λαό μας. Το 1931 - 1936 ήταν πρόεδρος του ΤΕΕ, που το αναβάθμισε οργανωτικά, ενώ είχε αυξήσει και τη συμβολή του για την ανάπτυξη της χώρας. Είχε διατελέσει επίσης και Γερουσιαστής. Σαν πρόεδρος του ΤΕΕ είχε οργανώσει συζητήσεις για "τα μεγάλα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα". Οπου έγινε πρόταση για Αναπτυξιακό Προγραμματισμό, συνδέθηκε το θέμα της Ανάπτυξης με την πολιτική και ήρθε σε αντίθεση με τον τότε πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, καταλογίζοντας ευθύνες στην κυβέρνηση για την τεχνική εξάρτηση της χώρας από ξένα κέντρα.

Το 1935 απολύθηκε από το ΤΕΕ και από καθηγητής του ΕΜΠ. Ομως οι καθηγητές του ΕΜΠ, παρά τη δικτατορία του Μεταξά, τον επανεξέλεξαν καθηγητή. Ετσι το 1939 - '41 ήταν πρύτανης του ΕΜΠ, το 1941 - '43 αντιπρύτανης και το 1943 - '45 και πάλι πρύτανης. Το 1945 απολύθηκε για τα κοινωνικά του φρονήματα. Ηδη πριν υιοθετήσει τη μαρξιστική κοσμοθεώρηση, παρουσίαζε σοβαρές αποκλίσεις από την αστική πολιτική, όπως η πρότασή του για γενική απαλλοτρίωση υπέρ του Δημοσίου για ορισμένες εκτάσεις.

Με την ένταξή του και δράση στην Κατοχή (είχε αρχικά συνεργασία με ΟΜΣΑ και ΕΠΟΝ) άρχισε να διαπιστώνει ότι η ανοικοδόμηση της Ελλάδας και η Ανάπτυξή τους, όπως τη φανταζότανε, ήταν παρόμοια με αυτή που πρότεινε το ΚΚΕ. Ετσι τελικά υιοθέτησε το μαρξισμό. Είναι χαρακτηριστική η φράση του ότι "Γεννήθηκα το 1945", δηλαδή όταν έγινε μαρξιστής...

Δε δίστασε να χαρακτηρίσει σαν φασισμό την αγγλο-αμερικανική κυριαρχία στη χώρα μας μετά τον πόλεμο. Θεωρούσε ότι η υιοθέτηση του μαρξισμού από τον ίδιο έγινε από 3 δασκάλους: την Αντίσταση της Κατοχής, τα υπέροχα παιδιά της ΕΠΟΝ του ΕΜΠ και τη γυναίκα του Μπεάτα Κιτσίκη, που ήταν μέλος του ΚΚΕ, εδιώχτηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο (αν και γλίτωσε την εκτέλεση). Η Μπεάτα Κιτσίκη ήταν γνωστή για την αφοσίωσή της στο Κομμουνιστικό Κίνημα.

Ο Νικ. Κιτσίκης υπηρέτησε τη μαρξιστική του κοσμοθεώρηση και βοήθησε σημαντικά το ΚΚΕ και ως βουλευτής της ΕΔΑ στο διάστημα 1956 - 1967. Επί χούντας πήγε για ένα διάστημα στη Γυάρο και όταν αποφυλακίστηκε πήγε στο Παρίσι, από όπου επέστρεψε στη μεταπολίτευση. Το 1975 σε ηλικία 91 χρονών πέθανε».

ΦΟΙΒΟΣ ΤΣΕΚΕΡΗΣ
Αγωνιστής δάσκαλος, φίλος των σπουδαστών

Ν. Κιτσίκης
Ν. Κιτσίκης
Σε άγνωστα περιστατικά της αντιστασιακής δράσης του Ν. Κιτσίκη αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, ο Φ. Τσέκερης, ο οποίος υπήρξε φοιτητής του μεγάλου πανεπιστημιακού δασκάλου εκείνα τα δύσκολα χρόνια.

«Εκτός των άλλων - είπε - ο Ν. Κιτσίκης ήταν ένας άνθρωπος γενναίος και τολμηρός, αλλά όταν χρειαζόταν και χειροδύναμος. Και αναφέρθηκε σε δύο περιστατικά όπως τα έζησε σαν σπουδαστής τότε της Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ:

Ηταν 6 Μαρτίου 1942. Το Πολυτεχνείο απεργούσε. Ενας σπουδαστής μπήκε λαχανιασμένος στη Λέσχη μας και μας είπε ότι από την είσοδο της οδού Πατησίων μια ομάδα χαφιέδων μπήκε στην αυλή του Πολυτεχνείου. Αρπάξαμε ο καθένας ό,τι βρήκε μπροστά του, ένα ξύλο ή σιδερικό και κατεβήκαμε τρέχοντας, οπότε βρεθήκαμε μπροστά σε ένα θέαμα που μας άφησε άναυδους. Είδαμε τον Ν. Κιτσίκη ανασκουμπωμένο να παλεύει με τους χαφιέδες και να τους σπρώχνει προς την έξοδο. Σε λίγο πετάχτηκαν όλοι οι χαφιέδες έξω.

Μια άλλη φορά, το 1944, λίγους μήνες πριν την απελευθέρωση, μια ομάδα σπουδαστών, οι λεγόμενοι Εθνικόφρονες που βρίσκονταν συνεχώς σε αντιπαράθεση με τους ΕΠΟΝίτες, είχαν συγκεντρωθεί στο Αμφιθέατρο Γκίνη και απαίτησαν από τον Κιτσίκη να πάει εκεί και να απολογηθεί γιατί η όλη συμπεριφορά του ήταν ευνοϊκή προς τους ΕΠΟΝίτες. Εμείς τον παρακαλέσαμε να μην πάει. "Θα πάω μας είπε, όχι σαν κατηγορούμενος, αλλά σαν κατήγορος". Πράγματι πήγε και τους είπε περίπου τα εξής:

"Πράγματι προσπαθώ να συμπαρασταθώ σ' αυτά τα παιδιά, δηλαδή στους ΕΠΟΝίτες, γιατί αυτοί κάθε μέρα παλεύουν στους δρόμους εναντίον των καταχτητών. Τραυματίζονται ή σκοτώνονται στα συλλαλητήρια. Συλλαμβάνονται, βασανίζονται και εκτελούνται από εκτελεστικά αποσπάσματα. Κυνηγιώνται και είναι υποχρεωμένοι να ζούνε σε παρανομία μακριά από τα σπίτια τους. Εχουμε υποχρέωση και εγώ και άλλοι καθηγητές να βρισκόμαστε πλάι τους, να τους βοηθάμε με κάθε τρόπο και κυρίως να τρέχουμε για να τα γλιτώσουμε από τα νύχια των Γερμανών ή της Ειδικής Ασφάλειας όσους μπορούμε.

Κι εσείς δε θα πρέπει να τους κυνηγάτε, αλλά να παλεύετε μαζί τους και όχι εναντίον τους, διαφορετικά θα πρέπει να ξέρετε ότι με αυτό που κάνετε, βοηθάτε τους Γερμανούς".

Αυτά ο Ν. Κιτσίκης τα είπε απευθυνόμενος σ' ένα πολυπληθές κοινό παρόλο ότι ήξερε ότι αυτό θα μπορούσε να το πληρώσει με την ίδια τη ζωή του»...

Μεγάλος φίλος των σπουδαστών

«Για τους σπουδαστές του - συνέχισε ο Φ. Τσέκερης - ο Ν. Κιτσίκης δεν ήταν ο αυστηρός Πρύτανης, αλλά ο μεγάλος φίλος που τους προστάτευε και που οι συμβουλές του ήταν πολύτιμες γι' αυτούς.

Προς το τέλος της Κατοχής σε συγκέντρωση που είχε γίνει για να υποδεχτούν οι παλαιοί τους νεοεισαχθέντες σπουδαστές, ο Ν. Κιτσίκης απευθύνοντας χαιρετισμό μεταξύ των άλλων είπε:

"Αλλά ο χαιρετισμός μου στρέφεται και προς σας τους παλαιούς σπουδαστές του Πολυτεχνείου, οι οποίοι μέσα στη θύελλα, που κλυδωνίζει τον τόπο μας τέσσερα χρόνια τώρα, εκρατήσατε υψηλά τη σημαία των ελληνικών ιδανικών της πατρίδας, της επιστήμης και της τέχνης. Αι στερήσεις δε λύγισαν την ψυχή σας. Η ψυχή των σπουδαστών μας ποτέ δεν υπήρξε περισσότερον ρωμαλέα και γενναία από σήμερα. Τα δεινά που επεράσατε εχαλύβδωσαν το φρόνημά σας. Εγίνατε προώρως σοβαροί. Εις τα καλύτερα χρόνια σας, εστερήθητε την χαράν της ζωής. Τα μεγάλα ζητήματα που σας απησχόλησαν δε σας άφησαν ούτε στιγμή να απολαύσετε τις θετικές χαρές που προσφέρει η νεότης.

...Οι παλαιοί σπουδασταί μας γεμίζουν υπερηφάνεια και νόηση ικανοί με ενωμένα τα χέρια να προχωρήσουν εις επιτέλεσιν σοβαροτέρων επιταγών εκεί που τα πεπρωμένα της φυλής, εκεί που η ιστορία της Ελλάδος το επιβάλλει. Οι νέοι σπουδαστές θα πρέπει να φανούν άξιοι των παλαιών συναδέλφων των"».

ΜΑΝΟΣ ΧΑΡΙΤΑΤΟΣ
Αγωνιστική επιστήμη...

Την επικαιρότητα του επιστημονικού έργου του «ΑΝΤΑΙΟΥ» και των συνεργατών του, το έργο των οποίων φιλοξενούνταν στις σελίδες του, υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, στην ομιλία του ο πρόεδρος του ΕΛΙΑ Μάνος Χαριτάτος. «Οπως όμως είναι γνωστό - τόνισε ο Μ. Χαριτάτος - η ιστορία γράφεται, αρχικώς τουλάχιστον, από τους νικητές. Η επιστημονική σκέψη των συνεργατών του "Ανταίου" απορρίφθηκε και εξοβελίσθηκε - ακόμη και με το φυσικό θάνατό τους - και η συμβολή της στην κατανόηση και αποτίμηση της μεταπολεμικής περιόδου δεν αξιοποιήθηκε στο βαθμό που έπρεπε. Παρ' όλα αυτά, όλα τα ζητήματα που εθίγοντο τότε από τις σελίδες του παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα στη σύγχρονη συγκυρία και, κατά συνέπεια, παρέχεται στον αναγνώστη ένα σημαντικό πεδίο προβληματισμού και συνειρμών μεταξύ της μεταπολεμικής περιόδου και της σημερινής».

Αναφερόμενος στο έργο που επιτέλεσε ο «ΑΝΤΑΙΟΣ», ο Μ. Χαριτάτος επισήμανε: «Ο "Ανταίος" κατάφερε να αποθησαυρίσει στις σελίδες του την επιστημονική και πολιτική σκέψη που εμφανίστηκε στη χώρα μας κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και ωρίμασε την αμέσως μεταπολεμική περίοδο. Αποτελεί δε έως σήμερα υπόδειγμα αγωνιστικής επιστήμης. Η προσέγγιση και επεξεργασία των γεγονότων από εξέχοντες επιστήμονες και εκπροσώπους της ελληνικής προοδευτικής διανόησης - όπως των Αγγελου Αγγελόπουλου, Κώστα και Ιωάννη Δεσποτόπουλου, Νίκου Κιτσίκη, Πέτρου Κυδωνιάτη, Χαράλαμπου Θεοδωρίδη, Κ. Σωτηρίου, Κ. Σιδέρη και άλλων - καθιστά το έντυπο αυτό πολύτιμη πηγή και σημαντικό τεκμήριο μιας εποχής οδυνηρών αντιθέσεων και αντιπαραθέσεων που επιβάλλει πολύπλευρη μελέτη και βαθύτερη κατανόηση. Αναδεικνύει το στοχασμό και τη μαρτυρία σημαντικών επιστημόνων, οι οποίοι, στο τέλος της Κατοχής, οραματίστηκαν την ανάπτυξη της Ελλάδας, στηριγμένη στην αξιοποίηση των δικών της δυνατοτήτων και πλουτοπαραγωγικών πηγών και στο σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων της».

Ο ομιλητής δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην προφορά του διευθυντή του «ΑΝΤΑΙΟΥ» Δ. Μπάτση, σημειώνοντας ότι πλήρωσε με τη ζωή του την επιστημονική του τοποθέτηση, ενώ εκτενή αναφορά έκανε και στο έργο του ΕΛΙΑ τόσο στη συλλογή, όσο και στην έκδοση αρχειακού υλικού, πολύτιμου για τη γνώση της ιστορίας του τόπου μας.



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ