31ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΝΕ ΟΔΗΓΗΤΗ

«Αγγέλα» του αγωνιστή λαού

Ο εμφύλιος έχει λήξει. Διωκόμενοι απάνθρωπα οι απελευθερωτές του τόπου αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης βρίσκονται άλλοι «στο χώμα», άλλοι στα «σίδερα», άλλοι δόλια δολοφονημένοι, άλλοι στην αναγκαστική πολιτική προσφυγιά, άλλοι στην παρανομία. Κι άλλοι εσωτερικοί μετανάστες, «ξένοι» σε μεγαλουπόλεις. Προπάντων στην Αθήνα, όπου η αμέτρητη φτωχολογιά φυτοζωεί. Η λιγοστή μεγαλοαστική και μεσοαστική τάξη γλεντοκοπά μαμουϊδίζοντας ...αμερικανικά, οι μικροαστοί παρακεντέδες τους κρατούν το ...ίσο, το χαφιεδολόι κυνηγά τους «κόκκινους» και μαζί με άλλα αποβράσματα οργιάζουν, ακόμα και εκπορνεύοντας έρημα, απροστάτευτα κορίτσια της φτωχολογιάς, με πρώτα θύματα τις υπηρέτριες, κι αν κάποια τους αντισταθεί της ρημάζουν ολότελα τη ζωή.

Αυτό το πολιτικο-κοινωνικό και ανθρωπολογικό ζόφο, συμπύκνωσε καταγγελτικά η θεατρική ομάδα της ΠΚΣ του ΤΕΙ Αθήνας, παρουσιάζοντας, τη δεύτερη μέρα του Φεστιβάλ (16/9) στη Θεατρική Σκηνή 2, τη δική της αξιόλογη ερασιτεχνική θεατρική δημιουργία με τη 2η πράξη ενός έργου - σπουδαίου «σταθμού» της μεταπολεμικής ελληνικής δραματουργίας. Ο λόγος για την «Αγγέλα» του αξέχαστου Γιώργου Σεβαστίκογλου. Συνταρακτικό, ρεαλιστικό κοινωνικό δράμα - καταγγελία της αμερικανοκρατούμενης ψυχροπολεμικής ελληνικής κοινωνίας, με κεντρική ηρωίδα την ορφανή από πατέρα, αδελφή σκοτωμένου κομμουνιστή αγωνιστή της αντίστασης, 17χρονη υπηρέτρια Αγγέλα, που επειδή αντιστέκεται στους ανθρωπόμορφους χαφιεδομαστροπούς αυτοί σκοτώνουν και την τελευταία της ελπίδα.

Το έργο γράφτηκε στην πολιτική προσφυγιά, πρωτοπαίχτηκε το 1958 στην Τασκένδη, γνώρισε τεράστια επιτυχία σε 27 θέατρα της ΕΣΣΔ και στην Ελλάδα πρωτοπαίχτηκε το 1965 από το «Θέατρο Τέχνης».

«Ανυπάκουα» μπρεχτικά τραγούδια

«"Αφιέρωμα στον Μπ. Μπρεχτ" με τους "Μελωδία Ανυπακοής"», έλεγε το πρόγραμμα του Φεστιβάλ, στη Θεατρική Σκηνή 1, το βράδυ του Σαββάτου. Η αγάπη, ο θαυμασμός, η πίστη μας στη διαχρονικής και επίκαιρης αξίας δημιουργία του Μπρεχτ, ήταν το πρώτο κίνητρο για να παρακολουθήσουμε τη συγκεκριμένη εκδήλωση. Δεύτερο κίνητρο η περιέργειά μας τι - απ' όσα σπουδαία έγραψε ο Μπρεχτ - θα περιλάμβανε αυτό το «αφιέρωμα». Προφανώς, η λέξη «μελωδία» στην επωνυμία του συγκροτήματος σήμαινε κάτι μουσικό (εξάλλου ο Μπρεχτ έγραψε και τη μουσική κάποιων τραγουδιών του). Τρίτο κίνητρο η - πολύ εύστοχη και εύγλωττη νοηματικά - επωνυμία του συγκροτήματος.

Πήγαμε, λοιπόν, και δε χάσαμε. Αποζημιωθήκαμε, χαρήκαμε, απολαύσαμε μια εξαιρετικής καλλιτεχνικής ποιότητας, πρωτόβουλη δημιουργία από αληθινούς «εραστές» της τέχνης: την καθηγήτρια ξένων γλωσσών Σύλβια Καπερνάρου, έναν πολύ καλό πιανίστα και τρεις ακόμα νέους μουσικούς. Από μικρή η καλλίφωνη Σ. Καπερνάρου ασχολείται με τη μουσική και επί χρόνια με το εντελώς ιδιαίτερων, δυσκολότατων ερμηνευτικών απαιτήσεων μπρεχτικό τραγούδι. Ακόμη μεγαλύτερων ερμηνευτικών απαιτήσεων είναι τα τραγούδια που έγραψε - εν είδη αποστασιοποιητικών σχολίων - σε θεατρικά του έργα. Ετσι εξηγείται η πολύ όμορφη, και πολύ κοντινή ερμηνεία της Σ. Καπερνάρου με την ερμηνεία που ζητούσε ο Μπρεχτ από τους ηθοποιούς για τα τραγούδια στα θεατρικά του έργα. Δικαίως, λοιπόν, με θερμά χειροκροτήματα και «μπράβο», οι ακροατές επιβράβευσαν την ερμηνεία της σε τραγούδια από τα «ανυπάκουα»... έργα του Μπρεχτ «Χάπι- εντ», «Οπερα της πεντάρας», «Η πτώση του Μαχαγκόνι», «Ο καλός στρατιώτης Σβέικ».

Δεν μπόρεσε να γίνει

Μέσα στον πλούτο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ, είχε προγραμματιστεί να παρουσιαστεί την Κυριακή, στη Θεατρική Σκηνή 1, το έργο «Αγγέλα Παπάζογλου» με την Αννα Βαγενά, όμως η παράσταση δεν μπόρεσε να δοθεί για καθαρά τεχνικούς λόγους. Η παράσταση ξεκίνησε αργά το βράδυ, στην κατάμεστη σκηνή, δεν μπόρεσε όμως να ολοκληρωθεί, παρά τις προσπάθειες της ηθοποιού, που συγκινημένη αναγκάστηκε να σταματήσει ζητώντας συγνώμη από το κοινό, που τη χειροκρότησε θερμότατα.

Αποδομώντας το «μακαρθισμό»

Από το «να προσέχετε αν κάτω από το κρεβάτι σας κρύβεται ένας "κόκκινος"», της πρώτης «ψυχροπολεμικής» περιόδου στις ΗΠΑ, μέχρι τα πολυπλόκαμα εμπόδια που «εμφανίζονται» στην παραγωγή και διανομή ενός ακόμη και «ελαφρώς» προοδευτικού έργου, έχουν κυλήσει πολλές δεκαετίες, οι οποίες όμως επέφεραν αλλαγές μόνο στον τρόπο επιβολής της λογοκρισίας και όχι στη βάση της: το «κυνήγι μαγισσών», έστω και με την «υποψία» προοδευτικότητας.

Το «τότε» και το «σήμερα» του «μακαρθισμού» ήταν το αντικείμενο της συζήτησης που οργάνωσε το Κινηματογραφικό Τμήμα της ΚΝΕ, την Παρασκευή, στο 31ο Φεστιβάλ, με εισηγητές την ηθοποιό Ελένη Γερασιμίδου, τη συγγραφέα Ιωάννα Καρατζαφέρη και τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου Γιάννη Φραγκούλη.

Οι ομιλητές αναφέρθηκαν στην ουσία και τις μεθόδους καταστολής της εποχής που «μεσουρανούσε» ο αντικομμουνιστής γερουσιαστής Μακάρθι και στο χτύπημα κάθε πρωτοπόρας και προοδευτικής φωνής στο Χόλιγουντ, καθώς και στη σημερινή κατάσταση. Μεταξύ άλλων σημειώθηκε ότι πολλοί προοδευτικοί δημιουργοί του Χόλιγουντ αναγκάστηκαν να αλλάξουν όνομα για να μπορέσουν να βρουν ένα μεροκάματο στη «βιομηχανία του θεάματος», ενώ πολλοί ήταν και αυτοί που αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην Ευρώπη. Η πλέον γνωστή περίπτωση στην Ελλάδα είναι αυτή του σκηνοθέτη Ζυλ Ντασσέν.

Σήμερα «έχουμε μια προέκταση του μακαρθισμού», όπως σημείωσε ο Γ. Φραγκούλης, ο οποίος «σαν ιδεολογία και αντίληψη δε σταμάτησε να υπάρχει στις ΗΠΑ». Και σήμερα υπάρχουν απαγορεύσεις σε καλλιτέχνες, κυρίως μέσα από εμπόδια που «εμφανίζονται» στη διανομή, αλλά και στη δυσκολία χρηματοδότησης.

Η πλούσια συζήτηση που ακολούθησε έκλεισε με τη δέσμευση του Τμήματος Κινηματογράφου της ΚΝΕ για την οργάνωση ειδικής εκδήλωσης για το θέμα, με ευρύτερο ακροατήριο και «πάνελ».